Who won the space race? - Jeff Steers

Translator: Sona Martirossian Reviewer: Grigor Janikyan

On October 4, 1957,

1957 թվականի հոկտեմբերի 4-ին

the world watched in awe and fear

աշխարհը ակնածանքով և վախվորած դիտում էր,

as the Soviet Union launched Sputnik,

թե ինչպես Խորհրդային Միությունը

the world's first man-made satellite,

տիեզերք արձակեց «Սպուտնիկը»՝

into space.

աշխարհի առաջին արհեստական արբանյակը:

This little metal ball,

Այս մետաղե փոքր գունդը,

smaller than two feet in diameter,

որի շառավիղը երկու ոտնաչափից փոքր էր,

launched a space race

սկսեց տիեզերական մրցակցություն

between the U.S. and U.S.S.R.

ԱՄՆ-ի և Խորհրդային Միության միջև,

that would last for eighteen years

որը ընթանացավ 18 տարի

and change the world as we know it.

և ընդմիշտ փոխեց մեր աշխարհը:

Sputnik was actually not the first piece

«Սպուտնիկը», իրականում, մարդկային տեխնոլոգիաներից

of human technology to enter space.

առաջինը չէր տիեզերքում:

That superlative goes to the V-2 rocket

Այս արտոնությունը պատկանում էր Ֆաու-2 հրթիռին,

used by Germany in missile attacks

որն օգտագործվում էր Գերմանիայի կողմից Դաշնակիցների դեմ

against Allied cities as a last-ditch effort

ռմբակոծությունների ժամանակ որպես վերջին հույս

in the final years of World War II.

Երկրորդ աշխարհամարտի վերջին տարիներին:

It wasn't very effective,

Այն այդքան էլ արդյունավետ չէր,

but, at the end of the war,

սակայն, պատերազմի ավարտին,

both the U.S. and U.S.S.R. had captured

և՛ ԱՄՆ և՛ Խորհրդային Միությունը իրացրին

the technology and the scientists that had developed it

այս տեխնոլոգիաները և այն գիտնականներին, որոնք կատարելագործեցին դրանք՝

and began using them for their own projects.

օգտագործելով արդեն որպես սեփական ծրագրեր:

And by August 1957,

1957 թվականի օգոստոսին արդեն

the Soviet's successfully tested

ԽՍՀՄ-ը հաջողությամբ փորձարկեց

the first intercontinental ballistic missile, the R-7,

առաջին միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռը՝ «Ռ-7»,

the same rocket that would be used

նույն հրթիռը, որն օգտագործվեց

to launch Sputnik two months later.

երկու ամիս հետո «Սպուտնիկը» արձակելիս:

So, the scary thing about Sputnik

Այսպիսով, սարսափելի էր

was not the orbiting ball itself,

ոչ թե հենց «Սպուտնիկ» արբանյակային գունդը,

but the fact that the same technology

այլ այն, որ նույն տեխնոլոգիան կարող է օգտագործվել

could be used to launch a nuclear warhead at any city.

յուրաքանչյուր քաղաքի վրա ատոմային ռումբ նետելու համար:

Not wanting to fall too far behind,

Չցանկանալով հետ մնալ,

President Eisenhower ordered the Navy

Նախագահ Էյզենհաուերը կարգադրեց նավատորմին

to speed up its own project

արագացնել իրենց ծրագիրը

and launch a satellite as soon as possible.

և արձակել արբանյակը ինչքան հնարավոր է շուտ:

So, on December 6, 1957,

Այսպիսով, 1957 ով. դեկտեմբերի 6-ին

excited people across the nation

խանդավառված ժողովուրդը

tuned in to watch the live broadcast

միացավ կենդանի հեռարձակմանը՝

as the Vanguard TV3 satellite took off

տեսնելու, թե ինչպես «Ավանգարդ TV3-ը» մեկնարկեց

and crashed to the ground two seconds later.

և երկու վայրկյան հետո բախվեց գետնին:

The Vanguard failure was a huge embarassment

«Ավանգարդի» ձախողումը մեծ նվաստացում էր

for the United States.

ԱՄՆ-ի համար:

Շաբաթաթերթերում հայտնվեցին հետևյալ խորագրերը՝

Newspapers printed headlines like,

"Flopnik" and "Kaputnik."

«Ֆլոպնիկ» կամ «Կապուտնիկ»:

And a Soviet delegate at the U.N. mockingly suggested

ՄԱԿ-ում ԽՍՀՄ ներկայացուցիչը ծաղրելով առաջարկեց,

that the U.S. should receive foreign aid

որ ԱՄՆ-ին անհրաժեշտ է

for developing nations.

թերզարգացած երկրների համար նախատեսված օգնությունից օգտվել:

Fortunately, the Army had been working

Բարեբախտաբար, բանակը նախապատրաստում էր

on their own parallel project, The Explorer,

զուգահեռ նախագիծը՝ «The Explorer-ը»,

which was successfully launched in January 1958,

որը հաջողությամբ մեկնարկեց 1958 թվ. հունվարին,

but the U.S. had barely managed to catch up

սակայն ԱՄՆ հազիվ էր հասել ԽՍՀՄ-ին,

before they were surpassed again

երբ Խորհրդային Միությունն էլի առաջ ընկավ,

as Yuri Gargarin became the first man in space

երբ Յուրի Գագարինը 1961 թվականի ապրիլին դարձավ

in April 1961.

