Are naked mole rats the strangest mammals? - Thomas Park

Translator: Hwma Hiwa Reviewer: Daban Q. Jaff

What mammal has the social life of an insect,

چ گیاندارێکی شیردەر ژیانێکی کۆمەڵایەتییانەی وەک مێرووی ھەیە،

the cold-bloodedness of a reptile,

خوێنساردی خشۆکەکان،

and the metabolism of a plant?

و زیندە چالاکی ڕووەکێک؟

Bald and buck-toothed, naked mole rats may not be pretty,

ڕووت و دوو ددانی درێژ، مشکە کوێرەکان ڕەنگە جوان نەبن،

but they’re extraordinary.

بەڵام نائاسایین.

With a lifespan of 30 years,

کە دەتوانن ٣٠ ساڵ بژین،

their peculiar traits have evolved over millions of years

ڕوخسارە ناحەزەکەیان بۆ ماوەی ملیۆنان ساڵە گەشەی کردووە

to make them uniquely suited to survive harsh conditions,

بۆ ئەوەی زۆر بە شازانە گونجاو بن بۆ دەربازبوون لە بارودۆخە سەختەکان،

especially long periods without oxygen.

بەتایبەتی ماوە درێژەکان بەبێ ئۆکسجین.

In the deserts of East Africa, naked mole rats feed on root vegetables.

لە بیابانەکانی خۆرھەڵاتی ئەفریقادا، مشکە کوێرە ڕووتەکان لەسەر خواردنی ڕەگی سەوزەکان دەژین.

They dig for the roots with teeth that can move independently, like chopsticks.

بەو ددانەی کە سەربەخۆیانە دەجووڵێت ڕەگەکە ھەڵدەکەنن، وەک داری خواردن.

But even with these special teeth,

بەڵام تەنانەت بەو ددانە تایبەتانەشەوە،

a single naked mole rat doesn’t stand a chance of finding enough food;

مشکەکوێرەیەکی ڕووت ھەلی ئەوەی نییە بەشی پێویست خواردن بدۆزێتەوە:

the roots are large and nutritious, but scattered far and wide.

ڕەگەکان گەورە و بەسوودن.

A large workforce has a much better chance,

شوێنێکی گەورە ھەلی زیاتری تێدایە،

so naked mole rats live in colonies.

بۆیە مشکەکوێرە ڕووتەکان لەگەڵ یەکدا دەژین.

Similar to ants, bees, and termites, they build giant nests.

وەک مێروولە، ھەنگ، و مێروولە سپییەکان هێلانەی گەورە پێک دەھێنن.

Housing up to 300 mole rats,

کە دەبێت بە ماڵ بۆ ٣٠٠ مشکەکوێرەی ڕووت،

these colonies feature complex underground tunnel systems,

ئەم شوێنانە بە شێوازی تونێلی لەیەک ئاڵاون،

nest chambers,

ژوورێ ھێلانە،

and community bathrooms.

ھەروەھا دەستشۆری گشتی.

Also like insects, naked mole rats have a rigid social structure.

ھەروەھا وەک مێرووەکان، ئەم مشکەکوێرانە پێکھاتەیەکی کۆمەڵایەتی پتەویان ھەیە.

The dominant female, the queen,

مێیە دەسەڵاتدارەکە، شاژن،

and two to three males that she chooses,

ھەروەھا دوو بۆ سێ نێر کە خۆی ھەڵیدەبژێرێت،

are the only naked mole rats in the colony who have babies.

تاکە مشکەکوێرەی ڕووتن لە سەرتاپای مەملەکەتەکەدا کە منداڵیان ھەبێت.

All the other naked mole rats,

ھەموو مشکەکوێرە ڕووتەکانی تر،

male and female,

نێر و مێ،

are either soldiers, who defend the colony from possible invaders,

یان سەربازن کە مەملەکەتەکە دەپارێزن لە داگیرکەر،

or workers.

