These squids can fly... no, really - Robert Siddall

Translator: omer zrar Reviewer: Daban Q. Jaff

In the spring of 1947, six Scandinavian explorers noticed a strange phenomenon

لە ساڵی ١٩٤٧, شەش ڵێکۆڵەرەوەی سکەندەناڤی دیاردەکی سەیر و سەمەرەیان بینی

while crossing the Pacific Ocean.

لە کاتێک بە دەریایی هێمندا گەشتیان دەکرد.

Somehow, small squid known to live deep beneath the waves

لەم کاتەدا، هەندێک گیانەوەری بچووکی دەریایی کە لە قووڵایی دەریاکاندا دەژیان

kept appearing on the roof of their boat.

هەر لەسەر ڕوی بەلەمەکە دەردەکەوت.

The crew was mystified—

‎ کۆمەڵەکە سەرایان سوڕمابوو

until they saw the squids soaring above the sea for roughly 50 meters.

کەس باوەڕی نەدەکرد کاتێک باسی بونەوەرێکی دەریایان

دەکرد کە بێ ئێسک و باڵ دەیتوانی زیاتر لە ٥٠ م بفڕێت.

On land, people could barely believe the explorers.

It seemed impossible that sea creatures without wings or bones could fly at all,

let alone travel half the length of a football field.

But over the next several decades, more reports began to surface.

لە ماوەی ئەم چەند ساڵەدا، چەندەها ڵێکۆڵینەوە

Sailors described airborne squid keeping pace with motor boats.

دەریاوانەکان وەسفی خێڕایی ئەم گیانەوەرایا- نەیان کردووە بەخێڕایی ماتۆڕی بەلەمەکانیان.

Researchers reported captive squid escaping their tanks overnight.

توێژەران ئەوەشیان ڕاگەیاند بە شەوان ئاژەڵە ڕاوکراوەکانیان ڕایان دەکرد

And as cameras became widespread, seafarers finally began capturing proof

‎لەگەڵ بەرەوپێش چوونی کامێراشدا، ‎دەریاوانەکان دەستیان بە کۆکردنەوەی بەڵگە

of these high-flying cephalopods.

‎لەسەر ئەم گیانەوەرە سیفەلۆپۆدە بەرزە فڕانە.

But how and why do these marine creatures take to the sky?

‎بەڵام چۆن و بۆچی ئەم زیندەوەرە دەریاییانە دەفڕن؟

While only a few squid species have been recorded taking flight,

‎لەکاتێکدا تەنھا چەند جۆرێکی دیاریکراوی ‎هەشتپێی دەریی دەرکەوتوە کە دەفڕن.

most squid are alike in the way they traverse the ocean.

‎زۆرێک لە گیانەوەرە هەشتپێەکان لە ‎شێوازی مەلەکردنیان لە دەریادا لەیەک دەچن.

The outside of a squid’s body is a massive tube of muscle called the mantle.

و دەرەوەی لاشەی هەشتپێەکە بۆرییەکی ماسولکەی گەورە ھەیە ناودەبرێت بە ڕوپۆش .

Water enters that tube through small openings around the squid’s head.

و ئاو دەچێتە ناو ئەم بۆڕیە لەڕێگەی چەند بۆشاێکی کراوە لەدەوری سەری هەشتپێەکە.

Then, muscles clamp these openings shut,

‎دواتر، ماسولکەکان ئەم دەرچانە دادەخەن،

and the squid forcefully pumps the water through the base of their body.

‎و هەشتپێەکە بەھێز و قوەتێکی ‎زۆری ناخیەوە پاڵ بە ئاوەکەوە دەنێت.

In practice, this makes the mantle a miniature jetpack,

‎لەڕاستیدا، ئەمە وا لە ڕوپۆشەکە دەکات ‎وەک جانتایەکی ھەوایی بچووک دەربکەوێت

propelling squid through the water at 10 kilometers per hour.

‎و بە خێرای١٠ کم لەـسەعاتێکدا پاڵ بە گیاندارەکەوە بنێت.

This process is also how squid breathe.

و ئەمەش هەمان شێوازی هەناسەدانی هەشتپێیەکەیە.

Squid gills rest inside the mantle,

ڕیشاڵی هەشتپێەکە لەناو ڕوپۆشەکەدا دەحەسێتەوە،

and siphon oxygen from the water being pushed past them.

و ئەو ئۆکسجینەی کە لە ئاوەکەدا وەرگیراوە بەتەنیشتیدا تێدەپەڕێت.

With gills full of air and a mantle full of water,

‎کاتێک ڕیشاڵەکان ‎ پڕ ھەوا و ڕووپۆشەکەش پڕ ئاو دەبێت، کە

squid can outpace predators and pursue their prey.

هەشتپێەکە دەتوانن لەدەست‎ڕاوچییەکانیان ڕاکەن وشوێن نێچیرەکەیان بکەون.

Or, in the case of some species, they can smash through the ocean’s surface,

‎یاخود ھەندێک جۆری زیندەوەر ‎دەتوانن لەسەر ڕووی دەریاکەوە باز بدەن،

and attempt an epic flight.

‎و ھەوڵی فڕینێکی ماوەدرێژ بدەن.

Without the resistance of water,

بەبێ بەرھەڵستیکردنی ئاوەکە.

a squid’s acceleration is the same as a car going

‎خێرای ئاژەڵەکە ھەمان خێرای سەیارەیە

from zero to 100 kilometers per hour in just over a second.

