What caused the Rwandan Genocide? - Susanne Buckley-Zistel

Translator: subbu gawade Reviewer: Arvind Patil

For 100 days in 1994, the African country of Rwanda

१९९४ मध्ये आफ्रिकेतील रवांडा मध्ये

suffered a horrific campaign of mass murder.

समुहिक हत्येची मोहीम राबवण्यात आली.

Neighbor turned against neighbor as violence engulfed the region,

शेजारी एकमेकांच्या जीवावर उठले सभोवताली हिंसेने थैमान घातले.

resulting in the deaths of over one-tenth of the country’s population.

देशातील १० पैकी एका व्यक्तीचा या हिंसाचाराने बळी घेतला

The seeds of this conflict were planted a century earlier,

या हिंसाचाराची बीजे मागील शतकात पेरली गेली

first when German, and later Belgian, colonizers arrived in the country.

जेव्हा या देशात पहिल्यांदा जर्मन आणि नंतर बेल्जीयन वसाहतवादी आले

At the time, Rwanda was ruled by a monarchy of Tutsi,

तेव्हा रवांडावर तुतसी घराण्याचे राज्य होते

one of the three ethnic groups comprising the population.

रवांडा तील तीन वांशिक गटामधील एक गट तुत्सीचा होता

Tutsi and the even smaller Twa communities were minority groups,

तुत्सी आणि त्वा हे दोन्ही वांशिक गट रवांडा मध्ये अल्पसंख्यांक होते

while Hutu composed the majority.

हुतु वांशिय रवांडा मध्य बहुसंख्य होते

Many Hutus and Tutsi civilians were on good terms,

हुतु आणि तुतसी समुदायातील बहुसंख्यांचे एकमेकांशी घरोब्याचे संबंध होते

but colonial powers encouraged political division.

परंतु युरोपिअन वसाहतवाद्यानी दोन्ही समुदायाने मध्ये फूट पडली.

Belgians enforced record keeping around ethnic identity,

बेल्जीण राजकर्त्यांनी कागदपत्रात वंशाची नोंद ठेवने सक्तीचे केले

and created a public narrative that cast Tutsi as elite rulers

आणि असा समाज पसरविला की तुतसी हे राजघराण्याचे वंशज आहेत

and Hutu as ordinary farmers.

आणि हुतु हे सामान्य शेतकरी आहेत.

Over time, this propaganda led to intense political hostility.

काळाच्या ओघात या दुफळी मुळे राजकीय शत्रुत्व निर्माण झाले

And while colonial powers had largely withdrawn by 1959,

जेव्हा १९५९ मध्ये वसाहतवादातुन देश मुक्त झाला तेव्हा

lingering anger motivated a Hutu revolt,

अनेक वर्षे कोंडलेल्या रागाने हुतूच्या बंडाची ठिणगी पेटली

forcing many Tutsi leaders to flee the country.

तुतसी नेत्यांना देश सोडून परागंदा होण्यास भाग पाडण्यात आले

Over the following decade,

पुढील दशकात

Rwanda transitioned to an independent republic with a Hutu government.

हुतु गटाकडे सत्ता असलेले रवांडा हे स्वतंत्र प्रजासत्ताका झाले

This new administration argued that as the majority group,

नव्या प्रशासनाने बहुसंख्य म्हणून

Hutu deserved exclusive access to political power.

हुतु गटाच्या हाती सर्व राजकीय सत्ता एकवटण्यास प्रारंभ केला

They excluded the Tutsi minority by appointing offices based on population

तुतसी अल्पसंख्यकांना वगळून लोकसंख्ये प्रमाणे नेमणुका करण्यात आल्या

and prohibited the return of Tutsi families that had fled years earlier.

अश्याप्रकारे देश सोडून गेलेल्या तुतसीचे परतीचे मार्ग बंद करण्यात आले

Hutu extremists also circulated propaganda

असा प्रचार कडव्या हुतुनी सुरु केला की

blaming Tutsi for the country’s economic, social, and political problems.

देश्याच्या आर्थीक, सामाजिक आणि राजकीय समस्यांसाठी तुतसी जबाबदार आहेत

Discontent with their life in exile,

आपल्या निर्वासित जीवनाला कंटाळून

a small group of Tutsi insurgents invaded Rwanda in 1990,

१९९० मध्ये तुतसी घुसखोरांच्या छोट्या गटाने आक्रमण केले

beginning a violent civil war.

अंतर्गत यादवी युद्धाला सुरवात झाली

The conflict lasted three years before it was resolved with a formal peace accord.

तीन वर्षे चाललेले हे यादवी युद्ध एक शांतता करार करून थांबविण्यात आले

But the war’s aftermath was rife with insecurity.

