"The Sacred Art of the Ori" | Laolu Senbanjo

Translator: Gia Bảo Nguyễn Reviewer: Nguyen Minh

[Yoruba: con trai Ijebu-Ode của ta ơi]

[mang dòng máu bộ lạc Ogbogbo,]

[Yoruba: Freeborn Ijebu-Ode son,]

[Bộ lạc với sự phồn thịnh và giàu tài nguyên hơn cả Châu Âu,]

[of true Ogbogbo Clan,]

[Có những tế đàn chứa đầy vàng.]

[whose wealth and resources surpass all that Europe ever had,]

Bài thánh ca này có tên là oríkì.

[whose altar is filled with gold.]

Bà tôi thường hay hát tôi nghe khi tôi còn là 1 cậu bé ở Nigeria.

Oríkì là bài hát đầy tự hào của người Yoruba,

This chant is called the oríkì.

My grandmother used to sing it to me when I was a child in Nigeria.

bài hát đề cập đến những báu vật mà phương tây không hề có.

See, an oríkì is the song of praise of the Yoruba people,

Mama -- Tôi hay gọi bà mình như thế--

bà đã kể tôi nghe rất nhiều giai thoại về Yoruba.

and this particularly speaks of treasures that the West does not have.

Như ta biết, Yoruba là 1 nhóm bộ tộc tới từ phía Tây Nam Nigeria,

Mama -- that's what I call my grandmother --

và tôi luôn bị lôi cuốn bởi những giai thoại đó.

told me many stories about Yoruba mythology.

Tôi đã luôn tò mò.

Văn hóa Yoruba đã truyền cảm hứng nghệ thuật cho tôi từ khi còn nhỏ.

You see, the Yorubas are an ethnic group from the southwestern part of Nigeria,

Bạn thấy đó, nghệ thuật Châu Phi không đơn thuần

and I was always fascinated by these stories.

chỉ là thứ mà bạn mua được từ chợ Harlem ở New York

I was always intrigued.

And Yoruba culture has inspired my art since I was a child.

Mỗi họa sĩ đều có một nghệ danh,

và một câu chuyện đằng sau.

You see, African art is not just what you buy at Harlem markets in New York.

Và đây là câu chuyện của tôi.

Mama có những hình xăm trên cánh tay và chân bà.

Every artist has a name,

and every artist has a story.

Khi còn nhỏ, tôi đã nghĩ những hình xăm ấy của bà là bẩm sinh,

This is my story.

với những đường kẻ màu đen tuyệt đẹp và biểu tượng chi tiết.

See, mama had tattoos on her arms and her legs.

Và rồi bà nói với tôi rằng

chúng chính là biểu tượng trong thần thoại Yoruba.

As a child, I thought she was born with them,

Và đó là thứ sẽ ảnh hưởng lớn đến sự nghiệp nghệ thuật của tôi hôm nay.

with beautiful black lines and detailed symbols.

And then she told me

Khi còn nhỏ, tôi có thể bắt gặp nghệ thuật ở khắp mọi nơi.

that they were actually symbols from the Yoruba mythology.

Tôi nhớ đến căn nhà chúng tôi từng sống ở IIorin, đường Stadium.

I never knew how this was going to influence the artist that I am today.

Chúng tôi có sàn đá cẩm thạch,

và bạn biết đó, tôi đã nhìn chằm vào những sàn đá ấy,

You see, as a young child, I saw art everywhere.

I remember the house we lived in in Ilorin, in Stadium Road.

để nhìn sâu vào mọi loại hoa văn và thiết kế của nó,

và tôi nghĩ ai cũng có thể thấy chúng.

We had marble floors,

Thế nên tôi gọi ông anh đến và tôi kiểu

and you know, I would look at the marble floors,

“Ikeolu, xem thiết kế cẩm thạch này đi, xem hoa văn này, xem mặt nạ này.”

and I would see all sorts of patterns and designs in it,

Và anh ấy bảo tôi rằng, “Laolu, tao thấy gì chết liền á”

and I thought everybody could see them.

