Earworms: Those songs that get stuck in your head - Elizabeth Hellmuth Margulis

Çeviri: Ece Ünalan Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Have you ever been waiting in line at the grocery store,

Hiç, markette sırada beklerken

innocently perusing the magazine rack, when a song pops into your head?

masumca raftaki dergileri inceliyorken

aklına bir şarkının takıldığı oldu mu?

Not the whole song, but a fragment of it that plays and replays

Tüm şarkı değil, sadece bir bölümü tekrar tekrar çalar,

until you find yourself unloading the vegetables in time to the beat.

ta ki kendini sebzeleri ritme uygun şekilde boşaltır buluncaya kadar.

You've been struck by an earworm, and you're not alone.

Bir kulak kurdu tarafından ele geçirildin ve yalnız değilsin.

Over 90% of people are plagued by earworms at least once a week,

İnsanların %90'ından fazlası

haftada en az bir kez kulak kurtlarınca ele geçiriliyor

and about a quarter of people experience them several times a day.

ve insanların yaklaşık çeyreği

bu durumu günde birkaç kez yaşıyor.

They tend to burrow in during tasks that don't require much attention,

Kulak kurtları fazla dikkat gerektirmeyen işler sırasında zihni oyma eğilimindeler,

say, when waiting on water to boil

örneğin suyun kaynamasını beklemek

or a traffic light to change.

ya da trafik ışığının değişmesini beklemek gibi.

This phenomenon is one of the mind's great mysteries.

Bu olgu zihnin en büyük gizemlerindendir.

Scientists don't know exactly why it's so easy

Bilim adamları tam olarak

ezgilerin kafamıza takılmasının neden bu kadar kolay olduğunu bilmiyor.

for tunes to get stuck in our heads.

From a psychological perspective,

Psikolojik bakış açısıyla baktığımızda,

earworms are an example of mental imagery.

kulak kurtları zihinsel imgelemin bir örneğidir.

This imagery can be visual,

Bu imgelem görsel olabilir,

like when you close your eyes and imagine a red wagon,

gözünü kapatıp kırmızı bir yük arabası düşlediğindeki gibi,

or it can be auditory,

ya da işitsel olabilir,

like when you imagine the sound of a baby screaming,

bir bebeğin bağırma sesini düşlediğindeki gibi

or oil sizzling in a pan.

ya da tavada cızırdayan yağın sesini.

Earworms are a special form of auditory imagery

Kulak kurtları işitsel imgelemin özel bir çeşididir.

because they're involuntary.

Çünkü istem dışıdır.

You don't plug your ears and try to imagine "Who Let the Dogs Out,"

Kulaklarını tıkayıp "Who Let the Dogs Out" şarkısını düşlemeye çalışmazsın

or, well, you probably don't.

ya da büyük ihtimalle çalışmazsın.

It just intrudes onto your mental soundscape

Şarkı işitsel algına adeta zorla girer

and hangs around like an unwanted house guest.

ve istenmeyen bir ev misafiri gibi zihninde dolanır.

Earworms tend to be quite vivid

Kulak kurtları çok canlı olma eğilimindedir

and they're normally made up of a tune, rather than, say, harmonies.

ve normalde armoniler yerine bir ezgiden oluşurlar.

Kulak kurtlarının dikkat çekici bir özelliği,

A remarkable feature of earworms is their tendency to get stuck in a loop,

bir döngüde kalma eğilimleridir.

repeating again and again for minutes or hours.

Dakikalarca ya da saatlerce tekrar tekrar çalabilirler.

Also remarkable is the role of repetition in sparking earworms.

Dikkate değer bir diğer şey,

tekrarın bir kulak kurdunun ateşlenmesindeki rolüdür.

Songs tend to get stuck when we listen to them recently and repeatedly.

Şarkılar yeni dinlediğimizde ve yineleyen dinleyişlerimizle zihinde daha çok kalır.

If repetition is such a trigger,

Yineleme böylesine bir tetikleyiciyse

then perhaps we can blame our earworms on modern technology.

o zaman belki kulak kurtlarımız için

modern teknolojiyi suçlayabiliriz.

The last hundred years have seen an incredible proliferation

Son yüzyılda,

aynı şeyi defalarca dinleyebilmemize yarayan cihazlarda

of devices that help you listen to the same thing again and again.

inanılmaz bir çoğalma olmuştur.

Records, cassettes, CDs, or streamed audio files.

