Stephen Petranek: 10 ways the world could end

Translator: Uyên Võ Reviewer: Khánh Linh Bùi

Những tiến bộ trong thiên văn học,

vũ trụ học và sinh học trong 10 năm gần đây

thật sự phi thường-

The advances that have taken place in astronomy,

tới điểm mà chúng tôi biết thêm về vũ trụ của chúng ta và cách nó hoạt động

cosmology and biology, in the last 10 years,

nhiều hơn những gì mà đa số các bạn từng tưởng tượng.

are really extraordinary --

Nhưng có 1 điều mà tôi chú ý tới là

khi những thay đổi đó đang xảy ra, khi con người bắt đầu tìm ra

to the point where we know more about our universe and how it works

hmm...đúng rồi, thật sự có 1 lỗ đen ở trung tâm của mỗi thiên hà.

than many of you might imagine.

Các nhà văn khoa học và biên tập viên - Tôi không nên nói là nhà văn khoa học,

But there was something else that I've noticed

tôi nên nói là những người viết về khoa học --

as those changes were taking place, as people were starting to find out that

và biên tập viên nên ngồi lại với nhau uống vài cốc bia,

hmm ... yeah, there really is a black hole at the center of every galaxy.

sau một ngày làm việc vất vả và bắt đầu nói về

một vài nhận thức đáng kinh ngạc về cách vũ trụ hoạt động.

The science writers and editors -- I shouldn't say science writers,

I should say people who write about science --

Và họ chắc chắn sẽ kết thúc cuộc trò chuyện ở nơi mà tôi nghĩ đó là một nơi rất kì lạ,

and editors would sit down over a couple of beers,

after a hard day of work, and start talking about

cũng là các cách để nói rằng thế giới có thể kết thúc rất bất ngờ.

some of these incredible perceptions about how the universe works.

Và đó là những gì tôi muốn nói ngày hôm nay. (Cười)

And they would inevitably end up in what I thought was a very bizarre place,

À, các bạn cười, các bạn bị lừa rồi. (Cười)

which is ways the world could end very suddenly.

(Ai đó: Có thể kết thúc sớm hơn 1 tí được không?)

And that's what I want to talk about today. (Laughter)

(Cười) Đúng rồi, chúng ta cần thời gian!

Ah, you laugh, you fools. (Laughter)

Stephen Petranek: Lúc đầu, mọi thứ tưởng chừng như không tưởng với tôi, nhưng sau khi thử thách nhiều ý tưởng,

tôi bắt đầu để ý tới vấn đề này nhiều hơn. Và sự kiện 11/09 xảy ra,

(Voice: Can we finish up a little early?)

(Laughter) Yeah, we need the time!

tôi nghĩ, ôi Chúa ơi,

tôi không thể tới Hội nghị TED và nói về cách thế giới này kết thúc.

Stephen Petranek: At first, it all seemed a little fantastical to me, but after challenging a lot of these ideas,

Không ai muốn nghe về điều đó cả. Nhất là sau sự kiện này!

I began to take a lot of them seriously. And then September 11 happened,

Do đó tôi vướng vào 1 cuộc tranh luận với vài người khác, một vài nhà khoa học,

and I thought, ah, God,

ở 1 vài ngành khác nhau, và 1 người trong số họ bảo tôi,

I can't go to the TED conference and talk about how the world is going to end.

ông ấy là nhà khoa học thần kinh, nói rằng,

Nobody wants to hear that. Not after this!

"Anh biết đấy, tôi nghĩ có rất nhiều giải pháp cho những vấn đề mà anh đang suy nghĩ tới."

And that got me into a discussion with some other people, other scientists,

và điều đó nhắc tôi nhớ tới bài nói chuyện của Michael hôm qua

about maybe some other subjects, and one of the guys I talked to,

và mẹ anh ấy nói rằng bạn không thể có được giải pháp nếu như bạn không có rắc rối.

who was a neuroscientist, said,

Vì vậy chúng tôi đi tìm giải pháp cho những cách mà thế giới có thể kết thúc vào ngày mai,

"You know, I think there are a lot of solutions to the problems you brought up,"

và nhìn đây, chúng tôi đã tìm được chúng.

and reminds me of Michael's talk yesterday

Điều này dẫn tôi tới 1 đoạn băng của Tổng thống Bush

and his mother saying you can't have a solution if you don't have a problem.

So, we went out looking for solutions to ways that the world might end tomorrow,

họp báo vài tuần trước.

Có thể cho chạy được không, Andrew?

Tổng thống George W.Bush: Bằng bất cứ giá nào để bảo vệ an ninh của chúng ta,

and lo and behold, we found them.

Which leads me to a videotape of a President Bush

và bất cứ giá nào để bảo vệ nền tự do độc lập, chúng ta đều phải chấp nhận chi trả.

SP: Tôi đồng ý với ông Tổng thống.

press conference from a couple of weeks ago.

Ông ấy muốn chi 2 nghìn tỉ đô la để bảo vệ chúng ta khỏi bọn khủng bố vào năm sau,

Can we run that, Andrew?

President George W. Bush: Whatever it costs to defend our security,

2 nghìn tỉ ngân sách liên bang sẽ làm chúng ta thâm hụt rất nhanh.

and whatever it costs to defend our freedom, we must pay it.

Nhưng khủng bố không phải là mối đe dọa duy nhất mà chúng ta phải đối mặt.

SP: I agree with the president.

He wants two trillion dollars to protect us from terrorists next year,

Có những thiên tai đang nhắm thẳng vào chúng ta

a two-trillion-dollar federal budget, which will land us back into deficit spending real fast.

mà chúng ta đang cố sức phủ nhận

như đã từng phủ nhận về chủ nghĩa khủng bố, và những việc có thể đã xảy ra vào ngày 11/09.

But terrorists aren't the only threat we face.

Tôi cho rằng, nếu chúng ta lấy 10 triệu đô la

There are really serious calamities staring us in the eye

that we're in the same kind of denial about

trong ngân sách 2,13 nghìn tỉ đô la ấy --

that we were about terrorism, and what could've happened on September 11.

cỡ khoảng 2 phần trăm số tiền ấy --

I would propose, therefore, that if we took 10 billion dollars

và chúng tôi dùng 1 tỉ đô la cho mỗi một vấn đề

mà tôi sắp trình bày, phần lớn có thể giải quyết được,

from that 2.13 trillion dollar budget --

which is two one hundredths of that budget --

và phần còn lại chúng ta có thể đối phó được. Vì vậy tôi hy vọng bạn sẽ thấy nó vừa hấp dẫn

and we doled out a billion dollars to each one of these problems

tôi bị hấp dẫn bởi những thứ giống vậy, phải thừa nhận điều này-

với tôi đây là những con gián của Richard.

I'm going to talk to you about, the vast majority could be solved,

and the rest we could deal with. So, I hope you find this both fascinating --

Nhưng tôi cũng hy vọng, bởi vì tôi nghĩ những người ở đây có thể thay đổi được thế giới,

I'm fascinated by this kind of stuff, I gotta admit --

tôi mong các bạn sẽ mang bên người những thứ này

to me these are Richard's cockroaches.

và khi bạn có cơ hội để gây sức ảnh hưởng,

But I also hope, because I think the people in this room can literally change the world,

bạn sẽ cố gắng làm cho 1 số tiền lớn được chi cho một vài ý tưởng này.

Bắt đầu nào. Số 10: Chúng ta mất ý chí sinh tồn.

I hope you take some of this stuff away with you,

and when you have an opportunity to be influential,

Chúng ta đang sống trong thời đại đáng kinh ngạc của y học hiện đại.

that you try to get some heavy-duty money spent on some of these ideas.

