The Maya myth of the morning star

Translator: Trinh Phan Reviewer: Nhu PHAM

Chak Ek’ rose from the underworld to the surface of the eastern sea

Từ sâu dưới lòng đất, thần Chak Ek' nhô lên khỏi mặt biển đằng Đông,

and on into the heavens.

tiến về phía chân trời.

His brother K’in Ahaw followed.

Người em - thần K'in Ahaw theo sau.

Though Chak Ek’ had risen first, K’in Ahaw outshone him,

Dù xuất hiện trước, nhưng bị K'in Ahaw vượt mặt,

and the resentful Chak Ek’ descended back to the underworld

Chak Ek' ôm lòng thù hận, trở lại lòng đất,

to plot against his brother.

ủ mưu chống lại em mình.

In Mayan mythology, Chak Ek’ represents Venus and K’in Ahaw represents the sun.

Trong thần thoại Maya, Chak Ek' tượng trưng cho Sao Kim

và K'in Ahaw đại diện cho Mặt Trời.

Known as both the morning and the evening star,

Được biết đến như là ngôi sao của ngày và đêm,

Venus moves through the sky, sometimes visible before sunrise,

Sao Kim di chuyển trên bầu trời, đôi khi xuất hiện trước bình minh,

sometimes after sunset, and occasionally not at all.

đôi khi được nhìn thấy khi mặt trời lặn và thỉnh thoảng biến mất.

The ancient Maya identified this roughly 584 day cycle

Người Maya cổ đã xác định chu kỳ khoảng 584 ngày này

more than a thousand years ago

từ hơn một nghìn năm trước

and it still accurately predicts when and where Venus will appear in the sky

và dự đoán chính xác thời điểm và nơi Sao Kim sẽ xuất hiện trên bầu trời

trên khắp thế giới.

around the world.

Five of these cycles make up almost exactly eight years,

Năm trong số các chu kỳ này chiếm gần tám năm

and the Maya also recognized this larger cycle.

và người Maya cũng phát hiện ra chu kỳ lớn hơn này.

They assigned Chak Ek’ five different forms,

Họ đặt cho Chak Ek' năm diện mạo khác nhau,

one for each cycle of Venus, that were repeated every eight years.

ứng với mỗi chu kỳ của Sao Kim, và những chu kỳ này lặp lại mỗi tám năm.

Within the 584 day cycle, Venus is visible in the evening sky for 250 days,

Trong chu kỳ 584 ngày, Sao Kim xuất hiện vào ban đêm khoảng 250 ngày,

then disappears for 8 days before reappearing as the Morning Star.

sau đó, biến mất trong tám ngày trước khi xuất hiện lại - và được gọi là Sao Mai.

The ancient Maya ascribed particular significance to this point in this cycle:

Người Maya cổ ấn định ý nghĩa đặc biệt cho thời điểm này trong chu kỳ:

the first time Venus appears before sunrise after being invisible.

lần đầu Sao Kim xuất hiện trước bình minh sau khi biến mất.

On this day, Chak Ek’ rose again from the underworld,

Vào ngày này, Chak Ek' trỗi dậy từ lòng đất,

wielding a spearthrower and darts.

mang theo một cây thương và nhiều ngọn mác.

To bring discord to the world,

Để chia rẽ thế gian,

he decided to attack his brother and his brother’s allies.

thần quyết định tấn công em trai và đồng minh.

His first target was K’awiil, god of sustenance and lightning.

Mục tiêu đầu tiên là K'awill, thần lương thực và sấm sét.

Rising in the late rainy season, Chak Ek’ aimed his spear and struck K’awiil,

Xuất hiện vào cuối mùa mưa, Chak Ek' vung giáo và tấn công K'awill,

causing damage to the food and a period of chaos in the social order

gây thiệt hại cho mùa màng, và hỗn loạn trật tự xã hội

until K’awiil was reborn.

cho đến khi K'awill tái sinh.

