Are you more likely to explode or freeze in space? - Tejal Gala

Çeviri: Elif Usta Gözden geçirme: Suat Utku Merter

Due to an unfortunate teleportation malfunction,

Talihsiz bir ışınlanma arızası nedeniyle,

this mad scientist has just found himself in the vacuum of space.

bu çılgın bilim adamı kendini uzayın boşluğunda buldu.

With no oxygen, he might be tempted to hold his breath,

Oksijensiz kalınca nefesini tutmak cazip görünebilir

but this would only accelerate his demise.

ama bu sadece ölümünü hızlandıracaktır.

The air in his lungs is desperate to expand,

Akciğerlerindeki hava çaresizce genişlemeye çalışıyor

so if he doesn't release it right away, his lungs will rupture.

bu yüzden hemen serbest bırakmazsa akciğerleri parçalanacak.

Our poor professor quickly exhales,

Zavallı profesörümüz çabucak nefesini veriyor

and his skin’s tensile strength prevents the rest of his body from bursting,

ve cildinin gerilim kuvveti vücudunun geri kalanının patlamasını engelliyor,

but things are still looking grim.

ama işler hala ümitsiz görünüyor.

Without surrounding air pressure,

Çevreleyen hava basıncı olmadan,

his bodily fluids begin to vaporize in a process called ebullism.

vücut sıvıları ebolizm adı verilen bir süreçte buharlaşmaya başlar.

His skin swells, moist surfaces like his eyes start to boil,

Derisi şişer, gözleri gibi nemli yüzeyler kaynamaya başlar

and bubbles form within his vessels, obstructing blood flow.

ve damarlarında kan akışını engelleyen kabarcıklar oluşur.

This is all exceptionally painful,

Bunların hepsi son derece acı verici

but while these nightmarish effects will take roughly 90 seconds

ancak bu kabus gibi etkilerin ölümcül sonuçlarına ulaşması

to reach their deadly conclusion,

yaklaşık 90 saniye sürecek olsa da,

he’ll mercifully pass out from lack of oxygen

uzaya vardıktan sonra yaklaşık 15 saniye içinde

within about 15 seconds of arriving.

oksijen eksikliğinden neyse ki kendinden geçecektir.

And even though space is barely above the temperature of absolute zero,

Ve uzay mutlak sıfır sıcaklığının biraz üstünde olsa da

our scientist won’t die by freezing.

bilim adamımız donarak ölmeyecek.

Because unlike on Earth, where body heat can transfer to molecules

Çünkü vücut ısısının ortamdaki moleküllere aktarılabildiği Dünya’dan

in the environment,

farklı olarak,

in space it can only leave by slowly radiating away.

uzayda sadece yavaşça yayılarak uzaklaşabilir.

It'll take hours before our professor becomes a human popsicle,

Profesörümüzün buzlu dondurma haline gelmesi saatler alacak

and by then, he’ll have perished a long time ago.

ve o zamana kadar çoktan ölmüş olacak.

Now, had our scientist planned his teleportation to space,

Bilim adamımız uzaya ışınlanmasını planlasaydı,

he certainly would have dressed for the occasion.

kesinlikle duruma uygun giyinirdi.

Let's imagine he arrived in a spacesuit instead.

Uzaya bir uzay giysisiyle geldiğini hayal edelim.

The suit’s pressurized air protects his body from ebullism,

Elbisenin basınçlı havası vücudunu ebolizmden korur,

its oxygen tank keeps him breathing,

oksijen deposu nefes almasını sağlar

and the insulation prevents him from freezing.

ve yalıtım donmasını engeller.

But although these features thwart an immediate tragedy,

Ancak bu özellikler ani bir trajediye engel olsa da,

space is still an incredibly dangerous place.

uzay yine de son derecede tehlikeli bir yerdir.

Outside the shield of Earth's atmosphere and magnetosphere,

Dünya’nın atmosfer ve manyetosfer kalkanının dışında kalan

bilim adamımız,

our scientist is bombarded by galactic cosmic rays—

uzak süpernovalardan geldiğine inanılan bir radyasyon biçimi olan

a form of radiation believed to come from distant supernovas.

galaktik kozmik ışınlar tarafından bombardımana tutulur.

If he's exceptionally unlucky,

Son derece şanssızsa,

he might be hit by solar energetic particles expelled from the Sun.

Güneş’ten yayılan enerji parçacıkları tarafından vurulabilir.

