The battle of the Greek tragedies - Melanie Sirof

Wielkie starcie greckich tragedii - Melanie Sirof

Tłumaczenie: Agnieszka Mościcka Korekta: Rysia Wand

Good afternoon, ladies and gentlemen.

Witajcie, drodzy państwo.

Let us welcome you to the final day of dramatic battle between great tragedians.

Witamy na finale dramatycznego starcia wielkich tragików.

It is a spring day here in Ancient Greece.

Mamy dziś wiosenny dzień, tu, w antycznej Grecji.

Nearly 17,000 patrons are filing into the Theatre of Dionysus

Blisko 17 000 widzów zapełnia Teatr Dionizosa,

by podziwiać najlepszych dramaturgów,

to watch top playwrights,

including favorites Aeschylus and Sophocles duke it out

włączając faworytów Ajschylosa i Sofoklesa, zaciekle rywalizujących o to,

to see whose hero may be deemed most tragic,

czyj bohater okaże się bardziej tragiczny

whose story most awful.

i czyja historia bardziej okropna.

Well Seacrestopolis,

Cóż, Seacrestopolisie,

in last week's battle of the choruses,

w zeszłotygodniowym starciu chórów

all 50 members of each playwright's chorus traveled back and forth across the stage,

wszystkich 50 chórzystów przemierzało scenę tam i z powrotem,

singing the strophe and antistrophe, telling misbegotten tales of woe.

wyśpiewując strofy i antystrofy oraz niewydarzone opowieści o niedoli.

Today's first chorus is entering through the parados,

Pierwszy dzisiaj chór wchodzi przez parodos,

taking their positions in the orchestra at the bottom of the stage.

zajmując miejsce na orchestrze u stóp sceny.

Mario Lopedokia, this is nothing we haven't seen before.

Mario Lopedokia, wszystko to już widzieliśmy.

All 50 members speaking from the depths of their souls.

50 chórzystów mówiących z głębi serca.

Wait, what is this?

Ale zaraz, co to?

I've not seen this before, Seacrestopolis.

Czegoś takiego jeszcze nie było!

There is one actor stepping out of choral formation,

Jeden aktor występuje z formacji chóru,

assuming an independent role in this play.

przyjmując niezależną rolę w przedstawieniu.

Can you make out who it is?

Potrafisz powiedzieć, kto to jest?

That looks like Thespis.

Wygląda na to, że Tespis.

It seems he's changing his mask,

Zdaje się że zmienia maskę

and taking on the role of another character.

i wciela się w nową postać.

Incredible. Surely, Thespis will go down in history as the very first actor.

Niewiarygodne! Z pewnością Tespis przejdzie do historii jako pierwszy aktor.

He has changed the face of theater forever.

Właśnie na zawsze zmienił oblicze teatru.

And that was just the warm-up act.

A to dopiero wstęp.

On to the main attraction.

Przejdźmy zatem do głównej akcji.

Aeschylus will have the stage first.

Ajschylos wejdzie na scenę jako pierwszy.

Let's see what he does.

Zobaczmy, co zrobi.

We expect great things.

Spodziewamy się wielkich rzeczy.

Last competition, Sophocles beat him by a smidge,

W ostatnich zawodach Sofokles wygrał wprawdzie o włos,

but Aeschylus is still considered the Father of Tragedy.

ale to Ajschylosa nadal uznaje się za ojca greckiej tragedii.

Now, Aeschylus frequently competes at this festival, the city Dionysia.

Często bierze udział w tym festiwalu - Wielkich Dionizjach.

Though his plays are violent,

Mimo że jego sztuki są brutalne,

the bloodshed is never seen by the audience,

publiczność nigdy nie widzi rozlewu krwi,

which allows the dramatic tension to take center stage.

dzięki czemu dramatyczne napięcie może zagościć na scenie.

Let's see what he does today to try to win his title back.

Zobaczmy, co uczyni dzisiaj, aby odzyskać swój tytuł.

Here comes Aeschylus's chorus,

I oto wchodzi chór Ajschylosa,

but they seem to be missing quite a few people.

ale chyba brakuje im kilku członków.

What is going on here?

Co się tu dzieje?

Not only are they down a few people.

Nie tylko brakuje im śpiewaków!

There are two actors taking center stage.

Na dodatek dwaj aktorzy zajmują miejsce na środku sceny.

This is absolutely unheard of.

To absolutnie niesłychane!

He has build on Thespis's idea and added a second actor to the mix.

Ajschylos rozbudował pomysł Tespisa i wprowadził drugiego aktora.

Aeschylus is relying on the two individuals to tell the story.

Powierzył opowiedzenie historii dwóm niezależnym aktorom.