یاخود کرێکارن.

Teams of workers are dispatched to hunt for roots,

کاری کرێکارەکان گەڕان و ڕاوکردنی ڕەگەکانە،

and their harvest feeds the whole colony.

ھەروەھا دەستکەوتەکەیان دەبێتە خواردنی ھەموو ئەوانی تر.

Living in a colony helps naked mole rats find enough food,

پێكەوە ژیان یارمەتی مشکەکوێرە ڕووتەکان دەدات خواردن بەشی پێویست بدۆزنەوە،

but when so many animals live in the same underground space,

بەڵام کاتێک ئاژەڵی زۆر لە ھەمان بۆشایی ژێر زەویدا دەژین.

oxygen quickly runs out.

ئۆکسجین بە زوویی نامێنێت.

Mammals need a lot of oxygen;

شیردەرەکان پێویستیان بەئۆکسجینی زۆر ھەیە:

we use it to make the energy that fuels everything

بەکاری دەھێنین بۆ درووستکردنی ئەو ھێزەی ھەموو کارەکانمان دەکات

from maintaining our body temperatures

لە گەرمی پلەی لەشمانەوە بۆ

to our heartbeats

لێدانی دڵمان

to voluntary movements.

بۆ جووڵەکانی خودکارەکان.

Without oxygen, we quickly die.

بەبێ ئۆکسجین بەخێرایی دەمرین.

In fact, no other mammal could survive the oxygen depletion

لە ڕاستیدا، ھیچ شیردەرێکی تر ناتوانێت بەرگەی نەمانی ئۆکسجین بگرێت

experienced in a naked mole rat colony.

ئەوە لە مەملەکەتی مشکەکوێرەکان ئەزموون کراو.

Naked mole rats can thrive in low oxygen

مشکەکوێرە ڕووتەکان دەتوانن لە کەمی ئۆکسجیندا ڕزگاریان ببێت

in part because they’ve abandoned one of the body functions

بەشێکی بەھۆی ئەوەی دەستبەرداری یەکێک لە ئەرکەکانی جەستەیان بوون

that requires the most oxygen:

کە زۆرترین ئۆکسجینی دەوێت:

thermoregulation.

ڕێک و پێکی یەکەی پێوانەیی گەرمی.

Most mammals are warm-blooded,

زۆربەی شیردەرەکان خوێن گەرمن،

meaning they have to keep their body temperature consistent.

بەواتای ئەوەی دەبێت پلەی گەرمی لەشیان بە ھاوتایی بھێڵنەوە.

Naked mole rats don’t get enough oxygen to do this.

مشکەکوێرە ڕووتەکان ئۆکسجینیان بەشی پێویست نییە بۆ ئەوە.

Instead, they’re the only mammals

لەجیاتی ئەوە، تاکە شیردەرن

whose body temperature fluctuates with their environment,

کە پلەی گەرمی لەشیان لەگەڵ ژینگەکەیاندا دەگونجێت،

making them cold-blooded, like reptiles.

دەیانکات بە خوێن سارد، وەک خشۆکەکان.

They also have a special type of hemoglobin,

هەروەها جۆرێکی تایبەت لە ھیمۆگڵۆبینیان ھەیە،

the molecule in the blood that transports oxygen.

ئەو گەردیلەیەی ناو خوێن کە ئۆکسجین دەگوازێتەوە.

Their hemoglobin is much stickier for oxygen than ours

ھیمۆگڵۆبینەکەیان زۆر لکاوی ترە بۆ ئۆکسجین وەک لە ھی ئێمە

and can pick oxygen up even when it’s scarce.

ھەروەھا دەتوانێت ئۆکسجین ھەڵبگرێت تەنانەت کاتێک دەگمەنیش بێت.

In response to a real oxygen emergency,

لە وەڵامدانەوەی بارودۆخێکی لەناکاوی ڕاستەقینەی ئۆکسجین،

naked mole rats enter a state of suspended animation.

