Kary Mullis: Celebrating the scientific experiment

Translator: Linh Nguyen Reviewer: Jenda Nguyen

Tôi sẽ nói về thế kỉ 17

Tôi mong không làm mất lòng ai

Sau khi tôi phát minh ra PCR,

I'll just start talking about the 17th century.

tôi cảm thấy cần một sự thay đổi

I hope nobody finds that offensive.

Tôi chuyển đến La Jolla và học lướt sóng

I -- you know, when I -- after I had invented PCR,

Tôi định cư ở bờ biển suốt một thời gian dài

I kind of needed a change.

Khi những tay lướt sóng ngoài kia

And I moved down to La Jolla and learned how to surf.

đợi sóng đến,

And I started living down there on the beach for a long time.

nếu chưa từng đến đó, chắc bạn sẽ tự hỏi họ đang làm gì vậy?

And when surfers are out waiting

Đôi khi phải chờ 10 - 15 phút,

for waves,

mới có sóng đến

Họ thường nói chuyện về thế kỉ 17

you probably wonder, if you've never been out there, what are they doing?

You know, sometimes there's a 10-, 15-minute break out there

Bạn biết đó, họ là những kẻ có tiếng xấu trên thế giới

when you're waiting for a wave to come in.

Người ta nghĩ người thời đó là loại ít học

They usually talk about the 17th century.

Một ngày, có người khuyên tôi đọc một quyển sách

You know, they get a real bad rap in the world.

People think they're sort of lowbrows.

Có tên là --

"Chiếc máy bơm không khí",

hay đại loại "Con tàu" khổng lồ và Chiếc máy bơm không khí"

One day, somebody suggested I read this book.

It was called --

Nó thực sự là một quyển sách kỳ quặc về thế kỷ 17

it was called "The Air Pump,"

Tôi nhận ra nguồn gốc

or something like "The Leviathan and The Air Pump."

của cách mà tôi suy nghĩ

It was a real weird book about the 17th century.

chỉ là cách tự nhiên để nghĩ về mọi vật

And I realized, the roots

Bạn biết đấy, từ khi sinh ra tôi đã suy nghĩ theo hướng đó,

of the way I sort of thought

và tôi vẫn luôn muốn giống như một nhà khoa học nhí

was just the only natural way to think about things.

khi tôi tìm tòi điều gì đó,

That -- you know, I was born thinking about things that way,

Tôi đều áp dụng những phương pháp khoa học Tôi đã không quá bất ngờ

and I had always been like a little scientist guy.

khi lần đầu tiên họ chỉ tôi cách --

cách mà bạn nên nghiên cứu khoa học

And when I went to find out something,

I used scientific methods. I wasn't real surprised,

bởi tôi vốn đã luôn làm khoa học như thế vì sở thích của tôi bất kỳ thứ gì

you know, when they first told me how --

Nhưng không phải thế, chúng chưa bao giờ xảy ra với tôi

how you were supposed to do science,

because I'd already been doing it for fun and whatever.

rằng nó phải được phát minh ra

và rằng nó đã được phát minh ra

But it didn't -- it never occurred to me

chỉ mới 350 năm trước

Bạn biết đấy,

that it had to be invented

như khi nó xảy ra ở Anh, và Đức, và Ý,

and that it had been invented

only 350 years ago.

vào khoảng cùng 1 thời điểm

You know, it was --

Và câu chuyện về điều đó,

like it happened in England, and Germany, and Italy

đối với tôi, nó thật mê hoặc

Cho nên tôi sẽ nói một chút về chuyện đó,

sort of all at the same time.

và chuyện chính xác thì các nhà khoa học phải làm gì

And the story of that,

I thought, was really fascinating.

Nó giống như là --

So I'm going to talk a little bit about that,

Khi vua Charles đệ nhất bị chặt đầu

and what exactly is it that scientists are supposed to do.

đâu đó hồi đầu thế kỷ 17.

And it's, it's a kind of --

Và kẻ kiêu ngạo người Anh, Cromwell

You know, Charles I got beheaded

cùng một lũ người của Đảng Cộng Hòa gì đó,

nhưng không giống loại Đảng Cộng Hòa của chúng ta

somewhere early in the 17th century.

And the English set up Cromwell

Họ thay đổi bộ máy chính quyền, và nó không có tác dụng.

and a whole bunch of Republicans or whatever,

and not the kind of Republicans we had.

Và

They changed the government, and it didn't work.

Vua Charles đệ nhị, người con trai,

And

cuối cùng đã được trở lại trên ngai vàng nước Anh.

Ông ấy cảm thấy lo lắng, vì cha mình,

Charles II, the son,

đã từng bị xử tử vì làm Vua nước Anh

was finally put back on the throne of England.

Và ông ấy lo về một sự thật

He was really nervous, because his dad had been,

rằng những cuộc nói chuyện được diễn ra

you know, beheaded for being the King of England

trong những quán bar

And he was nervous about the fact

sẽ trở thành ---

cái này hơi khó tin một chút,

that conversations that got going

nhưng người Anh ở thế kỉ 17,

in, like, bars and stuff

họ bắt đầu nói về,

would turn to --

triết học các kiểu trong quán bar.

this is kind of -- it's hard to believe,

Họ không có tivi,

but people in the 17th century in England

và cũng không có trận bóng nào để xem.

were starting to talk about, you know,

Và họ cứ trở nên rất bực bội,

philosophy and stuff in bars.

They didn't have TV screens,

rồi bỗng nhiên tất cả đổ ra đường và đánh nhau

and they didn't have any football games to watch.

về những vấn đề chẳng hạn như

And they would get really pissy,

Robert Boyle liệu có ổn không nếu chế tạo được

and all of a sudden people would spill out into the street and fight

cái máy hút chân không.\

about issues like whether or not

Lúc bấy giờ, Boyle là bạn của Charles đệ nhị.

it was okay if Robert Boyle

Ông là một con chiên vào những ngày cuối tuần,

made a device called the vacuum pump.

Now, Boyle was a friend of Charles II.

nhưng trong tuần thì ông lại là một nhà khoa học

(Cười)

He was a Christian guy during the weekends,

Điều mà -- vào thời đó thì

but during the week he was a scientist.

đại loại là, bạn biết đó --

nếu bạn tạo ra thứ này-- anh ấy đã tạo ra thiết bị nho nhỏ,

(Laughter)

Which was -- back then it was

giống như kiểu cái ống bơm xe đạp

sort of, you know, well, you know --

nhưng ngược lại, có thể rút hết không khí ra ngoài --

if you made this thing -- he made this little device,

like kind of like a bicycle pump

bạn biết hộp đựng chuông chứ? Thứ mà,

bạn nhặt lên, đặt nó xuống, và nó có một dấu niêm phong,

in reverse that could suck all the air out of --

và bạn có thể thấy hết bên trong,

you know what a bell jar is? One of these things,

bạn có thể thấy có gì diễn ra bên trong nó

you pick it up, put it down, and it's got a seal,

Nhưng điều anh ta đang cố làm là rút hết không khí ra ngoài,

and you can see inside of it,

và quan sát chuyện gì xảy ra bên trong.

so you can see what's going on inside this thing.

Tôi nghĩ một trong những thí nghiệm đầu tiên anh ta đã làm

But what he was trying to do was to pump all the air out of there,

là anh ta đưa 1 con chim vào trong đó

and see what would happen inside there.

Và người ở thế kỷ 17,

I mean, the first -- I think one of the first experiments he did

họ thật sự không hiểu chuyện theo cách mà chúng ta hiểu

was he put a bird in there.

về điều này, rằng không khí là

And people in the 17th century,

một đống các phân tử khác nhau,

they didn't really understand the same way we do

và chúng ta hít nó vào là có mục đích

about you know, this stuff is

Ý tôi là, cá không biết gì nhiều về nước,

a bunch of different kinds of molecules,

và con người lúc đó không biết nhiều về không khí

and we breathe it in for a purpose and all that.

Nhưng cả hai đều bắt đầu khám phá.

I mean, fish don't know much about water,

Anh ta đưa con chim vào trong, rút hết không khí ra ngoài,

and people didn't know much about air.

và con chim đó chết. Và anh ta nói, hmm...

But both started exploring it.

Anh ta gọi những gì mình đã làm --

One thing, he put a bird in there, and he pumped all the air out,

lúc đó thì họ không gọi nó là máy hút chân không.

and the bird died. So he said, hmm...

