How protest is redefining democracy around the world | Zachariah Mampilly

Translator: Minh Ngọc Hoàng Reviewer: Nhị Khánh Trần

Like many of you, I'm often frustrated by the democratic process.

Giống như nhiều người, tôi thường thấy phiền hà bởi quá trình dân chủ hóa.

It's messy, it's complicated,

Nó rắc rối và phức tạp,

it's often inefficient.

và thường không hiệu quả.

Our political leaders feel disconnected

Các lãnh đạo chính trị làm ngơ

from the concerns of ordinary people.

trước những vấn đề của người dân.

Many feel that voting every few years

Nhiều người cảm thấy việc cứ mấy năm lại đi bầu cử

for leaders disconnected from their daily challenges

cho những lãnh đạo không hiểu vấn đề hàng ngày của họ

is pointless.

thật vô nghĩa.

But before we reject democracy,

Nhưng trước khi ta chối bỏ dân chủ,

let's imagine what it could be.

hãy hình dung điều mà nó có thể làm.

And I believe that African activists are redefining democracy

Tôi tin những nhà hoạt động châu Phi đang định nghĩa lại nền dân chủ

by putting protest at its center,

bằng cách tập trung vào các cuộc biểu tình

what I refer to as "protest democracy."

cái mà tôi gọi là "biểu tình dân chủ".

International organizations and academic experts

Các tổ chức quốc tế và những chuyên gia hàn lâm

define democracy as regular, multiparty electoral competition.

định nghĩa dân chủ là cuộc cạnh tranh thường xuyên giữa các đảng qua bầu cử.

But democracy should not only be about elites competing at the ballot box.

Nhưng dân chủ không nên chỉ là cuộc chiến tại hòm phiếu của giới thượng lưu.

For it to have meaning,

Để nó thực sự có ý nghĩa,

it's something we must engage in every day.

chúng ta phải kết nối với nó mỗi ngày.

When I say "protest democracy,"

Khi tôi nói "biểu tình dân chủ",

I'm challenging how we think about democratic action.

tôi đang thách thức cách ta nghĩ về những hành động mang tính dân chủ.

Viewing democracy as only elections is no longer adequate

Chỉ nhìn nhận dân chủ qua bầu cử không những không đủ

and threatens democracy itself.

mà còn đe doạ đến chính sự dân chủ.

So we must protest democracy to give it a renewed meaning.

Do đó ta phải phản đối dân chủ để tạo ra một ý nghĩa mới cho nó.

What would this look like?

Điều này sẽ xảy ra thế nào?

We need to turn to African societies,

Ta cần nhìn vào xã hội châu Phi,

where ordinary people are increasingly taking to the streets

nơi người dân biểu tình càng nhiều trên đường phố

to transform their lives.

nhằm thay đổi cuộc sống của họ.

African social movements have often been at the forefront

Những phong trào xã hội ở châu Phi đều nhằm

of conceptualizing democracy in this way.

khái niệm hóa dân chủ theo cách này.

This may come as a surprise to those of who think

Có thể bất ngờ khi có người nghĩ rằng

that the only way Africans engage in politics

cách duy nhất mà người châu Phi tham gia vào chính trị

is through the barrel of the gun.

là thông qua nòng súng.

But increasingly, young people are taking to the streets

Nhưng dần dần, nhiều người trẻ đã xuống phố

and abandoning organized violence

và tránh xa những cuộc bạo loạn có tổ chức

in favor of more effective nonviolent action.

để hưởng ứng những hành động không bạo lực.

Tôi đã dành hơn hai thập kỉ qua nói chuyện với những nhà hoạt động châu Phi,

I've spent much of the past two decades talking to African activists,

both violent and nonviolent.

cả bạo lực và phi bạo lực.

Khắp châu Phi, những người trẻ đang đứng lên

Across Africa, young people are rising up

to challenge almost every type of regime known to humanity.

để thách thức hầu hết mọi chế độ độc tài đe dọa nhân loại.

This is my friend Thiat.