So I would call my brother, and I would be like,

Do đó tôi đã dùng mực và vẽ những thứ mình thấy lên sàn nhà

"Ikeolu, come and see this marble design, see this pattern, see this mask."

Và khi mẹ phát hiện, bà ấy đã rất cưng, cưng vô lầy.

And he would tell me, "Laolu, I don't see anything."

(Tiếng cười)

Nhưng điều đó đâu cản được tôi.

So I would use ink, and I would trace out what I saw on the floor.

Tôi chuyển từ mực sang phấn,

nhằm tránh gặp rắc rối với ba mẹ và giáo viên đó mà.

And then when my mom noticed, she got really upset.

Nhớ có đợt mẹ tôi nói, “Laolu, chúng ta là người đạo Chúa.

(Laughter)

But that didn't stop me.

Sao mày không vẽ giống người khác hộ tao cái?

I switched from ink to chalk,

because I got in trouble a lot with my teachers and my parents.

Mày có thể vẽ phong cảnh hay ghế, nội thất các kiểu mà

So I remember my mom said, "Laolu, we are Christians.

không thì vẽ chúa Jesus?”

Why don't you draw like other people?

Bạn biết đó, sơ hở cái là tôi cho cả cái nhà lên màu luôn,

Why don't you draw landscapes or maybe you draw chairs or furniture,

nhưng khi lớn lên, tôi thấy việc làm họa sĩ không hẳn là lựa chọn tốt

nên tôi muốn đi theo nguyện vọng của bố mẹ

or maybe even draw Jesus?"

You know, I could paint the whole house if I had a chance,

và đã quyết định vào trường luật.

but when I grew up, I knew being an artist was not an option,

Tất nhiên là có cả ba nữa. Ngày đó ông đã rất tự hào.

so I wanted to be the person my parents wanted me to be,

Và đây là cuốn sổ của tôi khi học ở trường luật.

so I went to law school.

(Tiếng cười)

Of course, that's my dad there. He was so proud that day.

Dĩ nhiên là tôi cũng có trốn học chứ,

rồi sau đó bắt đầu biện minh sao mình không lên lớp.

And this was what my notebooks looked like in law school.

(Laughter)

Nhưng khi tôi bắt đầu làm việc tại Ủy ban Nhân Quyền

Of course I would miss classes,

với vai trò là luật sư nhân quyền,

and I would make up excuses why I wasn't going to class.

não tôi nó cứ sao sao ấy.

Tôi đã thấy 1 thực tại tăm tối.

But when I started working at the Human Rights Commission

Tôi từng làm việc với mấy đứa nhóc

phải lựa chọn giữa việc học tập

as a human rights attorney,

my mind was elsewhere.

và việc bị bắt lấy vợ gã chồng.

I saw a very tough reality.

Tôi vô cùng khó chịu khi thấy những sự bất công xung quanh,

I worked with children

who had to choose between getting an education

và nghệ thuật chính là thứ duy nhất tôi còn lại,

nên là tôi bắt đầu vẽ.

and actually being forced into marriage.

Bức tranh này có tên là “Dreamscape,”

I was so frustrated seeing all the injustice around me,

Khi bạn zoom vào tác phẩm,

bạn sẽ thấy một cô bé

and my only outlet was art,

so I started painting.

sinh ra từ 1 mối quan hệ tình cờ,

This piece is called "Dreamscape."

sự thật thì tương lai của ta được quyết định bởi nơi mà ta sinh ra.

So when you zoom into this piece,

you're going to see a girl child

Tiếp theo bạn sẽ thấy 2 người đàn ông đang nắm tay,

and the accidental birth,

the fact that our future is controlled by where we are born.

2 người đàn bà cũng đang nắm tay.

Bạn biết không, ở Nigeria, quan hệ đồng giới là bất hợp pháp.

Now, the next one you see a man and a man holding hands,

Bạn có thể đi tù tới 14 năm lận đấy.

a woman and a woman holding hands.

Bằng nghệ thuật, tôi có thể kể những câu chuyện

You see, in Nigeria, same-sex relationship is criminalized.