Giờ bạn gọi nó là máy hút chân không; nhưng anh ta đã gọi là máy hút bụi.

He said -- he called what he'd done as making --

they didn't call it a vacuum pump at the time.

Phải không? Và ngay lập tức,

Now you call it a vacuum pump; he called it a vacuum.

anh gặp rắc rối với giới giáo sĩ địa phương

họ nói ông ta không thể tạo ra máy hút bụi.

Right? And immediately,

he got into trouble with the local clergy

À, uh --

(Cười)

who said, you can't make a vacuum.

Aristotle nói rằng thiên nhiên ghét cay ghét đắng nó.

Ah, uh --

Tôi nghĩ có lẽ đó là một cách truyền đạt tệ,

(Laughter)

nhưng lúc đó người ta tin vào những gì chính quyền nói.

Aristotle said that nature abhors one.

Và bạn biết đấy, Boyle nói, "Chết tiệt"

I think it was a poor translation, probably,

but people relied on authorities like that.

"Tôi tạo ra mấy thứ đó bằng tất cả thời gian tôi có"

"Ý tôi là, bất kể là thứ gì mà đã giết con chim đó"

And you know, Boyle says, well, shit.

"và tôi sẽ gọi nó là máy hút bụi"

I make them all the time.

Và những người sùng đạo nói rằng

I mean, whatever that is that kills the bird --

"Nếu Chúa muốn anh tạo ra --"

and I'm calling it a vacuum.

ý tôi là, Chúa có mặt ở khắp nơi,

And the religious people said that

đó là một quy tắc của họ, Chúa hiện hữu mọi nơi.

if God wanted you to make --

Và một cái máy hút bụi -- lại không có gì trong đó cả,

I mean, God is everywhere,

"cho nên Chúa không thể ở trong đó"

that was one of their rules, is God is everywhere.

"Vì vậy, nhà thờ có đề cập anh không được làm ra máy hút bụi"

And a vacuum -- there's nothing in a vacuum,

so you've -- God couldn't be in there.

Và Boyle nói, "thật ngớ ngẩn"

"Nếu bạn muốn gọi nó là vô thần,"

So therefore the church said that you can't make a vacuum, you know.

"Cứ việc gọi nó là vô thần"

And Boyle said, bullshit.

"Nhưng đó không phải việc của tôi. Tôi hứng thú với điều đó"

I mean, you want to call it Godless,

"Tôi chế tạo vào cuối tuần. Và kiểu --"

you know, you call it Godless.

"điều tôi đang làm là tìm hiểu chuyện gì xảy ra"

But that's not my job. I'm not into that.

"khi bạn hút hết mọi thứ ra khỏi gian phòng."

I do that on the weekend. And like --

Và anh ta làm tất cả những thí nghiệm nhỏ đáng yêu như thế

what I'm trying to do is figure out what happens

Một lần anh ta có 1 bánh xe nhỏ

when you suck everything out of a compartment.

như một chiếc quạt, mà nó

And he did all these cute little experiments.

được đính vào khá lỏng lẻo, nên có thể tự xoay

Like he did one with -- he had a little wheel,

Anh ta có một chiếc quạt khác trái ngược lại

like a fan, that was

mà giống như --

sort of loosely attached, so it could spin by itself.

ý tôi là, nếu để tôi làm thì nó sẽ như 1 cái dây chun

He had another fan opposed to it

bao quanh một cái quạt đồ chơi

that he had like a --

Tôi biết chính xác cách anh ta làm; tôi từng thấy những bản vẽ

I mean, the way I would have done this would be, like, a rubber band,

Nó là 2 chiếc quạt, một chiếc anh ta có thể xoay từ bên ngoài

and, you know, around a tinker toy kind of fan.

sau khi anh ta lắp đặt máy hút bụi,

I know exactly how he did it; I've seen the drawings.

và anh ta phát hiện ra rằng nếu rút hết không khí ra bên ngoài,

It's two fans, one which he could turn from outside

chiếc quạt này sẽ không làm quay chiếc còn lại nữa, đúng chứ?

after he got the vacuum established,

and he discovered that if he pulled all the air out of it,

Có thứ gì đó đang thiếu, bạn biết đó. Ý tôi là-

khá là lạ khi nghĩ có ai đó phải làm thí nghiệm để chứng minh điều này,

the one fan would no longer turn the other one, right?

Something was missing, you know. I mean, these are --

nhưng đó là những gì diễn ra hồi đó

Và có một cuộc tranh luận rất sôi nổi về chuyện đó

it's kind of weird to think that someone had to do an experiment to show that,

but that was what was going on at the time.

bạn biết đó, trong các hầm rượu và quán cà phê và đại loại vậy

Và Charles

And like, there was big arguments about it

in the -- you know, the gin houses and in the coffee shops and stuff.

bắt đầu không thích điều này

Charles đệ nhị đại khái nói rằng, bạn nên giữ nó --

And Charles

hãy kiếm một nơi mà bạn có thể làm những việc chế tạo như vậy

started not liking that.

Charles II was kind of saying, you know, you should keep that --

nơi người ta không trở nên rất là -- bạn biết đó,

chúng ta không muốn -- người dân nổi giận với tôi lần nữa. Nên --

let's make a place where you can do this stuff

Bởi vì khi họ bắt đầu nói về tôn giáo

where people don't get so -- you know,

we don't want the -- we don't want to get the people mad at me again. And so --

và khoa học và những thứ tương tự,

đó là khi nó đã khiến cha ông ta gặp rắc rối

because when they started talking about religion

Vây nên,

and science and stuff like that,

Charles nói, "Tôi sẽ cung cấp tiền"

that's when it had sort of gotten his father in trouble.

"Cho các anh một tòa nhà"

"Các anh có thể đến gặp nhau trong đó

And so,

nhưng miễn đừng nói chuyện về tôn giáo"

Charles said, I'm going to put up the money

give you guys a building,

Và thỏa thuận này ổn đối với Boyle

come here and you can meet in the building,

Anh ta nói, "OK, chúng tôi sẽ bắt đầu tổ chức những cuộc gặp"

but just don't talk about religion in there.

Và bất cứ ai muốn làm khoa học --

And that was fine with Boyle.

Đây là khoảng thời điểm Isaac Newton bắt đầu nghĩ ra

He said, OK, we're going to start having these meetings.

rất nhiều những điều thú vị

And anybody who wants to do science is --

Và có đủ các thể loại người đã đến với Xã Hội Hoàng Gia,

this is about the time that Isaac Newton was starting to whip out

họ gọi nó như vậy. Bạn sẽ phải ăn mặc khá là lịch sự

a lot of really interesting things.

And there was all kind of people that would come to the Royal Society,

Nó không giống một buổi hội nghị TED đâu

Tiêu chí duy nhất lúc đó là bạn phải --

they called it. You had to be dressed up pretty well.

trông như một quý ông, và họ sẽ để cho bất kì ai đến

It wasn't like a TED conference.

Không cần phải là một thành viên

That was the only criteria, was that you be --

Và như vậy, họ cứ thế đến đó

you looked like a gentleman, and they'd let anybody could come.

Bất cứ ai chuẩn bị trình diễn một thí nghiệm,

You didn't have to be a member then.

đây là khái niệm khá mới mẻ hồi đó

And so, they would come in and you would do --

chứng minh vài nguyên tắc,

Anybody that was going to show an experiment,

họ phải làm điều đó trên sân khấu cho tất cả mọi người cùng xem

which was kind of a new word at the time,

Vì vậy họ --

demonstrate some principle,

phần thật sự quan trọng của việc này là,

they had to do it on stage, where everybody could see it.

bạn không được nói chuyện

So they were --

về hệ quả cuối cùng, ví dụ.

the really important part of this was,

Chúa được đưa ra khỏi bức tranh

you were not supposed to talk

Bản chất thật sự của thực tế không phải là vấn đề

about final causes, for instance.

Bạn không được nói chuyện về bản chất tuyệt đối của bất cứ thứ gì

And God was out of the picture.

The actual nature of reality was not at issue.

Bạn không được nói chuyện về điều gì mà

bạn không thể chứng minh

You're not supposed to talk about the absolute nature of anything.

Nên nếu có ai đó thấy được, bạn có thể nói, đây là cách máy hoạt động,

You were not supposed to talk about anything

đây là những gì chúng tôi làm, và đây là những gì xảy ra

that you couldn't demonstrate.

