The fascinating (and dangerous) places scientists aren't exploring | Ella Al-Shamahi

Reviewer: Nguyen Hue

Có một chuyện tôi khá xấu hổ khi phải thừa nhận

Năm tôi 17 tuổi

tôi tin rằng mọi vật do Chúa tạo nên

So I've got something that I'm slightly embarrassed to admit to.

nên tôi quyết định học đại học chuyên ngành tiến hóa

để có thể phản bác lại nó.

At the age of 17,

(Cười)

as a creationist,

Tôi đã thất bại.

thất bại thật ngoạn mục để giờ đây tôi là nhà sinh học tiến hóa

I decided to go to university to study evolution

so that I could destroy it.

(Tiếng vỗ tay)

(Laughter)

Tôi là nhà nhân chủng học khảo cổ, nhà thám hiểm

I failed.

I failed so spectacularly that I'm now an evolutionary biologist.

chuyên nghiên cứu hóa thạch trong hang động

(Applause)

ở những khu vực tranh chấp, bất ổn và khắc nghiệt.

So I'm a paleoanthropologist, I'm a National Geographic Explorer

Chúng ta đều biết rằng nếu tôi là đàn ông chứ không phải phụ nữ

specializing in fossil hunting in caves

thì đó không chỉ là mô tả công việc mà là điểm cộng thu hút phái đẹp

in unstable, hostile and disputed territories.

(tiếng cười)

And we all know that if I was a guy and not a girl,

Giờ là điều tôi muốn nói, tôi không muốn chết

cũng không nghiện phiêu lưu mạo hiểm

that wouldn't be a job description, that would be a pick-up line.

Tôi chỉ nhìn vào bản đồ

(Laughter)

và thấy rằng nghiên cứu bản nền cơ bản không được thực hiện nhiều

Now, here's the thing. I do not have a death wish.

I'm not an adrenaline junkie.

ở những vùng bất ổn chính trị

I just looked at a map.

Đây là bản đồ những khu vực mà Văn phòng đối ngoại Vương quốc Anh

See, frontline exploratory science does not happen as much

xác nhận có khu vực Đỏ, khu vực Cam

in politically unstable territories.

hay cảnh báo là khu vực nguy hiểm

This is a map of all the places which the British Foreign Office

Giờ tôi mạo hiểm đi vào đó và tin rằng sẽ là một bi kịch

have declared contain red zones, orange zones

nếu chúng ta không thực hiện nghiên cứu cơ bản ở những khu vực rộng lớn này

or have raised some kind of a threat warning about.

Now I'm going to go out on a limb here and say that it is a tragedy

vậy thì khoa học sẽ có vấn đề về địa lý

if we're not doing frontline exploratory science in a huge portion of the planet.

Với vai trò là nhà nhân chủng học khảo cổ

đây là tấm bản đồ chỉ ra những địa điểm quan trọng nhất

And so science has a geography problem.

trong hành trình nghiên cứu.

Nới đây chứa những mẫu hóa thạch cực kỳ hấp dẫn

Also, as a paleoanthropologist,

guys, this is basically a map of some of the most important places

Nhưng chúng ta có đang tìm kiếm chúng?

in the human journey.

khi còn là sinh viên, tôi đã luôn được bảo rằng

There are almost definitely fascinating fossils to be found here.

con người chúng ta, loài homo sapiens, hay các loài tối cổ

But are we looking for them?

And so as an undergraduate, I was repeatedly told

đã rời châu Phi, băng qua Bán đảo Sinai Ai Cập

that humans, be they ourselves, homo sapiens, or earlier species,

Tôi là người Anh, các bạn có thể nhận ra điều đó qua chất giọng tôi

that we left Africa via the Sinai of Egypt.

Nhưng tôi thực ra là người gốc Arab.