युद्ध संपले परंतु असुरक्षतेची भावना वाढीस लागली

While some civilians in both groups remained amicable,

दोन्ही गटातील काहींचे एकमेकांशी सौहार्दतापूर्ण संबंध असले तरी

the treaty intensified political polarization.

शांतता करारा नंतर राजकीय ध्रुवीकरणास प्रारंभ झाला

And in 1994, when a plane carrying the Hutu Rwandan president was shot down,

१९९४ मध्ये जेव्हा रवांडाच्या हुतु अध्यक्ष्यांचे विमान पाडण्यात आले

the conflict broke out anew.

तेव्हा नव्या संघर्ष्याला सुरवात झाली

This time, Hutu officials had prepared a deadly response

परंतु यावेळी हुतु नेत्यांनी प्राणघातक प्रतिसादाची तयारी केली होती

to ensure they stayed in power.

राजकीय सत्ता कायम राहावी यासाठी

Working off a list of targets,

आक्रमणासाठी लक्ष्य ठरविण्यात आली

government-funded Hutu militias flooded the streets,

सरकारी पुरस्कृत हुतु अतिरेक्यांनी रस्ते भरून गेले

perpetrating acts of physical and sexual violence

राजकारणातील तुतसी प्रतिस्पर्धी आणि सामान्य नागरिक यांच्या विरुद्ध

against Tutsi political enemies and civilians.

शारीरिक आणि लैंगिक हिंसेचा आगडोंब उसळला

Over the chaotic following months,

अनागोंदी माजलेल्या पुढील एक महिन्यात

over 1 million Hutu civilians joined their ranks due to coercion,

स्वतःच्या वैयक्तिक स्वार्थ साठी किंवा स्व-रक्षणासाठी

self-preservation, or the pursuit of personal agendas.

अंदाजे १० लहातून जास्त हुतुना जबरदस्तीने सैन्यात भरती करण्यात आले

Tutsi victims sought refuge at churches and schools

तुतसी निर्वासितांनी चर्च आणि शाळे मध्ये आसरा घेतला

where they hoped international organizations would protect them,

आंतरराष्टीय संगठना आपणास मदत करतील या आशेवर असलेल्या

but no outside party came to their aid.

तुतसी समुदायाच्या मदतीला कुणीच धावून गेले नाही

UN soldiers who’d overseen the Peace Accord

शांतता कराराचे पर्यवेक्षण करणाऱ्या युनो च्या सैनिकाना

were instructed to abandon Tutsi civilians,

तुतसी नागरिकांना वाऱ्यावर सोडून द्यावे असे आदेश मिळाले

and UN leadership refused to acknowledge the genocide taking place.

युनोच्या नेत्यांनी, तुतसीचा नरसंहाराची नोंद घेण्यास नकार दिला

The violence didn’t end until mid-July,

यादवी युद्धाला प्रारंभ करणाऱ्या, तुतसी सैन्याने

when the Tutsi army— who instigated the previous civil war—

जेव्हा रवांडा वर नियंत्रण मिळविले

seized control of the country.

तेव्हा जुलै मध्ये हिंसाचार थांबला

By the time the fighting was over,

आता युद्ध ही संपले होते

roughly 800,000 Rwandans had been killed,

अंदाजे ८ लाख रवंडा नागरिकांची हत्या करण्या आली

and only a small fraction of the Tutsi population was left alive.

फार थोडेच तुतसी जिवंत वाचले

In the months that followed,

येणाऱ्या पुढील काही महिन्यात

there was no easy strategy for bringing the killers to justice.

गुन्हेगारांना शासन करण्याची कोणतेही धोरण ठरविण्यात आले नाही

The UN established a special tribunal in Tanzania to try the key perpetrators.

प्रमुख आरोपी विरुद्ध खटले चालवण्या साठी युनोने टांझानियात विशेष न्यायालय उघडले

But Hutu civilians from every level of society had committed atrocities

प्रत्येक स्तरावरील हुतुनी आपल्या शेजारी, मित्र आणि नातेवाईकांच्या

against their neighbors, friends, and even family members.

विरुद्धच्या अत्याचारात भाग घेतला होता

There were roughly 120,000 Rwandans awaiting trial,

अंदाजे १२०,००० रवंडा नागरिक आपल्या वरील खटल्याची वाट पाहत होते

and inmates were dying from overcrowding and poor hygiene.

त्याचवेळी त्यांचे नातेवाईक आणि जिवलग गर्दी आणि घाणी मुळे मरण पावत होते

The new Rwandan government estimated it would take 100 years to prosecute

नव्या रवंडा सरकारच्या अंदाजानुसार किमान १०० वर्षाचा कालावधी सर्व आरोपी विरुद्ध

every accused civilian in national court.

राष्ट्रीय न्यालयात सुनांवनि करण्यासाठी लागणार होता

So officials determined the best path forward involved

त्यामुळे समस्या सोडवण्यासाठी अधिकाऱ्यानी

looking to the country’s past.