Kayıtlar, kasetler, CD'ler ya da internette yayılan ses dosyaları.

Have these technologies bread some kind of unique, contemporary experience,

Bu teknolojiler bir çeşit eşsiz modern çağ deneyimi mi yarattılar?

and are earworms just a product of the late 20th century?

Kulak kurtları sadece 20. yüzyılın son yarısının bir ürünü mü?

The answer comes from an unlikely source:

Cevap beklenmedik bir kaynaktan geliyor:

Mark Twain.

Mark Twain.

In 1876, just one year before the phonograph was invented,

1876'da, fonograf icat edilmeden sadece bir yıl önce,

he wrote a short story imagining a sinister takeover

Mark Twain tüm bir kasabanın kafiyeli bir şarkı tarafından

of an entire town by a rhyming jingle.

uğursuzca ele geçirilişini anlatan kısa bir hikaye yazmıştır.

This reference, and others,

Bu kaynak ve diğerleri,

show us that earworms seem to be a basic psychological phenomenon,

bize kulak kurtlarının temel bir psikolojik olgu olduğunu gösteriyor,

perhaps exacerbated by recording technology

belki kayıt teknolojisiyle daha çok artmış

but not new to this century.

ama bu yüzyıla özgü değil.

So yes, every great historical figure, from Shakespeare to Sacajawea,

O zaman evet, her büyük tarihi kişi,

Shakespeare'den Sacajawea'ya,

may well have wandered around with a song stuck in their head.

kafasına takılmış bir şarkıyla gezinmiş olabilir.

Besides music, it's hard to think of another case of intrusive imagery

Müzik dışında

bu kadar yaygın başka bir davetsiz imgelem olgusu düşünmek zordur.

that's so widespread.

Neden müzik?

Why music?

Why don't watercolors get stuck in our heads?

Neden suluboya renkleri zihnimize saplanıp kalmıyor

Or the taste of cheesy taquitos?

ya da peynirli taquito'ların tadı?

One theory has to do with the way music is represented in memory.

Bununla ilgili bir teori, müziğin hafızadaki temsil şekliyle ilgili.

When we listen to a song we know,

Bildiğimiz bir şarkıyı dinlediğimizde,

we're constantly hearing forward in time, anticipating the next note.

sürekli zamanda ilerisini duyarız,

gelecek notayı bekleriz.

It's hard for us to think about one particular musical moment in isolation.

Tek başına belli bir müzikal anı düşünmemiz zordur.

If we want to think about the pitch of the word "you" in "Happy Birthday,"

"Happy Birthday"deki "you" sözcüğünün yüksekliğini düşünmek istersek,

we have to start back at "Happy,"

"Happy"den başlayarak

and sing through until we get to "you."

"you"ya kadar şarkıyı söylememiz gerekir.

In this way, a tune is sort of like a habit.

Bu açıdan, bir ezgi bir çeşit alışkanlığa benzer.

Just like once you start tying your shoe,

Ayakkabını bağlamaya başladığında

you're on automatic until you tighten the bow,

fiyongu bağlayana kadar otomatikte olman gibi;

once a tune is suggested

bir ezgi de akla geldiğinde,

because, for example, someone says, "my umbrella,"

mesela birisi "my umbrella" dediğinde,

we have to play through until it reaches a natural stopping point,

doğal bir durma noktasına gelene kadar şarkıyı zihnimizde çalmamız gerekir,

"ella, ella, ella."

"ella, ella, ella."

But this is largely speculation.

Ama bu, büyük ölçüde dayanaksız bir görüş.

The basic fact remains we don't know exactly why we're susceptible to earworms.

Gerçekteyse,

kulak kurtlarına neden yatkın olduğumuzu tam olarak bilmiyoruz.

Ama kulak kurtlarını daha iyi anlamak

But understanding them better could give us important clues

bize insan beyninin devrelerini çözmede önemli ip uçları verebilir.

to the workings of the human brain.

Maybe the next time we're plagued

Belki bir dahaki sefere

gitmeyen bir Taylor Swift ezgisiyle rahatsız edildiğimizde,

by a Taylor Swift tune that just won't go away,

we'll use it as the starting point for a scientific odyssey

bunu bilişsel yetimizle ilgili önemli gizemleri çözecek

that will unlock important mysteries about basic cognition.

bilimsel bir yolculuğun başlangıç noktası olarak değerlendiririz.

And if not, well, we can just shake it off.

Ya da öyle değilse bile, sadece silkip atabiliriz.