Four ways to understand the Earth's age - Joshua M. Sneideman

Pomiar wieku Ziemi, który da się zrozumieć - Joshua M. Sneideman

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

How old is the Earth?

Ile lat ma Ziemia?

Well, by counting the number of isotopes

Dzięki pomiarom izotopów

in a sample of rock

z próbki skał,

that's undergone radioactive decay,

w której zaszedł rozpad radioaktywny,

geologists have estimated the Earth's birthday,

geolodzy oszacowali narodziny Ziemi,

when it first formed from a solar nebula,

gdy uformowała się z pyłu międzygwiazdowego,

to be 4.6 billion years ago.

na 4,6 miliarda lat temu.

But just how long is that really?

Ale ile to właściwie jest?

Here's some analogies

Oto kilka analogii,

that might help you understand.

które pomogą to zrozumieć.

For example, let's imagine the entire history of Earth

Wyobraźmy sobie całą historię Ziemi,

until the present day

aż do dzisiejszego dnia,

as a single calendar year.

jako jeden rok kalendarzowy.

On January 1st, the Earth begins to form.

1 stycznia Ziemia zaczyna się formować.

By March 3rd, there's the first evidence

3 marca pojawiają się

of single-celled bacteria.

pierwsze jednokomórkowe bakterie.

Life remains amazingly unicellular until November 11th

Życie pozostaje na tym poziomie aż do 11 listopada,

when the first multicellular organisms,

kiedy powstają pierwsze organizmy wielokomórkowe,

known as the Ediacaran fauna, come along.

zwane fauną ediakarańską.

Shortly thereafter, on November 16th at 6:08 p.m.

Wkrótce potem, 16 listopada o 18:08,

is the Cambrian Explosion of life,

następuje Eksplozja Kambryjska,

a major milestone,

wielki przełom.

when all of the modern phyla started to appear.

kiedy pojawiają się współczesne typy zwierząt.

On December 10th at 1:26 p.m.,

10 grudnia o 13:26

the dinosaurs first evolve

pojawiły się dinozaury.

but are wiped out by an asteroid

Zostały zmiecione przez asteroidę

just two weeks later.

zaledwie 2 tygodnie później.

On December 31st, the mighty Roman empire

31 grudnia cesarstwo rzymskie

rises and falls in just under four seconds.

powstaje i upada w 4 sekundy.

And Columbus sets sail

Kolumb wyrusza na poszukiwanie Indii

for what he thinks is India

Kolumb wyrusza na poszukiwanie Indii

at three seconds to midnight.

na 3 sekundy przed północą.

If you try to write the history of the Earth

Gdyby spisać historię Ziemi

using just one page per year,

przeznaczając jedną stronę na rok,

your book would be 145 miles thick,

książka miałaby 233 km grubości.

more than half the distance

To więcej niż połowa odległości

to the international space station.

do międzynarodowej stacji kosmicznej.

The story of the 3.2 million year-old

Historia liczącej 3,2 miliona lat

Australopithecine fossil known as Lucy

skamieniałości Australopiteka Lucy

would be found on the 144th mile,

znalazłaby się na 232 kilometrze,

just over 500 feet from the end of the book.

nieco ponad 150 metrów od końca książki.

The United States of America's Declaration of Independence

Deklaracja Niepodległości USA

would be signed in the last half-inch.

zostałaby podpisana w ostatnim centymetrze.

Or if we compared geologic time

Możemy też porównać czas geologiczny

to a woman stretching her arms

do kobiety rozciągającej ramiona

to a span of six feet,

na szerokość 180 cm.

the simple act of filing her nails

Gdyby spiłowała paznokcie,

would wipe away all of recorded human history.

usunęłaby całą historię ludzkości.

Finally, let's imagine the history of the Earth as your life:

Wreszcie, porównaj historię Ziemi do własnego życia.

from the moment you're born

Od momentu przyjścia na świat

to your first day of high school.

do pierwszego dnia w gimnazjum.

Your first word,

Pierwsze słowo,

first time sitting up,

pierwszy siad,

and first time walking

i pierwszy krok

would all take place while life on Earth

miałyby miejsce, kiedy życie na Ziemi

was comprised of single-celled organisms.

składało się z jednokomórkowców.

In fact, the first multicellular organism

Pierwszy organizm wielokomórkowy

wouldn't evolve until you were 12 years old

powstałby dopiero, gdy skończysz 12 lat

and starting 7th grade,

pójdziesz do gimnazjum,

right around the time

gdzie nauczyciel biologii

your science teacher is telling the class

wyjaśnia jak powstały skamieliny.

how fossils are formed.

wyjaśnia jak powstały skamieliny.

The dinosaurs don't appear

Dinozaury pojawią się 3 miesiące po rozpoczęciu 2 klasy,

until three months into 8th grade

Dinozaury pojawią się 3 miesiące po rozpoczęciu 2 klasy,

and are soon wiped out right around spring break.

ale szybko znikną, gdzieś około ferii wielkanocnych.

Three days before 9th grade begins,

Na 3 dni przed rozpoczęciem 3 klasy,

when you realize summer is over

kiedy zdasz sobie sprawę, że lato się kończy

and you need new school supplies,

i potrzebujesz nowych przyborów szkolnych,

Lucy, the Australopithecine, is walking around Africa.

Australopitek Lucy wędruje po Afryce.

As you finish breakfast

Kiedy kończysz śniadanie,

and head outside to catch your bus

wychodzisz, by złapać autobus,

44 minutes before school,

44 minuty przed lekcjami,

the Neanderthals are going extinct throughout Europe.

Neandertalczycy wymierają w Europie.

The most recent glacial period

Ostatnia epoka lodowcowa

ends as your bus drops you off

kończy się, gdy wysiadasz z autobusu,

16 minutes before class.

na 16 minut przed lekcją.

Columbus sets sail 50 seconds before class

Kolumb odkrywa Amerykę 50 sekund przed lekcją,

as you're still trying to find the right classroom.

kiedy ciągle szukasz właściwej klasy.

The Declaration of Independence is signed

Deklaracja Niepodległości zostaje podpisana

28 seconds later

28 sekund później,

as you look for an empty seat.

kiedy szukasz miejsca.

And you were born 1.3 seconds before the bell rings.

Rodzisz się na 1,3 sekundy przed dzwonkiem.

So, you see, the Earth is extremely,

Ziemia jest więc niewiarygodnie stara

unbelievably old

Ziemia jest więc niewiarygodnie stara

compared to us humans

w porównaniu do nas, ludzi.

with a fossil record

Skamieliny kryją

hiding incredible stories to tell us about the past

niesamowite historie z przeszłości,

and possibly the future as well.

a może i z przyszłości.

But in the short time we've been here,

Przez nasz krótki pobyt na Ziemi

we've learned so much

dowiedzieliśmy się tak wiele,

and will surely learn more

a z pewnością nauczymy się więcej

over the next decades and centuries,

przez następne dekady i wieki,

near moments in geological time.

które są zaledwie mgnieniem oka w czasie geologicznym.