առաջին մարդը տիեզերքում:

Almost a year passed

Գրեթե մի տարի անցավ,

and several more Soviet astronauts

և մի շարք խորհրդային աստղագնացներ

completed their missions

ավարտեցին իրենց առաքելությունները,

before Project Mercury succeeded

երբ «Project Mercury-ն» հաջողություն ունեցավ,

in making John Glenn the first American

և Ջոն Գլենը դարձավ առաջին ամերիկացին,

in orbit in February 1962.

ով 1962 թվականին հասավ ուղեծիր:

By this time, President Kennedy had realized

Սակայն, նախագահ Քեննեդին հասկացավ,

that simply catching up

որ Խորհրդային Միության հետ

to each Soviet advance a few months later

մի քանի ամիս հետո ուղղակի հավասարվելը

wasn't going to cut it.

բավական չէր:

The U.S. had to do something first,

ԱՄՆ-ին անհրաժեշտ էր առաջ ընկնել,

and in May 1961, a month after Gargarin's flight,

և 1961 թվականի մայիսին, Գագարինի թռիչքից մի ամիս անց,

he announced the goal

նա իր նպատակ հայտարարեց

of putting a man on the moon

մարդ ուղարկել Լուսին

by the end of the 1960s.

մինչև վաթսունականների վերջ:

They succeeded in this through the Apollo program

Նրանք հաջողեցին «Ապոլլո» ծրագիրը, և

with Neil Armstrong taking his famous step

Նեյլ Արմսթրոնգը

on July 20, 1969.

1969 թվականի Հուլիսի 20-ին ոտք դրեց Լուսնի վրա:

With both countries' next turning their attention

Երկու երկրներն էլ հետագայում կենտրոնացան

to orbital space stations,

արբանյակային տիեզարական կայանների վրա,

there's no telling how much longer

և հայտնի չէ, թե որքան դեռ կտևեր

the space race could have gone on.

տիեզերական մրցակցությունը:

But because of improving relations

Սակայն, զարգացող հարաբերությունների հետևանքով,

negotiated by Soviet Premier Leonid Breshnev

որոնք նախաձեռնել էին Խորհրդային Միության նախագահ ԼԵոնիդ Բրեժնևը

and U.S. President Nixon,

և ԱՄՆ նախագահ Նիքսոնը,

the U.S.S.R. and U.S. moved toward cooperation

ԱՄՆ և ԽՍՀՄ սկսեցին համագործակցել,

rather than competition.

մրցելու փոխարեն:

The successful joint mission,

Միասնական հաջողված առաքելությունը՝

known as Apollo-Soyuz,

«Ապոլլո-Սոյուզը»,

in which an American Apollo spacecraft

այսինքն՝ ամերիկյան «Ապոլլո» տիեզերանավը

docked with a Soviet Soyuz craft

և խորհրդային «Սոյուզ» տիեզերանավը,

and the two crews met,

և երկու անձնակազմերը հանդիպեցին,

shook hands,

սեղմեցին ձեռքերը,

and exchanged gifts,

փոխանակվեցին նվերներով,

marked the end of the space race in 1975.

և նշեցին տիեզերական մրցակցության ավարտը 1975 թվականին:

So, in the end, what was the point

Այսպիսով, ի վերջո, ո՞րն էր

of this whole space race?

տիեզերական մրցակցության նպատակը:

Was it just a massive waste of time?

Արդյո՞ք այն ժամանակի կորուստ էր:

Two major superpowers trying to outdo each other

Երկու հիմնական ուժերը մրցակցում էին՝

by pursuing symbolic projects

հետապնդելով խորհրդանշական ծրագրեր,

that were both dangerous and expensive,

որոնք վտանգավոր և թանկարժեք էին,

using resources that could have been

օգտագործելով այն ռեսուրսները,

better spent elsewhere?

որոնք կարող էին այլ նպատակներով կիրառվել:

Well, sure, sort of,

Կարծես թե այո,

but the biggest benefits of the space program

սակայն տիեզերական ծրագրի ամենամեծ առավելությունը

had nothing to do with one country beating another.

կապ չուներ այս մրցակցության հետ:

During the space race,

Տիեզերական մրցակցության ժամանակ,

funding for research and education, in general,

հետազոտությունների և կրթական համակարգերի ֆինանսավորումը, ,

increased dramatically,

կրտուկ աճեց՝

leading to many advances

առաջ քաշելով մի շարք նորարությունների,

that may not have otherwise been made.

որոնց այլ դեպքում չէինք հասնի:

Many NASA technologies developed for space

Բազմաթիվ տիեզերական տեխնոլոգիաներ մշակվեցին,

are now widely used in civilian life,

որոնք լայնորեն կիրառվում են քաղաքացիական կյանքում,

from memory foam in mattresses

հիշողություն ունեցող ներքնակներից

to freeze-dried food,

մինչև սառեցված ուտելիքները

to LEDs in cancer treatment.

և քաղցկեղի բուժման համար նախատեսված լուսային դիոդները:

And, of course, the satellites that we rely on

Իհարկե, նաև արբանյակները,

for our GPS and mobile phone signals

որոնք ապահովում են մեր GPS համակարգերը և բջջային հեռախոսակապը,

would not have been there

without the space program.

գոյություն չէին ունենա

առանց տիեզերական ծրագրերի:

All of which goes to show

Այս ամենը ցույց է տալիս,

that the rewards of scientific research and advancement

որ գիտական հետազոտությունների և նորարարությունների ֆինանսավորումը

are often far more vast

կարող են ավելի մեծ նվաճումների հանգեցնել,

than even the people pursuing them can imagine.

քան հետազոտողները կարող էին պատկերացնել: