3 ways to end a virus

Translator: maral zolbat Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

It’s spring 2021.

2021 оны хавар болж байна.

The Alpha variant of the coronavirus has spread rapidly,

Коронавирусийн Альфа хувилбар хурдан тархаж,

becoming the dominant variant worldwide.

дэлхий даяар давамгайлах болсон.

But another, more transmissible variant is about to appear—

Гэхдээ дахиад нэг, халдвар илүү өндөр хувилбар нь гарч ирэх гэж байгаа нь

Delta.

Дельта юм.

What happens when two variants clash?

Энэ хоёр хувилбар нийлвэл юу болох вэ?

Let’s do a thought experiment.

Төсөөллөөр туршилт хийцгээе.

Suppose that the variants reach a hypothetical isolated city

1 сая хүнтэй алслагдсан нэг хотод

of 1 million people who are completely susceptible to both viruses

хоёр хувилбарын аль аль нь нэг өдөр зэрэг

on the same day.

тархжээ гэж үзье.

When a person here is infected with Alpha, they transmit it to,

Тэнд байгаа нэг хүн Альфа халдвар авсан тохиолдолд

on average, 5 close contacts,

дунджаар 5 ойрын хүнд халдааж,

then begin to feel sick and immediately isolate themselves

дараа нь өвдөж эхлэхэд энэ симуляци дуусах хүртэл хугацаанд

for the rest of the simulation.

тэднийг бүгдийг нь тусгаарлана.

The same thing happens with Delta,

Дельтагийн хувьд мөн адил.

except that an infected person transmits it to, on average, 7.5 close contacts.

Гэхдээ ялгаатай нь, халдварлах хүний дундаж тоо 7.5 юм.

What would you guess happens next?

Дараа нь юу болно гэж та бодож байна вэ?

After six days, Alpha will have infected 15,625 people.

6 хоногийн дараа Альфа 15,625 хүнд халдварлана.

Delta will have infected more than 10 times as many.

Дельтагаар 10 дахин их халдварласан байх болно.

Just 20 hours later, Delta will have infected the rest of the population—

Ердөө 20 цагийн дараа Дельта бүх хүн амд халдварлана.

all before Alpha could infect 6% of it.

Харин Альфа хувилбар хүн амын 6%-ыг ч халдааж амжаагүй байна.

With no one left to infect, Alpha dies out.

Халдвар авах хүн үлдээгүй тул Альфа устав.

This model is drastically simplified,

Энэ загвар бол хэт хялбаршуулсан боловч

but it accurately reflects one thing that did happen in real life:

бодит амьдрал дээр болсон нэг зүйлийг зөв тусгасан:

when both variants competed,

хувилбарууд хоорондоо өрсөлдөхөд

Delta drove Alpha towards extinction in a matter of weeks.

Дельта Альфаг хэдхэн долоо хоногийн дотор устгаж үгүй болгосон.

Viruses are wildly successful organisms.

Вирус бол маш амжилттай амьд организм юм.

There are about 100 million times as many virus particles on Earth

Орчлон ертөнцөд байдаг оддоос 100 сая дахин олон

as there are stars in the observable universe.

вирусийн жижиг хэсгүүд дэлхий дээр оршиж байдаг.

Even so, viruses can and do go extinct.

Гэсэн хэдий ч вирус устаж үгүй болох боломжтой.

There are three main ways that can happen.

Энэ тохиолдож болох гурван үндсэн зам бий.

First, a virus could run out of hosts.

Нэгдүгээрт, вирус тээгчгүй болж болно.

This might have happened in early 2020 to a flu lineage known as B/Yamagata.

Энэ нь 2020 оны эхээр дэлгэрсэн Б/Ямагата гэх ханиаданд тохиолдсон байж болзошгүй.

When much of the world shut down, social distanced, and wore masks

COVID 19-ийн тархалтыг удаашруулахын тулд дэлхийн ихэнх хэсэгт хөл хорио тогтоож,

to slow the spread of COVID 19,

хөдөлгөөнийг хязгаарлаж, амны хаалт зүүсэн нь

that dramatically reduced the number of hosts available for B/Yamagata to infect.