584 days after attacking K’awiil,

584 ngày sau khi tấn công K'awill,

Chak Ek’ turned his attention back to his brother, the Sun.

Chak Ek' đổi mục tiêu, nhắm đến người em là thần Mặt Trời.

Each night, the Sun took the form of jaguar

Hằng đêm, thần Mặt Trời hóa thân thành báo đốm,

and journeyed through the underworld.

và ẩn náu dưới lòng đất.

Chak Ek’ speared the jaguar sun as it rose at dawn towards the end of the dry season.

Chak Ek' đâm báo đốm khi nó xuất hiện vào bình minh vào cuối mùa khô.

The Sun was wounded, plunging the world into a period of chaos and warfare.

Thần Mặt Trời bị thương, lao xuống thế gian, gây ra chiến tranh và hỗn độn.

Chak Ek’s third victim was the god of maize,

Nạn nhân thứ ba của Chak Ek' là thần Ngô,

who provided sustenance for all humankind.

vị thần cung cấp lương thực cho loài người.

Chak Ek’ speared him at the time of the harvest.

Chak Ek' giết vị thần này vào vụ mùa.

He was buried in the underworld, and maize—the staple of life—

Thần bị chôn vùi dưới lòng đất, và ngô - lương thực chính -

was no longer available to Earth’s inhabitants.

không còn trên mặt đất nữa.

But the maize god emerged after three months in the place of new beginnings–

Nhưng thần Ngô lại xuất hiện sau ba tháng ở một nơi mới - hang động phía Đông

the eastern cave known as Seven Water Place– bringing food once again to earth.

được biết là nơi của bảy nguồn nước, một lần nữa mang lương thực đến thế gian.

When the turtle Ak Na'ak rose in the sky to mark the summer solstice,

Khi thần Rùa Ak Na'ak vươn lên trời để đánh dấu ngày hạ chí,

Chak Ek’ claimed his fourth victim.

Chak Ek' hạ gục nạn nhân thứ tư của mình.

With the death of this good omen, the Sun, the food supply, and the people

Với cái chết của Thần Rùa, Mặt Trời, và thần lương thực,

were buried within the earth, and the forces of chaos reigned.

loài người bị chôn vùi và các thế lực hỗn loạn ngự trị.

But out of the chaos rose a new order established by Hun Ajaw,

Nhưng trong buổi loạn lạc, một trật tự mới đã được Hun Ajaw,

one of the hero twins known to all

một trong những cặp song sinh anh hùng

for having vanquished the lords of the underworld.

nổi tiếng vì đánh bại những thế lực của lòng đất thiết lập.

A new race of humans was created, made from maize.

Một chủng tộc mới của con người - làm từ ngô được tạo ra.

This state of balance was not to last, however.

Tuy nhiên, trạng thái cân bằng này không kéo dài được lâu.

Chak Ek’s fifth and final victim was a mysterious stranger from the west,

Nạn nhân thứ năm, cũng là cuối cùng của Chak Ek' là một thần bí ẩn ở phía Tây,

and his death in the heart of the dry season

và cái chết ngay giữ mùa khô của thần

shook the order established by Hun Ajaw.

đã làm lung lay trật tự do Hun Ajaw tạo ra.

The gods, the lords, and the maize were buried in the underworld.

Các vị thần, vua chúa và ngô bị vùi trong lòng đất.

But this victory for Chak Ek’ would also prove temporary.

Nhưng chiến thắng của Chak Ek' cũng chỉ ngự trị tạm thời.

The two brothers, Venus and the Sun, were caught in an endless cycle

Hai anh em, Sao Kim và Mặt Trời, bị cuốn vào một chu kỳ bất tận

as they battled for supremacy, re-enacting the same five struggles,

của cuộc chiến tranh giành quyền lực, tái hiện qua chính năm cuộc chiến đó,

khi Sao Mai xuất hiện

while the world alternated between order and chaos

cũng là lúc trật tự và hỗn loạn thay chuyển trên thế gian.

with the rising of the Morning Star.