Tôi luôn cho rằng mình mang đậm chất Arab ở mặt ngoài,

Tôi có thể bày tỏ cảm xúc rất mãnh liệt

I'm English, as you can probably tell from my accent,

Như " Bạn tuyệt quá! Tôi thích bạn"

but I am actually of Arab heritage,

Nhưng về nội tâm, tôi thực sự là người Anh nên mọi người hay khiến tôi phát bực.

and I always say that I'm very, very Arab on the outside.

(Cười)

You know, I can really be passionate.

Like, "You're amazing! I love you!"

Thật đó.

But on the inside, I'm really English, so everybody irritates me.

Gia đình tôi là người Yemen

(Laughter)

Và tôi biết rằng Kênh đào đó

It's true.

Bab-el-Madeb

And the thing is, my family are Arab from Yemen,

không phải quá khó để vượt qua

Và tôi tự hỏi mình một câu đơn giản

and I knew that that channel,

Bab-el-Mandeb,

Nếu tổ tiên ta cho tới khỉ Tân Thế Giới, có thể bằng cách nào đó vượt Đại Tây Dương

is not that much of a feat to cross.

And I kept asking myself this really simple question:

Vì sao chúng ta lại không thể băng qua dải nước nhỏ đó?

if the ancestors to New World monkeys could somehow cross the Atlantic Ocean,

Nhưng vấn đề là, Yemen,

So với, châu Âu,

đã không được nghiên cứu nhiều

why couldn't humans cross that tiny stretch of water?

Nó như là khu vực chưa được khám phá

But the thing is, Yemen,

compared to, let's say, Europe,

Và cùng với vị trị địa lý, nơi này trở nên đầy tiềm năng để khám phá

was so understudied

that it was something akin to near virgin territory.

Rất thú vị,

But that, along with its location, made the sheer potential for discovery

Tôi có rất nhiều câu hỏi.

Chúng ta băng qua Bab-el-Mandeb lần đầu tiên khi nào?

Chủng người nào ngoài chúng ta đã từng đến Yemen?

so exciting,

and I had so many questions.

Liệu chúng ta có khám phá ra loài mới mà khoa học chưa từng biết đến?

When did we first start using Bab-el-Mandeb?

But also, which species of human besides ourselves made it to Yemen?

Và hóa ra, tôi không phải người duy nhất nhận ra tiềm năng của Yemen.

Might we find a species as yet unknown to science?

Thực tế, một vài nhà khoa học có quan tâm

Đáng buồn là, vì sự bất ổn chính trị, họ đã từ bỏ, và tôi nhảy vào

And it turned out, I wasn't the only one who had noticed Yemen's potential.

Và tôi đã tìm kiếm các hang động:

There was actually a few other academics out there.

But sadly, due to political instability, they moved out, and so I moved in.

vì đó chính là nhà ở thời cổ đại.

And I was looking for caves:

Hơn nữa, nếu bạn đang tìm kiếm hóa thạch ở những khu vực nóng như vậy

caves because caves are the original prime real estate.

bạn cũng sẽn nghĩ nơi bảo tồn hóa thạch tốt nhất là hang động

But also because if you're looking for fossils in that kind of heat,

Nhưng tình hình ở Yemen đã trở nên tệ hơn

your best bet for fossil preservation is always going to be caves.

Chỉ vài ngày trước lịch bay của tôi đến Yemen

But then, Yemen took a really sad turn for the worse,

Nội chiến leo thang thành cuộc xung đột khu vực

Sân bay thủ đô bị đánh bom

and just a few days before I was due to fly out to Yemen,

Và Yemen trở thành khu vực cấm bay.

the civil war escalated into a regional conflict,

Bố mẹ tôi đã quyết định trước khi tôi được sinh ra

the capital's airport was bombed

and Yemen became a no-fly zone.

Tôi sẽ được sinh ra là người Anh.

Tôi không có ý kiến gì với quyết định tốt nhất cuộc đời tôi

Now, my parents made this decision before I was born:

that I would be born British.

Và bây giờ ...