В/Ямагата-гаар халдварлах боломжтой хүмүүсийн тоог эрс бууруулсан.

It’ll take a few more flu seasons to know for sure

Устсан уу эсвэл амьтанд нуугдаж байна уу гэдгийг

if it’s truly extinct or just hiding out in an animal reservoir.

баттай мэдэхэд дахиад хэдэн ханиад томууны улирал шаардагдана.

Many viruses, as part of their life cycle,

Амьдралынхаа зарим мөчлөгт олон вирус

cause diseases severe enough to kill their hosts.

тээгчээ үхэх хүртэл хүндээр өвчлүүлдэг.

This can be a problem because if a virus kills all its hosts,

Ийм байдлаар вирус нь бүх тээгчээ устгавал асуудал үүснэ.

it could— in theory— run out of hosts to infect and go extinct.

Ингэж, онолоор бол, тээгчгүй болсноор вирус устаж үгүй болно.

This almost happened back in 1950s Australia.

Энэ нь 1950-иад оны үед Австралид болох шахсан.

At the time, Australia was overrun by the European rabbit— an invasive species—

Тухайн үед Австрали улс европ туулайгаар дүүрсэн байсан.

so, in an attempt to control the population,

Тиймээс тоо толгойг хянах зорилгоор

scientists released a virus called myxoma,

эрдэмтэд миxома гэх вирус гаргасан бөгөөд

which had been previously shown to be almost 100% lethal to European rabbits.

энэ нь европ туулайг 100% үхэлд хүргэж чаддагийг өмнө нь мэдсэн байсан.

During the initial outbreak,

Анхны дэгдэлтийн үед

as planned, tens, perhaps hundreds, of millions of European rabbits died.

төлөвлөсний дагуу арав, магадгүй зуун сая европ туулай үрэгдсэн.

But as the virus spread, it evolved a series of mutations

Харин вирус тархахын хэрээр вирус мутацид орж

that happened to make it less deadly,

үхлийн аюул багатай болж хувирснаар

killing rabbits more slowly and killing fewer rabbits overall.

туулайн тоо толгой хорогдох нь багассан байна.

With more infected hosts hopping around,

Халдвар тээгчид халдварыг тархаах тусам

this strain of the virus was more likely to spread than its deadlier cousin.

энэ хувилбар нь өмнөх аюултай хувилбараасаа илүү тархсан.

And of course, rabbits evolved too, to mount better immune responses.

Гэхдээ мэдээж туулайнууд мөн хувьсан, дархлааны хариу үйлдэлтэй болсон.

Overall, instead of killing every single rabbit,

Эцэст нь, туулай устаж үгүй болохын оронд

the virus evolved, the rabbit population bounced back,

вирус өөрчлөгдөн, туулайны тоо эргээд нэмэгдэж,

and both survived.

аль аль нь амьд гарсан.

The second way a virus could go extinct

Вирус устаж үгүй болох хоёр дахь зам нь

is if humans fight back with an effective vaccine—

хүмүүс үр дүнтэй вакцинаар тэмцэж

and win.

ялах юм.

Vaccination campaigns have driven two viruses essentially to extinction

1800-аад оны үед вакцин зохион бүтээгдсэнээс хойш

since vaccines were invented in the 1800s:

хоёр вирусийг устаж үгүй болгосон нь

smallpox and rinderpest, which kills cattle.

салхин цэцэг, үхэрт халдварладаг бод малын тахал хоёр юм

More on vaccination later.

Вакцины тухай дэлгэрүүлж ярина.

The third way a virus can go extinct is if it’s outcompeted

Вирус устаж үгүй болох гурав дахь зам нь

by another virus or strain,

нэг вирус нөгөөдөө ялагддаг.

like we saw earlier with Delta and Alpha.

Яг өмнө нь гарсан Дельта болон Альфа шиг.