Chúng ta khỏe mạnh hơn 20 năm trước đây.

So let's start. Number 10: we lose the will to survive.

Loài người đang được hưởng nền y học tốt hơn,

nhưng về mặt tinh thần, chúng ta đang đổ vỡ.

We live in an incredible age of modern medicine.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính

We are all much healthier than we were 20 years ago.

khoản 1/5 số người đang sống trên hành tinh này đang bị trầm cảm lâm sàng.

People around the world are getting better medicine --

Và WHO cho rằng trầm cảm là

but mentally, we're falling apart.

1 đại dịch mà nhân loại từng đối mặt.

The World Health Organization now estimates

that one out of five people on the planet is clinically depressed.

Gần đây, những đột phá về di truyền và thậm chí các phương pháp chữa bệnh tốt hơn

And the World Health Organization also says that depression is the

cho phép chúng ta nghĩ tới tuổi thọ trung bình là 100.

biggest epidemic that humankind has ever faced.

Một bé gái được sinh vào ngày mai, sẽ sống được tới tuổi 83.

Soon, genetic breakthroughs and even better medicine

are going to allow us to think of 100 as a normal lifespan.

Tuổi thọ tăng thêm gần như 1 năm cho mỗi năm đã qua.

Hiện nay vấn đề cho tất cả điều này, trở nên già đi,

A female child born tomorrow, on average -- median -- will live to age 83.

là những người trên 65 có xu hướng tự tử nhiều nhất.

Vậy nên, giải pháp là gì?

Our life longevity is going up almost a year for every year that passes.

Chúng ta thật sự không có bảo hiểm sức khỏe tinh thần tại quốc gia này,

và nó -- (Vỗ tay)-- thật sự là 1 tội ác.

Now the problem with all of this, getting older,

is that people over 65 are the most likely people to commit suicide.

Thỉnh thoảng khoảng 98% bệnh nhân trầm cảm,

và ý của tôi là trầm cảm nặng

So, what are the solutions?

- tôi có 1 người bạn bị trầm cảm nặng

We don't really have mental health insurance in this country,

and it's -- (Applause) -- it's really a crime.

- và nó là 1 bệnh có thể chữa được, với nền y học hiện tại và khoa học kĩ thuật hiện tại.

Something like 98 percent of all people with depression,

Nhưng cách chữa trị thường là sự kết hợp của liệu pháp trò chuyện và thuốc.

and I mean really severe depression

Chỉ sử dụng thuốc thì không thể khỏi được, nhất là những trường hợp bệnh nhân (BN) trầm cảm lâm sàng.

-- I have a friend with stunningly severe depression

Bạn phải đến bác sĩ tâm lý hay nhà tâm thần học,

-- this is a curable disease, with present medicine and present technology.

thanh toán 10 đô la và được chữa trị,

But it is often a combination of talk therapy and pills.

cũng giống như khi bạn có 1 vết cắt trên tay. Điều này rất buồn cười.

Pills alone don't do it, especially in clinically depressed people.

Thứ nhì, những công ty dược sẽ không thực sự phát triển

You ought to be able to go to a psychiatrist or a psychologist,

các thuốc kích thích thần kinh. Chúng ta đều biết hầu hết các chứng bệnh tâm thần có

and put down your 10-dollar copay, and get treated,

just like you do when you got a cut on your arm. It's ridiculous.

yếu tố môi trường để đối phó.

Secondly, drug companies are not going to develop really sophisticated

Và chúng tôi biết nhiều thêm chỉ 1 lượng đáng ngạc nhiên về bộ não hiện tại

so với 10 năm trước. Chúng ta cần 1 động lực từ chính quyền liên bang

psychoactive drugs. We know that most mental illnesses have a biological

thông qua NIH và Khoa học Quốc gia - NSF -

component that can be dealt with.

để hỗ trợ các công ty thuốc

And we know just an amazing amount more about the brain now than we

phát triển 1 vài thuốc kích thích thần kinh.

did 10 years ago. We need a pump-push from the federal government,

Tiếp theo đó. Số 9 - đừng cười nhé - người ngoài hành tinh xâm lược Trái Đất.

through NIH and National Science -- NSF --

10 năm trước, bạn không thể tìm được 1 thiên thạch,

and places like that to start helping the drug companies

rất ít các nhà thiên văn học - trên Trái Đất nói với bạn rằng

develop some advanced psychoactive drugs.

có những hành tinh khác ngoài hệ Mặt Trời của chúng ta.

Moving on. Number nine -- don't laugh -- aliens invade Earth.

1995, chúng tôi tìm thấy 3 cái. Bây giờ con số đã tăng lên 80 --

Ten years ago, you couldn't have found an astronomer --

chúng tôi tìm được khoảng 2 3 cái mỗi tháng.

well, very few astronomers -- in the world who would've told you that

Nhân tiện, tất cả những thiên thạch chúng tôi tìm thấy nằm ở 1 góc bé xíu nơi chúng ta đang sinh sống,

there are any planets anywhere outside our solar system.

trong Dải Ngân Hà. Có tới cả triệu hành tinh trong Dải Ngân Hà,

1995, we found three. The count now is up to 80 --

như Carl Sagan đã khẳng định nhiều năm,

we're finding about two or three a month.

và bị người khác cười nhạo vì điều đó, có hàng triệu hành tinh như thế trong vũ trụ.

All of the ones we've found, by the way, are in this little, teeny, tiny corner where we live,

in the Milky Way. There must be millions of planets in the Milky Way,

Trong 1 vài năm tới, NASA sẽ khởi động 4 hoặc 5 kính viễn vọng ra khỏi sao Mộc,

nơi có rất ít bụi, và bắt đầu tìm kiếm hành tinh giống Trái Đất,

and as Carl Sagan insisted for many years,

điều mà chúng ta không thể thấy với công nghệ hiện tại cũng như phát hiện được.

and was laughed at for it, there must be billions and billions in the universe.

Nó đang trở nên rõ ràng hơn khi mà cơ hội tồn tại cuộc sống ở 1 nơi khác ngoài vũ trụ là không có,

In a few years, NASA is going to launch four or five telescopes out to Jupiter,

where there's less dust, and start looking for Earth-like planets,

và có lẽ khá gần với chúng ta, đó là 1 ý tưởng khá xa vời.

which we cannot see with present technology, nor detect.

Và cơ hội có 1 loài sinh vật thông minh hơn cả loài người cũng rất hiếm khi xảy ra.

It's becoming obvious that the chance that life does not exist elsewhere in the universe,

Nên nhớ rằng, chúng ta chỉ là một nền văn minh tiên tiến

1 nền văn minh công nghiệp trong vòng 200 năm.

and probably fairly close to us, is a fairly remote idea.

Mặc dù mỗi lần tôi ghé Pompeii, tôi bị bất ngờ bởi

And the chance that some of it isn't more intelligent than ours is also a remote idea.

họ cũng có cửa hàng McDonald's trên mỗi góc phố.

Vì vậy, tôi không biết nền văn minh đã tiến bộ như thế nào từ năm 79 sau Công nguyên

Remember, we've only been an advanced civilization --

nhưng có 1 sự tương đồng khá lớn, tôi thực sự tin vào điều này,

an industrial civilization, if you would -- for 200 years.

và tôi không tin có người ngoài hành tinh, và tôi không tin có người ngoài hành tinh trên Trái Đất

Although every time I go to Pompeii, I'm amazed that they had

the equivalent of a McDonald's on every street corner, too.

hay bất cứ thứ gì đại loại vậy. Nhưng sẽ có khả năng chúng ta sẽ đối mặt

So, I don't know how much civilization really has progressed since AD 79,

1 nền văn minh còn phát triển hơn cả chúng ta hiện giờ.

but there's a great likelihood. I really believe this,

Bây giờ, chuyện gì sẽ xảy ra? Nếu họ tới đây, bạn biết đó,

and I don't believe in aliens, and I don't believe there are any aliens on the Earth

hút sạch các đại dương để tạo hydro?

