The rise and fall of Italy’s warriors-for-hire - Stephanie Honchell Smith

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Ola Królikowska

At dawn on July 29th, 1364, John Hawkwood—

O świcie 29 lipca 1364 roku John Hawkwood,

an English soldier turned contract mercenary—

angielski żołnierz, który został najemnikiem,

led a surprise attack against an army of sleeping Florentine mercenaries.

przeprowadził atak z zaskoczenia na śpiących najemników z Florencji.

The enemy commander quickly awoke and gathered his men

Dowódca wroga zerwał się i zebrał ludzi,

to launch a counterattack.

żeby przypuścić kontratak.

But as soon as the defending army was ready to fight,

Jednak gdy armia obronna była gotowa,

Hawkwood’s fighters simply turned and walked away.

wojownicy Hawkwooda obrócili się na pięcie i odeszli.

This wasn't an act of cowardice.

Nie był to akt tchórzostwa.

These mercenaries, known as condottieri,

Najemnicy, znani jako condottieri,

had simply done just enough fighting to fulfill their contracts.

powalczyli tyle, ile musieli, żeby wypełnić swój kontrakt.

And for Italy’s condottieri, war wasn’t about glory or conquest:

Włoscy kondotierzy nie toczyli wojen dla chwały czy zwycięstwa.

it was purely about getting paid.

Chodziło im wyłącznie o zapłatę.

For much of the 14th and 15th centuries, the condottieri dominated Italian warfare,

W XIV i XV wieku kondotierzy zdominowali włoskie działania wojenne,

profiting from— and encouraging— the region’s intense political rivalries.

czerpiąc zyski, a także podjudzając zaciętą rywalizację polityczną.

The most powerful of these regions were ruled either by wealthy representatives

Najpotężniejsze regiony były pod władzą bogatych przedstawicieli

of the Catholic Church

kościoła katolickiego

or merchants who’d grown rich from international trade.

lub kupców, którzy wzbogacili się na handlu międzynarodowym.

These rulers competed for power and prestige

Władcy rywalizowali o władzę i prestiż,

by working to attract the most talented artists and thinkers to their courts,

starając się przyciągnąć na swój dwór utalentowanych artystów i myślicieli,

leading to a cultural explosion now known as the Italian Renaissance.

co doprowadziło do eksplozji kulturowej znanej obecnie jako włoski renesans.

But local rivalries also played out in military conflicts,

Konflikty lokalne rozgrywały się także poprzez konflikty zbrojne

fought almost entirely by the condottieri.

toczone niemal wyłącznie przez kondotierów.

Many of these elite mercenaries were veterans of the Hundred Years’ War,

Wielu elitarnych najemników było weteranami wojny stuletniej,

hailing from France and England.

pochodzącymi z Francji i Anglii.

When that war reached a temporary truce in 1360,

Kiedy w 1360 roku nastąpił tymczasowy rozejm,

some soldiers began pillaging France in search of fortune.

niektórzy żołnierze w poszukiwaniu fortuny zaczęli plądrować Francję.

And the riches they found in Catholic churches

Bogactwa znalezione w kościołach katolickich

drew their raiding parties to the center of the Church’s operations: Italy.

ściągnęły grupy najeźdźców do centrum działalności kościoła - do Włoch.

But here, savvy ruling merchants saw these bandits’ arrival

Jednak rządzący tu szczwani kupcy w obecności bandytów ujrzeli złotą okazję.

as a golden opportunity.

By hiring the soldiers as mercenaries,

Zatrudniając żołnierzy jako najemników,

they could control the violence and gain an experienced army

kontrolowali przemoc i zyskali doświadczone wojsko,

without the cost of outfitting and training locals.

bez ponoszenia kosztów wyposażenia i szkolenia miejscowej ludności.

The mercenaries liked this deal as well, as it offered regular income

Najemnikom też pasował taki układ, bo dawał regularny dochód

and the ability to play these rulers off each other for their own benefit.

i możliwość rozgrywania władców przeciwko sobie dla własnej korzyści.

Of course, these soldiers had to be kept on a tight leash.

Oczywiście żołnierzy trzeba było trzymać na krótkiej smyczy.

Rulers forced them to sign elaborate contracts, or condotta,

Władcy zmuszali ich do podpisania obszernych kontraktów, czyli condotta.

a word that became synonymous with the mercenaries themselves.

Słowo to stało się synonimem samych najemników.