Đây là bạn tôi Thiat.

He's a rapper from Senegal.

Anh ta là một rapper người Senegal.

Anh ta lãnh đạo một phong trào lớn ở Senegal,

He led a large movement in Senegal

that was successful in preventing the president from stealing a third term.

và đã thành công trong việc ngăn chặn một vị tổng thống tiếp tục nhiệm kì thứ 3.

From Morocco to Lesotho,

Từ Morocco đến Lesotho,

young people are rising up against entrenched monarchies:

giới trẻ đang đứng lên chống lại chế độ quân chủ cố hữu;

in Egypt and Sudan,

ở Ai Cập và Sudan,

against brutal dictatorships;

họ chống lại chế độ độc tài tàn bạo;

in Uganda and Ethiopia,

Ở Uganda và Ethiopia

against powerful militarized states

là chống lại sự lạm quyền của quân đội

with quasi-democratic veneers;

với vỏ bọc bán dân chủ;

in South Africa, where this image was taken,

ở Nam Phi, nơi những hình ảnh này được ghi lại,

and Burundi,

ở Burundi,

against democratically elected leaders

họ chống lại những kẻ cầm quyền được bầu cử

who have done little to improve the conditions for ordinary people.

nhưng chẳng hề làm gì để cải thiện cuộc sống của dân chúng.

Xuyên suốt cả châu lục, biểu tình không còn xa lạ nữa,

Across the continent, protest is not exceptional,

but a normal part of life.

mà là phần trong cuộc sống.

Africans use protests to challenge both dictators

Người dân châu Phi dùng những cuộc biểu tình

để thách thức những kẻ độc tài

as well as power cuts.

cũng như việc ngắt điện.

In a way, Africans are protesting democracy itself,

Nói cách khác, người dân châu Phi đang chống lại nền dân chủ,

enriching its possibilities for us all.

giúp mở ra thêm cơ hội cho tất cả chúng ta.

There have been two major waves of African protest,

Đã có hai làn sóng biểu tình lớn ở châu Phi,

and we are currently living through the third,

và chúng ta đang trải qua làn sóng thứ 3,

which began around 2005.

bắt đầu từ năm 2005.

It includes the so-called Arab Spring,

Nó bao gồm cái gọi là Mùa Xuân Ả Rập,

which took place mostly on the continent.

đã xảy ra ở hầu hết mọi nơi trên châu lục.

The first wave took place in the 1940s and 1950s

Làn sóng đầu tiên xảy ra vào những năm 1940 và 1950

and led to Africa's decolonization.

giúp giải phóng toàn châu Phi khỏi chế độ thuộc đia.

Kwame Nkrumah led a broad coalition in Ghana

Kwame Nkrumah đã dẫn đầu một liên minh ở Ghana

that overthrew British rule,

để lật đổ sự thống trị của Anh,

trở thành hình mẫu cho phong trào không bạo lực toàn cầu.

providing a template for nonviolent movements globally.

The second wave took place in the 1980s and 1990s

Làn sóng thứ hai xảy ra vào những năm 1980 và 1990

chống lại những biện pháp thắt lưng buộc bụng

against austerity measures that imposed harsh conditions

với những điều kiện khó khăn

on African economies.

lên nền kinh tế của châu Phi.

Những cuộc biểu tình này dẫn đến việc lật đổ chế độ chuyên chế độc tài

These protests led to the overthrow of autocratic regimes

and led to the introduction

và đã mở đường

of multiparty elections across the continent.

cho nhiều cuộc bầu cử đa đảng xuyên suốt châu lục.

The ongoing third wave is correcting the shortcomings of the earlier two.

Làn sóng thứ ba đang diễn ra là để điều chỉnh lại

những thiếu sót của hai làn sóng trước.