So if somebody could see it, you could say, here's how the machine works,

Và thấy những điều xảy ra, thì được phép

here's what we do, and then here's what happens.

khái quát,

và nói, tôi chắc chắn điều này sẽ xảy ra bất kì thời điểm nào

And seeing what happens, it was OK

chúng tôi làm những thứ thế này

to generalize,

Và như thế bạn có thể bắt đầu tạo ra một số luật lệ

and say, I'm sure that this will happen anytime

Bạn nói, mỗi khi bạn có trạng thái của máy hút

we make one of these things.

bạn sẽ khám phá ra là bánh xe này sẽ không làm xoay bánh xe khác,

And so you can start making up some rules.

You say, anytime you have a vacuum state,

nếu sự liên kết duy nhất giữa chúng

là bất kì cái gì đã từng tồn tại ở đó trước trạng thái máy hút

you will discover that one wheel will not turn another one,

Nến không thể cháy trong máy hút,

if the only connection between them

vậy nên, có lẽ là pháo cũng không thể

is whatever was there before the vacuum. That kind of thing.

Không rõ ràng rằng pháo có thật sự như vậy hay không

Candles can't burn in a vacuum,

nhưng họ không biết điều đó

therefore, probably sparklers wouldn't either.

Họ làm gì có pháo. Nhưng họ --

It's not clear; actually sparklers will,

(Cười)

but they didn't know that.

They didn't have sparklers. But, they --

-- bạn có thể bịa ra luật, nó chỉ cần phải có mối liên kết

(Laughter)

với những thứ mà bạn đã có thể chứng minh

Và phần lớn những minh chứng phải được nhìn thấy tận mắt

-- you can make up rules, but they have to relate

Ví dụ bạn làm một thí nghiệm trên sân khấu,

only to the things that you've been able to demonstrate.

mà không ai nhìn thấy, chỉ có thể nghe thấy,họ sẽ nghĩ bạn quái đản

And most the demonstrations had to do with visuals.

Ý tôi, thực tế là những gì bạn thấy được

Like if you do an experiment on stage,

and nobody can see it, they can just hear it, they would probably think you were freaky.

Đây không phải quy định minh bạch tại những buổi họp

I mean, reality is what you can see.

nhưng tôi chắc chắn nó cũng là một phần Nếu người ta nghe những giọng nói,

That wasn't an explicit rule in the meeting,

mà không nhìn thấy và liên kết chúng với một ai đó,

thì người đó có lẽ không ở đấy

but I'm sure that was part of it, you know. If people hear voices,

Nhưng ý tưởng tổng quát là bạn chỉ có thể

and they can't see and associate it with somebody,

bạn chỉ có thể thực sự nói về mọi vật ở nơi đó

that person's probably not there.

khi nó có bản chất thực nghiệm nào đó

But the general idea that you could only --

Không quan trọng việc Thomas Hobbes,

you could only really talk about things in that place

một nhà triết học địa phương,

that had some kind of experimental basis.

nói gì về điều này, bạn biết đấy,

It didn't matter what Thomas Hobbes,

bởi vì bạn không nói về hệ quả cuối cùng

who was a local philosopher,

Điều đang xảy ra ở đây

said about it, you know,

giữa thế kỉ 17,

là thứ mà đã trở thành lĩnh vực của tôi --

because you weren't going to be talking final causes.

What's happening here,

khoa học, khoa học thực nghiệm --

in the middle of the 17th century,

đã tự tháo lui,

was that what became my field --

một cách hữu hình, vì ta phải làm nó trong một căn phòng,

science, experimental science --

nhưng nó cũng là về -- điều mà đã xảy ra thật tuyệt vời

was pulling itself away,

Khoa học đã được đồng bộ

and it was in a physical way, because we're going to do it in this room over here,

với thần học thuyết, và triết học.

but it was also what -- it was an amazing thing that happened.

Science had been all interlocked

và -- toán học,

thứ mà thực sự không phải khoa học

with theology, and philosophy,

Nhưng khoa học thực nghiệm đã được buộc chặt với tất cả những thứ đó

and -- and -- and mathematics,

Và phần toán học

which is really not science.

But experimental science had been tied up with all those things.

và phần khoa học thực nghiệm

đã tháo lui khỏi triết học

And the mathematics part

Và -- mọi thứ --

and the experimental science part

chúng ta không bao giờ nhìn lại

was pulling away from philosophy.

Mọi chuyện trở nên thật tuyệt từ lúc đó

And -- things --

Ý tôi là -- nó -- gỡ rối một thứ mà đã từng hết sức cản trở

we never looked back.

It's been so cool since then.

công nghệ khỏi việc phát triển

I mean, it just -- it just -- untangled a thing that was really impeding

Và tất cả mọi người trong căn phòng này --

Đây là mới chỉ 350 năm trước.

technology from being developed.

Hãy nhớ đó là một khoảng thời gian ngắn

And, I mean, everybody in this room --

Có lẽ 300.000 năm trước

now, this is 350 short years ago.

hầu hết chúng ta, tổ tiên của hầu hết chúng ta trong phòng này,

Remember, that's a short time.

đi lên từ Châu Phi và đã rẽ trái

It was 300,000, probably, years ago

Bạn biết đấy, những người rẽ phải, có vài người như vậy

that most of us, the ancestors of most of us in this room

trong bản dịch của người Nhật.

came up out of Africa and turned to the left.

Nhưng chuyện đó đã xảy ra rất lâu về trước

You know, the ones that turned to the right, there are some of those

so với

in the Japanese translation.

350 năm ngắn ngủi

But that happened very -- a long time ago

Nhưng trong vòng 350 năm đó,

compared to

nơi đó đã trải qua rất nhiều thay đổi

350 short years ago.

Thật ra, có lẽ mọi người trong phòng này,

But in that 350 years,

đặc biệt là nếu bạn cầm túi của bạn lên --

the place has just undergone a lot of changes.

một số người, tôi biết, bạn đã không cầm túi lên

In fact, everybody in this room probably,

nhưng nếu bạn cầm túi lên, tất cả mọi người ở đây

especially if you picked up your bag --

có trong túi, hoặc trong phòng ở nhà của họ,

some of you, I know, didn't pick up your bags --

một thứ gì đó

but if you picked up your bag, everybody in this room

mà 350 năm trước,

has got in their pocket, or back in their room,

các vị vua đã sẵn sàng ra trận để có được

something

Nếu bạn nghĩ được rằng nó quan trọng đến thế nào

that 350 years ago,

Nếu bạn có GPS mà lại không tồn tại các vệ tinh

kings would have gone to war to have.

thì nó khá là vô dụng Nhưng, như kiểu --

I mean, if you can think how important --

bạn biết đấy, nếu ai đó có GPS

If you have a GPS system and there are no satellites,

vào thế kỉ thứ 17

it's not going to be much use. But, like --

ông vua nào đó đã có thể tập hợp cả một đội quân

but, you know, if somebody had a GPS system

để đi và cướp lấy nó Nếu như người đó --

in the 17th century

Khán giả: Cho con gấu bông á?

KM: Họ có thể làm thế cho gấu bông, yeah

some king would have gotten together an army

and gone to get it, you know. If that person --

Nhưng -- tất cả chúng ta đều sở hữu

Audience: For the teddy bear? The teddy bear?

Ý tôi là, các cá nhân sở hữu các thứ

Kary Mullis: They might have done it for the teddy bear, yeah.

mà vua chúa chắc chắn đã ra trận để có được

But -- all of us own stuff.

Và đây mới chỉ là 350 năm

I mean, individuals own things

Không phải có quá nhiều người làm điều này

that kings would have definitely gone to war to get.

Những người quan trọng

And this is just 350 years.

bạn gần như có thể đọc về cuộc đời của họ,

Not a whole lot of people doing this stuff.

tất cả những người quan trọng mà đã dẫn đầu

You know, the important people --

Và, ý tôi là --

you can almost read about their lives,

những thứ kiểu này, tất cả những thứ này

about all the really important people that made advances, you know.

