Earworms: Those songs that get stuck in your head - Elizabeth Hellmuth Margulis

Melodie, które więzną w głowie - Elizabeth Hellmuth Margulis

Tłumaczenie: Maria Barć Korekta: Rysia Wand

Zdarzyło ci się kiedyś, że czekasz w kolejce do kasy,

Have you ever been waiting in line at the grocery store,

innocently perusing the magazine rack, when a song pops into your head?

spokojnie przeglądając czasopisma, i nagle w głowie gra ci piosenka?

Nie cała, tylko w kółko jeden fragment,

Not the whole song, but a fragment of it that plays and replays

until you find yourself unloading the vegetables in time to the beat.

aż stwierdzasz, że wykładasz warzywa na taśmę do taktu.

You've been struck by an earworm, and you're not alone.

Nie jesteś jedyną ofiarą upartej melodii.

Over 90% of people are plagued by earworms at least once a week,

Ponad 90% ludzi co najmniej raz na tydzień nie może się pozbyć piosenki z głowy,

and about a quarter of people experience them several times a day.

a mniej więcej co czwarty doświadcza tego parę razy dziennie.

Najczęściej wkradają się do głowy, kiedy robimy coś, co nie wymaga uwagi,

They tend to burrow in during tasks that don't require much attention,

say, when waiting on water to boil

na przykład czekamy, aż zagotuje się woda

or a traffic light to change.

albo zmienią się światła.

To zjawisko to jedna z wielkich tajemnic umysłu.

This phenomenon is one of the mind's great mysteries.

Naukowcy nie wiedzą dokładnie,

Scientists don't know exactly why it's so easy

dlaczego melodie tak łatwo więzną nam w głowach.

for tunes to get stuck in our heads.

From a psychological perspective,

Psychologicznie rzecz biorąc,

earworms are an example of mental imagery.

uparte melodie są wyobrażeniami.

This imagery can be visual,

Wyobrażenia mogą być wzrokowe,

like when you close your eyes and imagine a red wagon,

na przykład kiedy zamykasz oczy i wyobrażasz sobie czerwony wózek,

albo słuchowe,

or it can be auditory,

like when you imagine the sound of a baby screaming,

kiedy wyobrażasz sobie płacz dziecka,

or oil sizzling in a pan.

czy skwierczenie oleju na patelni.

Uparte piosenki różnią się od innych wyobrażeń słuchowych

Earworms are a special form of auditory imagery

because they're involuntary.

tym, że są mimowolne.

You don't plug your ears and try to imagine "Who Let the Dogs Out,"

Nie zatykasz uszu i nie próbujesz usłyszeć "Who let the dogs out",

or, well, you probably don't.

chyba, że wielki z ciebie oryginał.

It just intrudes onto your mental soundscape

Melodia wdziera ci się do głowy

and hangs around like an unwanted house guest.

i nie chce wyjść, jak nieproszony gość.

Uparte rytmy zwykle są dość wyraźne

Earworms tend to be quite vivid

and they're normally made up of a tune, rather than, say, harmonies.

i najczęściej mają melodię, nie tylko samą harmonię.

Interesujące jest to, że często się zapętlają,

A remarkable feature of earworms is their tendency to get stuck in a loop,

repeating again and again for minutes or hours.

odtwarzają w kółko przez wiele minut czy godzin.

Also remarkable is the role of repetition in sparking earworms.

Co równie ciekawe, sprzyja im powtarzanie.

Songs tend to get stuck when we listen to them recently and repeatedly.

Więzną nam w głowach piosenki słyszane niedawno, a często.

If repetition is such a trigger,

Skoro rodzą się z powtarzania,

then perhaps we can blame our earworms on modern technology.

może winę za natarczywość melodii ponosi technika.

W ciągu ostatnich stu lat pojawiło się mnóstwo urządzeń,

The last hundred years have seen an incredible proliferation

of devices that help you listen to the same thing again and again.

które pozwalają w kółko słuchać tego samego.

Records, cassettes, CDs, or streamed audio files.