देशाच्या प्राचीन परंपरांचा आधार घेतला

Rwanda has a traditional process

रवांडा मध्ये व्यक्तीं मधील संघर्ष

for resolving interpersonal conflicts called gacaca.

सोडवण्याची एक पारंपरिक पद्धत होती

Roughly translating to “justice on the grass,”

आपण त्याला नैसर्गीक न्याय असे नाव देऊ शकतो

gacaca had long been used to address offenses within villages.

गावातील गुन्हे कमी करण्यासाठी गाकाका फार पूर्वीपासून वापरात होती

Local witnesses would offer testimony

स्थानिक साक्षीदार, शपथपूर्वक आरोपीच्या

and could then speak for or against the accused.

बाजूने अथवा विरोधात साक्ष देत असत

Then, appointed lay judges would determine an appropriate penalty

त्यानंतर साक्षी च्या आधारे न्याधीश योग्य तो दंड ठोठावत असत

within the community’s means.

यामुळे समाजातील खटल्यांचा

In the hope of trying perpetrators more quickly,

निकाल त्वरित लागत असे

the government adapted gacaca for their formal courts.

प्रचलित नायालया ऐवजी, शासनाने गासासा पद्धत अंगीकारली

These hybrid trials had no professional attorneys or judges,

या संमिश्र सुनवाईत प्रशिक्षित वकील /न्याधीश याना स्थान नव्हते

and no evidence outside the spoken word

साक्षीदारानी दिलेली शाब्दिक साक्ष

and a case file detailing the crimes of the accused.

आणि खटल्यात नोंदविलेलय गुन्हे सोडून इतर पुराव्याना स्थान न्हवते

All charges were then divided into four categories:

सर्व आरोपांची चार गटात विभागणी करण्यात आली

masterminding the genocide and committing acts of sexual violence,

नरसंहाराची योजना आखणे लैंगिक अत्याचार करणे

participating in the killings, physical assault,

हत्ये मध्ये सहभागी होणे शारीरिक हल्ला करणे

or destroying Tutsi property.

तूतसीच्या संपत्तीचा नाश करणे

Those found guilty of the first two categories

पहिल्या दोन प्रकारात दोषी आढळलेली प्रकरणे

were entered into the traditional court system,

प्रचलित न्यायालयामध्ये पाठविण्यात आली

but the other crimes were assigned set penalties

ईतर गुन्ह्यात निश्चित शिक्षा दिल्या गेल्या

which could be reduced if the accused pled guilty.

आरोपीने गुन्हा काबुल केल्यास शिक्षेमध्य सूट ही देण्यात आली

Beginning in 2002, thousands of gacaca courts convened every week.

२००२ च्या प्रारंभी अशी हजारो गाससा न्यायालये सुरु जाहली

The process proved faster than conventional courts,

ही पद्धत प्रचलित न्यायव्यवस्थे पेक्ष्या वेगवान होती

but Rwandan opinion on the trials was mixed.

परंतु या व्यवस्थे बद्दल रवंडन नागरिकांची मते संमिश्र होती

Some didn’t want to accuse their neighbors in a community setting,

काहींना समाजासमोर त्यांच्या शेजाऱ्यावर आरोप करण्याची इच्छा न्हवती

and many potential witnesses were intimidated to prevent their testimony.

आणि अनेक साक्षीदारांना, भीती दाखवून साक्ष देण्यापासून पराव्रुत्त करण्यात आले

Additionally, while the trial showed that not all Hutu participated in the killings,

जरी सुनावणीत, सर्वच हुतु नागरिकांचा, हत्ये मध्ये सहभाग न्हवता

the courts only reviewed cases with Tutsi victims,

न्यायालयाने केवळ तुतसी नागरिकांवरील खटल्यांचा पुनर्विचार केला

ignoring the Hutu casualties incurred during the genocide

या नरसंहारात त्यानंतर झालेल्या यादवी युद्धात हुतु नागरिकांच्या वर

and the preceding civil war.

झालेल्या हल्ल्यांकडे दूरलक्ष्य केले

When the trials concluded in 2012,

जेव्हा २०१२ मध्ये ही प्रक्रिया संपली

the courts had convicted 1.7 million individuals.

तेव्हा न्यालयाने १७ लाख नागरिकांना दोषी ठरविले होते

For some families, these verdicts helped restore the dignity

या निकालांमुळे काही कुटुंबियांना न्याय मिळाला असे वाटले

of those lost in the violence.

नरसंहारात गमावलेल्या आपल्या बांधवाना

For others, the trials were a decade-long reminder

तर एका तपा पूर्वी घडलेल्या घटनांना विसरू पाहणाऱ्या साठी

of a past they were desperate to leave behind.

या खटल्यांमुळे त्या वेदनादायक आठवणी पुन्हा ताज्या झाल्या