Và đập chúng ta như đập ruồi, như cách mà ta đuổi ruồi khi đi vào

or anything like that. But there's a likelihood that we will confront a

rừng mưa và bắt đầu xâm nhập nó.

civilization that is more intelligent than our own.

Chúng ta có thể nhìn vào lịch sử của chúng ta. Nhà vật lý học hiện đại Gerard O'Neill nói rằng

Now, what will happen? What if they come to, you know,

suck up our oceans for the hydrogen?

"Nền văn minh phương Tây tiến bộ có tác động tiêu cực

And swat us away like flies, the way we swat away flies when we go into

với các nền văn minh cổ đại mà nó từng tiếp xúc,

the rainforest and start logging it.

ngay cả những trường hợp mỗi nỗ lực đã được thực hiện

We can look at our own history. The late physicist Gerard O'Neill said,

để bảo vệ và giữ gìn nền văn minh cổ đại."

"Advanced Western civilization has had a destructive effect

Nếu người ngoài hành tinh đến thăm quan, chúng ta là nền văn minh cổ đại.

on all primitive civilizations it has come in contact with,

Vậy, giải pháp cho vấn đề này là gì? (Cười)

even in those cases where every attempt was made

to protect and guard the primitive civilization."

Đội ơn Chúa trời các bạn đều biết đọc!

If the aliens come visiting, we're the primitive civilization.

Nó có thể vô lý nhưng chúng ta có 1 lịch sử thật sự tệ hại của những dự đoán như thế này

So, what are the solutions to this? (Laughter)

và đã chuẩn bị sẵn sàng để đối phó.

Cần bao nhiêu năng lượng và tiền bạc để thực sự lên kế hoạch

Thank God you can all read!

đàm phán với sinh vật tiến bộ này?

It may seem ridiculous, but we have a really lousy history of anticipating things like this

Thứ hai - và bạn sẽ nghe tôi nói về nó nhiều hơn -

and actually being prepared for them.

chúng ta phải trở thành 1 dân tộc hướng ngoại, tìm kiếm các không gian ngoài vũ trụ.

How much energy and money does it take to actually have a plan

Chúng ta phải phát triển

ý tưởng Trái Đất không tồn tại mãi mãi,

to negotiate with an advanced species?

Mặt Trời của chúng ta không cháy mãi mãi.

Nếu chúng ta muốn nhân loại mãi mãi tồn tại, chúng ta phải xâm chiến toàn bộ Dải Ngân Hà.

Secondly -- and you're going to hear more from me about this --

we have to become an outward-looking, space-faring nation.

Và đó không phải là thứ vượt quá sự thông hiểu tại thời điểm này.

We have got to develop the

idea that the Earth doesn't last forever,

(Vỗ tay)

our sun doesn't last forever.

If we want humanity to last forever, we have to colonize the Milky Way.

Nó cũng sẽ giúp chúng ta rất nhiều, nếu chúng ta bắt gặp 1 nền văn minh tiến bộ trong tương lai,

nếu chúng ta cố gắng trở thành 1 nền văn minh tiến bộ. Số tám --

And that is not something that is beyond comprehension at this point.

(Ai đó: Steve, đây là những gì tôi đang làm sau TED.) (cười) (Vỗ tay)

(Applause)

SP: Bạn đã làm được! Bạn đã tìm được việc.

It'll also help us a lot, if we meet an advanced civilization along the way,

Thứ 8: các hệ sinh thái sụp đổ.

if we're trying to be an advanced civilization. Number eight --

Tháng 7 vừa rồi, trên báo Khoa học,

(Voice: Steve, that's what I'm doing after TED.) (Laughter) (Applause)

19 nhà đại dương học công bố 1 bài viết rất bất thường.

Nó không hẳn là kết quả của 1 nghiên cứu, nó là 1 bài diễn văn.

SP: You've got it! You've got the job.

Họ nói rằng: "Chúng tôi đã quan sát các đại dương trong 1 thời gian dài,

Number eight: the ecosystem collapses.

Last July, in Science, the journal Science,

và chúng tôi muốn nói với bạn rằng, chúng không có vấn đề gì, chúng chỉ gần với sự sụp đổ mà thôi.

Các hệ sinh thái khác trên Trái Đất đang trong tình trạng cực kì nguy hiểm.

19 oceanographers published a very, very unusual article.

It wasn't really a research report; it was a screed.

Chúng ta đang sống trong thời đại của những vụ tuyệt chủng lớn vượt quá các mẫu hóa thạch

They said, we've been looking at the oceans for a long time now,

gấp 10 000 lần.

and we want to tell you they're not in trouble, they're near collapse.

Chúng ta đã mất 25% các loài quý hiếm ở Hawaii 20 năm qua.

Many other ecosystems on Earth are in real, real danger.

California được dự báo sẽ mất 25% các loài sinh vật trong 40 năm nữa.

We're living in a time of mass extinctions that exceeds the fossil record

by a factor of 10,000.

Đâu đó trong rừng Amazon là hàng rào bằng cây.

We have lost 25 percent of the unique species in Hawaii in the last 20 years.

Bạn đốn hạ những cái cây ấy, hệ sinh thái rừng mưa sẽ sụp đổ.

California is expected to lose 25 percent of its species in the next 40 years.

Ngoài kia cũng có 1 cái cây như vậy. Đó là những gì thật sự xảy ra.

Và khi hệ sinh thái đó sụp đổ, nó có thể làm mất đi 1 hệ sinh thái lớn với nó,

Somewhere in the Amazon forest is the marginal tree.

như bầu khí quyển của chúng ta. Vậy chúng ta phải làm gì? Những giải pháp cho vấn đề này là gì?

You cut down that tree, the rain forest collapses as an ecosystem.

There's really a tree like that out there. That's really what it comes to.

Có 1 vài mô hình của các hệ sinh thái như vậy.

And when that ecosystem collapses, it could take a major ecosystem with it,

Vấn đề với chúng là chúng ta biết quá ít về chúng,

like our atmosphere. So, what do we do about this? What are the solutions?

do đó chúng ta không biết được chúng thực sự gặp rắc rối cho tới khi mọi việc đã quá trễ.

Chúng ta cần biết sớm hơn khi chúng đang gặp rắc rối,

There is some modeling of ecosystems going on now.

và chúng ta cần có khả năng đưa các giải pháp vào các mô hình đó.

The problem with ecosystems is that we understand them so poorly,

Và với kiểu quyền lực chúng tôi đang có hiện nay,

that we don't know they're really in trouble until it's almost too late.

như tôi đã nói, có 1 vài việc đang được tiến hành, nhưng chúng cần tiền.

We need to know earlier that they're getting in trouble,

Quỹ Khoa học Quốc gia cần phải lên tiếng, bạn biết đó -

hầu như tất cả số tiền đầu tư cho khoa học ở đất nước này

and we need to be able to pump possible solutions into models.

tới từ Chính phủ liên bang, không bằng cách này cũng bằng cách khác.

And with the kind of computing power we have now,

Và họ có quyền ưu tiên, bạn biết đó?

there is, as I say, some of this going on, but it needs money.

Đây là những người trong Quỹ Khoa học Quốc gia

được nhắc tới, đây là điều quan trọng nhất.

