Earworms: Those songs that get stuck in your head - Elizabeth Hellmuth Margulis

Чихэнд хоногшсон дуунууд - Элизабет Хеллмат Маргулис

Translator: Marla Munkh-Achit Reviewer: Indra Ganzorig

Have you ever been waiting in line at the grocery store,

Та дэлгүүрт дараалалд зогсонгоо

innocently perusing the magazine rack, when a song pops into your head?

сэтгүүлийн тавиурыг сонирхож байтал гэнэт аманд дуу аялагдаж байсан уу?

Not the whole song, but a fragment of it that plays and replays

Бүтнээрээ биш, нэг хэсэг нь дахин дахин тоглоод л

until you find yourself unloading the vegetables in time to the beat.

авсан ногоогоо дууны хэмнэлтэй тааруулан торноос нь гаргаж байх жишээтэй.

You've been struck by an earworm, and you're not alone.

Тэгвэл чихэнд чинь дуу хоногшжээ, мөн чи ганцаараа биш.

Over 90% of people are plagued by earworms at least once a week,

Бараг бүх хүнд энэ нь 7 хоногт дор хаяж нэг удаа тохиолддог ба

and about a quarter of people experience them several times a day.

дөрөвний нэгт нь өдөрт хэд хэд тохиолддог ажээ.

They tend to burrow in during tasks that don't require much attention,

Ихэвчлэн төдийлөн анхаарал шаарддаггүй ажил хийх үед орж ирэх бөгөөд

say, when waiting on water to boil

ус буцлахыг эсвэл гэрлэн дохио өөрчлөгдөхийг хүлээх үед

or a traffic light to change.

тохиолддог байна.

This phenomenon is one of the mind's great mysteries.

Энэхүү үзэгдэл нь оюун ухааны гайхалтай нууцуудын нэг юм.

Scientists don't know exactly why it's so easy

Эрдэмтэд яагаад дуу чимээ нь яагаад маш амархан

for tunes to get stuck in our heads.

бидний толгойд үлддэгийг мэддэггүй.

From a psychological perspective,

Сэтгэл судлалын үүднээс үзвэл

earworms are an example of mental imagery.

энэ нь оюун ухааны дүрслэлийн нэг жишээ.

This imagery can be visual,

Дүрслэл нь харааных байж болно:

like when you close your eyes and imagine a red wagon,

нүдээ аниад улаан тэрэг төсөөлөхөд харагддаг шиг,

or it can be auditory,

эсвэл энэ нь дуу авианы байх боломжтой.

like when you imagine the sound of a baby screaming,

Уйлж буй хүүхдийн дуу

or oil sizzling in a pan.

эсвэл халаасан тос шаржигнах гэх мэт.

Earworms are a special form of auditory imagery

Чихэнд дуу хоногших нь дуу авианы дүрслэл ба

because they're involuntary.

өөрийн эрхгүй тохиолддог.

You don't plug your ears and try to imagine "Who Let the Dogs Out,"

Чи чихээ бөглөөд "Who Let the Dogs Out"-г

or, well, you probably don't.

төсөөлөхийг оролддоггүй шүү дээ.

It just intrudes onto your mental soundscape

Зүгээр л чиний оюун ухааны дуу авианы орон зайд

and hangs around like an unwanted house guest.

урилгагүй зочин шиг тэнүүчилдэг.

Earworms tend to be quite vivid

Дуунууд нь маш тод байдаг нь

and they're normally made up of a tune, rather than, say, harmonies.

аялгуу биш аянаас бүтсэнтэй холбоотой.

A remarkable feature of earworms is their tendency to get stuck in a loop,

Дуу нь ихэвчлэн дахин давтагдах хандлагатай байх бөгөөд

repeating again and again for minutes or hours.

хэдэн минут эсвэл цагаар ч давтагддаг.

Also remarkable is the role of repetition in sparking earworms.

Олон давтагддаг нь гайхалтай чанар нь юм.

Songs tend to get stuck when we listen to them recently and repeatedly.

Саяхан эсвэл олон удаа сонссон дуунууд ихэвчлэн толгойд орж ирдэг.

If repetition is such a trigger,

Давталт гол оньс нь юм бол

then perhaps we can blame our earworms on modern technology.

бид үүнд орчин үеийн технологийг буруутгаж болох юм.

The last hundred years have seen an incredible proliferation

Сүүлийн зуун жилд маш олон

of devices that help you listen to the same thing again and again.

давтан тоглуулдаг төхөөрөмжүүд бий болсон.

Records, cassettes, CDs, or streamed audio files.

