Are you more likely to explode or freeze in space? - Tejal Gala

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

Due to an unfortunate teleportation malfunction,

ကံမကောင်းတဲ့ အာကာသပို့ဆောင်ရေး ချွတ်ယွင်းချက်တစ်ခုကြောင့်၊

this mad scientist has just found himself in the vacuum of space.

ဒီရူးသွပ်တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်ဟာ အာကာသ  လေဟာနယ်ထဲကို ရောက်သွားတယ်။

With no oxygen, he might be tempted to hold his breath,

အောက်ဆီဂျင်မရှိဘဲ၊ အသက်အောင့်ထားချင်စိတ်ပေါက်ပေမဲ့၊

but this would only accelerate his demise.

ဒါက သူ့သေဆုံးမှုကို အရှိန်မြှင့်ပေးမှာပါ။

The air in his lungs is desperate to expand,

သူ့အဆုတ်ထဲက လေဟာ အလွန်အမင်း တိုးချဲ့ချင်နေတာကြောင့်၊

so if he doesn't release it right away, his lungs will rupture.

ချက်ချင်း လွှတ်မပေးရင်၊ သူ့အဆုတ်တွေ ကွဲထွက်သွားမယ်။

Our poor professor quickly exhales,

သနားစရာ ပါမောက္ခက အမြန် အသက်ရှူသွင်းလိုက်ပြီး

and his skin’s tensile strength prevents the rest of his body from bursting,

သူ့အရေပြား ဆွဲဆန့်နိုင်အားက သူ့ကျန်ရှိတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကို ပေါက်ကွဲတာကနေ တားဆီးပေးပေမဲ့

but things are still looking grim.

အခြေအနေတွေက စိတ်ပျက်စရာဖြစ်နေပုံရဆဲပါ။

Without surrounding air pressure,

ပတ်ဝန်းကျင် လေဖိအားမရှိဘဲ၊  

his bodily fluids begin to vaporize in a process called ebullism.

သူ့ကိုယ်ခန္ဓာအရည်တွေက ebullism လို့ခေါ်တဲ့ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုမှာ အငွေ့ပျံလာတယ်။

His skin swells, moist surfaces like his eyes start to boil,

အရေပြားက ဖောင်းလာတယ်၊ မျက်လုံးတွေလို စိုစွတ်တဲ့မျက်နှာပြင်တွေက  

and bubbles form within his vessels, obstructing blood flow.

ဆူပွက်လာပြီး သွေးစီးဆင်းတာကို တားဆီးတဲ့ သွေးကြောတွေထဲမှာ ပူဖောင်းတွေ ဖြစ်လာတယ်။

This is all exceptionally painful,

ဒါအားလုံးက အလွန် နာကျင်စရာဖြစ်ပေမဲ့၊

but while these nightmarish effects will take roughly 90 seconds

ဒီထိတ်လန့်စရာ သက်ရောက်မှုတွေရဲ့ ကြောက်စရာ အဆုံးသတ်ကို ရောက်ရှိဖို့

to reach their deadly conclusion,

ခန့်မှန်းခြေ စက္ကန့် ၉၀ ကြာမှာပါ၊

he’ll mercifully pass out from lack of oxygen

သူဟာ ကံကောင်းစွာ ၁၅ စက္ကန့်လောက်အတွင်း အောက်ဆီဂျင်

within about 15 seconds of arriving.

ပြတ်တာကနေ သတိလစ်သွားမယ်။

And even though space is barely above the temperature of absolute zero,

အာကာသက သုည အပူချိန်ထက် ကျော်ရုံရှိပေမဲ့၊ 

our scientist won’t die by freezing.

သိပ္ပံပညာရှင်က အေးခဲတာကြောင့် သေမှာ မဟုတ်ဘူး။

Because unlike on Earth, where body heat can transfer to molecules

အကြောင်းက ကိုယ်ခန္ဓာ အပူချိန်ဝန်းကျင်မှာ မော်လီကျူးတွေအဖြစ် ပြောင်းနိုင်တဲ့

in the environment,

ကမ္ဘာမြေမှာလို မဟုတ်ဘဲ၊

in space it can only leave by slowly radiating away.

အာကာသထဲမှာ တဖြည်းဖြည်း ရောင်ခြည်ဖြာရင်း ထွက်သွားနိုင်လို့ပါ။

It'll take hours before our professor becomes a human popsicle,

ပါမောက္ခက လူသား ရေခဲချောင်း မဖြစ်ခင် နာရီပေါင်းများစွာ ကြာမှာပါ။

and by then, he’ll have perished a long time ago.

ဒီနောက်တော့ သူဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်းများစွာမှာ သေဆုံးသွားမှာပါ။

Now, had our scientist planned his teleportation to space,

သိပ္ပံပညာရှင်က သူရဲ့ အာကာသ အာကာသပို့ဆောင်ရေးကို စီစဉ်ထားရင်၊

he certainly would have dressed for the occasion.

ဒီအခါသမယအတွက် သူ ဝတ်ဆင်ထားမှာ သေချာတယ်။

Let's imagine he arrived in a spacesuit instead.