مشکەکوێرە ڕووتەکان دەچنە ناو بارێکی چالاکی بەکارکەوتوو.

They stop moving,

لە جووڵە دەوەستن.

slow their breathing,

ھەناسەدانیان خاو دەکەنەوە.

and dramatically lower their heart rate.

ھەروەھا لێدانی دڵیشیان خاو دەکەنەوە.

This greatly reduces the amount of energy, and therefore oxygen, they need.

ئەمە بە زوویی ڕێژەی ئەو وزە و ئۆکسجینەی کە پێویستیانە کەم دەکاتەوە.

At the same time, they begin to metabolize fructose, like a plant.

لەھەمان کاتدا، دەست دەکەن بە کرداری گۆڕینی فرکتۆز.

Fructose is a sugar that can be used to make energy without burning oxygen.

فرکتۆز شەکرێکە کە دەتوانرێت بەکاربێت بۆ درووست کردنی وزە بەبێ سووتاندنی ئۆکسجین.

Usually, mammals metabolize a different sugar called glucose

بەشێوەیەکی ئاسایی شیردەرەکان لەڕێگەی شەکرێکی جیاوازەوە دەیگۆڕن ناوی گلوکۆوز

that makes more energy than fructose,

کە لە فرکتۆز زیاتر وزە بەرھەم دەھێنێت،

but glucose only works when oxygen’s available.

بەڵام گلوکۆوز تەنھا لە کاتی ھەبوونی ئۆکسجیندا کار دەکات.

Human brain and heart cells have some cellular machinery to use fructose,

مێشکی مرۆڤ و خانەکانی دڵ ھەمان ئامێرە خانەیان ھەیە بۆ بەکارھێنانی فرکتۆز،

but not nearly as much as naked mole rats.

بەڵام بەقەدەر مشکەکوێرە ڕووتەکان نا.

Naked mole rats are, in fact, the only mammals known to have this ability.

مشکەکوێرە ڕووتەکان، لە ڕاستیدا، تاکە شیردەرن کە ئەم توانایەیان ھەبێت.

While we can hope humans won’t ever need

لە کاتێکدا ئێمە ھیوادارین ھەرگیز مرۆڤەکان پێویست نەکات

to exclusively live in underground tunnels,

لە تونێلەکانی ژێرزەویدا بژین،

there are many situations where we would benefit from needing less oxygen.

زۆر بارودۆخ ھەن کە تێیدا قازانجترمانە لە ویستنی ئۆکسجینی کەمتر.

During heart attacks and other medical emergencies,

لە کاتی سەکتەی دڵ و چارەسەرە خێراییە پزیشکییەکانی تر،

people often die or sustain debilitating organ damage from oxygen deprivation.

خەڵکی زۆربەی کات دەمرن یان بێھێز دەبن و ئەندامەکانیان زیانی پێدەگات بەھۆی نەبوونی ئۆکسجینەوە.

Could we replicate the naked mole rat’s use of the fructose pathway

دەتوانین ڕێگەی فرکتۆزەکەی مشکەکوێرەکە بەشێوەیەکی تر بەکاربھێنین

for human health?

بۆ تەندرووستی مرۆڤ؟

It took millions of years of evolution to bring the behavior of an insect,

ملیۆنان ساڵی گەشەکردنی ویست تاوەکو ھەڵسوکەوتی مێروویەک،

the temperature regulation of a reptile,

بێتە پلەی ڕێک و پێکی خشۆکێکەوە،

and the energy production of a plant

ھەروەھا بەرھەمھێنانی وزەی ڕووەکێک

together in one little mammal,

پێکەوە لە یەک شیردەردا،

but maybe, with enough study,

بەڵام ڕەنگە، بە خوێندنی زۆر،

we can replicate just a few of their wild adaptations.

دەتوانین ھەندێک لە گونجاندنە کێویانەکەیان بگۆڕین.