Qua tác phẩm, tôi đều muốn gửi đi 1 thông điệp

Và trong tác phẩm này, bạn sẽ thấy bản đồ của Châu Phi

You can actually get 14 years for that.

bạn thấy những câu hỏi, giọt nước mắt,

With my art, I like to tell stories.

và thấy 1 cái ống tiêm chích thẳng vào Châu Phi

Through my art, I like to start a conversation.

nó đang rút cạn những tài nguyên ở đó.

So in this one, you see the map of Africa,

Rồi tôi tự hỏi, nó sẽ đi về đâu?

you see the questions, you see crying,

Ai sẽ được lợi từ tất cả việc này?

and there you see syringes plugged into Africa

Bạn thấy đó, với nghệ thuật,

and the natural resources being drained out.

mọi thứ mà tôi dệt nên, từ khung hình, diện mạo, câu chuyện

So I asked myself, where does it go?

Who benefits from all of this?

lẫn cách tôi hệ thống chúng,

đều bị ảnh hưởng từ văn hóa Yoruba.

You see, with my art,

Vào năm 2013, tôi đã quyết làm 1 ván cược.

the way I weave my art around the patterns, the masks, the stories,

tôi nghỉ việc và đến New York để chuyển hướng làm nghệ thuật.

and the way I use my lines,

it's all from the Yoruba culture.

Và dĩ nhiên là ba mẹ tôi kiểu

So in 2013, I made a big gamble.

“Ồ, [Chắc được vài ngày.] Rồi nó sẽ chán ngay thôi”

I quit my job and I moved to New York City to practice art full time.

Nhưng mà việc làm họa sĩ ở New York là điều không dễ dàng gì,

bởi tôi sạt rồi,

Of course, my parents were like,

không tiền, không người đại diện, không địa vị,

"Oh, [it's just a phase.] He'll come back."

But life as an artist in New York was not easy,

thì có nơi nào thèm trưng bày tác phẩm của tôi chứ.

Tôi tự nhủ với mình, tôi phải sống sót.

because I was broke,

Nên tôi bắt đầu đi vẽ quần áo để kiếm sống.

no money, no gallery agents, no representation,

so no gallery would show my work.

Tôi bắt đầu vẽ trên giày

So I thought to myself, I need to survive.

Tôi bắt đầu vẽ lại sản phẩm cho người khác

So I started painting on clothes to make a living.

Để rồi tôi nhận ra 1 thứ sức mạnh,

của việc mọi người tự hào như nào khi vận lên mình câu chuyện của chính họ.

I started painting on shoes.

Nên là tôi bắt đầu vẽ lên mọi thứ.

I started customizing things for people.

Tôi vẽ lên đàn guitars,

And then soon I realized the power,

Tôi đi vẽ các bức tranh tường,

because people were so proud to wear their stories.

bất cứ thứ gì có thể chạm tay vào tôi đều vẽ,

mọi thứ với tôi đều là tranh vẽ.

So I started painting on everything.

Rồi 1 ngày, tôi đang lướt trên instagram,

I painted on guitars,

I started doing murals,

và tôi thấy bức ảnh này.

anything I could find my hand on I painted,

Đó là Reign. Cô ta chụp 1 bức ảnh trước tác phẩm của tôi,

and everything became my canvas.

So one day, I was just going on my Instagram feed,

và lúc tôi nhìn thấy bức ảnh đó,

có điều gì đó đã xảy ra trong khoảng khắc.

Tôi đã thấy tác phẩm của mình hòa với cô ấy theo đúng nghĩa đen

and I saw this picture.

It was Reign. She took a picture standing in front my art,

and the moment I saw that photo,

và đó là lúc mà tôi bắt đầu vẽ lên cơ thể người.

something happened in that moment.

I could actually see my artwork go into her and come out of her literally,

Khi còn bé tôi đã thấy nghệ thuật trên những sàn đá hoa cương,

rồi trên những bức tường,

and that's how I started painting on human bodies.

nhưng giờ đây tôi còn thấy được nghệ thuật ở

cả khuôn mặt lẫn xác thịt con người.

As a child I saw art on the marble floors,

Tôi nhớ về bà mình,

và tôi nhận ra bản năng sáng tạo cùa mình

I saw art on walls,

but now I see art on people's faces and people's bodies.