Những người may mắn trong gia đình tôi đã chạy trốn thành công,

I had nothing to do with the best decision of my life.

Và những người khác, những người phải hứng chịu các trận bom

And now ...

gửi bạn tin nhắn qua WhatsApp làm bạn thấy căm ghét sự tồn tại của mình

Now the lucky ones in my family have escaped,

and the others, the others are being been bombed

and send you WhatsApp messages that make you detest your very existence.

Chiến tranh đã tiếp diễn hơn bốn năm

và nó dẫn đến cuộc khủng hoảng nhân đạo

This war's been going on for four years.

Nạn đói đang hoành hành nơi đây

It's been going on for over four years, and it has led to a humanitarian crisis.

Nạn đói do con người gây ra

chứ không phải thiên nhiên

Liên Hợp quốc đã cảnh báo rằng

There is a famine there,

a man-made famine.

đây có thể là nạn đói tồi tệ nhất trong một trăm năm trở lại đây

That's a man-made famine, so not a natural famine,

an entirely man-made famine that the UN has warned

Cuộc chiến tranh này khiến tôi nhận ra rõ ràng hơn bao giờ hết

không nơi nào, không ai đáng bị bỏ lại phía sau

could be the worst famine the world has seen in a hundred years.

This war has made it clear to me more than ever

Do đó tôi tham gia các nhóm khác, thiết lập những mối liên hệ

that no place, no people deserve to get left behind.

ở những khu vực bất ổn khác

Nhưng tôi vẫn luôn muốn được đến Yemen

And so I was joining these other teams, and I was forming new collaborations

Vì cả lý do cá nhân

in other unstable places.

But I was desperate to get back into Yemen,

Và tôi đã luôn cố tìm ra một dự án mà tôi có thể làm ở Yemen

because for me, Yemen's really personal.

nhằm làm cho mọi người hiểu rõ những gì đang xảy ra ở đó

And so I kept trying to think of a project I could do in Yemen

Và tất cả ý tưởng đều thất bại

Vì chúng quá mạo hiểm, hay thật lòng mà nói,

that would help highlight what was going on there.

phần lớn Yemen quá nguy hiểm cho một nhóm người phương Tây

And every idea I had just kept failing,

or it was just too high-risk, because let's be honest,

Nhưng sau đó có người cho tôi biết Socotra, một hòn đảo ở Yemen

most of Yemen is just too dangerous for a Western team.

rất an toàn một khi bạn đã đến

But then I was told that Socotra, a Yemeni island,

Thất vậy, có một vài nhà nghiên cứu địa phương và quốc tế

đã đang làm việc ở đó

was safe once you got there.

Điều đó làm tôi rất hào hứng

In fact, it turned out there was a few local and international academics

Vì Socotra rất gần với Châu Phi

that were still working there.

And that got me really excited,

Nhưng chúng ta lại chưa từng biết con người đã đến hòn đảo này khi nào

because look at Socotra's proximity to Africa.

Nhưng Socotra, với những ai biết đến nó

And yet we have no idea when humans arrived on that island.

Cứ cho là bạn biết đến nó với một lý do hoàn toàn khác

Có thể bạn cũng biết rằng nó như là đảo Galapagos của Ấn Độ Dương

But Socotra, for those of you who know it,

Vì đây là một trong những nơi có độ đa dạng sinh học cao nhất trên trái đất

well, let's just say you probably know it for a completely different reason.

Nhưng chúng tôi cũng biết rằng

You probably know it as the Galapagos of the Indian Ocean,

Môi trường nhạy cảm và con người nơi đó

because it is one of the most biodiverse places on this earth.

đang bị đe dọa

vì nơi đó là tiền tuyến của cả hai phe chính trị vùng Trung Đông

But we were also getting information

that this incredibly delicate environment and its people

và biến đổi khí hậu

Và dần dần tôi nhận ra rằng Socotra chính là dự án Yemen của tôi

were under threat

because they were at the frontline of both Middle Eastern politics

Và tôi đã muốn thành lập một nhóm lớn đa ngành

and climate change.