National Science Foundation needs to say -- you know,

Đây là 1 trong những thứ họ phải suy nghĩ tới.

almost all the money that's spent on science in this country

Thứ nhì, chúng ta cần tạo nên sự dự trữ đa dạng sinh học trên hành tinh

comes from the federal government, one way or another.

và bắt đầu di chuyển chúng vòng quanh.

Đã có 1 thí nghiệm 4 - 5 năm trước ở bờ sông Georges

And they get to prioritize, you know?

There are people at the National Science Foundation

who get to say, this is the most important thing.

hay bờ sông Grand ở Newfoundland. Nó là vùng cấm câu cá.

This is one of the things they ought to be thinking more about.

Họ không thể câu cá ở đây trong bán kính 200 dặm.

Secondly, we need to create huge biodiversity reserves on the planet,

Và chuyện thú vị đã xảy ra: hầu như các loài cá đều trở lại

and start moving them around.

There's been an experiment for the last four or five years on the Georges Bank,

và sinh sản điên cuồng. Chúng ta cần bắt đầu làm điều này

or the Grand Banks off of Newfoundland. It's a no-take fishing zone.

vòng quanh thế giới. Chúng ta sẽ có những khu vực cấm.

Chúng tôi phải nói điều này, không thả neo ở Amazon trong vòng 20 năm tới.

They can't fish there for a radius of 200 miles.

Hãy để chúng hồi phục, trước khi chúng ta bắt đầu hủy hoại lần nữa.

And an amazing thing has happened: almost all the fish have come back,

(Vỗ tay)

and they're reproducing like crazy. We're going to have to start doing this

around the globe. We're going to have to have no-take zones.

Số 7: hạt gia tốc rủi ro.

We're going to have to say, no more logging in the Amazon for 20 years.

Tất cả các bạn có nhớ Ted Kaczynski, Unabomber chứ?

Let it recover, before we start logging again.

Một trong những thứ ông ta ca ngợi là thí nghiệm về máy gia tốc hạt

(Applause)

có thể trở nên nguy hiểm và khởi động chuỗi phản ứng có thể tiêu diệt cả hành tinh.

Number seven: particle accelerator mishap.

Có rất nhiều nhà vật lý học tỉnh táo, tin hay không tùy bạn,

You all remember Ted Kaczynski, the Unabomber?

có cùng 1 suy nghĩ với ông ta.

One of the things he raved about was that a particle accelerator experiment

Mùa xuân năm nay, có 1 máy gia tốc hạt ở Brookahven, trên đảo Long Island,

sẽ có 1 thí nghiệm tạo nên những hố đen.

could go haywire and set off a chain reaction that would destroy the world.

Họ dự đoán sẽ tạo nên những hố đen nhỏ.

A lot of very sober-minded physicists, believe it or not,

have had exactly the same thought.

Họ dự đoán rằng chúng sẽ bay hơi (cười)

This spring -- there's a collider at Brookhaven, on Long Island --

this spring, it's going to have an experiment in which it creates black holes.

Tôi hy vọng họ đoán đúng. (cười)

They are expecting to create little, tiny black holes.

Những thí nghiệm gia tốc hạt khác - 1 cái sẽ diễn ra vào mùa hè tới

They expect them to evaporate. (Laughter)

tại CERN - có khả năng tạo nên thứ gì đó gọi là "strangelet"

là 1 kiểu phản vật chất, khi chúng chạm vào 1 vật, chúng có thể phá hủy

I hope they're right. (Laughter)

và tiêu diệt nó. Hầu hết các nhà vật lý học nói rằng những máy gia tốc mà chúng ta có hiện nay

Other collider experiments -- there's one that's going to take place next summer

không đủ mạnh để tạo nên những lỗ đen và phản vật chất

at CERN -- have the possibility of creating something called strangelets,

mà chúng ta cần phải quan tâm đến, và có lẽ họ đúng.

which are kind of like antimatter. Whenever they hit other matter, they destroy it

Nhưng trên khắp thế giới, tại Nhật, tại Canada,

and obliterate it. Most physicists say that the accelerators we have now

có những bài phát biểu về chúng về việc phục hồi chúng tại Mỹ.

Chúng ta ngưng 1 máy lớn.

are not really powerful enough to create black holes and strangelets

Nhưng có những lời bàn tán về việc xây dựnng những máy gia tốc cực lớn.

that we need to worry about, and they're probably right.

Chúng ta có thể làm gì được gì? Giải pháp là gì?

But, all around the world, in Japan, in Canada,

Chúng ta có những thông tin nội bộ ở đây.

Chúng ta cần lời khuyên của những nhà vật lý hạt nhân để nói về vật lý hạt nhân

there's talk about this, of reviving this in the United States.

We shut one down that was going to be big.

But there's talk of building very big accelerators.

và những việc có thể làm với vật lý hạt nhân,

nhưng chúng ta cần phải nghĩ thoáng ra và kiểm soát

What can we do about this? What are the solutions?

We've got the fox watching the henhouse here.

những thí nghiệm này đang làm gì.

We need to -- we need the advice of particle physicists to talk about particle physics

Thứ nhì, chúng ta có 1 phòng thí nghiệm tự nhiên xung quanh Trái Đất.

Chúng ta có từ trường xung quanh Trái Đất,

and what should be done in particle physics,

và nó liên tục bị bắn phá bởi các hạt năng lượng cao, như proton.

but we need some outside thinking and watchdogging

Và theo tôi, chúng ta không có đủ thời gian

of what's going on with these experiments.

Secondly, we have a natural laboratory surrounding the Earth.

để nhìn vào phòng thí nghiệm tự nhiên ấy và tìm ra cái gì an toàn để thực hiện trên Trái Đất.

We have an electromagnetic field around the Earth,

and it's constantly bombarded by high-energy particles, like protons.

Số 6: Tai họa sinh học.

And in my opinion, we don't spend enough time

Đây là 1 trong những cái tôi thích nhất, bởi vì chúng ta đã có 1 vài vụ trên bắp Bt.

Bắp Bt là loại bắp có thể tự tạo ra thuốc trừ sâu cho chính nó để giết rệp bắp.

looking at that natural laboratory and figuring out first what's safe to do on Earth.

Bạn có thể đã nghe về nó rồi - dưới cái tên StarLink,

Number six: biotech disaster.

đặc biệt khi tất cả những vỏ bánh taco loại khỏi siêu thị

It's one of my favorite ones, because we've done several stories on Bt corn.

Bt corn is a corn that creates its own pesticide to kill a corn borer.

khoảng một năm rưỡi gần đây.

Thứ này được cho là làm thức ăn động vật tại Mỹ,

You may of heard of it -- heard it called StarLink,

và nó lọt vào nguồn cung cấp thức ăn cho con người, và có ai đó tìm ra được rằng

especially when all those taco shells were taken out of the supermarkets

nó lọt vào nguồn cung cấp thức ăn cho người rất dễ dàng.

Nhưng mọi việc chỉ được báo động cách đây vài tháng, tại Mexico,

about a year and a half ago.

This stuff was supposed to only be feed for animals in the United States,

nơi bắp Bt và tất cả các bắp biến đổi gene hoàn toàn bất hợp pháp,

and it got into the human food supply, and somebody should've figured out

họ tìm thấy gene của bắp Bt trong bắp dại.

that it would get in the human food supply very easily.

Chúng tôi nghĩ rằng bắp bắt nguồn từ Mexico.

But the thing that's alarming is a couple of months ago, in Mexico,

Đây là kho tàng đa dạng sinh học di truyền của ngô.

where Bt corn and all genetically altered corn is totally illegal,

Điều này đem lại 1 sự hoài nghi đã bị xua đuổi gần đây,

they found Bt corn genes in wild corn plants.

