How do oysters make pearls? - Rob Ulrich

Çeviri: Suat Utku Merter Gözden geçirme: Eren Gokce

While most people wouldn’t consider the crusty exterior of an oyster

Birçok insan, istiridyenin pütürlü kabuğunun

to be particularly beautiful,

öyle güzel olduğunu düşünmez

opening up this craggy case might reveal an exquisite jewel nestled within.

ancak bu sarp kabuğun altında eşsiz bir mücevher yatar.

Yet, despite their iridescent colors and smooth shapes,

Parıltılı rengi ve pürüzsüz şekliyle inciler,

pearls are actually made of the exact same material

aslında çevrelerini sarıp sarmalayan kabukla

as the shell that surrounds them.

aynı malzemeden oluşmuşlardır.

Pearls, urchin spines, the shells of mussels, snails and clams, even coral—

İnci, deniz kestanesi, midye, salyangoz, deniz tarağı, hatta mercanlar -

all these structures are made out of the same chemical compound:

tüm bu varlıklar, ortak bir kimyasal bileşenden oluşurlar:

calcium carbonate.

Kalsiyum karbonat.

So, how does this single ingredient form such a vast array of materials?

Peki nasıl oluyor da tek bir içerik, bu kadar farklı şeyi oluşturabiliyor?

Calcium carbonate, or CaCO3, is common on land,

Kalsiyum karbonat ya da CaCO3, karada yaygındır ancak

and even more bountiful in the sea.

denizlerde daha da yaygındır.

The Earth’s crust is rich in calcium,

Yer kabuğu kalsiyum yönünden zengindir

and over millennia these deposits have seeped into rivers and oceans.

ve binlerce yılda bu tabakalar nehirler ve okyanuslara karışmıştır.

This is especially true near hydrothermal vents,

Bu, özellikle sıcak deniz suyunun kalsiyum açısından zengin bazaltla

where hot seawater mingles with calcium rich basalts.

buluştuğu hidrotermal ağızların yakınlarında görülür.

Meanwhile, when carbon dioxide in the air interacts with seawater

Aynı zamanda havadaki karbondioksit, deniz suyuyla etkileşime geçince

it eventually produces dissolved carbonate.

çözülmüş karbonatı oluşturur.

Every year, the ocean absorbs roughly one third of our carbon dioxide emissions,

Okyanuslar, her yıl karbondioksit salınımımızın üçte birini emer,

adding huge quantities of carbonate into the water.

böylece suya yüksek miktarda karbonat katılmış olur.

It’s no surprise that sea creatures have made use of these abundant compounds,

Deniz canlılarının bu bol bileşeni kullanmış olması şaşırtıcı değil

but the way calcium and carbonate are woven together into various shapes

ama kalsiyum ve karbonatın bağlanma şekillerinin çeşitliliği

is surprisingly artful.

şaşırtıcı biçimde sanatsal.

Let’s return to the humble oyster.

Mütevazı istiridyeye dönelim.

Like many aquatic mollusks, oysters start life as exposed larvae,

Çoğu sucul yumuşakça gibi, istiridyeler de hayata kabuksuz larva

and quickly get to work building a protective shell.

olarak gelir ve hızlıca koruyucu kabuklarını oluşturmaya başlarlar.

First, an organ called the mantle secretes an organic matrix

Önce, manto adında bir organ iskeleti oluşturmak için

of proteins and other molecules to construct a scaffold.

protein ve diğer moleküllerden oluşan organik bir matris salgılar.

Then, the oyster filters the seawater,

Sonra, istiridye deniz suyundan kalsiyum ve karbonatı,

drawing out calcium and carbonate to combine them into its building material.

yapı malzemesine dönüştürmek için süzer.

It lays this material over the scaffold,

Bu malzemeyi; kalsiyum karbonat moleküllerini çekip,

which is covered in charged proteins that attract and guide

katmanlar hâlinde yönlendiren,

the calcium carbonate molecules into layers.

yüklü proteinlerle kaplı iskeletin üzerine serer.

The specific arrangement of these protein scaffolds depends on the mollusk species

Bu protein iskeletinin dizilimi yumuşakçanın türüne,

and their environment,

accounting for their vast diversity of shell shapes, sizes, and colors.

kabuk şekline, boyutuna, rengine ve çevresine bağlı olarak değişir.