If the first wave brought liberation but not democracy,

Nếu làn sóng thứ nhất đem lại tự do nhưng không có nền dân chủ,

và làn sóng thứ 2, là những cuộc bầu cử nhưng chỉ dành cho tầng lớp thượng lưu,

and the second, elections but only for the elites,

then it is the third wave

thì làn sóng thứ 3

that is most concerned with transforming democracy

tập trung vào việc đem nền dân chủ

into the rule of the people.

đặt vào tay của quần chúng.

It includes movements like Y'en a Marre in Senegal,

Nó bao gồm cả những phong trào như Y'en a Mare ở Senegal,

Le Balai Citoyen in Burkina Faso,

Le Balai Citoyen ở Burkina Faso,

Tajamuka in Zimbabwe,

Tajamuka ở Zimbabwe,

LUCHA and Filimbi in the Democratic Republic of Congo,

LUCHA và Filimbi ở Cộng hoà Dân chủ Congo,

movements that work outside of more conventional nongovernmental organizations

những phong trào hoạt động bên ngoài sự kiểm soát

của những tổ chức phi chính phủ đương thời

and political parties

và các đảng chính trị

to challenge the economic and political system itself,

để thách thức nền kinh tế và hệ thống chính trị,

often at great risk.

thường đối mặt với nhiều nguy hiểm.

Brilliant young activists like LUCHA's Fred Bauma

Những nhà hoạt động trẻ tài năng như Fred Bauma của phong trào LUCHA

have been detained and tortured,

đã bị bắt và hành hạ dã man,

often with little to no outcry from the international community.

và thường không nhận được sự bênh vực từ cộng đồng quốc tế.

Và còn nhiều cái tên nữa, có thể thấy từ tài liệu chúng tôi thu thập được,

The list goes on, as you can see from some of the data we collected.

There have been large popular protests

có rất nhiều những cuộc biểu tình lớn

in over 40 African countries since 2005,

trên hơn 40 nước châu Phi kể từ năm 2005,

and if you look, you'll recognize that in 2011,

và nếu tìm hiểu thêm, bạn sẽ thấy rằng vào năm 2011,

the year of the so-called Arab Spring,

cái năm được gọi là Mùa Xuân Ả Rập,

was actually the spike of this broader wave.

là đỉnh điểm của làn sóng này.

Trái ngược với những quan niệm phổ biến,

Contrary to popular belief,

many of these protests have been successful.

rất nhiều những cuộc biểu tình đã thành công.

We know of the dictators falling in Tunisia and in Egypt,

Chúng ta có thể thấy qua sự thất bại của chế độ độc tài ở Tunisia và Ai Cập,

but popular movements have prevented presidents from stealing third terms

những phong trào phổ biến đã ngăn chặn các tổng thống tiếp tục nhiệm kì thứ ba

in Senegal, in Malawi and Burkina Faso as well.

ở Senegal, ở Malawi và Burkina Faso.

Điều gì đã thúc giục sự phát triển mạnh mẽ của những cuộc biểu tình này?

What's driving this upsurge of protest?

Demographically, Africa is both the youngest

Về mặt dân số, châu Phi là châu lục trẻ nhất

and the fastest-growing continent,

và tăng trưởng nhanh nhất,

with the largest age gap between the people and their rulers.

nhưng khoảng cách tuổi tác giữa người dân và người cầm quyền lại là lớn nhất.

It is urbanizing at a tremendous pace.

Nó đang bị đô thị hoá ở tốc độ chóng mặt.

Xét về kinh tế, những nước châu Phi vẫn đang phát triển

Economically, African countries have been growing for over a decade now,

trong suốt hơn một thập kỉ qua,

largely driven by investments from Asia.

phần lớn dựa vào những nguồn đầu tư từ châu Á.

But little of this wealth is trickling down.

Nhưng chỉ một số ít lợi nhuận vào tay người dân.

Formal jobs in the industrial sector are actually decreasing,

Thực ra, công việc chính quy ở các ngành công nghiệp đang giảm dần,

with informal labor the only option left for people to eke out a living.

và việc làm không chính quy là cơ hội duy nhất còn lại

để những người dân có thể kiếm sống.