Now, corn originated, we think, in Mexico.

đó là siêu cỏ và siêu sâu rầy có thể lan tràn khắp thế giới,

This is the genetic biodiversity storehouse of corn.

bằng công nghệ sinh học, có thể phá hủy chuỗi thức ăn trên toàn thế giới

This brings back a skepticism that has gone away recently,

trong 1 thời gian ngắn.

Vậy chúng ta cần phải làm gì?

that superweeds and superpests could spread around the world,

Chúng ta đối xử với công nghệ sinh học bằng sự giám sát mà chúng ta đã áp dụng với nhà máy hạt nhân.

from biotechnology, that literally could destroy the world's food supply

Nó rất đơn giản. Đây là 1 lĩnh vực không được kiểm soát 1 cách đáng kinh ngạc.

in very short order.

Khi thảm họa StarLink xảy ra, có 1 trận chiến xảy ra giữa

So, what do we do about that?

EPA và FDA để xem ai có quyền, và có quyền ở phần nào của vấn đề này,

We treat biotechnology with the same scrutiny we apply to nuclear power plants.

và họ không làm rõ ra được trong vòng nhiều tháng. Điều đó thật điên rồ.

It's that simple. This is an amazingly unregulated field.

Số 5, một trong những thứ tôi yêu thích: đảo ngược chiều từ trường của Trái Đất.

When the StarLink disaster happened, there was a battle between the

EPA and the FDA over who really had authority, and over what parts of this,

Tin hay không tùy bạn, điều này xảy ra mỗi vài trăm ngàn năm 1 lần,

và đã xảy ra rất nhiều lần trong lịch sử của chúng ta.

and they didn't get it straightened out for months. That's kind of crazy.

Cực Bắc chuyển thành Cực Nam, Cực Nam thành Cực Bắc, và ngược lại.

Number five, one of my favorites: reversal of the Earth's magnetic field.

Nhưng chuyện gì sẽ xảy ra, khi việc đảo cực này xuất hiện,

chúng ta mất từ trường xung quanh Trái Đất trong khoảng thời gian cỡ 100 năm,

Believe it or not, this happens every few hundred thousand years,

and has happened many times in our history.

North Pole goes to the South, South Pole goes to the North, and vice versa.

và điều đó có nghĩa là tất cả những tia vũ trụ và hạt nhân

tới chúng ta từ Mặt Trời,

But what happens, as this occurs,

và từ trường này bảo vệ chúng ta khỏi chúng, nếu như vậy, về cơ bản, chúng ta sẽ bị nướng chín (Cười).

is that we lose our magnetic field around the Earth over the period of about 100 years,

and that means that all these cosmic rays and particles

that are to come streaming at us from the sun,

(Ai đó: Steve, tôi có 1 vài cái mũ dự phòng dưới lầu)

that this field protects us from, are -- well, basically, we're gonna fry. (Laughter)

SP: Vậy chúng ta có thể làm gì? Nhân tiện đó, chúng ta đã quá hạn rồi.

Đã qua 780 000 năm từ khi chuyện này xảy ra.

Vì vậy nó phải xảy ra khoảng 480 000 năm trước.

Ồ, 1 điều nữa.

(Voice: Steve, I have some additional hats downstairs.)

Các nhà khoa học nghĩ từ trường của chúng ta có thể bị sụt giảm khoảng 5%.

SP: So, what can we do about this? Oh, by the way, we're overdue.

It's been 780,000 years since this happened.

Có lẽ chúng ta đang ở trong những cơn quằn quại của nó.

So, it should have happened about 480,000 years ago.

Oh, and here's one other thing.

Một trong những vấn đề là tìm cách đo được Trái Đất khỏe cỡ nào,

Scientists think now our magnetic field may be diminished by about five percent.

chúng ta không có đủ dữ liệu thời tiết từ 60 năm trước,

ít dữ liệu hơn về tầng ozon.

So, maybe we're in the throes of it.

Vậy nên có một giải pháp đơn giản cho vấn đề này.

One of the problems of trying to figure out how healthy the Earth is,

Sẽ có rất nhiều tên lửa rẻ tiền được bán trên mạng

is that we have -- you know, we don't have good weather data from 60 years ago,

trong khoảng 6 - 7 năm nữa

sẽ đưa chúng ta tới tầng khí quyển thấp

much less data on things like the ozone layer.

Bạn biết đó, chúng ta có thể tạo ra ozone từ ống xả xe.

So, there's a fairly simple solution to this.

Nó không khó chút nào: chỉ cần 3 phân tử ozone.

There's going to be a lot of cheap rocketry that's going to come online

Nếu bạn mang toàn bộ tầng ozone xuống bề mặt Trái Đất,

in about six or seven years

that gets us into the low atmosphere very cheaply.

nó có độ dày cỡ 2 đồng penny, khoảng 14 pound/m2.

Bạn không cần chúng nhiều lắm ở trên kia.

You know, we can make ozone from car tailpipes.

Chúng ta cần học cách sửa chữa và bổ sung tầng ozone của Trái Đất.

It's not hard: it's just three oxygen atoms.

(Vỗ tay)

If you brought the entire ozone layer down to the surface of the Earth,

Số 4: những cơn bão Mặt Trời khổng lồ.

it would be the thickness of two pennies, at 14 pounds per square inch.

Bão Mặt Trời là sự bùng phát từ trường khổng lồ từ mặt trời

You don't need that much up there.

We need to learn how to repair and replenish the Earth's ozone layer.

bắn phá Trái Đất với các hạt hạ nguyên tử tốc độ cao.

(Applause)

Cho tới bây giờ, khí quyển và từ trường của chúng ta đã

Number four: giant solar flares.

bảo vệ chúng ta khỏi tai họa này rất tốt.

Solar flares are enormous magnetic outbursts from the Sun

Thỉnh thoảng, chúng ta hứng 1 đợt từ Mặt Trời

that bombard the Earth with high-speed subatomic particles.

phá hủy hệ thống thông tin liên lạc và xa hơn nữa, điện năng.

So far, our atmosphere has done, and our magnetic field has done

Nhưng điều đáng báo động ở đây là các nhà thiên văn học gần đây đã nghiên cứu

pretty well protecting us from this.

các ngôi sao tương đồng với Mặt Trời,

và họ thấy là số lượng của chúng khi đạt tới tuổi của Mặt Trời,

Occasionally, we get a flare from the Sun that causes havoc

vẫn còn chiếu sáng cỡ 20. Không kéo dài cho lắm.

with communications and so forth, and electricity.

But the alarming thing is that astronomers recently have been studying

Và họ nghĩ rằng những siêu bão này, mạnh hơn hàng triệu lần

bất kì cơn bão nào chúng ta từng hứng chịu từ Mặt Trời.

stars that are similar to our Sun,

and they've found that a number of them, when they're about the age of our Sun,

Hiển nhiên chúng ta không muốn hứng bất kì cái nào rồi. (cười)

brighten by a factor of as much as 20. Doesn't last for very long.

Có 1 mặt trái của nó. Khi nghiên cứu các ngôi sao

như Mặt Trời của chúng ta, chúng tôi nhận thấy chúng trải qua những khoảng thời gian sụt giảm

And they think these are super-flares, millions of times more powerful

than any flares we've had from our Sun so far.

khi tổng năng lượng chúng tỏa ra

Obviously, we don't want one of those. (Laughter)

giảm xuống cỡ khoảng 1%.

1% nghe có vẻ không nhiều cho lắm, nhưng nó sẽ tạo nên 1 địa ngục kỉ băng hà.

There's a flip side to it. In studying stars

like our Sun, we've found that they go through periods of diminishment,

Vậy chúng ta có thể làm gì?