đến từ sự phân chia đó

And, I mean --

this kind of stuff, you know, all this stuff

của thứ nhỏ bé này mà chúng ta làm --

Khi tôi còn là một cậu bé

came from that separation

tôi kiểu như được sinh ra với một ý tưởng

of this little sort of thing that we do --

rằng nếu bạn muốn biết điều gì

now I, when I was a boy

có thể vì bố tôi đã từng đi vắng thường xuyên,

was born sort of with this idea

và mẹ tôi không biết nhiều về khoa học

that if you want to know something --

nhưng tôi đã nghĩ nếu bạn muốn biết điều gì đó về mọi thứ,

you know, maybe it's because my old man was gone a lot,

bạn phải làm nó-- làm một thí nghiệm, bạn biết đó

and my mother didn't really know much science,

Bạn sẽ có được -- kiểu như --

but I thought if you want to know something about stuff,

Chỉ là tôi có một tình cảm tự nhiên với khoa học

you do it -- you make an experiment, you know.

và việc sắp đặt thí nghiệm. Tôi tưởng đó là cách tất cả mọi người nghĩ

You get -- you get, like --

I just had a natural feeling for science

Tôi tưởng bất kì ai với bất kì bộ não nào cũng sẽ như vậy

and setting up experiments. I thought that was the way everybody had always thought.

Điều đó không đúng Có rất nhiều người --

Bạn biết đấy, tôi đã từng là một trong những nhà khoa học mà --

I thought that anybody with any brains will do it that way.

It isn't true. I mean, there's a lot of people --

gặp rắc rối một buổi nọ trong bữa tối

vì một điếu rất lạc hậu

You know, I was one of those scientists that was --

Và tôi không có ý, bạn biết đấy --người phụ nữ đó đâu rồi?

got into trouble the other night at dinner

Khán giả: Ở đây

(Cười)

because of the post-modernism thing.

Ý tôi là, tôi đã không thực sự coi đó là cuộc tranh cãi

And I didn't mean, you know -- where is that lady?

chỉ là một cuộc tranh luận sôi nổi

Audience: Here.

Tôi không cảm thấy công kích cá nhân

(Laughter)

KM: I mean, I didn't really think of that as an argument

Tôi chỉ -- Tôi đã ngây thơ nghĩ,

so much as just a lively discussion.

cho đến khi trải nghiệm lướt sóng dẫn tôi đến với thế kỉ 17

I didn't take it personally, but --

I just -- I had -- I naively had thought,

Tôi đã nghĩ rằng đó là cách mà con người ta tư duy,

Và tất cả mọi người đều vậy, và họ nhận ra thực tế,

until this surfing experience started me into the 17th century,

qua những gì họ thấy hoặc chạm vào hoặc cảm nhận hoặc nghe được

I'd thought that's just the way people thought,

and everybody did, and they recognized reality

Và dù sao, khi tôi còn bé,

by what they could see or touch or feel or hear.

Tôi, ví dụ như, tôi có --

At any rate, when I was a boy,

Tôi có một cuốn sách nhỏ từ Fort Sill, Oklahoma --

Đây là về thời điểm mà bố của George Dyson

I, like, for instance, I had this --

đã bắt đầu thổi hạt nhân--

I got this little book from Fort Sill, Oklahoma --

nghĩ đến khởi động tên lửa hạt nhân các thứ

This is about the time that George Dyson's dad

Tôi đã từng nghĩ về việc làm ra những tên lửa nhỏ của mình

was starting to blow nuclear --

thinking about blowing up nuclear rockets and stuff.

Và tôi đã biết rằng ếch-- những con ếch nhỏ --

I was thinking about making my own little rockets.

có tham vọng được du ngoạn vũ trụ

giống hệt như con người. Và tôi --

And I knew that frogs -- little frogs --

(Cười)

had aspirations of space travel,

Tôi đã tìm kiếm --

just like people. And I --

một hệ thống đẩy

(Laughter)

mà sẽ kiểu như, làm cho một cái tên lửa,

I was looking for a --

có thể là cao khoảng 4 thước, bay lên trời vài dặm

a propulsion system

Và, ý tôi là, đó kiểu như là mục tiêu của tôi

that would like, make a rocket, like,

Tôi muốn nó bay khỏi tầm nhìn rồi tôi muốn có chiếc dù nhỏ này

maybe about four feet high go up a couple of miles.

And, I mean, that was my sort of goal.

quay trở lại với con ếch cùng với nó

Và tôi --

I wanted it to go out of sight and then I wanted this little parachute

Tôi có cuốn sách này từ Fort Sill, Oklahoma,

to come back with the frog in it.

nó có một căn cứ tên lửa

And -- I -- I --

Họ gửi nó cho những nhà tên lửa nghiệp dư

I got this book from Fort Sill, Oklahoma,

và

where there's a missile base.

nó nói trong cuốn sách

They send it out for amateur rocketeers,

tuyệt đối không làm nóng hỗn hợp kali perchlorate và đường

and

(Cười)

it said in there

do not ever heat a mixture of potassium perchlorate and sugar.

Bạn biết đấy,

Thế mới gọi là hướng dẫn

(Laughter)

(Cười)

Bạn kiểu--Giờ bạn nói, xem nào, để xem nếu mình có thể

You know,

that's what you call a lead.

kiếm được một chút kali clorat và đường, perchlorate và đường,

(Laughter)

và làm nóng nó; sẽ thú vị để xem điều họ không muốn mình gây ra là gì,

You sort of -- now you say, well, let's see if I can

get hold of some potassium chlorate and sugar, perchlorate and sugar,

và điều gì sẽ xảy ra-- nó sẽ hoạt động ra sao

Và nhà tôi lúc đó không có --

and heat it; it would be interesting to see what it is they don't want me to do,

kiểu như là, mẹ tôi

and what it is going to -- and how is it going to work.

chủ trì cái sân sau

And we didn't have --

quan sát từ một cửa sổ tầng trên,

like, my mother

nơi mà bà đứng là ủi quần áo hay gì đó

presided over the back yard

Và bà thường kiểu như là, vẫn để ý tới,

from an upstairs window,

xem nếu có làn khói nào ngoài kia,

where she would be ironing or something like that.

bà sẽ nhoài ra và la rầy tất cả chúng tôi

And she was usually just sort of keeping an eye on,

đừng có nghịch bay mắt ra ngoài Đấy là một câu nói của bà--

and if there was any puffs of smoke out there,

Đấy kiểu như điều tệ nhất có thể xảy ra với chúng tôi

she'd lean out and admonish us all

not to blow our eyes out. That was her --

Đó là lý do tôi nghĩ, miễn mình không làm bay mắt ra ngoài...

Tôi có thể không quan tâm đến sự thật

You know, that was kind of the worst thing that could happen to us.

là việc làm nóng dung dịch này bị cấm

That's why I thought, as long as I don't blow my eyes out...

Tôi sẽ làm, một cách cẩn thận, nhưng tôi sẽ làm

I may not care about the fact

Nó cũng chỉ như là những việc cấm khác

that it's prohibited from heating this solution.

bạn làm nó sau gara

I'm going to do it carefully, but I'll do it.

(Cười)

It's like anything else that's prohibited:

Thế là tôi đến hiệu thuốc

you do it behind the garage.

và tôi cố mua một chút kali perchlorate

(Laughter)

và hồi đó nó cũng không vô lý khi một đứa trẻ con

So, I went to the drug store

đi vào hiệu thuốc để mua hóa chất

and I tried to buy some potassium perchlorate

Ngày nay thì, không thưa bà,

and it wasn't unreasonable then for a kid

kiểm tra lại giày của bà đi. Và kiểu --

to walk into a drug store and buy chemicals.

(Cười)

Nhưng hồi đó nó không-- Họ không có kali, nhưng--

Nowadays, it's no ma'am,

check your shoes. And like --

Tôi nói, ở đây có loại muối hay kali nào?

(Laughter)

Và anh ta có kali nitrat

But then it wasn't -- they didn't have any, but the guy had --

Và tôi nói, chắc là tác dụng như nhau, bất kể nó là gì

I said, what kind of salts of potassium do you have? You know.

Tôi chắc chắn phải liên quan gì đến tên lửa thì nó mới có trong sách

And he had potassium nitrate.

Và thế là tôi -- tôi làm vài thí nghiệm

And I said, that might do the same thing, whatever it is.

Bạn biết đấy, bắt đầu với lượng hóa chất nhỏ nhất

I'm sure it's got to do with rockets or it wouldn't be in that manual.

kali nitrat và đường,

And so I -- I did some experiments.

thứ mà sẵn có,

You know, I started off with little tiny amounts

và tôi trộn nó theo nhiều tỉ lệ khác nhau,

of potassium nitrate and sugar,

và tôi cố đốt nó

which was readily available,

chỉ để xem điều gì sẽ xảy ra, nếu bạn trộn nó với nhau

and I mixed it in different proportions,

Và nó -- nó đã cháy

and I tried to light it on fire.