As a result, inequality is skyrocketing,

Kết quả là, sự bất bình đẳng trong xã hội leo thang,

and political leaders are increasingly disconnected

và những nhà lãnh đạo chính trị ngày một xa cách hơn

from their much younger populations.

với thế hệ trẻ.

For those of us from outside of Africa,

Với những nơi không phải Châu Phi,

we're familiar with parts of this story:

chúng ta đã quá quen thuộc với việc lịch sử được lặp lại:

a massive spike in inequality,

sự gia tăng đột biến của bất bình đẳng,

the product of a decline in good jobs for good wages

sự suy giảm của việc tốt lương cao

that were once considered the hallmark of an advanced society;

điều từng được coi là dấu ấn của một xã hội tân tiến;

the capture of our political parties by elites

sự thao túng các đảng chính trị bởi giới thượng lưu

accompanied by the hollowing out of civil society

dẫn đến sự mục ruỗng của xã hội văn minh

that once provided a voice to ordinary people;

một xã hội từng đem lại tiếng nói cho dân thường;

that sinking feeling that no matter what you do,

cảm giác bị nhấn chìm bất kể bạn làm điều gì,

external factors related to the global economy

những yếu tố bên ngoài liên quan tới nền kinh tế toàn cầu

can disrupt our lives for the worse.

có thể phá vỡ cuộc sống của ta ở mức tệ nhất.

Our political leaders seem helpless,

Các vị lãnh đạo của ta có vẻ vô dụng,

insisting on austerity,

cố bám lấy chính sách thắt lưng buộc bụng,

even as public goods diminish to levels unseen in decades.

dù sản phẩm công cộng xuống cấp

tới mức chưa từng thấy trong nhiều thập kỉ.

And this is when they're not succumbing to exclusionary nationalism,

Đây là khi họ không hề bị đào thải bởi chủ nghĩa dân tộc,

blaming our woes on the weak rather than the powerful.

đổ những lỗi lầm lên kẻ yếu thế hơn là kẻ nằm quyền lực.

What those of us from North America and Western Europe consider to be new

Nếu các bạn từ Bắc Mỹ hay Tây Âu có thể sẽ cảm thấy điều này mới mẻ

has been the normal condition of African life since the 1970s.

nhưng đây lại là điều kiện sống ở châu Phi kể từ những năm 1970.

So who better to learn from

Vậy thì còn có thể học được từ ai

than those who have been engaged in resistance to these conditions

tốt hơn từ những người đã tham gia vào những phong trào chính trị

for the longest period of time?

lâu nhất từ trước đến nay?

What can we learn from African protest democracy?

Chúng ta có thể học được gì từ những cuộc biểu tình dân chủ ở châu Phi?

First, democracy must begin with ordinary people.

Trước hết, sự dân chủ phải bắt đầu từ những người dân thường.

Viewing democracy as only elections has led to widespread disillusionment.

Đánh giá sự dân chủ qua cuộc bầu cử chỉ làm con người mù quáng.

We must instead work to center ordinary people in democratic life.

Chúng ta cần tập trung vào việc mang lại sự dân chủ bình đẳng cho tất cả mọi người.

Protest provides us one way to do that.

Những cuộc biểu tình là một cách giúp ta thực hiện điều đó.

Regardless of your age, sexuality, your gender,

Bất kể tuổi tác hay giới tính,

whether you're a citizen or a non-citizen, able-bodied or disabled,

dù bạn là một công dân hay người di cư, lành lặn hay khuyết tật,

anyone can participate.

tất cả mọi người đều có thể tham gia.

In contrast to elections,

Ngược lại với những cuộc bầu cử,

protests are not confined by rigid electoral cycles.

biểu tình không bị gò bó bởi thời gian của mỗi nhiệm kì.

They offer a much more immediate form of action

Nó đưa ra một giải pháp nhanh chóng hơn

in our era of instant feedback.

trong một thời kì phản ứng nhanh chóng như lúc này.

