What caused the Rwandan Genocide? - Susanne Buckley-Zistel

Tłumaczenie: Julia Zieba Korekta: Natalie Kam

For 100 days in 1994, the African country of Rwanda

W 1994 roku przez Rwandę przetoczyła się trwająca 100 dni

suffered a horrific campaign of mass murder.

potworna fala masowych mordów.

Neighbor turned against neighbor as violence engulfed the region,

Sąsiad obrócił się przeciw sąsiadowi, a przemoc rozlała się na kraj.

resulting in the deaths of over one-tenth of the country’s population.

powodując śmierć jednej dziesiątej całkowitej populacji kraju.

The seeds of this conflict were planted a century earlier,

Ziarna tego konfliktu zasiane zostały jednak sto lat wcześniej.

first when German, and later Belgian, colonizers arrived in the country.

gdy po raz pierwszy przybyli niemieccy, a później belgijscy kolonizatorzy.

At the time, Rwanda was ruled by a monarchy of Tutsi,

W tamtych czasach Rwandą rządzili monarchowie z grupy etnicznej Tutsi,

one of the three ethnic groups comprising the population.

jednej z trzech grup ludności żyjących w tym kraju.

Tutsi and the even smaller Twa communities were minority groups,

Tutsi, i najmniejsza z trzech grup, Twa, stanowiły mniejszość,

while Hutu composed the majority.

podczas gdy Hutu - większość.

Many Hutus and Tutsi civilians were on good terms,

Wielu cywilów z obu grup etnicznych było w dobrych stosunkach,

but colonial powers encouraged political division.

ale kolonizatorzy u władzy wspierali podziały polityczne.

Belgians enforced record keeping around ethnic identity,

Rząd belgijski nakazywał rejestrację przynależności etnicznej

and created a public narrative that cast Tutsi as elite rulers

i tworzył narrację, według której Tutsi należeli do rządzącej elity,

and Hutu as ordinary farmers.

a Hutu - do prostego chłopstwa.

Over time, this propaganda led to intense political hostility.

Ta propaganda doprowadziła do rosnącej niechęci między mieszkańcami.

And while colonial powers had largely withdrawn by 1959,

I chociaż koloniści opuścili Rwandę w 1959 roku,

lingering anger motivated a Hutu revolt,

nienawiść Hutu doprowadziła do rewolucji

forcing many Tutsi leaders to flee the country.

i wielu Tutsi z instytucji rządowych musiało uciekać z kraju.

Over the following decade,

W ciagu kolejnej dekady

Rwanda transitioned to an independent republic with a Hutu government.

Rwanda stała się niezależną, demokratyczną republiką w rękach Hutu.

This new administration argued that as the majority group,

Nowy rząd był przekonany, że stanowiąc większość,

Hutu deserved exclusive access to political power.

tylko Hutu należał się dostęp do władzy.

They excluded the Tutsi minority by appointing offices based on population

Wykluczyli więc Tutsi, obsadzając stanowiska na podstawie pochodzenia

and prohibited the return of Tutsi families that had fled years earlier.

i zabronili powrotu wygnanych lata wcześniej Tutsi.

Hutu extremists also circulated propaganda

Ekstremiści Hutu szerzyli też propagandę,

blaming Tutsi for the country’s economic, social, and political problems.

obwiniajacą Tutsi o problemy ekonomiczne, społeczne i polityczne w kraju.

Discontent with their life in exile,

Zmęczeni życiem na wygnaniu,

a small group of Tutsi insurgents invaded Rwanda in 1990,

powstańcy Tutsi zaatakowali w niewielkiej grupie w 1990 roku,

beginning a violent civil war.

rozpoczynając okrutną wojnę domową.

The conflict lasted three years before it was resolved with a formal peace accord.

Konflikt trwał trzy lata i został formalnie rozwiązany w pokojowym procesie.

But the war’s aftermath was rife with insecurity.

Ale kolejne lata były pełne napięcia.

While some civilians in both groups remained amicable,

I mimo, że cywile z obu grup byli w przyjaznych stosunkach,

the treaty intensified political polarization.

porozumienie zintensyfikowało polityczną polaryzację.

And in 1994, when a plane carrying the Hutu Rwandan president was shot down,

W 1994 roku, kiedy samolot z prezydentem na pokładzie został zestrzelony,

the conflict broke out anew.

konflikt zbrojny rozpoczął się na nowo.

This time, Hutu officials had prepared a deadly response

Tym razem Hutu przygotowali śmiertelny odwet,

to ensure they stayed in power.

by zapewnić sobie pozostanie u władzy.

Working off a list of targets,

Z listą celów w ręku,

government-funded Hutu militias flooded the streets,

sponsorowane przez rząd bojówki Hutu zalały ulice miast,

perpetrating acts of physical and sexual violence

dokonując aktów przemocy fizycznej i seksualnej

against Tutsi political enemies and civilians.

wobec przeciwników politycznych i cywilów Tutsi.

Over the chaotic following months,

W ciągu kolejnych chaotycznych miesięcy,

over 1 million Hutu civilians joined their ranks due to coercion,

ponad milion cywilów Hutu dołączyło do oddziałów bojówek pod przymusem,

self-preservation, or the pursuit of personal agendas.

w samoobronie lub we własnym interesie.

Tutsi victims sought refuge at churches and schools

Ścigani Tutsi szukali schronienia w kościołach i szkołach,

where they hoped international organizations would protect them,

licząc na pomoc ze strony organizacji międzynarodowych.

but no outside party came to their aid.

Ale nikt z zewnątrz nie przybył im z pomocą.

UN soldiers who’d overseen the Peace Accord

Żołnierze ONZ nadzorujący proces pokojowy w 1993 roku

were instructed to abandon Tutsi civilians,

dostali rozkaz, by porzucić cywilów Tutsi.

and UN leadership refused to acknowledge the genocide taking place.

