How to speed up chemical reactions (and get a date) - Aaron Sams

Çeviri: Saliha Karatepeli Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

Kimyagerimiz Harriet ile tanışın.

Meet our chemist, Harriet.

She has a chemical reaction that needs to occur more quickly.

Daha hızlı gerçekleşmesi gereken bir kimyasal tepkimesi var.

A chemist has some processes at her disposal

Kimyagerlerin, tepkimeleri hızlandırmaya

that can help her speed up her reaction,

yardımcı olması için bazı metotları var

and she knows of five ways.

ve o bunlardan 5 tanesini biliyor.

And to remember them,

Metotları hatırlamak için

she thinks back to her days as a high school student,

lise öğrencisi olduğu zamanlara,

and the day she got a date for the dance.

balo için eş bulduğu güne gidiyor.

Harriet was in high school, studying between classes.

Harriet lisedeyken, dersler arasında da çalışırdı.

She had lost track of time and was going to be late to class.

Zamanın nasıl geçtiğini anlamamıştı ve derse geç kalacaktı.

Unbeknownst to her,

Köşede Harold'un da

Harold, who was just around the corner, was running late, too.

derse geç kaldığından habersizdi.

They both sprinted to class

İkisi de derse koşuyorken

and, as it happened, sprinted directly into one another.

aslında birbirlerine koşmuş oldular.

Now, this was no small collision.

Bu küçük bir çarpışma değildi.

They ran squarely into one another in such a way

Birbirlerine öyle bir çarptılar ki

that he knocked the books right out of her hand.

Harold, Harriet'in elindeki kitapları yere düşürdü.

"I'm sorry," he said. "Let me help you with your books."

"Üzgünüm, kitaplarını toplamana yardımcı olayım." dedi.

He kindly helped her re-collect her belongings,

Eşyalarını toplamasına yardımcı oldu

and politely offered to walk her to class.

ve nezaketen sınıfına kadar onunla yürümeyi teklif etti.

And you'll never guess who went together to the dance later that year.

O sene baloya kimin birlikte gittiğini asla tahmin edemezsiniz.

Yup, those two.

Evet, o ikisi.

So as we can see from this example,

Bu örnekte gördüğümüz gibi,

the key to getting a date for the dance is to collide with someone

balo için bir eş bulmanın anahtarı biriyle çarpışmak

ve ellerindeki kitapları yere düşürmek.

and knock the books out of their hands.

Muhtemelen farkındasınızdır

Now, you're probably already aware

that not all collisions lead to dates for the dance,

her çarpışma balo için bir eşe dönüşmüyor,

çok şükür.

thankfully.

The collisions must have two important characteristics:

Çarpışmanın iki önemli özelliği olmalı:

Bir, kitapların elden düşmesi için doğru yönelim;

One, correct orientation that allows books to be knocked from one's hands;

and two, enough energy to knock the books out.

iki, kitapları düşürmek için yeterli enerji.

Bu kazadan kısa süre sonra

Shortly after this incident,

Harriet decided to tell me, her chemistry teacher, all about it.

Harriet kimya öğretmenine, yani bana, olanları anlatmaya karar verdi.

I noticed some interesting parallels

Koridorda çarpışmanın yaşandığı gün

between her story and chemical reaction rates,

tam da onun çalıştığı konu olan kimyasal tepkimeler

which happened to be what she was studying in the hallway

ve hikayesi arasında

ilgi çekici benzerlikler buldum.

the day of the collision.

Together, we decided to set out on two missions.

Birlikte iki göreve koyulmaya karar verdik.

Harriet wanted to help all chemistry students and chemists

Harriet, kimya öğrencileri ve kimyagerlere

remember how to speed up the rate of chemical reactions

kimyasal tepkimeleri hızlandırmak için yardımcı olmak istedi.

and I, being the nice guy that I am,

Çok iyi biri olan ben ise,

decided to make it my mission to help create educational environments

geleceğin kimyagerlerinin balo için eş bulma şanslarını arttıracak,

in which more book-dropping collisions can take place

kitap düşen çarpışmaların yaşandığı eğitici ortamlar oluşturmayı

to increase future chemists' chances of getting a date for the dance.

görev edinmeye karar verdim.

In order to facilitate this improved dance-date-getting process,

Gelişmiş balo eşi bulma işlemini kolaylaştırmak amacıyla

Harriet'in kimyasal tepkime oranlarını yükseltmek için kullandığı

I propose five changes to all schools

that parallel Harriet's five ways to increase chemical reaction rates.

beş yola paralel olarak, tüm okullar için beş değişim öneriyorum.

First, I propose that we shrink the size of the hallways.

İlk önerim koridorların daraltılması.

This will make it more difficult to safely navigate the hallways

Böylece güvenli bir şekilde geçmek zorlaşır

and will cause more collisions than in larger hallways.

ve geniş koridorlara nispeten daha fazla çarpışma gerçekleşir.

And by increasing the number of collisions,

Çarpışma sayılarını arttırarak,

we increase the likelihood

bu çarpışmalardan bazılarının

that some of those collisions will have the correct alignment

doğru eşleşmeyi yapma oranını arttırmış

ve balo için randevulaşmaya yetecek enerji ortaya çıkarmış oluruz.

and enough energy to create a date to the dance.