အာကာသ ဝတ်စုံနဲ့ သူရောက်လာတာကို စိတ်ကူးကြည့်ရအောင်။

The suit’s pressurized air protects his body from ebullism,

ဝတ်စုံရဲ့ ဖိအားပေးထားတဲ့ လေက သူ့ခန္ဓာကို ebullism ကနေ  ကာကွယ်ပေးတယ်၊

its oxygen tank keeps him breathing,

ဝတ်စုံရဲ့ အောက်ဆီဂျင် ကန်ကနေ  အသက်ရှူစေပြီး၊

and the insulation prevents him from freezing.

လျှပ်ကာပစ္စည်းက သူ့ ကို အေးခဲတာကနေ တားဆီးပေးတယ်။

But although these features thwart an immediate tragedy,

ဒါပေမဲ့ အင်္ဂါရပ်တွေက ချက်ချင်း ကြေကွဲဖွယ် အဖြစ်တစ်ခုကို ဟန့်တားပေမဲ့၊

space is still an incredibly dangerous place.

အာကာသက မယုံနိုင်စရာ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ နေရာတစ်ခု ဖြစ်နေတုန်းပါ။

Outside the shield of Earth's atmosphere and magnetosphere,

ကမ္ဘာ့လေထုနဲ့ သံလိုက်လေထုလွှာ အကာရဲ့အပြင်မှာတော့

our scientist is bombarded by galactic cosmic rays—

သိပ္ပံပညာရှင်ဟာ အဝေးက စူပါနိုဗာတွေဆီက လာတယ်လို့ ယုံကြည်ရတဲ့

a form of radiation believed to come from distant supernovas.

ရောင်ခြည်ပုံစံတစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဂလက်ဆီ စကြာဝဠာရောင်ခြည်တွေရဲ့  ထိုးနှက်တာခံရတယ်။

If he's exceptionally unlucky,

အတော့ကို ကံမကောင်းရင်တော့၊

he might be hit by solar energetic particles expelled from the Sun.

နေကနေ မှုတ်ထုတ်လိုက်တဲ့ ဆိုလာစွမ်းအင် အမှုန်တွေက သူ့ကို ထိမှန်နိုင်တယ်။

Both these forms of ionizing radiation

ဒီသံဓာတ်ပါတဲ့ ဓာတ်ရောင်ခြည် ပုံစံ နှစ်ခုစလုံးက

effortlessly pass through the scientist’s suit,

သိပ္ပံပညာရှင်ရဲ့ဝတ်စုံကို အားမစိုက်ဘဲ ဖြတ်သန်းသွားတယ်၊

damaging his DNA and increasing his risk of cancer.

ဒါက သူ့ရဲ့ DNA ကို ဖျက်ဆီးပြီး ကင်ဆာ အန္တရာယ်ကို တိုးစေတာပါ။

But let's say our mad scientist isn't so mad at all.

ဒါပေမဲ့ ရူးသွပ်တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်က ဒီလောက် မရူးသွပ်ဘူးဆိုပါစို့။

He’s planned a month-long research expedition,

သူက နေထိုင်ဖို့ နောက်ဆုံးပေါ် အာကာသယာဉ်တစ်စီးနဲ့

complete with a cutting-edge spacecraft to live in.

ဆင်ထားတဲ့၊ တစ်လကြာ သုတေသန လေ့လာမှုတစ်ခုကို စီစဉ်ထားတယ်။

This structure protects him from low air pressure and temperature,

ဒီတည်ဆောက်မှုက လေဖိအားနဲ့ အပူချိန် နည်းတာအပြင်

as well as some of the radiation bouncing around space.

အာကာသပတ်လည်မှာ ကန်ထွက်နေတဲ့ ရောင်ခြည်တချို့ကို ကာကွယ်တယ်။

But even here, he's vulnerable to certain changes.

ဒါပေမဲ့၊ ဒီမှာတောင် အပြောင်းအလဲ တချို့အတွက် ခံနိုင်ရည်မဲ့နေတယ်။

In addition to experiencing motion sickness and sleep disturbances,

ယာဉ်မူးတာနဲ့ အိပ်ရေးပျက်တာတွေကို ကြုံတွေ့ရတာအပြင်၊

microgravity changes the distribution of his blood and cerebrospinal fluid,

အဏုဒြပ်ဆွဲအားက သူ့သွေးနဲ့ ဦးနှောက် အရည် ဖြန့်ဝေမှုကို ပြောင်းလဲစေပြီး

shifting roughly half a gallon of internal fluids to his upper body.

အတွင်းပိုင်း အရည် ဂါလံဝက်ခန့်ကို ခန္ဓာကိုယ်အထက်ပိုင်းကို ရွှေ့ပြောင်းတယ်။

As the weeks pass, his brain engorges and the sheath of his optic nerve swells.

