Where did Russia come from? - Alex Gendler

Tłumaczenie: Patrycja Macyszyn Korekta: Rysia Wand

Where did Russia come from,

Jak powstała Rosja,

why is it so big,

dlaczego jest taka wielka

and what are the differences between it and its neighbors?

i czym się różni od sąsiadów?

The answers lie in an epic story of seafaring warriors,

Odpowiedź znajduje się w opowieści o morskich wojownikach,

nomadic invaders,

koczowniczych najeźdźcach, i rozwoju oraz upadku

and the rise and fall of a medieval state known as Kievan Rus.

państwa średniowiecznego zwanego Rusią Kijowską.

In the first millennium,

W pierwszym tysiącleciu

a large group of tribes spread through the dense woodlands of Eastern Europe.

liczne grupy plemion rozprzestrzeniły się w gęstych lasach wschodniej Europy.

Because they had no writing system,

Ponieważ nie znali pisma,

much of what we know about them comes from three main sources:

wiele wiadomości o nich pochodzi z trzech głównych źródeł:

archaeological evidence,

dowodów archeologicznych,

accounts from literate scholars of the Roman Empire and the Middle East,

relacji uczonych w piśmie z cesarstwa rzymskiego i Bliskiego Wschodu,

and, lastly, an epic history called the Primary Chronicle

i w końcu z epickich opowieści, zwanych Powieściami minionych lat,

compiled in the 12th century by a monk named Nestor.

spisanych przez zakonnika Nestora w XII wieku.

What they tell us is that these tribes who shared a common Slavic language

Opowiadają one o plemionach ze wspólnym słowiańskim językiem

and polytheistic religion

i politeistyczną religią,

had by the 7th century split into western, southern and eastern branches,

które podzieliły się na odłamy zachodnie, południowe i wschodnie przed VII wiekiem.

the latter stretching from the Dniester River

Wschodnie zasięgały od rzeki Dniestr

to the Volga and the Baltic Sea.

aż po rzekę Wołgę i morze Bałtyckie.

As Nestor's story goes, after years of subjugation by Vikings from the north,

Według Nestora po latach podbojów Wikingów z północy,

who, by the way, did not wear horned helmets in battle,

którzy wcale nie nosili hełmów z rogami podczas walki,

the region's tribes revolted and drove back the Northmen,

lokalne plemiona zbuntowały się i stawiły opór Normanom,

but left to their own devices, they turned on each other.

jednak pozostawione same sobie zaczęły walczyć między sobą.

Such chaos ensued that, ironically,

Przez powstały chaos, jak na ironię,

the tribes reached out to the foreigners they had just expelled,

plemiona znów zwróciły się do wypędzonych obcych,

inviting them to return and establish order.

żeby wrócili i zaprowadzili ład.

The Vikings accepted, sending a prince named Rurik and his two brothers to rule.

Wikingowie wysłali więc księcia Ruryka i jego dwóch braci, by objęli władzę.

With Rurik's son, Oleg, expanding his realm into the south,

Syn Ruryka, Oleg poszerzył królestwo na południe,

and moving the capitol to Kiev,

przenosząc stolicę do Kijowa,

a former outpost of the Khazar Empire,

byłej placówki imperium Chazarów,

the Kievan Rus was born,

tworząc tym samym Ruś Kijowską,

"Rus" most likely deriving from an old Norse word for "the men who row."

"Ruś" pochodzi od staro-nordyjskiego słowa znaczącego "wioślarze".

The new princedom had complex relations with its neighbors,

Nowe księstwo miało skomplikowane relacje z sąsiadami,

alternating between alliance and warfare with the Khazar and Byzantine Empires,

na zmianę z sojusznikami i przeciwnikami, z imperiami Chazarów i Bizancjum,

as well as neighboring tribes.

a także sąsiednimi plemionami.

Religion played an important role in politics,

Religia odgrywała ważną rolę w polityce

and as the legend goes, in 987,

i, jak mówi legenda, w 987 roku

the Rus prince Vladamir I decided it was time to abandon Slavic paganism,

książę Rusi Włodzimierz I zdecydował, że czas porzuć słowiańskie pogaństwo.

and sent emissaries to explore neighboring faiths.

Wysłał emisariuszy, by zbadali wiarę sąsiadów.

Put off by Islam's prohibition on alcohol

Odstręczony zakazem spożywania alkoholu w islamie

and Judaism's expulsion from its holy land,

i wydaleniem judaizmu z ziemi świętej,

the ruler settled on Orthodox Christianity

władca przyjął ortodoksyjne chrześcijaństwo,

after hearing odd accounts of its ceremonies.

słysząc oderwane opowieści o ich ceremoniach.