Пянз, кассет, CD, аудио файл гээд л.

Have these technologies bread some kind of unique, contemporary experience,

Эдгээр технологи нь онц содон, орчин үеийн туршлагыг бий болгож

and are earworms just a product of the late 20th century?

20-р зууны сүүлээс л бий болсон хэрэг үү?

The answer comes from an unlikely source:

Хариултыг нь сонирхолтой эх сурвалжаас олсон:

Mark Twain.

Марк Твейн.

In 1876, just one year before the phonograph was invented,

1876 онд гэрэл зураг бүтээгдэхээс нэг жилийн өмнө

he wrote a short story imagining a sinister takeover

тэрээр нэгэн хотод нүүрлэсэн зогсолтгүй жингэнэх дууны талаар

of an entire town by a rhyming jingle.

өгүүллэг бичсэн байна.

This reference, and others,

Энэ болоод бусад эх сурвалжууд нь

show us that earworms seem to be a basic psychological phenomenon,

дуу хоногших нь сэтгэл зүйн энгийн нэг үзэгдэл бөгөөд

perhaps exacerbated by recording technology

дуу бичлэгийн технологиор дамжин илүү их хөгжсөн ба

but not new to this century.

сүүлийн зуун жилд бий болсон шинэ зүйл биш юм.

So yes, every great historical figure, from Shakespeare to Sacajawea,

Тэгэхээр түүхэн хүмүүс болох Шекспирээс Сакажавэа хүртэл

may well have wandered around with a song stuck in their head.

чихэнд нь дуу хоногшдог байсан байх.

Besides music, it's hard to think of another case of intrusive imagery

Хөгжмөөс өөр ийнхүү тархсан дүрслэлийг

that's so widespread.

төсөөлөхөд бэрх.

Why music?

Яагаад хөгжим гэж?

Why don't watercolors get stuck in our heads?

Уран зураг яагаад ингэж хоногшдоггүй юм?

Or the taste of cheesy taquitos?

Бяслагтай такитоны амт?

One theory has to do with the way music is represented in memory.

Энэ нь ой ухаанд хөгжим яаж илэрхийлэгддэгтэй холбоотой.

When we listen to a song we know,

Мэддэг дуугаа сонсох үед

we're constantly hearing forward in time, anticipating the next note.

бид үргэлж дараагийн мөрийг нь хүлээдэг.

It's hard for us to think about one particular musical moment in isolation.

Нэг л хэсгийг нь тусад нь санах бидэнд хэцүү байдаг.

If we want to think about the pitch of the word "you" in "Happy Birthday,"

Төрсөн өдрийн дууны "чамд" гэдэг хэсгийн авиаг санах гэвэл

we have to start back at "Happy,"

"Төрсөн өдөр" гэдгээс нь эхлэн

and sing through until we get to "you."

"чамд" хүртэл дуулах болдог.

In this way, a tune is sort of like a habit.

Яг үүн шиг ая нь нэг төрлийн зуршил юм.

Just like once you start tying your shoe,

Гутлаа үдэж эхлэнгүүт

you're on automatic until you tighten the bow,

зангидах хүртлээ автоматаар хийдэг шиг

once a tune is suggested

нэг ая орж ирмэгц,

because, for example, someone says, "my umbrella,"

жишээ нь хэн нэгэн "my umbrella" гэхэд

we have to play through until it reaches a natural stopping point,

бид үргэлжлүүлэн

"ella, ella, ella."

"ella, ella, ella" хэмээн дуусгадаг.

But this is largely speculation.

Гэхдээ энэ нь голдуу таамаглал.

The basic fact remains we don't know exactly why we're susceptible to earworms.

Яг үнэндээ дуу яагаад хоногшдогыг бид одоо ч мэдэхгүй.

But understanding them better could give us important clues

Гэхдээ үүнийг ойлгосноор бид хүний тархины үйл ажиллагааг

to the workings of the human brain.

илүү сайн мэдэх боломжтой.

Maybe the next time we're plagued

Магадгүй дараагийн удаа

by a Taylor Swift tune that just won't go away,

Тайлор Свифтийн дуу орж ирээд салж өгөхгүй байвал

we'll use it as the starting point for a scientific odyssey

бид үүнийг ШУ-ны урт замналд гараа болгон ашиглаж

that will unlock important mysteries about basic cognition.

танин мэдэхүйн талаарх нууцыг тайлах ч юм билүү.

And if not, well, we can just shake it off.

Үгүй гэвэл бид зүгээр л дагаад бүжиглэж болно.