Nó cháy khá chậm, nhưng có mùi khá dễ chịu,

Just to see what would happen, if you mixed it together.

so với nhiều loại nhiên liệu tên lửa khác mà tôi từng thử,

And it -- they burned.

mà đều chứa lưu huỳnh

It burned kind of slow, but it made a nice smell,

Và, nó có mùi như kẹo bị cháy

compared to other rocket fuels I had tried,

Và sau đó tôi thử làm tan chảy nó

that all had sulfur in them.

Rồi nó chảy thành một thứ chất lỏng như siro, màu nâu

And, it smelt like burnt candy.

And then I tried the melting business, and I melted it.

Và rồi nó nguội thành một vật cứng như gạch

And then it melted into a little sort of syrupy liquid, brown.

mà khi bạn đốt nó,

nó nổ giống như một con dơi

And then it cooled down to a brick-hard substance,

Ý tôi là, cái bát chứa thứ đó khi nguội --

that when you lit that,

Bạn đốt nó, và nó cứ nhảy xung quanh sân

it went off like a bat.

Và tôi nói, đấy

I mean, the little bowl of that stuff that had cooled down --

là một cách để đưa con ếch đến nơi nó muốn

you'd light it, and it would just start dancing around the yard.

(Cười)

And I said, there

Vậy nên tôi bắt đầu phát triển --

is a way to get a frog up to where he wants to go.

bạn biết đấy, bố của George nhận được nhiều sự trợ giúp, tôi thì chỉ có anh trai

(Laughter)

So I started developing --

Nhưng tôi -- mất khoảng

Khoảng 6 tháng

you know, George's dad had a lot of help. I just had my brother.

để cuối cùng tìm ra tất cả những điều nhỏ nhặt

But I -- it took me about -- it took me about,

Có rất nhiều những điều nhỏ nhặt trong việc

I'd say, six months

chế tạo một cái tên lửa hoạt động thật sự,

to finally figure out all the little things.

kể cả sau khi bạn đã có nhiên liệu

There's a lot of little things involved

Nhưng bạn làm nó, bằng -- Điều mà tôi --

in making a rocket that it will actually work,

Bạn biết đấy, bạn làm các thí nghiệm,

even after you have the fuel.

và thỉnh thoảng ghi lại các thứ

bạn quan sát, bạn biết đấy

But you do it, by -- what I just--

Và rồi dần dần bạn xây dựng một giả thuyết

you know, you do experiments,

về cơ chế hoạt động của thứ này

and you write down things sometimes,

Và nó là -- Tôi đã tuân theo mọi quy tắc

you make observations, you know.

Lúc đó tôi cũng đâu biết các quy tắc là gì,

And then you slowly build up a theory

Chắc tôi là một nhà khoa học bẩm sinh thôi,

of how this stuff works.

hay kiểu giống như hồi thế kỉ 17

And it was -- I was following all the rules.

I didn't know what the rules were,

Nhưng dù gì, cuối cùng chúng tôi cũng làm được

I'm a natural born scientist, I guess,

có một thiết bị mà sẽ liên tục

or some kind of a throwback to the 17th century, whatever.

đưa con ếch ra khỏi tầm nhìn

But at any rate, we finally did

và mang nó về nguyên vẹn

have a device that would reproduceably

Và chúng tôi đã không --

put a frog out of sight

Ý tôi là, chúng tôi không hề sợ hãi

and get him back alive.

Chúng tôi nên sợ, vì nó tạo ra rất nhiều khói

And we had not --

và rất nhiều tiếng động,

I mean, we weren't frightened by it.

và nó rất mạnh, bạn biết đấy

Và cứ lâu lâu, nó sẽ nổ

We should have been, because it made a lot of smoke

Nhưng tôi không hề lo lắng, với việc,

and it made a lot of noise,

and it was powerful, you know.

về, bạn biết đấy,

những vụ nổ gây ra sự hủy diệt của cả hành tinh

And once in a while, they would blow up.

But I wasn't worried, by the way,

Tôi đã không được nghe về 10 cách

about, you know,

mà chúng ta nên cảm thấy sợ cái --

the explosion causing the destruction of the planet.

Nhân tiện,

Tôi đã có thể nghĩ,

I hadn't heard about the 10 ways

mình không nên làm việc này vì

that we should be afraid of the --

người ta đã bảo đừng làm, bạn biết đấy

By the way,

I could have thought,

Và mình nên xin phép chính quyền

I'd better not do this because

Nếu tôi đã ngồi đợi được phép,

they say not to, you know.

thì tôi đã không bao giờ -- con ếch đã chết mất, bạn biết đấy

And I'd better get permission from the government.

Dù sao thì, tôi nói về chuyện này vì nó là một câu chuyện hay,

If I'd have waited around for that,

I would have never -- the frog would have died, you know.

và anh ta nói, kể những thứ riêng tư Bạn biết đấy, và đó là một chuyện riêng tư

At any rate, I bring it up because it's a good story,

Tôi đã định kể về tối đầu tiên tôi gặp vợ tôi,

nhưng thế lại hơi riêng tư quá, nhỉ

and he said, tell personal things, you know, and that's a personal --

Vậy nên, tôi có một chuyện khác không phải chuyện riêng tư

I was going to tell you about the first night that I met my wife,

Nhưng là.. quá trình là điều mà tôi nghĩ là khoa học

but that would be too personal, wouldn't it.

Thấy đấy, nơi bạn bắt đầu với một ý tưởng,

So, so I've got something else that's not personal.

và rồi thay vì, kiểu như, tìm kiếm

But that... process is what I think of as science,

những thẩm quyền mà bạn từng nghe đến

see, where you start with some idea,

Đôi khi bạn làm hành động mà--

and then instead of, like, looking up,

nếu về sau bạn chuẩn bị viết một bản thảo,

every authority that you've ever heard of

bạn muốn tìm hiểu xem đã có những ai làm nó

I -- sometimes you do that,

Nhưng trong quá trình làm, bạn có một ý tưởng --

if you're going to write a paper later,

như, khi tôi có một ý tưởng vào đêm nọ

you want to figure out who else has worked on it.

rằng tôi có thể khuếch đại DNA với 2 oligonucleotide

But in the actual process, you get an idea --

và tôi có thể làm ra nhiều nhân bản của mảnh DNA nào đó

like, when I got the idea one night

bạn biết đấy, suy nghĩ về việc đó

that I could amplify DNA with two oligonucleotides,

mất khoảng 20 phút khi tôi đang lái xe,

and I could make lots of copies of some little piece of DNA,

rồi thay vì thực hiện--Tôi quay lại và nói với mọi người về nó,

you know, the thinking for that

was about 20 minutes while I was driving my car,

nhưng nếu tôi nghe theo những gì bạn bè tôi, các nhà sinh học phân tử, nói

and then instead of going -- I went back and I did talk to people about it,

thì tôi đã bỏ ý định đó

but if I'd listened to what I heard from all my friends who were molecular biologists --

Bạn biết đấy, nếu mà tôi đã quay lại tìm một nhà cầm quyền

mà có thể nói cho tôi liệu nó có tác dụng hay không,

I would have abandoned it.

anh ta sẽ nói, không, khả năng là nó sẽ vô dụng

You know, if I had gone back looking for an authority figure

Bởi kết quả của nó quá ấn tượng

who could tell me if it would work or not,

đến mức nếu thành công nó sẽ thay đổi cách tất cả làm sinh học phân tử

he would have said, no, it probably won't.

Because the results of it were so spectacular

Không ai muốn một nhà hóa học tham gia vào

động chạm đồ đạc của họ và thay đổi mọi thứ

that if it worked it was going to change everybody's goddamn way of doing molecular biology.

Nhưng nếu bạn tìm đến người có thẩm quyền

Nobody wants a chemist to come in

không phải bạn sẽ luôn nhận được câu trả lời đúng, thấy không

and poke around in their stuff like that and change things.

Nhưng tôi biết, bạn đi vào phòng thí nghiệm

But if you go to authority, and you always don't --

bạn cố làm nó hoạt động cho bạn, và rồi bạn chính là thẩm quyền

you don't always get the right answer, see.

và bạn được nói rằng, tôi biết nó có tác dụng mà

But I knew, you'd go into the lab

bởi ngay kia, trong ống nghiệm đó

and you'd try to make it work yourself. And then you're the authority,

là nơi nó đã xảy ra

and you can say, I know it works,

và đây, trên chất keo này có một cái đai nhỏ

because right there in that tube

mà tôi biết chính là DNA, và nó chính là DNA tôi muốn khuếch đại

is where it happened,

nên là thế đó! Nó có hoạt động

and here, on this gel, there's a little band there

Đó là cách bạn làm khoa học

that I know that's DNA, and that's the DNA I wanted to amplify,

Rồi bạn nói, chà, làm gì để nó hoạt động tốt hơn đây?

so there! So it does work.