(Cười) Bắt đầu địa khai sao Hỏa. Đây là 1 trong những đề tài yêu thích của tôi.

when their total amount of energy that's expelled from them

Tôi đã viết 1 câu chuyện về vấn đề này trên tạp chí Life vào năm 1993.

goes down by maybe one percent.

Đây là khoa học tên lửa, nhưng không phải loại khô khan.

One percent doesn't sound like a lot, but it would cause one hell of an ice age here.

Mọi thứ chúng ta cần để tạo nên khí quyển trên Sao Hỏa,

So, what can we do about this?

(Laughter) Start terraforming Mars. This is one of my favorite subjects.

và tạo 1 nên hành tinh sống được trên sao Hỏa, có lẽ nằm trong đây.

I wrote a story about this in Life magazine in 1993.

Và bạn chỉ cần gửi những nhà máy hạt nhân nhỏ lên đó

This is rocket science, but it's not hard rocket science.

nuốt chửng oxit sắt trên bề mặt sao Hỏa và nhả ra oxy.

Everything that we need to make an atmosphere on Mars,

and to make a livable planet on Mars, is probably there.

Vấn để là mất ít nhất 300 năm để khai khẩn sao Hỏa.

And you just, literally, have to send little nuclear factories up there

Thực sự cần khoảng 500 năm để làm được điều đó.

Không có lí do gì để không bắt đầu ngay từ hôm nay. (cười)

that gobble up the iron oxide on the surface of Mars and spit out the oxygen.

Số 3: thứ này không tuyệt vời ư? (cười)

The problem is it takes 300 years to terraform Mars, minimum.

Really more like 500 years to do it right.

1 bệnh dịch toàn cầu. Con người đã chiến đấu với vi khuẩn

There's no reason why we shouldn't start now. (Laughter)

từ khi con người bắt đầu tồn tại

và qua thời gian, vi khuẩn chắc chắn vẫn nằm chiếu trên.

Number three -- isn't this stuff cool? (Laughter)

Năm 1918, chúng ta có đại dịch cúm tại Mỹ giết chết 20 triệu người.

Lúc đó dân số khoảng 100 triệu người.

A new global epidemic. People have been at war with germs

ever since there have been people,

Bệnh dịch hạch ở châu Âu thời Trung Cổ

and from time to time, the germs sure get the upper hand.

giết chết 1/4 dân số châu Âu.

In 1918, we had a flu epidemic in the United States that killed 20 million people.

AIDS đang trở lại. Ebola dường như đang dẫn đầu

That was back when the population was around 100 million people.

với tần số báo cáo quá cao,

The bubonic plague in Europe, in the Middle Ages,

và những bệnh cũ như tả đang kháng với các loại kháng sinh.

killed one out of four Europeans.

Chúng ta đều biết rằng - kiểu hoảng sợ có thể xảy ra

AIDS is coming back. Ebola seems to be rearing its head

khi 1 bệnh cũ bùng phát trở lại, như bệnh than.

with much too much frequency,

Khả năng tồi tệ nhất là ngay cả 1 vi khuẩn vô cùng đơn giản, như tụ cầu,

and old diseases like cholera are becoming resistant to antibiotics.

We've all learned what -- the kind of panic that can occur

loài vi khuẩn mà kháng sinh vẫn còn tác dụng, đột biến.

when an old disease rears its head, like anthrax.

Và chúng ta biết rằng tụ cầu có thể làm được nhiều thứ kì diệu.

The worst possibility is that a very simple germ, like staph,

1 tế bào tụ cầu ở bên cạnh 1 tế bào cơ của cơ thể bạn và mượn các gene từ nó

khi các kháng sinh tấn công, thay đổi bộ gene và đột biến.

for which we have one antibiotic that still works, mutates.

Mối nguy hiểm là 1 số loài vi khuẩn như tụ cầu sẽ

đột biến thành 1 thứ gì đó thật sự nguy hiểm, dễ lây lan,

And we know staph can do amazing things.

A staph cell can be next to a muscle cell in your body and borrow genes from it

và sẽ quét sạch dân số trước khi chúng ta có thể làm điều gì đó.

when antibiotics come, and change and mutate.

Điều này từng xảy ra 1 lần. Khoảng 12 000 năm trước,

có 1 làn sóng tuyệt chủng các động vật có vú ở châu Mỹ,

The danger is that some germ like staph will be --

will mutate into something that's really virulent, very contagious,

và được nghi ngờ gây ra bởi 1 loại dịch bệnh nguy hiểm.

and will sweep through populations before we can do anything about it.

Vậy chúng ta có thể làm được gì?

Đơn giản thôi! Chúng ta sử dụng kháng sinh (Vỗ tay)

That's happened before. About 12,000 years ago,

there was a massive wave of mammal extinctions in the Americas,

mỗi con bò, mỗi con cừu, mỗi con gà, tất cả đều được sử dụng kháng sinh mỗi ngày.

and that is thought to have been a virulent disease.

Bạn biết đó, bạn tới 1 nhà hàng, bạn ăn món cá, tôi có thông tin cho bạn đây,

So, what can we do about it?

chúng đều được nuôi. Bạn biết đó, bạn phải hỏi mỗi khi đi ăn nếu cá bạn dùng có phải tự nhiên hay không,

It is nuts. We give antibiotics -- (Applause) --

bởi vì họ sẽ không nói cho bạn biết điều đó. Chúng ta đưa ra những mật mã.

every cow, every lamb, every chicken, they get antibiotics every day, all.

Điều này giống như trong chiến tranh và đưa cho ai đó mật mã bí mật của bạn.

Chúng ta nói với các loài vi khuẩn ngoài kia cách chúng ta đối phó với chúng.

You know, you go to a restaurant, you eat fish, I got news for you,

it's all farmed. You know, you gotta ask when you go to a restaurant if it's a wild fish,

Chúng ta phải sửa được điều đó. Chúng ta phải lách luật ngay bây giờ.

Thứ nhì, hệ thống sức khỏe công cộng của chúng ta, như chúng ta đã thấy qua bệnh than, thật sự là thảm họa.

cause they're not going to tell you. We're giving away the code.

This is like being at war and giving somebody your secret code.

Chúng ta có sự bùng nổ dịch bệnh thật sự ở Mỹ,

We're telling the germs out there how to fight us.

chúng ta chưa được chuẩn bị để đối phó với nó.

We gotta fix that. We gotta outlaw that right away.

Bây giờ, tiền trong ngân sách liên bang, năm sau,

Secondly, our public health system, as we saw with anthrax, is a real disaster.

để xây dựng dịch vụ y tế công cộng.

Nhưng tôi không nghĩ nhất thiết phải làm vậy.

We have a real, major outbreak of disease in the United States,

Số 2 - cái tôi yêu thích - chúng ta gặp 1 lỗ đen giả.

we are not prepared to cope with it.

Bạn biết đó, 10 năm trước, hay 15 năm trước,

Now, there is money in the federal budget, next year,

to build up the public health service.

bạn bước vào 1 hội nghị thiên văn học và nói rằng,

But I don't think to any extent that it really needs to be done.

"Bạn biết đó, có lẽ có 1 lỗ đen ở trung tâm của mỗi dải ngân hà."

và họ sẽ phản đối bạn để rời khỏi bục thuyết trình.

Number two -- my favorite -- we meet a rogue black hole.

Và bây giờ, nếu bạn bước vào 1 trong các hội nghị này và nói,

"Ồ, tôi không nghĩ có lỗ đen ngoài kia đâu", họ sẽ phản đối bạn.

