How do geckos defy gravity? - Eleanor Nelsen

Çeviri: Barın Selçuk Gözden geçirme: Can Boysan

It's midnight and all is still,

Gece yarısı ve her şey durgun,

except for the soft skittering of a gecko hunting a spider.

örümcek avlayan bir geko kertenkelesinin hafif sıçrayışı dışında.

Geko kertenkeleleri yer çekimine meydan okuyor gibiler,

Geckos seem to defy gravity,

scaling vertical surfaces

dikey yüzeylere tırmanıyorlar

and walking upside down without claws,

ve pençeleri, yapışkan tutkalları veya örümcek ağları olmadan

adhesive glues or super-powered spiderwebs.

baş aşağı yürüyorlar.

Instead, they take advantage of a simple principle:

Bunun yerine, basit bir ilkeden yararlanıyorlar:

that positive and negative charges attract.

Pozitif ve negatif yüklerin etkileşimi.

That attraction binds together compounds, like table salt,

Bu çekim kuvveti, negatif ve pozitif yüklü iyonları birbirine bağlar,

which is made of positively charged sodium ions

ki bu sofra tuzundaki negatif klorür iyonlarına yapışan

stuck to negatively charged chloride ions.

pozitif yüklü sodyum iyonlarından oluşur.

Ama ne geko kertenkelelerinin ayakları yüklüdür,

But a gecko's feet aren't charged

and neither are the surfaces they're walking on.

ne de üzerinde yürüdükleri zeminler.

So, what makes them stick?

Peki, onları yapıştıran nedir?

The answer lies in a clever combination of intermolecular forces

Cevap, moleküller arasındaki kuvvetler ile

yapısal mühendisliğin akıllıca birleşiminde yatıyor.

and stuctural engineering.

All the elements in the periodic table have a different affinity for electrons.

Periyodik tablodaki tüm elementlerin elektronlarla farklı bir ilişkisi vardır.

Elements like oxygen and fluorine really, really want electrons,

Oksijen ve flor gibi elementler daha çok elektron isterken,

while elements like hydrogen and lithium don't attract them as strongly.

hidrojen ve lityum gibi elementler daha az istek duyar.

An atom's relative greed for electrons is called its electronegativity.

Bir atomun elektronlar için göreceli açgözlülüğüne elektronegatiflik denir.

Electrons are moving around all the time

Elektronlar sürekli hareket ederler

and can easily relocate to wherever they're wanted most.

ve en çok istendikleri yere kolayca yerleştirilebilirler.

So when there are atoms with different electronegativities in the same molecule,

Farklı elektronegatiflikleri olan atomlar aynı molekülde olduğunda

the molecules cloud of electrons

elektron molekül bulutu

gets pulled towards the more electronegative atom.

daha elektronegatif atoma doğru çekilir.

That creates a thin spot in the electron cloud

Bu, atom çekirdeğinden gelen pozitif yükün parladığı kadar,

where positive charge from the atomic nuclei shines through,

başka bir yerde negatif yüklü bir elektron yığınının bulunduğu

as well as a negatively charged lump of electrons somewhere else.

elektron bulutunda ince bir nokta oluşturur.

So the molecule itself isn't charged,

Yani molekülün kendisi yüklü değildir

but it does have positively and negatively charged patches.

fakat pozitif ve negatif yüklü yamaları vardır.

These patchy charges can attract neighboring molecules to each other.

Bu düzensiz yükler, komşu molekülleri birbirine çekebilir.

They'll line up so that the positive spots on one

Birindeki pozitif noktalar ve diğerindeki negatif noktalar

are next to the negative spots on the other.

yan yana olacak şekilde sıralanırlar.

There doesn't even have to be a strongly electronegative atom

Bu çekici kuvvetleri yaratmak için

güçlü bir elektronegatif atom olması bile gerekmez.

to create these attractive forces.

Electrons are always on the move,

Elektronlar her zaman hareket halindedir

and sometimes they pile up temporarily in one spot.

ve bazen geçici olarak bir noktada toplanırlar.

That flicker of charge is enough to attract molecules to each other.