Płyty, kasety, płyty CD, serwisy muzyczne.

Have these technologies bread some kind of unique, contemporary experience,

Czyżby dały początek wyjątkowemu, nowemu doświadczeniu?

and are earworms just a product of the late 20th century?

Czy uparte melodie to produkt końca XX wieku?

The answer comes from an unlikely source:

Odpowiedź znajdziemy w niespodziewanym miejscu:

u Marka Twaina.

Mark Twain.

W 1876, rok przed wynalezieniem fonografu,

In 1876, just one year before the phonograph was invented,

he wrote a short story imagining a sinister takeover

napisał opowiadanie, w którym całe miasteczko

of an entire town by a rhyming jingle.

opanowuje rymowanka.

This reference, and others,

Ten i inne przykłady

show us that earworms seem to be a basic psychological phenomenon,

pokazują, że uparte melodie to zjawisko psychologiczne

perhaps exacerbated by recording technology

może zintensyfikowane przez technikę rejestracji dźwięku,

but not new to this century.

ale na pewno nie nowe.

So yes, every great historical figure, from Shakespeare to Sacajawea,

Każdy wielki bohater historyczny, od Szekspira po Sacajaweę,

may well have wandered around with a song stuck in their head.

mógł chodzić po świecie z piosenką w głowie.

Besides music, it's hard to think of another case of intrusive imagery

Poza muzyką trudno znaleźć inny przykład natarczywego wyobrażenia,

that's so widespread.

które byłoby tak powszechne.

Dlaczego muzyka?

Why music?

Why don't watercolors get stuck in our heads?

Dlaczego nie tkwią nam w głowach akwarele?

Or the taste of cheesy taquitos?

Albo smak przekąsek z serem?

Jedna z teorii nawiązuje do sposobu zapamiętywania muzyki.

One theory has to do with the way music is represented in memory.

When we listen to a song we know,

Kiedy słuchamy znanej piosenki,

we're constantly hearing forward in time, anticipating the next note.

cały czas sięgamy myślą naprzód, oczekując kolejnej nuty.

It's hard for us to think about one particular musical moment in isolation.

Trudno nam pomyśleć o konkretnym fragmencie w oderwaniu od całości.

Jeśli chcemy pomyśleć o dźwięku słowa "you" w "Happy birthday",

If we want to think about the pitch of the word "you" in "Happy Birthday,"

we have to start back at "Happy,"

musimy zacząć od "happy"

and sing through until we get to "you."

i śpiewać, aż dojdziemy do "you".

In this way, a tune is sort of like a habit.

Potraktowana w ten sposób, melodia przypomina nawyk.

Just like once you start tying your shoe,

Tak, jak wiązanie buta,

you're on automatic until you tighten the bow,

automatyczne od początku do kokardy,

kiedy pomyślimy o melodii,

once a tune is suggested

because, for example, someone says, "my umbrella,"

bo, na przykład, ktoś powiedział "my umbrella" (mój parasol),

we have to play through until it reaches a natural stopping point,

musimy ją zagrać aż do naturalnego zakończenia

"ella, ella, ella".

"ella, ella, ella."

But this is largely speculation.

Ale to właściwie tylko domysły.

The basic fact remains we don't know exactly why we're susceptible to earworms.

Naprawdę po prostu nie wiadomo, dlaczego ulegamy upartym melodiom.

Ale jeśli zrozumiemy je lepiej, może dowiemy się czegoś ważnego

But understanding them better could give us important clues

to the workings of the human brain.

o tym, jak działa ludzki mózg.

Maybe the next time we're plagued

Może kiedy znów przyczepi się do nas

by a Taylor Swift tune that just won't go away,

piosenka Taylor Swift,

we'll use it as the starting point for a scientific odyssey

wykorzystamy to jako odskocznię do wielkiego odkrycia,

that will unlock important mysteries about basic cognition.

które otworzy przed nami tajemnice poznania.

And if not, well, we can just shake it off.

A jeśli nie, najwyżej o tym zapomnimy.