With Vladimir's conversion and marriage to the Byzantine emperor's sister,

Przejście na nową religię i poślubienie siostry cesarza Bizancjum

as well as continued trade along the Volga route,

oraz handel wzdłuż rzeki Wołgi

the relationship between the two civilizations deepened.

pogłębiły się relacje między dwoma cywilizacjami.

Byzantine missionaries created an alphabet for Slavic languages

Bizantyjscy misjonarze stworzyli alfabet dla języka słowiańskiego,

based on a modified Greek script

bazując na zmodyfikowanym skrypcie języka greckiego,

while Rus Viking warriors served as the Byzantine Emperor's elite guard.

podczas gdy wikingowie z Rusi służyli jako straż bizantyjskiemu cesarzowi.

For several generations,

Przez kilka pokoleń

the Kievan Rus flourished from its rich resources and trade.

Ruś Kijowska kwitła dzięki bogatym zasobom i handlowi.

Its noblemen and noblewomen married prominent European rulers,

Arystokraci i arystokratki poślubiali wybitnych władców Europy,

while residents of some cities enjoyed great culture,

podczas gdy mieszkańcy niektórych miast czerpali z wspaniałej kultury,

literacy, and even democratic freedoms uncommon for the time.

piśmiennictwa, a nawet rzadkiej wtedy wolności demokratycznej.

But nothing lasts forever.

Jednak nic nie trwa wiecznie.

Fratricidal disputes over succession began to erode central power

Bratobójcze kłótnie o dziedzictwo podkopały władzę centralną,

as increasingly independent cities ruled by rival princes vied for control.

przy wzroście niezależności miast we władzy rywalizujących książąt.

The Fourth Crusade and decline of Constantinople

Czwarta wyprawa krzyżowa i utrata Konstantynopola

devastated the trade integral to Rus wealth and power,

zniszczyły handel, podstawę bogactwa i siły Rusi,

while Teutonic crusaders threatened northern territories.

a rycerze krzyżowi zagrozili terytoriom północnym.

The final blow, however, would come from the east.

Jednak ostateczny cios miał nadejść ze wschodu.

Consumed by their squabbles,

Pochłonięci wewnętrzną kłótnią

Rus princes paid little attention to the rumors

książęta Rusi nie zwrócili uwagi na plotki

of a mysterious unstoppable hoard

o tajemniczej i niemożliwej do zatrzymania hordzie,

until 1237, when 35,000 mounted archers led by Batu Khan

aż w 1237 roku 35 tysięcy konnych łuczników pod wodzą Batu-chana

swept through the Rus cities,

przetoczyło się przez miasta Rusi,

sacking Kiev before continuing on to Hungary and Poland.

łupiąc Kijów w drodze na Węgry i Polskę.

The age of Kievan Rus had come to an end, its people now divided.

Epoka Rusi Kijowskiej dobiegła końca, a ludność się podzieliła.

In the east, which remained under Mongol rule,

Na wschodzie, który pozostał pod panowaniem Mongołów,

a remote trading post, known as Moscow,

odległy punkt handlowy, zwany Moskwą,

would grow to challenge the power of the Khans,

wzrośnie, by zakwestionować siłę Chanów,

conquering parts of their fragmenting empire,

podbić części ich rozbitego cesarstwa,

and, in many ways, succeeding it.

i pod wieloma względami przejąć po nich władzę.

As it absorbed other eastern Rus territories,

W miarę przejmowania wschodnich terytoriów Rusi

it reclaimed the old name in its Greek form, Ruscia.

przywróciła dawną nazwę z języka greckiego, Rosja.

Meanwhile, the western regions whose leaders had avoided destruction

W międzyczasie zachodnie rejony, których liderzy uniknęli zniszczenia

through political maneuvering until the hoard withdrew

dzięki politycznym manewrom aż do wycofania się hordy,

came under the influence of Poland and Lithuania.

dostały się pod wpływy Polski i Litwy.

For the next few centuries,

Przez kolejne kilka wieków

the former lands of Kievan Rus

byłe ziemie Rusi Kijowskiej

populated by Slavs,

zaludnione przez Słowian,

ruled by Vikings,

rządzone przez Wikingów,

taught by Greeks,

nauczane przez Greków

and split by Mongols

i rozdzielone przez Mongołów

would develop differences in society, culture and language

rozwiną różnice społeczne, kulturalne i językowe,

that remain to the present day.

które ostaną się po dziś.