You know, 10 years ago, or 15 years ago, really,

Sự thấu hiểu của chúng ta về cách vũ trụ vận hành thật sự

you walk into an astronomy convention, and you say,

"You know, there's probably a black hole at the center of every galaxy,"

đạt được những thành tựu không thể tin được trong những năm gần đây.

and they're going to hoot you off the stage.

And now, if you went into one of those conventions and you said,

Chúng ta nghĩ rằng có khoảng 10 triệu ngôi sao chết chỉ trong Dải Ngân Hà của chúng ta.

"Well, I don't think black holes are out there," they'd hoot you off the stage.

Our comprehension of the way the universe works is really --

Và những ngôi sao này nén xuống thành thứ gì đó rộng khoảng 12, 15 dặm,

has just gained unbelievably in recent years.

và chúng là những lỗ đen. Và chúng ngấu nghiến tất cả mọi thứ xung quanh nó,

We think that there are about 10 million dead stars in the Milky Way alone, our galaxy.

bao gồm ánh sáng, đó là lí do tại sao chúng ta không thể thấy được chúng.

Hầu hết chúng nên ở quỹ đạo xung quanh thứ gì đó.

And these stars have compressed down to maybe something like 12, 15 miles wide,

Nhưng những thiên hà là nơi rất tàn ác, và mọi thứ có thể rơi khỏi quỹ đạo.

and they are black holes. And they are gobbling up everything around them,

Thêm vào đó, không gian vô cùng lớn.

including light, which is why we can't see them.

Vậy nên ngay cả khi bạn ném triệu thứ như thế này ra khỏi quỹ đạo,

Most of them should be in orbit around something.

khả năng 1 trong số chúng quay trở lại đập vào bạn rất ít.

But galaxies are very violent places, and things can be spun out of orbit.

Nhưng phải tiến lại gần hơn nữa, cỡ 1 tỉ dặm khỏi những thứ này.

And also, space is incredibly vast.

So even if you flung a million of these things out of orbit,

Khoảng 1 tỉ dặm, đây là những gì xảy ra với quỹ đạo Trái Đất:

the chances that one would actually hit us is fairly remote.

nó trở nên gần như là hình eclip thay vì hình tròn.

But it only has to get close, about a billion miles away, one of these things.

Và 3 tháng trong năm

nhiệt độ bề mặt tăng thêm 150 lên 180.

3 tháng trong năm, nhiệt độ giảm 50 xuống dưới 0 độ.

About a billion miles away, here's what happens to Earth's orbit:

Điều này cũng không tốt lắm. Chúng ta có thể làm được gì?

it becomes elliptical instead of circular.

Và đây là điều tôi lo sợ nhất. (Cười)

And for three months out of the year,

the surface temperatures go up to 150 to 180.

Tôi không có được 1 câu trả lời đầy đủ cho câu hỏi này.

For three months out of the year, they go to 50 below zero.

That won't work too well. What can we do about this?

1 lần nữa, chúng ta phải nghĩ về 1 cuộc chiến lập nghiệp.

And this is my scariest. (Laughter)

Và cuối cùng, số 1: mối nguy hiểm lớn nhất với cuộc sống như chúng ta hằng biết, tôi nghĩ là

I don't have a good answer for this one.

1 thiên thạch cực kì lớn hướng thẳng về phía Trái Đất.

Thứ quan trọng cần nhớ ở đây là - nó không phải là câu hỏi "nếu như"

Again, we gotta think about being a colonizing race.

mà là câu hỏi "khi nào" và "lớn cỡ nào".

And finally, number one: biggest danger to life as we know it, I think,

Năm 1908, chỉ 1 mảnh thiên thạch cỡ 200ft

a really big asteroid heads for Earth.

phát nổ bên ngoài Siberia và san bằng khu rừng cỡ 100 dặm.

The important thing to remember here -- this is not a question of if,

Nó có tác dụng của khoảng 1000 trái bom Hiroshima.

this is a question of when, and how big.

Những nhà thiên văn học ước tính những thiên thạch nhỏ này xuất hiện mỗi 100 năm.

In 1908, just a 200-foot piece of a comet

exploded over Siberia and flattened forests for maybe 100 miles.

Năm 1989, 1 thiên thạch lớn bay qua cách Trái Đất 400 000 dặm.

It had the effect of about 1,000 Hiroshima bombs.

Không gì đáng lo, đúng không?

Astronomers estimate that little asteroids like that come about every hundred years.

Nó băng thẳng qua quỹ đạo của Trái Đất. Chúng ta ở ngay vị trí đó 6h trước.

In 1989, a large asteroid passed 400,000 miles away from Earth.

1 thiên thạch nhỏ, rộng cỡ nửa dặm,

Nothing to worry about, right?

It passed directly through Earth's orbit. We were in that that spot six hours earlier.

theo sau bởi sự sụt giảm nhiệt độ toàn cầu trầm trọng từ những mảnh vụn vỡ ra -

mùa đông nguyên tử của Carl Sagan.

1 thiên thạch cỡ 5 dặm gây nên những cuộc tuyệt chủng lớn.

A small asteroid, say a half mile wide, would touch off firestorms

Chúng tôi nghĩ thứ làm khủng long tuyệt chủng to cỡ 5 dặm.

Chúng đang ở đâu? Có 1 thứ được gọi là vành đai Kuiper,

followed by severe global cooling from the debris kicked up --

cái mà một vài người nghĩ Sao Thiên Vương không phải là 1 hành tinh,

Carl Sagan's nuclear winter thing.

An asteroid five miles wide causes major extinctions.

đó là vị trí của Sao Thiên Vương, nó nằm ở vành đai Kuiper.

We think the one that got the dinosaurs was about five miles wide.

Có thứ nằm xa hơn 1 tí nữa, gọi là "Đám mây Oort"

Có khoảng 100 000 quả bóng bằng băng và đá thiên thạch thì đúng hơn

Where are they? There's something called the Kuiper belt,

which -- some people think Pluto's not a planet,

ngoài đó, đường kính cỡ 50 dặm hoặc hơn,

that's where Pluto is, it's in the Kuiper belt.

và chúng thường xuyên xoay vòng quanh,

There's also something a little farther out, called the Oort cloud.

về phía Mặt Trời và bay lướt qua Trái Đất khá gần.

There are about 100,000 balls of ice and rock -- comets, really --

Điều đáng quan tâm hơn nữa, tôi nghĩ là những thiên thạch nằm giữa Sao Hỏa và Sao Mộc.

out there, that are 50 miles in diameter or more,

and they regularly take a little spin,

in towards the Sun and pass reasonably close to us.

Nhân viên tại Trung tâm quan sát bầu trời nói cho chúng tôi biết mùa thu năm ngoái

họ đang xây dựng bản đồ vũ trụ đầu tiên, bản đồ 3 chiều của vũ trụ

Of more concern, I think, is the asteroids that exist between Mars and Jupiter.

có khoảng 700 000 thiên thạch giữa sao Hỏa và sao Mộc

to cỡ nửa dặm trở lên.

The folks at the Sloan Digital Sky Survey told us last fall --

they're making the first map of the universe, three-dimensional map of the universe --

Vậy bạn nói, được rồi, khả năng những chuyện này sẽ thực sự xảy ra là bao nhiêu?

that there are probably 700,000 asteroids between Mars and Jupiter

Andrew, anh có thể đưa biểu đồ này lên được không?

that are a half a mile big or bigger.

Đây là biểu đồ mà Dr. Clark Chapman tại Viện nghiên cứu Southwest

So you say, yeah, well, what are really the chances of this happening?

trình bày tại Congress vài năm trước.