သီတင်းပတ်တွေ ကြာတာနဲ့၊ ဦးနှောက်က ရောင်ပြီး အမြင်ပိုင်း နဗ်ကြော အိမ်က ဖောင်းလာတယ်။

This not only compresses his pituitary gland, but flattens the back of his eyes,

ဒါက သူ့ရဲ့ ဦးနှောက်အောက်ခြေက အဆီကျိတ်ကို ဖိသိပ်ရုံမက၊ မျက်လုံးအနောက်ကို ပြားစေပြီး

impairing close distance vision.

အနီးအဝေး အမြင်အာရုံကို ထိခိုက်စေတယ်။

Having very little gravity to work against also causes muscles and bones

ဆန့်ကျင်လုပ်ဆောင်ဖို့ ဒြပ်ဆွဲအား အလွန် နည်းတာကလည်း ကိုယ်ခန္ဓာတစ်လျှောက်လုံးက

all over his body to gradually lose mass.

ကြွက်သားတွေနဲ့ အရိုးတွေကို ဒြပ်ထု တဖြည်းဖြည်း ဆုံးၡုံးစေတယ်။

And when bones break down, they release minerals like calcium.

အရိုးတွေ ပြိုပျက်သွားတဲ့အခါ၊ ဒါတွေက ကယ်လဆီယမ်လို သတ္တုတွေ ထုတ်လွှတ်တယ်။

So our professor might get kidney stones too.

ဒါကြောင့် ပါမောက္ခဟာ ကျောက်ကပ် ကျောက်တွေလည်း ရနိုင်တယ်။

Diet and exercise can help reduce the deterioration of his bones and muscles,

အစားအစာနဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းက သူ့အရိုးနဲ့ ကြွက်သားတွေယိုယွင်းတာကို လျော့စေနိုင်ပေမဲ့

but it’s harder to address the potential damage to his mental health

သူချစ်ရသူတွေနဲ့ အဝေးက၊ သေးငယ်တဲ့ အာကာသ ယာဉ်တစ်စီးမှာ ပိတ်လှောင်နေတာကနေ

that comes from being confined to a tiny spacecraft,

လာတဲ့ သူ့ရဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်ဖို့ အလားအလာကို

far away from his loved ones.

ဖြေရှင်းဖို့ ပိုခက်ခဲတယ်။

Thankfully, this isn’t a one-way trip, and after a month in space,

ကံကောင်းတာက ဒါက တစ်လမ်းသွား ခရီးမဟုတ်ဘူး၊ အာကာသထဲမှာ တစ်လကြာပြီးတဲ့နောက်၊

our adventurer happily teleports home.

ဒီစွန့်စားက နေရပ်ကို ပျော်ပျော်ရွှင် ပြန်ရောက်တယ်။

However, his journey has left him with some lasting effects.

ဒါပေမဲ့ သူ့ခရီးစဉ်က သူ့ကို တာရှည်ဖြစ်တဲ့ အကျိုးဆက်တချို့ ချန်ထားခဲ့တယ်။

Back under Earth’s gravity, it’s initially hard to stand without fainting.

ကမ္ဘာမြေရဲ့ ဆွဲအားအောက် ပြန်ရောက်တော့ အစမှာ သတိမလစ်ဘဲ မတ်တတ်ရပ်ဖို့ ခက်ပါတယ်။

It takes a few days for his fluids to redistribute back to normal,

သူ့အရည်တွေအတွက် ပုံမှန် အခြေအနေဆီ ပြန်ဖြန့်ဝေဖို့ ရက် အနည်းငယ် ကြာပြီး

and it'll be months before his muscles completely regain their strength.

သူ့ကြွက်သားတွေ ခွန်အား အပြည့်အဝ ပြန်မရခင် လနဲ့ချီ ကြာမှာပါ။

Meanwhile, full restoration of bone density will take at least a year.

ဒီအတောအတွင်း အရိုးသိပ်သည်းမှုကို အပြည့်အဝ ပြန်မွမ်းမံဖို့ အနည်းဆုံး တစ်နှစ် ကြာမယ်။

His vision might take several years to recover,

သူ့အမြင်အာရုံက ပြန်နာလန်ထူဖို့ နှစ်အတော်ကြာနိုင်ပြီး

and it may never return to normal.

ဒါက ဘယ်တော့မှ ပုံမှန် ပြန်ဖြစ်လာမှာမဟုတ်ဘူး။

There’s still a lot waiting to be discovered about how space travel

အာကာသ ခရီးက လူ့ကျန်းမာရေးကို ရေတိုနဲ့ ရေရှည် ထိခိုက်စေပုံကို

impacts human health in the short and long term.

ရှာဖွေဖို့ အတော်များများ စောင့်နေရတုန်းပါ။

So for now, our scientist is content to use his teleporter for its original—

ဒါကြောင့် အခုတော့ သိပ္ပံပညာရှင်က မူလ ပိုဘေးကင်းတဲ့ ရည်စူးထာတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်အတွက်

and much safer— intended purpose.

သူ့ရဲ့ အာကာသပို့ဆောင်ရေးကို အသုံးပြုဖို့ ကျေနပ်နေတယ်။