Scientists are obsessed with this lake - Nicola Storelli and Daniele Zanzi

Translator: Aynur Imanzade

Roughly 3 billion years ago,

Təxminən 3 milyar il əvvəl,

a single-celled photosynthetic bacterium began burping a new chemical

bir hüceyrəli fotosintetik bakteriya yeni bir kimyəvi maddə tökməyə başladı

that was poisonous to nearly every species on Earth.

Yer üzündəki demək olar ki, bütün növlər üçün bu zəhərli idi.

Over the following hundreds of millions of years,

Növbəti yüz illik milyonlarla il ərzində,

more microorganisms began producing this toxic gas,

daha çox mikroorganizmalar bu toksik qazı istehsal etməyə başladı

first saturating Earth's oceans and eventually its atmosphere.

əvvəlcə Yerin okeanlarını, sonra isə atmosferini doyurdular.

Up here, this chemical changed the composition of pre-existing gases

Yuxarıda, bu kimyəvi maddə mövcud qazların tərkibini o qədər dəyişdirirdi ki,

so drastically that it caused a global ice age.

dünya miqyasında bir buz dövrünə səbəb oldu.

And the name of this powerful, poisonous, world-changing gas? Oxygen.

Bu güclü, zəhərli, dünyanı dəyişdirən qazın adı? Oksigen.

In the millions of years since the Great Oxygen Catastrophe,

Böyük Oksigen Katastrofasından milyonlar illik illər sonra,

most life, including all multicellular organisms,

çoxlu həyat forması, bütün çoxhüceyrəli orqanizmlər daxil olmaqla,

have evolved to rely on this gas.

bu qaza ehtiyacı olacaq şəkildə evrimləşmişdir.

However, there are some places where oxygen-averse microorganisms,

Ancaq,oksigen-avvers mikroorqanizmlərinin yenidən ortaya çıxdığı bəzi yerlər var,

like those from Earth's earliest days, have re-emerged.

Yer kürəsinin əvvəlki günlərindən olan kimi.

Many of these places are in the ocean depths,

Bu yerlərin çoxu var okeanın dərinliklərində,

beyond the reach of researchers.

tədqiqatçıların əli çatmır.

But there are other bodies of water completely devoid of oxygen,

Ancaq, tamamilə oksigen yox olan digər su bölgələri var,

yet close enough to the surface to explore.

yüzəyə kifayət qədər yaxın olan və araşdırmaq imkanı olan.

And one such lake is hidden high in the Swiss Alps’ Piora Valley.

Və belə bir göl İsveçrə Alplərinin Piora vadisinin yüksəkliklərində gizlənmişdir.

Formed over 10,000 years ago,

10.000 il əvvəl yaranmış,

Lake Cadagno is one of roughly 200 known meromictic lakes,

Cadagno Gölü, müxtəlif təxminən 200 tanınan meromiktik göldən biridir,

meaning it's actually two distinct bodies of water stacked on top of each other.

əslində bir-birinin üstündə yerləşmiş iki müxtəlif su kütləsidir.

The top layer functions like a standard body of freshwater.

Üst qat qaynaq suyu kimi funksionallaşır.

It’s safe for swimming and known mostly for a plump and plentiful fish population

Bu yüzmək üçün təhlükəsizdir,əsasən şişman və bol balıq populyasiyası ilə tanınır

that’s been the subject of local fishing legends for centuries.

əsrlərdir yerli balıqçılıq əfsanələrinin mövzusu olmuşdur.

But just 13 meters beneath that bounty is a dense, sulfurous, oxygen-free pool

Ancaq bu mükafatın cəmi 13 metr altında sıx, kükürdlü, oksigensiz hovuzdur

lethal to any multicellular life forms, fish included.

balıqlar daxil olmaqla,çoxhüceyrəli həyat formaları, üçün ölümcüldür

In a typical lake, the entire body of water would gradually mix,

Tipik bir göldə, bütün su bədəni tədricən qarışacaq,

diffusing oxygen from the surface throughout.

səthdən oksigeni çözərək yayılır.

But these two layers never mix, as is the case with any meromictic lake.

Ancaq bu iki qat heç vaxt qarışmır, hər hansı bir meromiktik göl kimi.

And the reason for this divide in Cadagno

Və Cadagno gölündə bu bölünmənin səbəbi

is the waters’ unique chemical compositions.

suyun unikal kimyəvi tərkibidir.

Both layers are fed by rainwater flowing down the mountains,

Hər iki qat da dağlardan axan yağış suyu ilə təmin edilir,

however, this water can take two paths.

lakin, bu su iki yol tuta bilər.

The first is to trickle down the granitic mountain directly into the top layer.

Birinci yol, doğrudan dağın granitindən üst qatına axmasıdır.