Bạn sẽ để ý rằng cơ hội để 1 cú va chạm thiên thạch đủ tác động để giết chết bạn

Andrew, can you put that chart up?

cỡ khoảng 1 trong 20 000, dựa vào các công việc họ đã làm.

This is a chart that Dr. Clark Chapman at the Southwest Research Institute

Bây giờ hãy nhìn vào cái bên phải dưới nó.

Tai nạn rơi máy bay, 1/20 000.

presented to Congress a few years ago.

You'll notice that the chance of an asteroid-slash-comet impact killing you

Chúng ta dành 1 số tiền khổng lồ cố gắng bảo đảm chúng ta không chết trong tai nạn máy bay,

is about one in 20,000, according to the work they've done.

và chúng ta không dành nhiều cho vấn đề này. Và hơn hết, cái này có thể phòng ngừa được.

Now look at the one right below that.

Passenger aircraft crash, one in 20,000.

Cuối cùng chúng ta có, chỉ trong năm ngoái, công nghệ để dừng cái lạnh này lại.

We spend an awful lot of money trying to be sure that we don't die in airplane accidents,

Chúng ta có thể có được giải pháp không?

NASA đang bỏ ra 3 triệu đô la 1 năm, 3 triệu đô

and we're not spending hardly anything on this. And yet, this is completely preventable.

đây là một số tiền ít ỏi - để tìm kiếm các thiên thạch.

Bởi vì chúng ta có thể thực sự phát hiện ra mỗi một thiên thạch đang ở ngoài đó,

We finally have, just in the last year, the technology to stop this cold.

Could we have the solutions?

và nếu như chúng có thể đâm Trái Đất, và khi nào chúng đâm.

NASA's spending three million dollars a year, three million bucks --

Và họ đang cố gắng làm điều đó.

Nhưng nó sẽ mất tới 10 năm khi dành tới 3 triệu đô la mỗi năm

that is like pocket change -- to search for asteroids.

ngay cả sau đó, họ khẳng định họ sẽ chỉ có cỡ 80% của số tiền đó được kê khai.

Because we can actually figure out every asteroid that's out there,

Thiên thạch là 1 thứ nguy hiểm.

and if it might hit Earth, and when it might hit Earth.

Chúng ta thật sự không có công nghệ nào để dự đoán được quỹ đạo của sao chổi

And they're trying to do that.

hay khi nào tên của chúng có thể đi ngang qua.

But it's going to take them 10 years, at spending three million dollars a year,

Nhưng chúng ta có nhiều thời gian nếu chúng ta dự đoán được lúc nào chúng đến.

and even then, they claim they'll only have about 80 percent of them catalogued.

Chúng ta thật sự cần 1 đài chuyên dụng.

Comets are a tougher act.

Bạn sẽ để ý hầu hết các sao chổi được đặt tên theo tên những người mà bạn chưa bao giờ nghe nói tới,

We don't really have the technology to predict comet trajectories,

những nhà thiên văn học nghiệp dư? Đó là do không có ai đi tìm chúng cả, ngoại trừ những người nghiệp dư.

or when one with our name on it might arrive.

Chúng ta cần 1 đài quan sát chuyên dụng chuyên đi tìm các sao chổi này.

But we would have lots of time, if we see it coming.

We really need a dedicated observatory.

Phần thứ 2 của giải pháp: chúng ta cần tìm ra cách làm nổ tung 1 thiên thạch

You'll notice that a lot of comets are named after people you never heard of,

hay thay đổi quỹ đạo của nó. Hiện tại, 1 năm trước, chúng ta đã làm được 1 điều phi thường.

amateur astronomers? That's because nobody's looking for them, except amateurs.

Chúng tôi đã gửi 1 tàu thăm dò ra vành đai thiên thạch này,

We need a dedicated observatory that looks for comets.

gọi là NEAR (Cuộc gặp mặt thiên thạch gần Trái Đất)

Part two of the solutions: we need to figure out how to blow up an asteroid,

Và những con tàu quay xung quanh 1 thiên thạch to cỡ 30, à không 22 dặm gọi là Eros.

or alter its trajectory. Now, a year ago, we did an amazing thing.

Và sau đó, tất nhiên bạn biết đó, chúng thả ra 1 trong những thứ đồ của NASA,

We sent a probe out to this asteroid belt,

called NEAR, Near Earth Asteroid Rendezvous.

nơi chúng có thêm năng lượng và khí dự trữ và tất cả mọi thứ,

And these guys orbited a 30 -- or no, about a 22-mile long asteroid called Eros.

sau đó, ngay phút cuối cùng, chúng đổ bộ.

Khi nhiệm vụ đã kết thúc, chúng thật sự hạ cánh trên thứ đó.

Chúng tôi đã cho hạ cánh 1 tàu vũ trụ trên 1 thiên thạch. Đó không phải là 1 việc lớn.

And then, of course, you know, they pulled one of those sneaky NASA things,

Bây giờ, vấn đề với việc gửi 1 quả bom cho thứ này là

where they had extra batteries and extra gas aboard and everything,

bạn không có bất cứ cái gì để tạo lực đẩy để bay ngược vào lại không gian, vì không có không khí.

and then, at the last minute, they landed.

When the mission was over, they actually landed on the thing.

Một vụ nổ hạt nhân chỉ có nhiệt độ cao,

We have landed a rocket ship on an asteroid. It's not a big deal.

nhưng chúng ta thật sự không có thứ gì đủ to để làm chảy 1 thiên thạch cỡ 22 dặm chiều dài

Now, the trouble with just sending a bomb out for this thing

hay làm bốc hơi nó, đại loại vậy.

is that you don't have anything to push against in space, because there's no air.

Nhưng chúng ta có thể học cách hạ cánh trên những thiên thạch có tên chúng ta trên đó

A nuclear explosion is just as hot,

và đặt 1 thứ gì đó như động cơ đẩy ion nhỏ trên đó

but we don't really have anything big enough to melt a 22-mile long asteroid,

nó sẽ nhẹ nhàng, từ từ, sau 1 khoảng thời gian, đẩy thiên thạch qua 1 quỹ đạo hoàn toàn khác

or vaporize it, would be more like it.

But we can learn to land on these asteroids that have our name on them

nếu chúng ta tính toán đúng, việc này sẽ làm thiên thạch nó khỏi đụng trúng Trái Đất.

Đây chỉ là vấn đề tìm ra cách giải quyết và áp dụng vào thực tế.

and put something like a small ion propulsion motor on it,

Tôi biết các bạn đang cảm thấy nhức đầu từ những thông tin này.

which would gently, slowly, after a period of time, push it into a different trajectory,

Ôi trời ơi! Quá nhiều mối đe dọa!

which, if we've done our math right, would keep it from hitting Earth.

Cái này, tôi nghĩ tôi nhớ, là ngày 11/09

Chúng ta không muốn bị dồn vào thế kẹt 1 lần nữa.

This is just a matter of finding 'em, going there, and doing something about it.

Chúng ta biết về thứ này.

Khoa học có khả năng dự đoán được tương lai trong nhiều trường hợp.

I know your head is spinning from all this stuff.

Yikes! So many big threats!

Tri thức là sức mạnh.

Điều tồi tệ nhất chúng ta có thể làm là, tôi lo đủ về

The thing, I think, to remember, is September 11.

We don't want to get caught flat-footed again.

việc không lo lắng gì về thiên thạch cả (Cười)

We know about this stuff.

Science has the power to predict the future in many cases now.

Đó là 1 lỗi có thể phải trả giá bằng cả tương lai chúng ta.

Knowledge is power.

The worst thing we can do is say, jeez, I got enough to worry about

Cảm ơn.

without worrying about an asteroid. (Laughter)

That's a mistake that could literally cost us our future.

Thank you.