The dialogue possible in tragedy now has taken precedence over the chorus.

Dialog, dotąd możliwy tylko w tragedii, wziął teraz górę nad rolą chóru.

No wonder he drastically shrunk its size.

Nic więc dziwnego, że został okrojony.

This applause is well deserved.

Aplauz jest naprawdę bardzo zasłużony.

The crowd has hushed.

Tłum ucichł.

Sophocles's actors and chorus

Chór i aktorzy Sofoklesa

are taking the stage for the play, "Oedipus Rex."

zajmują scenę, by odegrać "Króla Edypa".

As usual, the chorus is set up in the orchestra.

Chór, jak zazwyczaj, zajął miejsce na orchestrze.

And what's this?

A to co?

Sophocles has added a third actor.

Sofokles wprowadził trzeciego aktora!

Will this one-upmanship never end?

Czy to aktorododawanie się kiedyś wreszcie skończy?

Three actors,

Trzej aktorzy,

and they are changing their masks to take on several different roles

zmieniający maski, by wcielić się w kilka różnych ról,

as they weave the tale of Oedipus,

podczas gdy odgrywają historię Edypa,

a nice fellow who kills his father and marries his mother.

sympatycznego gościa, który zabija swego ojca i żeni się z matką.

Kills his father and marries his mother.

Morduje ojca i żeni się z własną matką?

That sounds pretty tragic to me.

Jak dla mnie brzmi to dość tragicznie.

It is most tragic, Mario Lopedokia.

To strasznie tragiczne, Mario Lopedokia.

Call me crazy, but I'm willing to bet that future generations

Możesz mnie brać za wariata, ale idę o zakład, że potomni

will hold this play up as the perfect example of tragedy.

uznają to przedstawienie za idealny wzór tragedii.

Excuse me, Seacrestopolis.

Wybacz, Sacrestopolisie.

Oedipus has left the stage after realizing Jocasta was his wife and also his mother.

Edyp opuścił scenę, uzmysłowiwszy sobie, że Jokasta to jego żona, ale także matka.

Where has he gone?

Gdzież on się podział?

I can't even imagine.

Nie mam bladego pojęcia.

Wait. The messenger has stepped on stage

Czekaj! Posłaniec wstąpił na scenę

and is telling us of the great king's actions.

i opowie nam o czynach wielkiego króla.

He says that Oedipus, upon finding his mother, wife, whatever, Jocasta,

Mówi że Edyp znalazłszy swą matkę, czy tam żonę, Jokastę,

dead of her own hand in their incestuous bedroom,

martwą z własnej reki w ich kazirodczej sypialni,

took the broaches from her dress and stabbed his eyes repeatedly.

odpiął broszki z jej sukni i wykłuł sobie nimi oczy.

You can't blame the guy, can you?

Trudno go chyba winić, nie?

Bedded his mother, killed his father, is father and brother to his children.

Sypiał z matką, zabił ojca, jest i ojcem i bratem własnych dzieci.

I might do the same.

Zrobiłbym to samo.

My friend, I do believe we've seen it all.

No cóż, przyjacielu, chyba wszytko już widzieliśmy.

Indeed, we have.

Oczywiście, masz rację.

There is nothing more tragic than Oedipus.

Nie ma nic bardziej tragicznego niż Edyp.

And sure enough, the judges who have been chosen by lot from all over Greece

I z pewnością losowo wybrani sędziowie z każdego zakątka Grecji

are ready to announce the winner.

są już gotowi, by ogłosić zwycięzcę.

Oh, folks! This is one for the history books.

O, ludzie! To przejdzie do historii.

Dark horse playwright, Philocles, has taken first prize.

Filokles okazał się czarnym koniem tego konkursu.

What an upset. What a tragedy.

Co za niespodzianka. Co za tragedia.

What a night, folks.

Ludzie, co za noc.

We have witnessed the laying of the foundation of modern theater

Zostaliśmy dziś świadkami położenia podwalin pod nowoczesny teatr,

and some great innovations:

wprowadzenia kilku świetnych innowacji;

the shrinking of the chorus,

pomniejszenia chóru

the addition of three actors,

i dodania trzech aktorów,

and such catharsis.

oraz doświadczyliśmy katharsis.

Doesn't a great tragedy just make you feel renewed and cleansed?

Czyż wielka tragedia nie sprawia, że czujecie się odnowieni i oczyszczeni?

It sure does, but now we are out of time.

Na pewno sprawia, ale kończy nam się czas.

I'm Seacrestopolis,

Jestem Seacrestopolis...

and I'm Mario Lopedokia.

...a ja Mario Lopedokia.

Peace, love and catharsis.

Pokój, miłość i katharsis.