How we conquered the deadly smallpox virus - Simona Zompi

Jak pokonaliśmy zabójczy wirus ospy - Simona Zompi

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

10,000 years ago,

10 000 lat temu

a deadly virus arose in northeastern Africa.

w Afryce północno-wschodniej pojawił się wirus.

The virus spread through the air,

Przenosił się przez powietrze,

attacking the skin cells,

atakował komórki skóry,

bone marrow,

szpik kostny, śledzionę

spleen,

and lymph nodes of its victims.

i węzły chłonne zarażonych.

The unlucky infected developed fevers,

Zainfekowani gorączkowali,

vomiting,

wymiotowali i mieli wsypkę.

and rashes.

30% of infected people died

30% z nich zmarło w 2 tygodnie od zarażenia.

during the second week of infection.

Survivors bore scars and scabs

Ci, którzy przeżyli, mieli blizny i strupy do końca życia.

for the rest of their lives.

Smallpox had arrived.

Pojawiła się ospa.

In 1350 B.C., the first smallpox epidemics

Pierwsza epidemia ospy wybuchła w 1350 r. p.n.e.,

hit during the Egypt-Hittite war.

podczas wojny egipsko-hetyckiej.

Egyptian prisoners spread smallpox

Egipscy jeńcy zarazili ospą Hetytów.

to the Hittites,

which killed their king

Zabiła ona ich króla i zrujnowała ich cywilizację.

and devastated his civilization.

Insidiously, smallpox made its way around the world

Ospa podstępnie rozeszła się po świecie z egipskimi kupcami,

via Egyptian merchants,

then through the Arab world with the Crusades,

a potem przez kraje arabskie z krucjatami.

and all the way to the Americas

W końcu dotarła do obu Ameryk

with the Spanish and Portuguese conquests.

z hiszpańskimi i portugalskimi konkwistadorami.

Since then, it has killed billions of people

Od tego czasu zabiła miliardy ludzi.

with an estimated 300 to 500 million people

Szacuje się, że w samym XX wieku zmarło 300-500 milionów.

killed in the 20th century alone.

But smallpox is not unbeatable.

Ospa nie jest niezniszczalna.

In fact, the fall of smallpox started

Właściwie to zaczęła znikać na długo przed nowoczesną medycyną.

long before modern medicine.

It began all the way back in 1022 A.D.

Rozpoczęło się to w 1022 roku.

According to a small book, called

Według krótkiej książki,

"The Correct Treatment of Small Pox,"

"Jak właściwie leczyć ospę",

a Buddhist nun living in a famous mountain

buddyjska mniszka ze świętej góry Emei Shan

named O Mei Shan

in the southern providence of Sichuan

w południowym Syczuanie,

would grind up smallpox scabs

ścierała na proszek strupy po ospie

and blow the powder into nostrils of healthy people.

i wdmuchiwała go w nozdrza zdrowych ludzi.

She did this after noticing

Zauważyła,

that those who managed to survive smallpox

że ci, którzy przeżyli ospę,

never got it again,

nigdy więcej nie chorowali.

and her odd treatment worked.

Jej dziwna kuracja działała.

The procedure, called variolation,

Tak zwana wariolacja szybko się rozwijała.

slowly evolved

and by the 1700's,

Do początku XVIII wieku

doctors were taking material from sores

lekarze pobierali materiał od chorych i podawali go zdrowym ludziom

and putting them into healthy people

through four or five scratches on the arm.

poprzez 4 czy 5 nacięć na ramieniu.

This worked pretty well

Działało to całkiem dobrze.

as inoculated people would not get reinfected,

Zaszczepieni nie mogli się zarazić.

but it wasn't foolproof.

Ale nie był to sposób niezawodny.

Up to three percent of people

Około 3% osób umierało po zetknięciu z wirusem.

would still die after being exposed to the puss.

It wasn't until English physician Edward Jenner

Dopiero angielski lekarz Edward Jenner

noticed something interesting about dairy maids

zauważył u mleczarek coś ciekawego,

that we got our modern solution.

co jest stosowane do dziś.

At age 13, while Jenner was apprentice

W wieku 13 lat Jenner praktykował u wiejskiego chirurga i aptekarza

to a country surgeon and apothecary

in Sodbury, near Bristol,

w Sodbury, niedaleko Bristolu.

he heard a dairy maid say,

Usłyszał mleczarkę mówiącą:

"I shall never have smallpox, for I have had cowpox.