And it slowly dawned on me that Socotra was my Yemen project.

Chúng tôi muốn băng qua quần đảo bằng cách đi bộ, lạc đà, và thuyền buồm

And so I wanted to put together a huge multidisciplinary team.

để làm kiểm tra toàn diện cho nơi này

Điều này đã được thử làm một lần vào năm 1999

We wanted to cross the archipelago on foot, camel and dhow boat

Nhưng vấn đề là, không dễ để thành công

to conduct a health check of this place.

Nên chúng tôi rất cần “ a recce”

This has only been attempted once before, and it was in 1999.

Và đối với những ai chưa quen với tiếng Anh-Anh

But the thing is, that is not an easy thing to pull off.

"a recce" như là do thám

như một cuộc trinh sát

And so we desperately needed a recce,

Và tôi thường hay ví rằng thám hiểm mà không trinh sát trước

and for those of you who aren't familiar with British English,

a recce is like a scouting expedition.

cũng giống như đi hẹn hò lần đầu mà không theo dõi Facebook trước

It's like a reconnaissance.

And I often say that a really big expedition without a recce

(Tiếng cười)

Việc đó khả thi, nhưng có khôn ngoan?

(Tiếng cười)

is a bit like a first date without a Facebook stalk.

(Laughter)

Có vài tiếng cười kiểu như “hiểu rồi đó” trong phòng này

Like, it's doable, but is it wise?

Dù sao, may là trinh sát của chúng tôi rất có kinh nghiệm ở những khu vực bất ổn

(Laughter)

There's a few too many knowing laughs in this room.

thật lòng thì điều này khá quan trọng

Anyway, so then our recce team thankfully were no strangers to unstable places,

vì chúng tôi đã muốn đến một nơi ở giữa Yemen và Somalia

Và sau khi gọi điện cho rất nhiều nơi để tìm kiếm giúp đỡ

which, let's be honest, is kind of important

because we were trying to get to a place between Yemen and Somalia,

bao gồm cả phó thống đốc

cuối cùng chúng tôi cũng khởi hành

And after calling in what felt like a million favors,

mặc dù chỉ là trên thuyền gỗ chở hàng

including to the deputy governor,

đi qua vùng biển đầy cướp biển ở Ấn Độ Dương

we finally found ourselves on the move,

với nhà vệ sinh như thế này

albeit on a wooden cement cargo ship

(Tiếng cười)

Mọi người thấy không?

sailing through pirate waters in the Indian Ocean

Bạn biết làm thế nào mà mọi người có câu chuyện nhà vệ sinh tồi tệ nhất rồi đó?

with this as a toilet.

(Laughter)

Can you guys see this?

Tôi chưa bao giờ bơi với cá heo, và

You know how everybody has their worst toilet story?

Tôi đã tiến tới bước đi vệ sinh trên chúng

(Tiếng cười)

Well, I've never swam with dolphins before.

Và sự thật là tôi nhận ra rằng tôi thật ra không lo lắng nhiều

I just went straight to pooping on them.

(Laughter)

về cướp biển

And also, I genuinely discovered that I am genuinely less stressed

bằng lũ gián

Bọn chúng thật khủng khiếp

Một lần tôi đi xuống toa tàu tầng dưới

by pirate waters

than I am with a cockroach infestation

Và sàn toàn gián đen đang di chuyển

(Tiếng kêu của khán giả)

that was so intense

Vào buổi tối, chúng tôi ngủ trên giường nâng lên được ba tầng

that at one point I went belowdeck,

and the floor was black and it was moving.