A samo ONZ odmówiło uznania masakry jako ludobójstwa.

The violence didn’t end until mid-July,

Przemoc nie ustawała aż do połowy czerwca,

when the Tutsi army— who instigated the previous civil war—

kiedy to armia Tutsi, odpowiedzialna za wcześniejszą wojnę domową

seized control of the country.

przejęła kontrolę nad krajem.

By the time the fighting was over,

Gdy walki dobiegły końca,

roughly 800,000 Rwandans had been killed,

liczba ofiar dosięgła 800 tysięcy

and only a small fraction of the Tutsi population was left alive.

i jedynie niewielki ułamek Tutsi pozostał przy życiu.

In the months that followed,

W kolejnych miesiącach

there was no easy strategy for bringing the killers to justice.

trudno było wymierzyć oprawcom sprawiedliwość.

The UN established a special tribunal in Tanzania to try the key perpetrators.

ONZ ustanowiło specjalny trybunał w Tanzanii, by osądzić czołowych sprawców.

But Hutu civilians from every level of society had committed atrocities

Ale cywile Hutu z każdej klasy społecznej popełnili zbrodnie

against their neighbors, friends, and even family members.

przeciwko sąsiadom, przyjaciołom, a nawet członkom własnych rodzin.

There were roughly 120,000 Rwandans awaiting trial,

Około 120 tysięcy Rwandyjczyków oczekiwało na wyrok sądu,

and inmates were dying from overcrowding and poor hygiene.

i wielu więźniów umierało w więzieniach na skutek tłoku i kiepskich warunków.

The new Rwandan government estimated it would take 100 years to prosecute

Nowy rząd Rwandy obliczył, że zajęłoby 100 lat by osądzić

every accused civilian in national court.

wszystkich oskarżonych przed trybunałem.

So officials determined the best path forward involved

Organy państwowe ustaliły więc, że najlepszym rozwiązaniem byłoby

looking to the country’s past.

spojrzeć w przeszłość.

Rwanda has a traditional process

Rwanda ma w swojej tradycji sposób

for resolving interpersonal conflicts called gacaca.

rozwiązywania konfliktów zwany ‘gacaca’.

Roughly translating to “justice on the grass,”

Przetłumaczyć go można jako “sprawiedliwość na trawie”,

gacaca had long been used to address offenses within villages.

i jest on używany od dawna do rozwiązywania sporów między wioskami.

Local witnesses would offer testimony

Lokalni świadkowie zeznają

and could then speak for or against the accused.

za lub przeciw oskarżonym.

Then, appointed lay judges would determine an appropriate penalty

Następnie ławnicy określają odpowiednią karę

within the community’s means.

w ramach możliwości wspólnoty.

In the hope of trying perpetrators more quickly,

W nadziei na przyspieszenie działań trybunału,

the government adapted gacaca for their formal courts.

rząd wykorzystał gacaca w ramach oficjalnych działań sądów.

These hybrid trials had no professional attorneys or judges,

Te hybrydowe procesy odbywały się bez zawodowych prawników czy sędziów

and no evidence outside the spoken word

i bez dowodów poza ustnymi zeznaniami

and a case file detailing the crimes of the accused.

oraz bez aktów sprawy opisujących przestępstwa oskarżonych.

All charges were then divided into four categories:

Przestępstwa dzielono później na cztery kategorie:

masterminding the genocide and committing acts of sexual violence,

Planowanie ludobójstwa i przestępstwa seksualne,

participating in the killings, physical assault,

udział w zabójstwach, fizyczna napaść

or destroying Tutsi property.

lub niszczenie mienia Tutsi.

Those found guilty of the first two categories

Ci winni w dwóch pierwszych kategoriach

were entered into the traditional court system,

osądzano przed tradycyjnym sądem,

but the other crimes were assigned set penalties

ale pozostałym wymierzano z miejsca określoną karę,

which could be reduced if the accused pled guilty.

która mogła być zaniżona, jeśli oskarżony przyznał się do winy.

Beginning in 2002, thousands of gacaca courts convened every week.

Od 2002 roku tysiące sądów gacaca obradowało co tydzień.

The process proved faster than conventional courts,

Przyspieszyło to prace trybunału,

but Rwandan opinion on the trials was mixed.

ale zdanie opinii publicznej było podzielone.

Some didn’t want to accuse their neighbors in a community setting,

Wiele ofiar nie chciało publicznie oskarżać własnych sąsiadów,

and many potential witnesses were intimidated to prevent their testimony.

a wielu potencjalnych świadków bało się zeznawać.

Additionally, while the trial showed that not all Hutu participated in the killings,

Co więcej, choć postępowanie pokazało, że nie wszyscy Hutu byli oprawcami,

the courts only reviewed cases with Tutsi victims,

sądy rozpatrywały tylko przestępstwa przeciwko Tutsi

ignoring the Hutu casualties incurred during the genocide

i ignorowały ofiary wśród Hutu zarówno w trakcie ludobójstwa,

and the preceding civil war.

jak i te sprzed wojny domowej.

When the trials concluded in 2012,

W momencie zakończenia postępowań w 2012

the courts had convicted 1.7 million individuals.

sądy skazały łącznie 1,7 miliona osób.

For some families, these verdicts helped restore the dignity

Wielu rodzinom pomogło to odzyskać straconą godność

of those lost in the violence.

ofiar poniesionych wskutek przemocy.

For others, the trials were a decade-long reminder

Dla wielu oznaczały one jednak wieloletnią pamiątkę

of a past they were desperate to leave behind.

z przeszłości, którą desperacko pragnęli pozostawić za sobą.