Rồi bạn tìm ra các cách làm hiệu quả hơn nữa

You know, that's how you do science.

Nhưng bạn luôn làm việc từ các sự thật

And then you say, well, what can make it work better?

mà bạn đã khiến chúng có hiệu lực cho bạn

And then you figure out better and better ways to do it.

bằng cách làm thí nghiệm: thứ bạn có thể làm trên sân khấu

But you always work from, from like, facts

Và không có kĩ xảo nào đằng sau nó. Nó hoàn toàn --

that you have made available to you

bạn phải rất trung thực

by doing experiments: things that you could do on a stage.

với những gì mà bạn đang làm nếu nó thực sự sẽ hoạt động

And no tricky shit behind the thing. I mean, it's all --

Ý tôi là, bạn không thể bịa ra kết quả,

you've got to be very honest

rồi làm một thí nghiệm nữa dựa trên đó

with what you're doing if it really is going to work.

Vậy bạn phải thành thật

I mean, you can't make up results,

Tôi cơ bản là rất thành thật

Trí nhớ tôi khá tệ, kém chân thật sẽ khiến tôi gặp rắc rối

and then do another experiment based on that one.

So you have to be honest.

nếu tôi, kiểu -- vì vậy nên tôi cứ trở nên tự nhiên trung thực

And I'm basically honest.

I have a fairly bad memory, and dishonesty would always get me in trouble,

và tự nhiên tò mò,

và điều đó dường như dẫn đến loại khoa học đó

if I, like -- so I've just sort of been naturally honest

Giờ, xem nào..

and naturally inquisitive,

Tôi còn 5 phút nữa phải không?

and that sort of leads to that kind of science.

OK. Không phải mọi nhà khoa học đều như vậy đâu

Now, let's see...

Bạn biết đấy -- Và có rất nhiều --

I've got another five minutes, right?

(Cười)

OK. All scientists aren't like that.

Có rất nhiều -- nhiều diễn biến từ khi

You know -- and there is a lot --

Isaac Newton và những thứ đó xảy ra

(Laughter)

Một trong những việc xảy ra ngay khoảng Thế chiến thứ 2

There is a lot -- a lot has been going on since

trong khoảng thời gian trước đó,

Isaac Newton and all that stuff happened.

và chắc chắn là cả sau đó,

One of the things that happened right around World War II

chính quyền--nhận ra rằng các nhà khoa học không phải bọn lập dị

in that same time period before,

bạn biết đấy, nhốt mình trong những tháp ngà

and as sure as hell afterwards,

và làm những điều nực cười với các ống nghiệm

government got -- realized that scientists aren't strange dudes

Các nhà khoa học-- khiến cho Thế chiến thứ 2

that, you know, hide in ivory towers

như chúng ta biết, khá khả thi

and do ridiculous things with test tube.

Họ tạo ra những thứ nhanh hơn

Scientists, you know, made World War II

Họ tạo ra những khẩu súng lớn hơn

as we know it quite possible.

Bạn biết đấy, họ tạo ra thuốc cho phi công

They made faster things.

They made bigger guns to shoot them down with.

nếu có bị làm sao trong quá trình

Họ làm tất cả những thứ -- và rồi cuối cùng là 1 quả bom khổng lồ

You know, they made drugs to give the pilots

để kết thúc mọi thứ, phải không?

if they were broken up in the process.

Và tất cả mọi người lùi lại và nói, bạn biết không,

They made all kinds of -- and then finally one giant bomb

chúng ta phải đầu tư vào việc này,

bởi vì bất cứ ai sở hữu nhiều nhất những người này

to end the whole thing, right?

And everybody stepped back a little and said, you know,

làm việc ở những nơi này, sẽ chiếm vị trí ưu thế

we ought to invest in this shit,

ít nhất là ở trong quân đợi, và có lẽ là trong cả kinh tế

because whoever has got the most of these people

working in the places is going to have a dominant position,

Và họ bắt đầu tham gia vào, và ngành khoa học

và sự thành lập ngành công nghệ ra đời,

at least in the military, and probably in all kind of economic ways.

và từ đó có rất nhiều những nhà khoa học

And they got involved in it, and the scientific

mà tham gia vào chỉ vì tiền, bạn biết đấy,

and industrial establishment was born,

bởi vì bỗng dưng nó có lợi,

and out of that came a lot of scientists

Và họ không giống những cậu bé mày mò

who were in there for the money, you know,

muốn đưa ếch lên trời cao

Họ giống loại người mà sau đó học ở trường Y,

because it was suddenly available.

And they weren't the curious little boys

vì sẽ kiếm được nhiều tiền. Ý tôi là, sau đó, họ đều tham gia kinh doanh --

that liked to put frogs up in the air.

They were the same people that later went in to medical school, you know,

Ý tôi, có rất nhiều -- khi bạn bước vào cấp 3,

người ta nói, bạn muốn trở nên giàu có, hãy trở thành nhà khoa học

because there was money in it, you know. I mean, later, then they all got into business --

Không thế nữa, giờ nếu muốn giàu, bạn trở thành doanh nhân

I mean, there are waves of -- going into your high school,

Nhưng rất nhiều người tham gia vì tiền, quyền và để du ngoạn

person saying, you want to be rich, you know, be a scientist. You know, not anymore.

Trước đó khi mà việc du ngoạn rất đơn giản

You want to be rich, you be a businessman.

Và những người đó không nghĩ --

But a lot of people got in it for the money and the power and the travel.

họ không --

That's back when travel was easy.

không phải lúc nào họ cũng nói cho bạn sự thật

Họ không kí kết điều gì cả, mà thực ra ấy,

And those people don't think --

they don't --

việc này luôn có lợi cho họ,

they don't always tell you the truth, you know.

nói thật với bạn là như vậy

There is nothing in their contract, in fact,

Và những người mà tôi đang nói tới là những người --

that makes it to their advantage always,

họ nói họ là một thành viên của ủy ban

to tell you the truth.

gọi là, kiểu, Ủy ban Liên Chính phủ về Biến đổi Khí hậu

And the people I'm talking about are people that like --

they say that they're a member of the committee

Và họ -- họ có những cuộc hợp lớn nơi mà họ cố tìm ra

called, say, the Inter-Governmental Panel on Climate Change.

cách mà -- cách để liên tục chứng minh

rằng trái đất đang nóng dần lên,

And they -- and they have these big meetings where they try to figure out

khi mà điều đó lại đối lập với cảm giác của hầu hết mọi người

how we're going to -- how we're going to continually prove

Ý tôi là, nếu bạn thực sự đi đo

that the planet is getting warmer,

nhiệt độ trong 1 khoảng thời gian --

when that's actually contrary to most people's sensations.

Ý tôi là, giờ thi nhiệt độ đã được đo

I mean, if you actually measure

khá là cẩn thận trong suốt 50, 60 năm rồi --

the temperature over a period --

có khi là lâu hơn thế,

I mean, the temperature has been measured now

nhưng bằng những cách rất chi tiết,

pretty carefully for about 50, 60 years --

và các ghi chép đã được giữ trong suốt 50 60 năm

longer than that it's been measured,

và thật ra, nhiệt độ không thực sự tăng lên nhiều

but in really nice, precise ways,

Nó kiểu như, nhiệt độ trung bình

and records have been kept for 50 or 60 years,

thì đã tăng lên chỉ một chút chút,

and in fact, the temperature hadn't really gone up.

bởi vì nhiệt độ ban đêm

It's like, the average temperature

tại các đài khí tượng đã tăng lên một chút

has gone up a tiny little bit,

Nhưng có một lời giải thích chính đáng về việc đó

because the nighttime temperatures

Đó là các đài khí tượng đều xây dựng ở ngoại ô,

at the weather stations have come up just a little bit.

nơi mà có các sân bay, và giờ thì

But there's a good explanation for that.