Nhưng chúng tôi có bốn người

(Audience moans)

Yeah, and at night there was three raised platforms to sleep on,

Vấn đề là, nếu bạn ngủ ở các tầng trên

bạn chỉ phải đấu tranh với vài con gián

but there was only -- let's say there was four team members,

Nhưng nếu bạn ngủ ở trên sàn nhà, chúc may mắn

and the thing is, if you got a raised platform to sleep on,

Và vì tôi là phụ nữ duy nhất của đội và của cả con tàu

you only had to contend with a few cockroaches during the night,

Tôi đã không phải ngủ trên sàn nhà

whereas if you got the floor, good luck to you.

Sau đó, vào đêm thứ tư hay thứ năm gì đó

And so I was the only girl in the team and the whole ship,

Martin Edstrom nhìn tôi và nói “Ella, Ella tôi thật sự tin vào bình đẳng giới”

so I got away without sleeping on the floor.

(Tiếng cười)

And then, on, like, the fourth or fifth night,

Martin Edström looks at me and goes, "Ella, Ella I really believe in equality."

Chúng tôi ở trên thuyền được ba ngày

(Laughter)

thì dần dần chúng tôi thấy đất liền

So we were sailing on that cement cargo ship for three days,

Và sau ba năm thất bại,

cuối cùng tôi đã thấy Yemen

and then we slowly started seeing land.

Và không có cảm xúc nào như cảm xúc lúc bắt đầu cuộc thám hiểm

And after three years of failing,

Khoảnh khắc khi bạn nhảy khỏi chiếc xe jeep,

I was finally seeing Yemen.

And there is no feeling on earth like that start of an expedition.

hoặc khi bạn tìm kiếm khi ở trên thuyền,

và khi bạn biết là có khả năng,

It's this moment where you jump out of a jeep

mặc dù nhỏ,

bạn sẽ tìm ra thứ gì đó ở đó,

or you look up from a boat

thứ có thể bổ sung hay thay đổi kiến thức của ta về việc ta là ai và đến từ đâu

and you know that there's this possibility,

it's small but it's still there,

Cảm xúc đó là duy nhất

that you're about to find something

that could add to or change our knowledge of who we are and where we come from.

và đó là cảm xúc chung của nhiều nhà khoa học

nhưng hiếm khi ở nơi bất ổn chính trị

There is no feeling like it on earth,

and it's a feeling that so many scientists have

Vì nhà khoa học phương Tây bị phản đối hoặc bị cấm

but rarely in politically unstable places.

làm việc ở những nơi bất ổn

Because Western scientists are discouraged or all-out barred

Vấn đề ở đây là

nhà khoa học nghiên cứu trong rừng

from working in unstable places.

Nhà khoa học làm việc trong các hệ thống hang sâu

But here's the thing:

Nhà khoa học gắn liền với tên lửa và đưa bản thân họ ra ngoài không gian

scientists specialize in the jungle.

Scientists work in deep cave systems.

Nhưng hình như, làm việc ở nơi bất ổn chính trị

bị coi là rất nguy hiểm

Scientists attach themselves to rockets and blow themselves into outer space.

Điều này hoàn toàn chủ quan

Ai ở trong phòng này chưa từng được đưa vào những câu chuyện phiêu lưu?

But apparently, working in an unstable place

is deemed too high-risk.

Và hầu hết những anh hùng thật ra là những nhà khoa học và nhà nghiên cứu

It is completely arbitrary.

Who here in this room wasn't brought up on adventure stories?

Khoa học là đi tìm hiểu những điều chưa biết,

And most of our heroes were actually scientists and academics.

là tìm hiểu thế giới, ngay cả khi có nguy hiểm ngoài kia.

Science was about going out into the unknown.

Và từ khi nào mà người ta chấp nhận rằng khoa học khó mà thực hiện được

It was about truly global exploration, even if there were risks.

ở những nơi bất ổn chính trị?

Nhưng tôi cũng không nói là tất cả các nhà khoa học nên đi

And so when did it become acceptable to make it difficult for science to happen

và làm việc ở những nơi bất ổn.

Đây không phải là kêu gọi lòng nhiệt huyết

in unstable places?