The second is to seep into the Piora Valley’s vein of dolomite—

İkinci yol, Piora vadisinin dolomit venində sızan suya girər

a porous rock full of salts such as sulfate.

duzlarla dolu məsaməli qaya məsələn, sulfat.

Rainwater that sinks into the dolomite will slowly inch towards the lake,

Dolomita batan yağış suyu yavaşca gölə doğru hərəkət edəcək,

all the while shedding its oxygen and picking up salts.

bütün bunlar zamanla oksigenini itirərək və duzları toplayacq

Finally, this heavier water will cascade from sublacustrine springs

Nəhayət, bu ağır su sublakustrin çırmıqlarından axacaq

below the lake’s surface,

gölün səthinin altında,

forming the dense, salt-rich bottom layer.

sıx əmələ gətirmək, duzla zəngin alt qatdır.

This lower layer is anoxic, meaning oxygen free,

Bu aşağıdakı qat oksigen-fürsətsizdir, yəni oksigensizdir,

and will suffocate any oxygen-dependent life.

və oksigen-əsaslı həyatı boğar.

But it’s ideal for the kind of anaerobic bacteria that died off

Lakin, bu ölən növdə olan anaerob bakteriyalər üçün idealdır

in the Great Oxygen Catastrophe.

Böyük Oksigen Fəlakətində.

The flow from the sublacustrine springs creates microenvironments

Sublaküstrin çırmıqlardan gələn axın mikroortam yaradır

which feed large aggregates of microorganisms

mikroorganizmlərin böyük qurğularını bəsləyir

that emerge from the lakebed in strange and otherworldly shapes.

göl yatağından çıxan qəribə və başqa dünya formalarında.

Various anaerobic microorganisms take in the water's sulfate

Müxtəlif anaerob mikroorganizmlər suyun sulfatını alır

and emit toxic sulfide.

və zəhərli sulfid buraxır.

And at the border of these layers,

Və bu qatların səthində,

there’s a thin blanket mainly composed of pink-bodied Chromatium okenii:

əsasən çəhrayı Chromatium okenii tərkib edən incə bir dəsti var:

a photosynthesizing bacterium that relies on this sulfur

fotosintez həyata keçirən bir bakteriya, bu sülfura ehtiyac duyar

the way most plants rely on oxygen.

əksər bitkilərin oksigenə ehtiyacı olduğu kimi.

However, while neither water nor organisms move between the layers,

Lakin, nə su, nə də orqanizm qatlarda hərəkət etməz

these ecosystems aren’t completely out of touch.

bu ekosistemlər tamamilə əlaqəsiz deyil.

Chromatium okenii live at the top of the bottom layer

Chromatium okenii alt qatın yuxarısında yaşayır

because they need to be as close to the sun as possible.

çünki günəşə mümkün qədər yaxın olmalıdırlar.

But while they never cross into the deadly oxygenated waters,

Lakin onlar heç vaxt ölümcül oksigenlə toxunmurlar,

they’re close enough that organisms like zooplankton can dive down,

onlara çox yaxın olduğu üçün zooplankton kimi orqanizmlər dalış edə bilər,

eat them, and get back up.

onları yeyər və geri qalxar.

In fact, this relationship forms the bottom of the upper layer’s

Əslində, bu münasibət üst qatın altının dibini təşkil edir

robust food chain

güclü qida zənciri

supporting the lake’s legendary fish population.

gölün əfsanəvi balıq populyasiyasını dəstəkləyir.

This unique ecology is more than just a boon for Cadagno’s fishermen.

Cadagnobalıqçıları üçün bu unikal ekologiya sadəcə bir nemətdən daha çoxdur

Having access to an isolated anaerobic ecosystem

İzolyasiya edilmiş girişə sahib olan anaerob ekosistem

allows scientists to model the world before the Great Oxygen Catastrophe.

Böyük Oksigen Fəlakətindən əvvəl alimlərə dünyanı modelləşdirməyə imkan verir.

For example, when Chromatium okenii form their blanket,

Məsələn, Chromatium okenii dəsti yaratdıqlarında,

they increase the density of that thin layer of water.

incə su qatını sıxılmasına səbəb olurlar.

As the water sinks, these microorganisms are forced to swim back up,

Su batdıqca, bu mikroorganizmlər yuxarı qalxmağa məcbur olurlar,

creating a minute mixing of water called bioconvection.

biokonveksiya adlanan suyun kiçik bir qarışımını yaradırlar.

This billions of years old phenomenon might be a clue

Bu milyardlarla illik fenomen bir ipucu ola bilər,

to how early life evolved the ability to swim.

əvvəlki həyatın üzmə qabiliyyətinin necə inkişaf etdiyinə dair.

And it’s just one of the many insights that await researchers

Və Cadagno’nun sirli dərinliklərini öyrənən tədqiqatçıları

studying Cadagno’s mysterious depths.

gözləyən bir çox görüşlərdən sadəcə biridir.