các thị trấn cũng chuyển ra đó, nhà bê tông khắp nơi

And it's that the weather stations are all built outside of town,

và họ gọi đó là hiệu ứng đường chân trời

where the airport was, and now

Và những người chịu trách nhiệm nhiều nhất

the town's moved out there, there's concrete all around

về việc đo nhiệt độ, nhận ra là

and they call it the skyline effect.

bạn phải ngăn cách thiết bị đo của bạn khỏi nó

And most responsible people

Và ngay cả lúc đó, bạn biết đấy

that measure temperatures realize

bởi vì các tòa nhà ấm hơn vào ban ngày,

you have to shield your measuring device from that.

khiến cho ban đêm cũng ấm hơn một chút,

And even then, you know,

Nên nhiệt độ tăng lên một tí

Nó phải thế. Nhưng không nhiều. Không kiểu như, bạn biết đấy --

because the buildings get warm in the daytime,

and they keep it a little warmer at night.

người đầu tiên -- có ý tưởng là

So the temperature has been, sort of, inching up.

chúng ta chuẩn bị bị rán chín,

It should have been. But not a lot. Not like, you know --

thật ra, anh ta không nghĩ theo cách đó

the first guy -- the first guy that got the idea

Tên anh ta là Sven Arrhenius Người Thụy Điển, và anh ta nói,

that we're going to fry ourselves here,

nếu nhân đôi lượng CO2 trong bầu khí quyển,

actually, he didn't think of it that way.

điều mà anh ta nghĩ có thể sẽ -- đây đang là năm 1900 nhé --

His name was Sven Arrhenius. He was Swedish, and he said,

if you double the CO2 level in the atmosphere,

nhiệt độ sẽ phải tăng lên đến 5.5 độ, theo tính toán của anh ta

which he thought might -- this is in 1900 --

Anh ta đã nghĩ trái đất như là,

bạn biết đấy, như một thứ hoàn toàn cách nhiệt

the temperature ought to go up about 5.5 degrees, he calculated.

mà chẳng có gì bên trong,

He was thinking of the earth as, kind of like,

chỉ có năng lượng đi đến và đi khỏi

you know, like a completely insulated thing

Và rồi anh ta nghĩ ra một giả thuyết,

with no stuff in it, really,

và anh ta nói, cái này sẽ hay ho đây,

just energy coming down, energy leaving.

bởi vì Thụy Điển sẽ có mùa sinh trường dài hơn,

And so he came up with this theory,

và bạn biết đấy, các tay lướt sóng thích điều này,

and he said, this will be cool,

hội lướt sóng nói, ý tưởng tuyệt đấy,

because it'll be a longer growing season in Sweden,

bởi vì đại dương thỉnh thoảng khá là lạnh, và --

you know, and the surfers liked it,

nhưng về sau đó nhiều người

the surfers thought, that's a cool idea,

bắt đầu nghĩ việc ấm lên này là tệ

because it's pretty cold in the ocean sometimes, and --

Nhưng không ai thực sự chứng minh nó, phải không?

but a lot of other people later on

Ý tôi là, nhiệt độ như đo được --

started thinking it would be bad, you know.

bạn có thể tìm được trên internet tuyệt vời của chúng ta,

But nobody actually demonstrated it, right?

bạn chỉ cần tìm kiếm mọi ghi chép của NASA,

I mean, the temperature as measured --

và của Dự báo thời tiết,

and you can find this on our wonderful Internet,

và bạn sẽ tự nhìn vào đó, và bạn sẽ thấy rằng nhiệt độ --

you just go and look for all NASAs records,

nhiệt độ ban đêm đo được trên bề mặt trái đất

and all the Weather Bureau's records,

and you'll look at it yourself, and you'll see, the temperature has just --

đã tăng lên một chút xíu

Nên nếu bạn chia trung bình với nhiệt độ ban ngày, có vẻ nó tăng

the nighttime temperature measured on the surface of the planet

khoảng tầm 0.7 độ, trong thế kỉ này

has gone up a tiny little bit.

Nhưng thật ra là nó chỉ tăng --

So if you just average that and the daytime temperature, it looks like it went up

vào ban đêm mà thôi, nhiệt độ ban ngày vẫn vậy

about .7 degrees in this century.

Và -- giả thuyết của Arrhenius

But in fact, it was just coming up --

và những người quan tâm việc nóng lên

it was the nighttime; the daytime temperatures didn't go up.

họ nói, yeah, chắc hẳn nó phải tăng cả vào ban ngày,

So -- and Arrhenius' theory --

nếu nó là hiệu ứng nhà kính

and all the global warmers think --

Giờ mọi người thích những thứ mà có, kiểu, tên gọi như thế nhỉ?

they would say, yeah, it should go up in the daytime, too,

mà họ có thể hình dung ra, phải không? Ý tôi là --

if it's the greenhouse effect.

Now, people like things that have, like, names like that,

nhưng nhiều người không thích những thứ này, nên là --

that they can envision it, right? I mean --

bạn không háo hức với mọi thứ

but people don't like things like this, so -- most -- I mean,

như với chứng cứ thật sự, bạn biết đấy,

điều mà sẽ là chứng cứ cho sự tăng cường

you don't get all excited about things

của lưu thông nhiệt đới những năm 90

like the actual evidence, you know,

Có một văn bản ra đời vào tháng 2

which would be evidence for strengthening

và nhiều người trong các bạn có lẽ chưa nghe tới nó

of the tropical circulation in the 1990s.

"Bằng chứng cho sự biến thiên thập kỉ lớn

It's a paper that came out in February,

trong Ngân sách năng lượng bức xạ nhiệt đới"

and most of you probably hadn't heard about it.

Xin lỗi. Những giấy tờ này được công bố bởi NASA

"Evidence for Large Decadal Variability

in the Tropical Mean Radiative Energy Budget."

và vài nhà khoa học ở Columbia, và Viliki

và một đống người ở Princeton

Excuse me. Those papers were published by NASA,

Và những giấy tờ đó ra mắt trong Tạp chí Khoa học,

and some scientists at Columbia, and Viliki

and a whole bunch of people, Princeton.

Ngày 1/2

và chúng -- những kết luận trong các giấy tờ này,

And those two papers came out in Science Magazine,

và cả trong giấy tờ của biên tập viên Tạp chí Khoa học,

February the first,

and these -- the conclusion in both of these papers,

miêu tả về các văn bản này, bạn biết đấy,

ngắn gọn là,

and in also the Science editor's, like,

giả thuyết của chúng ta về nóng lên toàn cầu

descriptions of these papers, for, you know,

là toàn hoàn sai

for the quickie,

Những gì mà mấy ông này đang làm,

is that our theories about global warming

và đây--NASA đã từng nói thế suốt 1 thời gian dài

are completely wrong. I mean,

Họ nói, nếu bạn đo nhiệt độ bầu khí quyển, nó không hề tăng lên --

what these guys were doing,

and this is what -- the NASA people have been saying this for a long time.

không hề tăng. Chúng tôi đã làm việc này rất cẩn thận trong 20 năm,

They say, if you measure the temperature of the atmosphere, it isn't going up --

từ các vệ tinh, và nó không tăng

Và trong các văn bản này, họ cho thấy một điều còn ấn tượng hơn nhiều,

it's not going up at all. We've doing it very carefully now for 20 years,

from satellites, and it isn't going up.

đó là thứ họ đã làm mà họ gọi là bức xạ --

And in this paper, they show something much more striking,

và tôi sẽ không nói chi tiết về vấn đề này, nó khá phức tạp,

nhưng nó không phức tạp như những gì họ làm bạn tưởng

and that was that they did what they call a radiation --

bằng những ngôn từ họ dùng trong văn bản. Nếu bạn thật sự đọc nó, họ nói,

and I'm not going to go into the details of it, actually it's quite complicated,

but it isn't as complicated as they might make you think it is

mặt trời sinh ra 1 lượng năng lượng nhất định

chúng ta biết nó nhiều đến thế nào

by the words they use in those papers. If you really get down to it, they say,

nó rơi xuống trái đất, và trái đất trả lại một lượng nhất định

the sun puts out a certain amount of energy --

Khi nó ấm lên nó sinh ra --

we know how much that is --

sinh ra kiểu như tia hồng ngoại,

it falls on the earth, the earth gives back a certain amount.

như kiểu một thứ gì đó ấm lên sẽ sinh ra hồng ngoại

When it gets warm it generates --

Toàn bộ cái việc nóng lên toàn cầu --

it makes redder energy -- I mean, like infra-red,

rác rưởi, thật sự,

like something that's warm gives off infra-red.

nếu như--nếu có quá nhiều CO2 trong bầu khí quyển

The whole business of the global warming --

thì cái nhiệt mà đang cố thoát ra

trash, really,

sẽ không thể thoát ra. Nhưng nhiệt đến từ mặt trời thì,

is that -- if the -- if there's too much CO2 in the atmosphere,

cái mà khoảng 350 nanomet,

the heat that's trying to escape

ngay tại trung tâm của nó -- đi xuyên ngay qua CO2

won't be able to get out. But the heat coming from the sun,

Vậy nên bạn vẫn bị làm nóng lên, mà không giải tỏa được chút nào

which is mostly down in the -- it's like 350 nanometers,

Mấy ông này đã đo đạc tất cả những thứ đó

which is where it's centered -- that goes right through CO2.