Divisions of payment, distribution of plunder, non-compete agreements—

Podział zapłaty i łupów, umowa o zakazie konkurencji,

it was all spelled out clearly,

wszystko zostało jasno określone,

making war merely another dimension of business.

czyniąc wojnę nowym wymiarem biznesu.

Contracts specified the number of men a commander would provide,

Kontrakt określał liczbę ludzi, którą zapewnia dowódca,

and the resulting armies ranged from a few hundred to several thousand.

a powstałe tak armie liczyły od kilkuset do kilku tysięcy ludzi.

Individual soldiers regularly moved between armies

Źołnierze regularnie przechodzili z jednej do drugiej armii

in search of higher payments.

w poszukiwaniu wyższego żołdu.

And when their contracts expired,

Po wygaśnięciu kontraktu dowódcy kondotierów stawali się niezależni

condottieri commanders became free agents with no expectation of ongoing loyalty.

i nikt od nich nie oczekiwał lojalności.

Kiedy John Hawkwood przeprowadzał atak z zaskoczenia

When John Hawkwood launched his surprise attack

against the Florentine condottieri,

przeciwko florentyńskim kondotierom, pracował dla miasta Piza.

he was working for Pisa.

Later, he would fight for Florence and many of Pisa’s other enemies.

Później walczył dla Florencji i wielu innych wrogów Pizy.

But regardless of who was contracting them,

Niezależnie od tego, kto ich najął,

the condottieri fought primarily for themselves.

kondotierzy walczyli głównie dla siebie.

Their extensive military experience allowed them to avoid

Bogate doświadczenie wojskowe pozwalało im unikać

taking unnecessary risks in the heat of battle.

niepotrzebnego ryzyka w ogniu walki.

And— while still deadly— their clashes rarely led to crushing victories

Starcia, choć wciąż śmiertelne, rzadko prowadziły do decydujących zwycięstw

or defeats.

lub porażek.

Condottieri commanders wanted battles to be inconclusive—

Dowódcy kondotierów woleli nierozstrzygnięte bitwy,

after all, if they established peace, they’d put themselves out of business.

bo gdyby zapanował pokój, wypadliby z interesu.

So even when one side did win,

Nawet jeśli jedna strona wygrała,

enemy combatants were typically held hostage and released to fight another day.

złapanych wrogów na drugi dzień wypuszczano z powrotem do walki.

Takie decyzje nie wynikały z miłosierdzia.

But there was nothing merciful about these decisions.

Contracts could just as easily turn them into ruthless killers,

Kontrakty równie łatwo zmieniały najemników w bezwzględnych zabójców,

as in 1377, when Hawkwood led the massacre of a famine-stricken town

jak w 1377 roku, kiedy Hawkwood urządził masakrę dotkniętego głodem miasta,

who’d tried to revolt against the local government.

które próbowało buntować się przeciwko lokalnemu władcy.

Over time, foreign condottieri were increasingly replaced by native Italians.

Z czasem zagranicznych kondotierów zastąpili rodowici Włosi.

For young men from humble origins,

Dla młodych mężczyzn o skromnym pochodzeniu

war-for-profit offered an attractive alternative to farming or the church.

wojna dla zysku była atrakcyjną alternatywą dla rolnictwa czy kapłaństwa.

And this new generation of condottieri leveraged their military power

Nowe pokolenie kondotierów wykorzystało swoją potęgę militarną

into political influence,

do zdobycia wpływów politycznych,

in some cases even founding ruling dynasties.

w niektórych przypadkach nawet zakładając dynastie rządzące.

However, despite cornering the market on Italian warfare for nearly two centuries,

Jednak mimo opanowania włoskiego rynku działań wojennych na prawie dwa stulecia,

the condottieri only truly excelled at engaging in just enough

kondotierzy wykazywali się prowadzeniem

close-range combat to fulfill their contracts.

walki bliskiego kontaktu tylko na tyle, żeby wypełnić kontrakt.

Over time, they became outclassed by the gunpowder weaponry

Z czasem pokonała ich broń prochowa

of France and Spain’s large standing armies,

na wyposażeniu wojsk Francji i Hiszpanii,

as well as the naval might of the Ottomans.

a także potęga morska Imperium Osmańskiego.

By the mid 16th century,

W połowie XVI wieku

these state-sponsored militaries forced all of Europe into a new era of warfare,

finansowane przez państwo wojska wprowadziły Europę w nową erę wojen,

putting an end to the condottieri’s conniving war games.

tym samym kładąc kres przebiegłym grom wojennym kondotierów.