Bu yük titremesi, molekülleri birbirine çekmek için yeterlidir.

Such interactions between uncharged molecules

Yüksüz moleküller arasındaki bu etkileşimlere

are called van der Waals forces.

Van der Waals kuvveti denir.

They're not as strong as the interactions between charged particles,

Yüklü parçacıklar arasındaki etkileşimler kadar güçlü değildirler

but if you have enough of them, they can really add up.

ancak yeterli miktarda varsa gerçekten bir etki yaratabilirler.

That's the gecko's secret.

İşte bu geko kertenkelelerinin sırrı.

Geko kertenkelelerinin ayak parmakları esnek çıkıntılarla doludur.

Gecko toes are padded with flexible ridges.

Those ridges are covered in tiny hair-like structures,

Bu çıkıntılar küçük saç benzeri yapılarla kaplıdır,

bu sırtlar, sert kıl denen ve insan saçından çok daha ince olan yapılardır.

much thinner than human hair, called setae.

And each of the setae is covered in even tinier bristles called spatulae.

Bu sert kılların her biri spatula denen daha da ufak kıllarla kaplıdır.

Their tiny spatula-like shape is perfect for what the gecko needs them to do:

Küçük spatulamsı şekilleri,

geko kertenkelelerinin yapması gereken şey için mükemmeldir:

stick and release on command.

istediği zaman yapışmak ve bırakmak.

When the gecko unfurls its flexible toes onto the ceiling,

Geko esnek ayak parmaklarını tavanda açtığında

the spatulae hit at the perfect angle for the van der Waals force to engage.

spatula, van der Waals kuvvetinin devreye girmesi için mükemmel bir açıya sahiptir.

The spatulae flatten,

Spatula düzleşir,

creating lots of surface area for their positively

pozitif ve negatif yüklü parçaların bir araya gelmesi için

and negatively charged patches to find complimentary patches on the ceiling.

tavanda daha fazla yüzey alanı oluşturur.

Her spatula, van der Waals yapışkanlığının sadece küçük bir kısmına katkıda bulunur.

Each spatula only contributes a minuscule amount of that van der Waals stickiness.

But a gecko has about two billion of them,

Ancak bir geko kertenkelesinde bunlardan yaklaşık iki milyar adet var

creating enough combined force to support its weight.

ve ağırlığını desteklemek için yeterli birleşik kuvveti yaratıyor.

In fact, the whole gecko could dangle from a single one of its toes.

Aslında geko kertenkelesi, ayak parmaklarının tek birinden sarkabilirdi.

That super stickiness can be broken, though,

Bu süper yapışkanlık,

by changing the angle just a little bit.

açıyı biraz değiştirerek kırılabilir.

So, the gecko can peel its foot back off,

Böylece geko ayağını geri çekebilir,

scurrying towards a meal or away from a predator.

bir avcıdan kaçabilir veya yemeğine doğru İlerleyebilir.

This strategy, using a forest of specially shaped bristles

Sıradan moleküller arasındaki

van der Waals kuvvetini en üst düzeye çıkarmak için

to maximize the van der Waals forces between ordinary molecules

özel olarak şekillendirilmiş kıllardan oluşan bir orman kullanan bu strateji,

has inspired man-made materials

geko kertenkelesinin şaşırtıcı yapışkanlık yeteneğini taklit etmek için tasarlanmış

designed to imitate the gecko's amazing adhesive ability.

insan yapımı malzemelere ilham verdi.

Artificial versions aren't as strong as gecko toes quite yet,

Yapay versiyonlar henüz gekonun ayak parmakları kadar güçlü değil

but they're good enough to allow a full-grown man

ancak tam yetişkin bir adamın

to climb 25 feet up a glass wall.

cam duvara 7,5 metre tırmanmasına izin verecek kadar iyi.

In fact, our gecko's prey is also using van der Waals forces

Aslında, geko kertenkelesinin avı da tavana yapışmak için

to stick to the ceiling.

van der Waals kuvvetlerini kullanıyor.

So, the gecko peels up its toes and the chase is back on.

Kertenkele ayağını kaldırıyor ve kovalamaca yeniden başlıyor.