Bạn có thể nói về nó,

So you still get heated, but you don't dissipate any.

và bạn có thể viết những bản báo cáo, và xin tiền chính phủ để làm,

Well, these guys measured all of those things.

nhưng -- họ đã thực sự đo đạc nó,

I mean, you can talk about that stuff,

và hóa ra là suốt 10 năm qua --

and you can write these large reports, and you can get government money to do it,

đấy là lý do họ nói "thập kỉ" --

but these -- they actually measured it,

cái mức năng lượng --

and it turns out that in the last 10 years --

của cái họ gọi là "mất cân bằng"

that's why they say "decadal" there --

đã vượt quá những gì được mong đợi

that the energy -- that the level

Kiểu, cái lượng mất cân bằng --

of what they call "imbalance"

tức, nhiệt đi vào mà không đi ra

has been way the hell over what was expected.

mà bạn nhận được từ việc nhân đôi lượng CO2,

Like, the amount of imbalance --

nhân tiện là chúng ta còn xa mới đạt đến mức đấy

meaning, heat's coming in and it's not going out

Nhưng nếu chúng ta đạt mức đó vào khoảng 2025 hay gì đó,

that you would get from having double the CO2,

có gấp đôi lượng CO2 so với năm 1900,

which we're not anywhere near that, by the way.

họ nói Ngân khố năng lượng sẽ tăng

But if we did, in 2025 or something,

khoảng -- nói cách khác,

have double the CO2 as we had in 1900,

1 watt trên 1 cm vuông nhiệt nữa

they say it would be increase the energy budget

sẽ đi vào mà không thoát ra

by about -- in other words,

Nên trái đất tất yếu sẽ nóng lên

one watt per square centimeter more

Họ tìm ra trong nghiên cứu này -- 2 nghiên cứu này

would be coming in than going out.

bởi 2 đội khác nhau --

So the planet should get warmer.

là 5.5 watts

Well, they found out in this study -- these two studies

trên 1 mét vuông

by two different teams --

nhiệt đã đi vào từ 1998, 1999,

that five and a half watts

và nó không hề ấm dần lên

per square meter

Nên cái giả thuyết này rỗng tuếch

had been coming in from 1998, 1999,

Mấy cái văn bản này nên được gọi là,

and the place didn't get warmer.

"Cái kết của Sự thất bại Ấm lên toàn cầu"

So the theory's kaput -- it's nothing.

Họ lo lắng rằng,

These papers should have been called,

và bạn có thể thấy họ có những kết luận rất thận trọng trong các văn bản,

"The End to the Global Warming Fiasco," you know.

bởi họ đang nói về những phòng thí nghiệm lớn

They're concerned,

mà được đầu tư rất rất nhiều tiền

and you can tell they have very guarded conclusions in these papers,

bởi những con người đang sợ hãi

because they're talking about big laboratories

Bạn biết đấy, nếu họ nói, ông biết không?

Chẳng còn vấn đề nóng lên toàn cầu nữa đâu

that are funded by lots of money

and by scared people.

nên chúng ta có thể -- bạn biết đấy họ đang gây quỹ

You know, if they said, you know what?

Và nếu bạn khơi nguồn 1 yêu cầu với 1 thứ kiểu như thế,

There isn't a problem with global warming any longer,

và nói, rõ ràng là nóng lên toàn cầu chưa hề xảy ra...

so we can -- you know, they're funding.

nếu họ -- nếu họ thực sự -- nếu họ thực sự nói thế ấy,

And if you start a grant request with something like that,

Tôi sẽ biến khỏi đây.

and say, global warming obviously hadn't happened...

(Cười)

if they -- if they -- if they actually -- if they actually said that,

Tôi cũng sẽ đứng lên và --

I'm getting out.

(Cười)

(Laughter)

(Vỗ tay)

I'll stand up too, and --

Họ phải nói như thế

(Laughter)

Họ phải rất thận trọng

(Applause)

Nhưng tôi đang muốn nói là, bạn có thể vui mừng,

bởi biên tập của tạp chí Khoa học, người mà không hề ngốc,

They have to say that.

They had to be very cautious.

và cả 2 đội khá là --

But what I'm saying is, you can be delighted,

rất là chuyên nghiệp này, họ đều đã cùng đi đến 1 kết luận

because the editor of Science, who is no dummy,

và ở dòng cuối của văn bản của họ

and both of these fairly professional --

họ phải nói, điều này có nghĩa là, là những gì chúng ta đã và đang nghĩ,

really professional teams, have really come to the same conclusion

rằng mô hình lưu thông toàn cầu mà chúng ta dự tính

and in the bottom lines in their papers

rằng trái đất sẽ trở nên quá nóng

they have to say, what this means is, that what we've been thinking,

đều sai. Sai bởi một nhân tố lớn

was the global circulation model that we predict

Nhân tố không hề nhỏ. Họ chỉ --

that the earth is going to get overheated

họ chỉ hiểu sai một sự thật đó là trái đất này --

that it's all wrong. It's wrong by a large factor.

rõ ràng có một cơ chế nào đó đang hoạt động

It's not by a small one. They just --

mà không ai biết tới,

they just misinterpreted the fact that the earth --

bởi nhiệt cứ đi vào mà nó không hề bị nóng lên

there's obviously some mechanisms going on

Nên hành tinh này là một thứ khá kì diệu, bạn biết đấy,

that nobody knew about,

nó to và khủng khiếp -- và to và tuyệt vời,

because the heat's coming in and it isn't getting warmer.

và nó làm tất cả những việc này mà chúng ta không hề biết đến tí gì

So the planet is a pretty amazing thing, you know,

Nên ý tôi là, lý do tôi tổng hợp lại tất cả những điều này

it's big and horrible -- and big and wonderful,

OK, đây là cách mà bạn nên làm khoa học --

and it does all kinds of things we don't know anything about.

một phần khoa học đã được thực hiện vì vài lý do khác, hoặc chỉ là sự tò mò

So I mean, the reason I put those things all together,

Và có rất nhiều thứ giống như việc nóng lên toàn cầu,

OK, here's the way you're supposed to do science --

và lỗ thủng tầng ozone và bạn biết đấy,

some science is done for other reasons, and just curiosity.

cả một đống những vấn đề khoa học công khai,

And there's a lot of things like global warming,

mà nếu bạn cảm thấy hứng thú,

and ozone hole and you know,

thì bạn phải bắt tay vào những chi tiết, và đọc những giấy tờ gọi là,

a whole bunch of scientific public issues,

"Sự biến thiên lớn trong thập kỉ về.."

that if you're interested in them,

Bạn phải tìm ra ý nghĩa của những từ đó

then you have to get down the details, and read the papers called,

Và nếu bạn chỉ nghe lời những gã

"Large Decadal Variability in the..."

mà đang thổi phồng các vấn đề đó, và làm ra rất nhiều tiền từ việc đó,

You have to figure out what all those words mean.

bạn sẽ bị thông tin sai lệch, và bạn sẽ lo lắng về những thứ sai lệch

And if you just listen to the guys

Hãy nhớ 10 thứ mà sẽ giúp bạn. Cái mà -- một trong số đó--

who are hyping those issues, and making a lot of money out of it,

you'll be misinformed, and you'll be worrying about the wrong things.

(Cười)

Và các tiểu hành tinh là thứ mà tôi thật sự tán thành ở đây

Remember the 10 things that are going to get you. The -- one of them --

Ý tôi là, bạn phải trông chừng các tiểu hành tinh. OK, cảm ơn rất nhiều

(Laughter)

(Vỗ tay)

And the asteroids is the one I really agree with there.

I mean, you've got to watch out for asteroids. OK, thank you for having me here.

(Applause)