‎کە خێرای سفر بۆ ١٠٠ کم ‎ لە ماوەی یەک خولەک ببڕێت.

At speeds of 40 kilometers per hour, squid quickly generate aerodynamic lift.

‎بەخێرای ٤٠ کم لە کاتژمێرێکدا. هەشتپێیەکە ھێزێکی ئایرۆدینامک دروست دەکا.

But to stay in the air they’ll need something like wings.

‎بەڵام تا لە ھەوادا بمێننەوە پێویستیان بە شتێکی وەک باڵ ھەیە.

Fortunately, our soaring cephalopod has a plan.

‎خۆشبەختانە، ئەم هەشتپێیە دەریایانە پلانێکی ھەیە.

Squid tentacles are "muscular hydrostats," meaning the tissue can be held firm

قۆچەنەرمەکانی هەشتپێ بریتین لە“ماسولکەی هایدرۆستاتی،”

کە مانای ئەوەیە پێستەکە دەتوانێت بە قایمی بمێنێتەوە،

by muscle tension.

‎لە ڕێی گرژبوونی ماسولکەکانیانەوە.

Splaying its tentacles in a rigid formation,

‎فراوانبوونی قۆچەکانی بۆ شێوەێکی ڕەق و توند،

the squid transforms them into flexible wing-like structures

‎ئەوا هەشتپێەکەن شێوە ڕەقە ‎ دەگۆڕێت بۆ پێکھاتەیەکی شێوە باڵی

that stabilise its flight.

تا فڕینەکە جێگیربکات.

At the opposite end of its body, two fins typically used for gentle swimming

‎لەکۆتایی جەستەیدا دوو پولەکەی ماسی ھەیە ‎ کە بۆ مەلەکردنێکی لەسەرخۆ بەکاریاندێنێت

find new purpose as a second set of wings.

‎کە بۆ چەند مەبەستێکی دیارکراو بەکاریان دێنێت.

And by folding these fins down,

‎وە بە داخستنی ئەم پولەکانە،

a squid can streamline itself and dip back into the ocean.

‎ئاژەڵەکە خۆی لاردەکاتەوە و دەچێتە ناو دەریاکە.

There have been too few observations

و هەندێک تێبینی تریش هەن،

to establish what a squid’s typical flight trajectory looks like.

‎لەسەر شێوازی فڕینی هەشتپێیەکە.

Based on their flying speed, a 10 centimeter squid

‎لەسەر بنچینەی خێرای فڕینەکەیان، هەشتپێیە ١٠ سانتیمەتریەکە

could hypothetically launch itself six meters above the water.

‎دەتوانێت شەش مەتر بەسەر ئاوەکەدا بازبدات.

But from what scientists have seen, flying squid tend to glide low,

بەڵام زانایان تێبینیان کردووە فڕینی ئاژەڵەکە بەرەو نزمبوونەوە دەچێ.

keeping close to the surface.

‎تا لە ڕووی دەریاکە نزیک بێت.

This trajectory allows squid to cover the most horizontal distance possible

ئەمەش وا دەکات کە هەشتپێەکە زۆرێک لە ڕوبەرە ئاسۆیەکان داپۆشێت،

over a typical several second flight.

بۆ چەند فڕینێک دوابەدوای یەک.

It also makes it easy to dive back into the water for more fuel—

و ئاسانتیشی دەکات تا بچێتەوە ناو ئاوەکە بۆ وزەی زیاتر،

or to make a quick escape from predatory birds.

‎یان تا خێرا لەدەست باڵندە ڕاوکەرەکانیان ڕابکەن.

But why do squids fly at all?

بەڵام ھەر بۆچی ئەم هەشتپێیە دەریاییانە دەفڕن؟

Leading theories suggest that flight is an escape behaviour,

‎بیردۆزەکان پێشنیاری ئەوەدەکەن ‎ کە ئەوشێوازی فڕینە ڕەفتارێکی ھەڵھاتنە

as flying squid generally seem to be fleeing a nearby predator or ship.

‎کاتێک لە ڕاوچییەک یان کەشتییەک نزیک دەبنەوە.

Other researchers think their flight

هەندێکی بیردۆزی تریش پێیان وایە

may be an energy-saving migration strategy,

‎ڕەنگە ڕێگاێکی خەزنکردنی وزە بێت بۆ کاتی كۆچکردن ،

because it takes less energy to move quickly through the air

‎چونکە وزەیەکی کەمتری دەوێت تا بەخێرای بەناو ھەوادا بڕوات

than through water.

نەک لە ئاو.

However, it’s also possible that learning to fly

‎ھەرچەندە دەکرێت فێربوونی فڕین

may be a vital part of surviving adolescence.

‎قۆناغێکی گرنگی ڕزگاربوونی ئاژەڵە تازە پێگەشتووەکان بێت.

Young, smaller squid can potentially fly faster and farther

‎بێچووە ی هەشتپێیە دەریایەکەن وکەکالەوانەیە خێراتر و دوورتر بفڕن

than their larger relatives.

‎بە بەراورد لەگەڵ پۆلە بەتەمەنەکانیان.

And since adult squid tend to cannibalize juveniles,

و لەکاتێکدا هەشتپییە گەورەکان ڕاوی هەشتپێیە بجوکەکان دەکەن،

soaring above the surf can help ensure these young squid

‎بەرزبوونەوە لە ڕووی دەریا دڵنیایی ئەم هەشتپێیە بچوکانە دەکا

will live to fly another day.

تا ڕۆژێکی تریش بۆ فڕین بژین.