By the way, viruses don't always compete with each other.

Вирус болгон хоорондоо өрсөлддөггүй.

A viral species can carve out its own distinct niche—

Вирус өөртөө тохирсон тухтай орчин үүсгэж чаддаг.

for example, influenza infects your respiratory tract,

Жишээ нь, амьсгалын замын томуугийн халдвар,

and norovirus infects cells in your intestine,

мөн гэдэсний эсэнд халдварладаг норовирус

so both of these viruses can co-exist.

хоёр хамтран оршин тогтнож чаддаг.

A virus’ ecological niche can be tiny:

Вирусийн амьдрах орчин нь өчүүхэн байж болно.

hepatitis B and hepatitis C viruses can infect the same cell—

Гепатит Б, гепатит Ц вирус нэг эсэд халдварлах боломжтой.

hep B occupies the nucleus, and hep C occupies the cytoplasm.

Б нь бөөмийг эзэлдэг бол Ц нь цитоплазмыг нь эзэлдэг.

In fact, epidemiologists estimate that 2 to 10% of people with hep C

Эпидемиологичдын тооцоолсноор гепатит Ц-тэй хүмүүсийн 2-10%

are also infected with hep B.

Б-ээр давхар халдварласан байдаг.

So, will SARS-CoV-2—

Тэгэхээр SARS-CoV-2 буюу

the species of virus that causes COVID 19—

COVID 19 вирусийг үүсгэдэг төрөл

ever go extinct?

хэзээ нэгэн цагт устах уу?

Variants within the species will continue to arise.

Энэ төрөлд багтах хувилбарууд цаашид гарсаар байх болно

Those variants might drive prior ones to extinction, or not.

Нэг хувилбар нь өмнөхөө устгаж, эсвэл үгүй ч байж магадгүй.

Regardless of how the variants compete (or don’t),

Хувилбарууд өрсөлддөг эсэхээс үл хамааран

the species itself— to which all the variants belong—

эдгээр хувилбарыг үүсгэж буй төрөл нь өөрөө

is pretty firmly established among humans.

хүмүүсийн биед бат бөх суусан байдаг.

If we managed to vaccinate enough people, could we drive SARS-CoV-2 to extinction?

Хэрэв хангалттай олон хүнийг вакцинжуулбал SARS-CoV-2 устгаж чадах болов уу?

Our vaccination campaign against smallpox worked

Салхин цэцэг өвчний эсрэг вакцинжуулалт амжилттай байсан.

because the vaccine was highly protective against infection

Учир нь вакцин нь халдварын эсрэг өндөр хамгаалалттай байсан бөгөөд

and smallpox had no close animal reservoir in which it could hide.

салхин цэцэг нь дотор нь нуугдах тээгч амьтны нөөцгүй байсан.

But SARS-CoV-2 can hide out in animals,

Харин SARS-CoV-2 нь амьтанд нуугдаж чадна.

and our current vaccines—

Одоо байгаа вакцинууд

while they provide excellent protection against severe illness and death—

хүндээр өвдөх, эсвэл үхэхээс маш сайн хамгаалдаг боловч

don't prevent all infections.

халдвараас урьдчилан сэргийлэхгүй.

So, conceivably there are two ways that SARS-CoV-2—

Тэгэхээр SARS-CoV-2 устах хоёр зам үлдэж байна.

the entire species— could go extinct:

бүх хүн төрөлхтөн устаж үгүй болсноор

a cataclysmic disaster could kill us all.

энэ вирусийн төрөл өөрөө устаж үгүй болох.

Or...

Эсвэл...

We could invent a universal vaccine that prevents all SARS-CoV-2 infections—

Бид SARS-CoV-2 халдвар, үүний өмнө нь гарсан болон гараагүй байгаа

those caused by all the variants that currently exist and those that don’t.

бүх хувилбараас сэргийлэх нийтлэг вакциныг зохион бүтээх.

Let's work toward that second option.

Хоёр дахь сонголтын төлөө ажиллацгаая.