Now, chemically speaking,

Kimyasal olarak bu,

this is equivalent to lowering the volume of a reaction vessel

tepkime kapının hacmini düşürmeye

ya da tepkime karışımını azaltmaya eşdeğerdir.

or a reaction mixture.

In doing so, the individual particles are closer together,

Böylece, parçacıklar yakınlaşır

and more collisions will occur.

ve daha çok çarpışma meydana gelir.

More collisions means a greater likelihood

Daha fazla çarpışma,

that collisions with the appropriate energy and configuration will happen.

daha fazla uygun enerjili ve dizilimli çarpışma olasılığı demek.

Second, I propose increasing the overall population of the school.

İkinci olarak, okul nüfusunu artıralım diyorum.

More students equals more collisions.

Daha fazla öğrenci, daha fazla çarpışma demek.

By increasing the number of particles available for collision,

Çarpışmaya müsait parçacıkların sayısını arttırarak

we create an environment where more collisions can take place.

daha fazla çarpışmanın meydana gelebileceği bir ortam oluşturuyoruz.

Third, we must reduce the time allowed between classes --

Üçüncü olarak, dersler arasındaki zamanı kısaltmalıyız,

heck, let's just cut it in half.

hatta yarı yarıya.

In doing so, students will need to move more quickly

Bu şekilde, bir dersten diğerine yetişmek için

öğrencilerin daha hızlı hareket etmesi gerekecek.

to get from one class to the next.

This increase in velocity will help make sure

Hızın artması, çarpışmaların kitapların düşmesini sağlamak için

collisions have the appropriate amount of energy necessary

gerekli olan yeterli enerji miktarına

to ensure book-dropping.

sahip olmasına yardımcı olacak.

This is analogous to increasing the temperature of the reaction mixture.

Bu, tepkime karışımının sıcaklığını arttırmaya benzerdir.

Higher temperature means particles are moving faster.

Yüksek sıcaklık, parçacıkların daha hızlı hareket etmesi anlamına gelir.

Faster-moving particles means more energy,

Daha hızlı hareket eden parçacıklarsa daha fazla enerji

and a greater likelihood of the reaction-causing collision.

ve daha iyi tepkimeye oluşturan çarpışma olasılığı demektir.

Fourth, students must stop traveling in packs.

Dördüncüsü, öğrenciler sürü şeklinde dolaşmayı bırakmalı.

By traveling in packs, the students on the outside of the pack

Sürü şeklinde dolaşınca, sürünün dış kısmındaki öğrenciler

insulate those in the middle from undergoing any collisions.

iç kısımda olanları çarpışmalardan izole ediyor.

By splitting up, each student has more area exposed

Dağılarak, her öğrencinin geçen bir öğrenciyle çarpışması için

that is available for a collision from a passing student.

daha fazla bölge açık kalır.

When particles travel in packs, the surface area is very small,

Parçacıklar sürüler halinde dolaştığında yüzey alan oldukça küçük olur

and only the outside particles can collide.

ve sadece dıştaki parçacıklar çarpışabilir.

However, by breaking up the clumps into individual particles,

Yine de, kümeleri tekli parçalara ayırarak

the total surface area is increased,

toplam yüzey alanı artar

and each particle has an exposed surface that can react.

ve her parçacığın tepkiyecek yüzeyi açıkta kalır.

Fifth and finally, we hire a matchmaker.

Beşinci ve sonuncu, bir çöpçatan tutuyoruz.

Is this colliding and book-dropping too violent?

Çarpışma ve kitap düşürme çok mu sert?

Is there an easier way to get a date that requires less initial energy?

Daha az başlangıç enerjisiyle bir randevu edinmenin daha kolay bir yolu var mı?

Then a matchmaker will help with this.

Bir çöpçatan bu konuda yardımcı olacak.

The matchmaker makes it easier for a couple to get together,

Çöpçatan eşleşmeyi düzenleyerek

bir çiftin bir araya gelmesini kolaylaştırır.

by coordinating the match.

Our matchmaker is like a catalyst.

Çöpçatanımız bir katalizör gibi.

Chemical catalysts function by lowering the activation energy --

Kimyasal katalizörler aktifleşme enerjisini düşürerek çalışır,

in other words, by lowering the energy required to start a reaction.

başka bir deyişle tepkimeyi başlatmak için gerekli olan enerjiyi düşürerek.

They do this by bringing two particles together

Bunu iki parçacığı bir araya getirip,

and orienting them correctly in space so that the two can meet

tepkimenin gerçekleşebilmesi için

at the correct configuration and allow a reaction to take place.

doğru eşleşme yapabilecekleri şekilde boşlukta yönlendirerek yapıyorlar.

So, to sum up: if a future chemist wants a date for the dance,

Özetle; eğer geleceğin kimyacısı balo için eş arıyorsa

he must collide with another person

başka biriyle çarpışmalı

and knock the books out of their hands.

ve kitaplarını elinden düşürmelidir.

And if a chemist wants to make a chemical reaction occur,

Eğer bir kimyager, kimyasal tepkime gerçekleştirmek istiyorsa;

the particles must collide in the correct orientation

parçacıklar uygun ölçüde enerji ile

with an appropriate amount of energy.

doğru yönde çarpışmalı.

And both of these processes can be accelerated,

Her iki süreç de

using the five methods I've described.

bahsettiğim beş yöntem kullanılarak hızlandırılabilir.