"Nigdy nie złapię ospy, bo miałam krowiankę.

I shall never have an ugly, pockmarked face."

Nie będę mieć brzydkiej, ospowatej twarzy".

Cowpox is a skin disease

Krowianka to choroba skóry,

that resembles smallpox and infects cows.

podobna do ospy, na którą cierpią krowy.

Later on, as a physician,

Później, już jako lekarz,

he realized that she was right,

zdał sobie sprawę, że miała rację.

women who got cowpox didn't develop

Kobiety, które miały krowiankę,

the deadly smallpox.

nie chorowały na zabójczą ospę.

Smallpox and cowpox viruses are from the same family.

Wirusy ospy i krowianki są z tej samej rodziny.

But when a virus infects an unfamiliar host,

Kiedy wirus zaraża nieznanego gospodarza,

in this case cowpox infecting a human,

jak krowianka zarażająca człowieka,

it is less virulent,

jest łagodniejszy.

so Jenner decided to test

Jenner postanowił sprawdzić,

whether the cowpox virus could be used

czy wirusa krowianki można użyć,

to protect against smallpox.

żeby ochronić się przed ospą.

In May 1796, Jenner found a young dairy maid,

W maju 1796 r. poznał młodą mleczarkę,

Sarah Nelmes,

Sarę Nelmes,

who had fresh cowpox lesions on her hand and arm

która miała świeże ślady krowianki na ręce.

caught from the utters of a cow named Blossom.

Złapała ją przez wymiona krowy Blossom.

Using matter from her pustules,

Używając materiału z jej krost,

he inoculated James Phipps,

Jenner zaszczepił Jamesa Phippsa,

the eight-year-old son of his gardener.

ośmioletniego syna ogrodnika.

After a few days of fever and discomfort,

Po kilku dniach gorączki i choroby

the boy seemed to recover.

chłopiec wyzdrowiał.

Two months later, Jenner inoculated the boy again,

2 miesiące później Jenner znów go zaszczepił,

this time with matter from a fresh smallpox lesion.

tym razem materiałem ze zmian ospowych.

No disease developed,

Choroba nie pojawiła się.

and Jenner concluded that protection was complete.

Jenner uznał, że ochrona była całkowita.

His plan had worked.

Jego plan zadziałał.

Jenner later used the cowpox virus

Później użył wirusa krowianki na kilku innych osobach,

in several other people

and challenged them repeatedly with smallpox,

a następnie zarażał ich ospą,

proving that they were immune to the disease.

dowodząc, że są na nią odporni.

With this procedure,

Tak wynalazł szczepionkę na ospę.

Jenner invented the smallpox vaccination.

Unlike variolation, which used actual smallpox virus

W odróżnieniu od wariolacji, w której w celu ochrony ludzi

to try to protect people,

używa się wirusa ospy,

vaccination used the far less dangerous cowpox virus.

w szczepieniu wykorzystuje się bezpieczniejszy wirus krowianki.

The medical establishment,

Ówczesny świat medyczny ostrożnie dyskutował nad tym odkryciem,

cautious then as now,

deliberated at length over his findings

before accepting them.

zanim je zaakceptowano.

But eventually vaccination was gradually accepted

Ale w końcu zaaprobowano pomysł Jennera,

and variolation became prohibited in England in 1840.

a w 1840 Anglia zakazała wariolacji.

After large vaccination campaigns

Po wielkich kampaniach szczepień w XIX i XX wieku

throughout the 19th and 20th centuries,

the World Health Organization certified

Światowa Organizacja Zdrowia

smallpox's eradication in 1979.

ogłosiła w 1979 roku całkowitą likwidację ospy.

Jenner is forever remembered

Jenner zostanie zapamiętany jako ojciec immunologii,

as the father of immunology,

but let's not forget the Buddhist nun,

ale nie zapominajmy o mleczarce Sarze Nelmes,

dairy maid Sarah Nelmes, and James Phipps,

krowie Blossom

i Jamesie Phippsie.

all heroes in this great adventure of vaccination

Wszyscy przyczynili się do stworzenia szczepionki,

who helped eradicate smallpox.

która pomogła zlikwidować ospę.