Vấn đề ở đây là:

And look, I'm not saying that all scientists should go off

với những người đã từng làm nghiên cứu, hiểu rõ quy trình an toàn

and start working in unstable places.

This isn't some gung-ho call.

But here's the thing:

và được tập huấn,

hãy ngừng ngăn cản những người muốn đi

for those who have done the research, understand security protocol

Thêm vào đó,

chỉ vì một phần của nước đó đang trong tình trạng chiến tranh

and are trained,

stop stopping those who want to.

không có nghĩa là toàn bộ nước đó cũng vậy

Plus,

Tôi không nói là chúng ta nên đi vào vùng có chiến tranh

just because one part of a country is an active war zone

Nhưng Iraq Kurdistan rất khác với Fallujah,

doesn't mean the whole country is.

Và sự thật là, sau vài tháng không vào được Yemen

I'm not saying we should go into active war zones.

But Iraqi Kurdistan looks very different from Fallujah.

một nhóm khác đã nhận tôi

Nhóm của Giáo sư Graeme Barker đã đang làm việc ở Iraq Kurdistan,

And actually, a few months after I couldn't get into Yemen,

Lúc đó họ đang khai quật hang Shanidar

another team adopted me.

So Professor Graeme Barker's team were actually working in Iraqi Kurdistan,

Vài thập kỷ trước, trong hang Shanidar

một người Neanderthal đã được phát hiện, và đặt là Shanidar 1.

and they were digging up Shanidar Cave.

Now, Shanidar Cave a few decades earlier

Và trong chương trình TV BBC/PBS,

chúng tôi đã làm phiên bản sống của Shanidar 1,

had unveiled a Neanderthal known as Shanidar 1.

Và tôi muốn các bạn gặp Ned, Ned the Neanderthal.

Now, for a BBC/PBS TV series we actually brought Shanidar 1 to life,

Điều thú vị nhất về Ned là,

đây là Ned,

and I want you guys to meet Ned, Ned the Neanderthal.

trước khi anh ta bị chấn thương.

Now here's the coolest thing about Ned.

Ned đã bị tàn tật nghiêm trọng.

Ned, this guy,

Anh ấy bị nặng đến mức anh ấy có thể đã không qua khỏi

you're meeting him before his injuries.

See, it turned out that Ned was severely disabled.

nếu không có sự giúp đỡ của các Neanderthal khác.

Và bằng chứng là,

He was in fact so disabled that there is no way he could have survived

ít nhất đối với nhóm người Neanderthal vào thời đó

without the help of other Neanderthals.

Người Neanderthal cũng giống chúng ta,

đôi khi họ chăm sóc những người không thể tự chăm sóc bản thân.

And so this was proof that,

at least for this population of Neanderthals at this time,

Ned là người Neanderthal ở Iraq.

Neanderthals were like us,

and they sometimes looked after those who couldn't look after themselves.

Chúng ta còn sót gì không?

Những khám phá khoa học tuyệt vời

Chúng ta không tìm ra được chúng vì ta không muốn tìm, đúng không?

Ned's an Iraqi Neanderthal.

So what else are we missing?

Nhân tiện, những nơi này, chúng xứng đáng với những câu chuyện về hy vọng,

What incredible scientific discoveries

are we not making because we're not looking?

và khoa học và sự khám phá có thể góp một phần.

Thật ra, tôi cho rằng nó có thể là sự hỗ trợ phát triển hữu hình,

And by the way, these places, they deserve narratives of hope,

và những khám phá này sẽ trở thành niềm tự hào to lớn của địa phương.

and science and exploration can be a part of that.

In fact, I would argue that it can tangibly aid development,

Và điều này mang đến lý do thứ hai tại sao khoa học có vấn đề địa lý.

and these discoveries become a huge source of local pride.

Chúng ta không hỗ trợ cho các nhà nghiên cứu địa phương, đúng không?

And that brings me to the second reason why science has a geography problem.