Second, while protests may be messy,

Thứ hai, những cuộc biểu tình có vẻ mất trật tự,

this is what makes them powerful.

nhưng đó lại là thứ khiến nó trở nên mạnh mẽ.

Protests are contentious and contested processes,

Biểu tình là quá trình của những bất đồng và tranh luận

mà chỉ được giải quyết bằng những hành động phù hợp theo hoàn cảnh,

defined by contingent actions,

often devoid of clear messaging,

thường không có một thông điệp rõ ràng,

characterized by incomplete organization.

mang đặc trưng của một tổ chức chưa hoàn thiện.

These dynamics are what makes it easy to dismiss protests as riots

Những đặc điểm trên khiến cuộc biểu tình dễ bị coi như bạo loạn,

or to assume they are of limited political utility.

hay giả định chúng chỉ có một vài ảnh hưởng chính trị nhất định.

But it also makes them easier to suppress.

Nhưng cũng chính vì những đặc điểm đó , biểu tình dễ bị đàn áp.

Too often, governments do not view protests as elementary to democracy.

Thường thường, chính phủ không nhìn nhận biểu tình như sự khởi đầu của nền dân chủ.

Instead, they violently crush social movements

Thay vào đó, họ dùng vũ lực bóp nát những phong trào xã hội

or work to discredit their message.

hay tìm cách bóp méo các thông điệp.

Third, as I already hinted,

Thứ ba, như tôi đã gợi ý,

protest is the space from which new political imaginations may emerge.

biểu tình là nơi những ý tưởng chính trị mới xuất hiện.

Protests are about coloring outside the lines,

Biểu tình là để nghĩ khác đi, để thay đổi,

a way for ordinary people to rewrite the rules of the game

một cách giúp ta viết lại chính luật lệ của mình

khi có quá nhiều người thấy chúng không còn phù hợp nữa.

that too many feel are stacked against them.

Many young people in Africa have grown up in societies

Có rất nhiều người trẻ ở châu Phi đã lớn lên trong một xã hội

where a single ruler has ruled their entire lives.

mà cả đời họ sống dưới sự trị vì của một người lãnh đạo duy nhất.

Protest is the space for new possibilities to emerge,

Biểu tình là nơi những cơ hội mới xuất hiện,

as young people begin to discover their own power.

khi người trẻ bắt đầu nhận ra tầm ảnh hưởng của chính họ.

Consider the situation of my friend Linda Masarira,

Như trường hợp của bạn tôi Linda Masarira,

a single mother of five,

một người mẹ đơn thân có 5 người con,

who is leading protests against the Mugabe regime in Zimbabwe.

đang dẫn đầu những cuộc biểu tình chống lại đế chế Mugabe ở Zimbabwe.

She has been beaten, arrested, harassed.

Cô ấy đã bị đánh đâp, bỏ tù và làm nhục.

But Linda perseveres, because as she told me a few months ago,

Nhưng Linda vẫn kiên trì, như cô đã nói với tôi vài tháng trước,

protest has given her a sense of meaning and direction.

vì biểu tình đem lại cho cô ấy ý nghĩa và định hướng của cuộc sống.

And though she knows the odds against her,

Và mặc dù cô ấy biết sẽ không dễ dàng gì,

Linda perseveres.

nhưng Linda vẫn kiên trì.

Like Linda and other young African activists,

Như Linda và rất nhiều nhà hoạt động trẻ khác ở châu Phi,

we all must work to redefine democracy

tất cả chúng ta đều phải tiếp tục định nghĩa lại nền dân chủ

as something more than just elections and political parties.

trở thành thứ tốt đẹp, hơn chỉ là bầu cử với những hội đảng.

Democracy is a creative process,

Dân chủ là cả một quá trình sáng tạo,

and protest has always been the vehicle

và biểu tình luôn là công cụ

for expanding our political imaginations beyond what we are told is possible.

để phát triển những ý tưởng chính trị vượt qua khỏi những luật lệ cũ kĩ.

(In Swahili) Thank you very much.

(tiếng Swahili) Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)