Mollusks carefully control all components of their calcium carbonate creations—

Yumuşakçalar kalsiyum karbonat üretiminin tüm bileşenlerini kontrol eder-

even manipulating CaCO3 at the molecular level.

hatta moleküler seviyede CaCO3 seviyesini düzenler.

Using special proteins,

Özel proteinler kullanarak,

mollusks can produce two crystal structures out of CaCO3:

yumuşakçalar CaCO3′ten iki kristal yapı oluşturur:

calcite and aragonite.

Kalsit ve aragonit.

Both of these compounds have the same chemical composition,

Her iki bileşik de aynı kimyasal yapıya

but different qualities due to the way their crystal lattices are arranged.

ancak kristal kafesinin oluşma şekline bağlı olarak farklı kaliteye sahiptirler.

Calcite is the more stable of the two and less prone to dissolving over time,

Kalsit bu ikisinden daha sağlam ve çözülmeye daha dayanıklı olanıdır,

so most mollusk shells have a sturdy outer layer of calcite.

bu nedenle çoğu yumuşakça; kalsitten, güçlü bir kabuk oluşturur.

As the slightly more soluble molecule,

Çözünmeye daha meyilli bir molekül olan

aragonite can better adapt to more or less acidic environments.

aragonit, asidik çevrelere daha iyi adapte olur.

So most mollusk shells have an interior layer of aragonite

Bu nedenle çoğu yumuşakçanın iç katmanı, iç pH seviyesini dengede

to maintain their internal pH level.

tutmak için aragonitden oluşur.

But one form of aragonite is stronger and more versatile than the rest:

Ancak aragonitin bir formu diğer türlerden daha güçlü ve değişkendir:

nacre.

Sedef.

Mollusks make this special material by placing successive layers of aragonite

Yumuşakçalar bu özel maddeyi, art arda proteinle karışık

interspersed with proteins.

aragonit katmanları oluşturarak yapar.

These layers are stacked like hexagonal bricks,

Herbiri yönlerini belirleyen organik maddeyle çevrili bu katmanlar

each surrounded by other organic material that directs their orientation.

altıgen tuğlalar gibi dizilir.

The uniform layering and brick-like structure of nacre

Sedefin bu tek tip, tuğla gibi katmanları

is key to its signature iridescence.

onun bu parıltılı görünüşünün kilit noktasıdır.

The layers are similar in thickness to the wavelength of visible light,

Bu katmanların kalınlığı görünür ışığın dalga boyuna benzerdir,

so the light reflecting from its interior surface

böylece iç yüzeyinden yansıyan ışık

interferes with the light reflecting from the outer surface.

dıştan yansıyan ile çatışır.

When particles of light strike the nacre,

Işık partikülü sedefe çarptığında,

they bounce around its multilayered crystalline structure

çok katmanlı kristal yapısı etrafında

in a cascade of shifting rainbows.

değişken ve kademeli bir gökkuşağı olarak seker.

But nacre isn’t just pretty—

Sedef sadece güzel olmakla kalmaz -

it’s one of the strongest and lightest biomaterials we know of.

aynı zamanda bilinen en güçlü ve hafif biyomalzemeden biridir.

And it's not just oysters that produce it.

Sedefi sadece istiridyeler üretmez.

In fact, numerous mollusk species deploy nacre

Öyle ki pek çok yumuşakça türü başlıca savunma mekanizmaları olarak

as one of their primary defense mechanisms.

sedef üretir.

If an intruding parasite or even a stray particle of sand irritates the mantle,

Bir parazit hatta başıboş bir partikül mantoya girerse,

the mollusk will coat the offender in nacre-producing cells

yumuşakça bu yabancı maddeyi sedef üreten hücrelerle örterek

to form what’s known as a pearl sac.

inci kesesini oluşturur.

These cells wrap the threat in layers of proteins and aragonite

Bu hücreler; koza, tehditi tamamen içine alana kadar maddeyi

until eventually the cocoon completely absorbs the invader—

protein ve aragonit katmanlarıyla sarar,

dissolving the threat into an opalescent sphere of nacre.

böylece tehdit çözülerek donuk bir sedef küresine dönüşür.

This defense mechanism is our leading theory for mollusks making pearls;

Bu savunma mekanizması,

yumuşakçaların inci üretimi konusunda baş teorimiz.

transforming everyday intruders into timeless treasures.

Böylece davetsiz misafirler, zamansız hazinelere dönüşür.