Điều này có ảnh hưởng rõ rệt với tôi

vì trong lĩnh vực nghiên cứu của tôi, nhân chủng học khảo cổ

See, we don't empower local academics, do we?

chúng tôi nghiên cứu nguồn gốc loài người,

Like, it's not lost on me

nhưng chúng tôi thiếu sự đa dạng về mặt nhà khoa học.

that in my particular field of paleoanthropology

Và vấn đề là, có rất nhiều nhà nghiên cứu và sinh viên ở những nơi đó

we study human origins,

but we have so few diverse scientists.

những người rất muốn được hợp tác,

và sự thật là đối với họ

And the thing is, these places are full of students and academics

an toàn không phải là vấn đề lớn.

who are desperate to collaborate,

Tôi nghĩ là chúng ta luôn quên rằng với họ nơi đó không hề khắc nghiệt;

and the truth is

that for them,

they have fewer security issues than us.

với họ đó là nhà. Tôi chắc rằng,

I think we constantly forget that for them it's not a hostile environment;

nghiên cứu thực hiện ở những nơi bất ổn có sự hợp tác của dân địa phương

for them it's home.

có thề dẫn tới những khám phá kinh ngạc,

I'm telling you,

và đó là điều chúng tôi hy vọng tìm thấy ở Socotra.

research done in unstable places with local collaborators

can lead to incredible discoveries,

Họ gọi Socotra

and that is what we are hoping upon hope to do in Socotra.

là nơi nhìn giống ngoài hành tinh nhất trên trái đất

và tôi, Leon McCarron, Martin Edstrom, Rhys Thwaites-Jones có thể hiểu tại sao.

They call Socotra

the most alien-looking place on earth,

Ý tôi là, nhìn vào nơi này.

Những nơi này, chúng không phải điạ ngục, cũng không phải điểm đen,

and myself, Leon McCarron, Martin Edström and Rhys Thwaites-Jones could see why.

mà chúng là tiền tuyến tương lai của khoa học và khám phá.

I mean, look at this place.

These places, they're not hellholes, they're not write-offs,

90% bò sát trên đảo này

they're the future frontline of science and exploration.

37% thực vật ở hòn đảo này không được tìm thấy ở bất cứ đâu trên trái đất,

90 percent of the reptiles on this island,

bao gồm cây Máu Rồng,

37 percent of the plant species exist here and nowhere else on earth,

loài cây có nhựa màu đỏ như máu.

Và còn những thứ khác nữa.

Người dân ở Socotra, vài người vẫn còn sống trong hang,

and that includes this species of dragon's blood tree,

which actually bleeds this red resin.

và điều đó rất thú vị,

vì nếu hang là nhà ở thế kỷ này,

And there's something else.

People on Socotra, some of them still live in caves,

nó cũng có thể là nhà vài ngàn năm trước.

Nhưng chúng tôi cần chứng minh điều đó, hóa thạch, công cụ bằng đá,

and that is really exciting,

because it means if a cave is prime real estate this century,

và đội trinh sát của chúng tôi đã nhập đội với các nhà khoa học khác,

maybe it was a few thousand years ago.

các nhà nhân chủng học và những người kể chuyện,

But we need the data to prove it, the fossils, the stone tools,

điạ phương cũng như quốc tế, như Ahmed Alarqbi,

and so our scouting team have teamed up with other scientists,

và chúng tôi rất muốn rọi sáng khu vực này

anthropologists and storytellers,

vì đã quá muộn.

international as well as local, like Ahmed Alarqbi,

Và giờ chúng ta chỉ cần quay trở lại

and we are desperate to shed a light on this place

cho cuộc thám hiểm lớn,

before it's too late.

bởi vì khoa học,

khoa học có vấn đề địa lý.

And now, now we just somehow need to get back

Các bạn là những khán giả dễ thương.

for that really big expedition,

Cảm ơn.

because science,

(Tiếng vỗ tay)

science has a geography problem.

You guys have been a really lovely audience.

Thank you.

(Applause)