Both these forms of ionizing radiation

İyonlaştırıcı radyasyonun bu iki formu da

effortlessly pass through the scientist’s suit,

bilim adamının kıyafetinden zahmetsizce geçerek

damaging his DNA and increasing his risk of cancer.

DNA’sına zarar verir ve kanser riskini artırır.

But let's say our mad scientist isn't so mad at all.

Ama diyelim ki çılgın bilim adamımız o kadar da çılgın değil.

He’s planned a month-long research expedition,

İçinde yaşayacağı son teknoloji bir uzay aracıyla birlikte

complete with a cutting-edge spacecraft to live in.

bir ay sürecek bir araştırma gezisi planladı.

This structure protects him from low air pressure and temperature,

Bu yapı onu düşük hava basıncı ve sıcaklığının yanı sıra

as well as some of the radiation bouncing around space.

uzayda seken radyasyonun bir kısmından korur.

But even here, he's vulnerable to certain changes.

Ama burada bile, bazı değişimlere karşı savunmasızdır.

In addition to experiencing motion sickness and sleep disturbances,

Hareket hastalığı ve uyku bozuklukları yaşamasının yanı sıra,

microgravity changes the distribution of his blood and cerebrospinal fluid,

mikro yerçekimi kanının ve beyin omurilik sıvısının dağılımını değiştirir

shifting roughly half a gallon of internal fluids to his upper body.

ve kabaca iki litre iç sıvıyı üst vücuduna kaydırır.

As the weeks pass, his brain engorges and the sheath of his optic nerve swells.

Haftalar geçtikçe beyni kanla dolar ve optik sinirinin kılıfı şişer.

This not only compresses his pituitary gland, but flattens the back of his eyes,

Bu hipofiz bezini sıkıştırmakla kalmaz, gözlerinin arkasını da düzleştirir

impairing close distance vision.

ve yakın mesafeli görüşü bozar.

Having very little gravity to work against also causes muscles and bones

Çok az yer çekimiyle hareket etmesi de

vücudundaki tüm kasların ve kemiklerin yavaş yavaş kütle kaybetmesine neden olur.

all over his body to gradually lose mass.

And when bones break down, they release minerals like calcium.

Ve kemikler kırıldığında, kalsiyum gibi mineralleri açığa çıkarırlar.

So our professor might get kidney stones too.

Yani profesörümüzde böbrek taşı da olabilir.

Diet and exercise can help reduce the deterioration of his bones and muscles,

Diyet ve egzersiz,

kemiklerinin ve kaslarının kötüleşmesini azaltmaya yardımcı olabilir,

but it’s harder to address the potential damage to his mental health

ancak sevdiklerinden uzakta,

küçük bir uzay aracında hapsolmaktan kaynaklanan

that comes from being confined to a tiny spacecraft,

zihinsel sağlığına verilen potansiyel hasarı gidermek daha zordur.

far away from his loved ones.

Thankfully, this isn’t a one-way trip, and after a month in space,

Neyse ki, bu tek yönlü bir yolculuk değil ve uzayda geçen bir ay sonra

our adventurer happily teleports home.

maceraperestimiz mutlu bir şekilde eve ışınlanır.

However, his journey has left him with some lasting effects.

Ancak bu yolculuğu onda bazı kalıcı etkiler bıraktı.

Back under Earth’s gravity, it’s initially hard to stand without fainting.

Dünya’nın yerçekimine geri dönüldüğünde,

bayılmadan ayakta durmak başlangıçta zordur.

It takes a few days for his fluids to redistribute back to normal,

Vücut sıvılarının normale dönmesi birkaç gün sürer

and it'll be months before his muscles completely regain their strength.

ve kaslarının güçlerini tamamen geri kazanması aylar alacaktır.

Meanwhile, full restoration of bone density will take at least a year.

Ayrıca, kemik yoğunluğunun tam olarak geri kazanılması en az bir yıl sürecektir.

His vision might take several years to recover,

Görme yetisinin iyileşmesi birkaç yıl sürebilir

and it may never return to normal.

ve asla normale dönemeyebilir.

There’s still a lot waiting to be discovered about how space travel

Uzay yolculuğunun kısa ve uzun vadede

insan sağlığını nasıl etkilediği hakkında

impacts human health in the short and long term.

keşfedilmeyi bekleyen hâlâ çok şey var.

So for now, our scientist is content to use his teleporter for its original—

Bu yüzden şimdilik, bilim adamımız ışınlayıcısını

asıl ve çok daha güvenli amaçları için kullanmaktan memnun.

and much safer— intended purpose.