đã được xây nên bởi những kí ức tuổi thơ

I remember my grandmother,

cùng thứ nghệ thuật trên da của bà.

and I realized that most of my creative instincts

Giờ nhìn lại những người mà tôi đã vẽ, tôi tự nhủ là,

were actually based on my childhood memories

sẽ ra sao nếu tất cả chúng ta đều đi đứng

and the art on my grandmother's skin.

như các vị thần trong thần thoại Yoruba?

Và bùm, đó là cách mà Tác Phẩm Nghệ Thuật Linh Thiêng của Ori ra đời.

Now I look at all the people I painted, and I think to myself, like,

Ori trong thần thoại Yoruba có nghĩa là

what would it look like if we all walked around

Linh hồn của bạn, bản chất của bạn, bản năng của bạn.

like gods and goddesses from Yoruba mythology?

And boom, that's how The Sacred Art of the Ori was born.

Và tôi nhận ra chỉ khi nào bạn thấu hiểu được Ori của mình,

You see, Ori in Yoruba mythology

bạn mới có thể dời non lấp bể.

means your soul, it means your essence, it means your instincts.

Có 1 vài thứ khá đáng sợ khi vẽ lên cơ thể người.

And I realized that only when you tap into your Ori,

then you can actually move mountains.

Đó là nghệ thuật chuyển động.

So there's something so immediate about painting on human bodies.

Đó là trải nghiệm 3 chiều.

1 ngày nọ, tôi đang làm việc như thường lệ ở Brooklyn

It's like art in motion.

thì nhận được 1 email nói là,

It's like a 3D experience.

“Chào, tôi là 1 fan của các tác phẩm anh vẽ.

So one day, I was just doing my regular work in Brooklyn,

Anh có muốn vẽ tranh cho video âm nhạc không?

Kí tên, Beyonce.”

Sao, Beyonce email tôi.

and I got an email that said,

Tôi kiểu, gì chứ?

"Hi, I'm a big fan of your work.

(Cười)

Tôi kiểu, gì cơ, sao cô ấy biết tôi là ai chứ?

Would you like to paint for my music video?

Tôi nghĩ đó không phải là thật, định scam tôi hay gì.

Signed, Beyoncé."

Like, Beyoncé emailed me.

Phần Nigeria trông tôi kiểu, không.

I was like, what?

(Laughter)

(Cười)

(Vỗ tay)

I was like, what, how did she even know me?

Nhưng hơn cả tuyệt vời, nó là thật, là thật đó,

I thought this can't be true. Of course I thought it was a scam.

và mọi thứ diễn ra quá nhanh.

The Nigerian in me was like, nah.

(Laughter)

Beyonce muốn chi trả phí ăn ở cho tôi ở New Orleans,

(Applause)

và các tác phẩm của tôi khiến cô ta nhớ về gốc gác creole của cổ.

But incredibly enough, it was real, it was true,

Nên là khi bài “Lemonade” ra mắt, dĩ nhiên rồi,

and things happened really fast.

You see, Beyoncé wanted to pay homage to New Orleans,

Bùm, mọi thứ đi từ 0 lên 100 quá nhanh.

and my art reminded her of her creole origins.

Mọi người nhớ mặt tôi trên tạp chí,

So when "Lemonade" dropped, of course,

các buổi phỏng vấn.

boom, everything just went from zero to 100 real fast.

Có người còn chặn tôi lại bên đường.

Họ biết tên tôi, kiểu

Và có lúc tôi cũng phải lùi lại

People featured me in magazines,

chill một chút, và, kiểu, đón nhận hết thôi nào.

interviews.

People stopped me in the street.

Bạn biết đấy, nghệ sĩ thường sống khá lay lắt

People knew my name, like --

cho tới khi mà tác phẩm được thừa nhận

And sometimes I had to step back

và tôi thấy tổn tương vì điều này

and just chill, and, like, take everything in.

Dù vậy, phần luật sư trong tôi vẫn còn,

nên tôi đã dùng tác phẩm của mình để đấu tranh cho niềm tin.

You know, as artists, we work so hard all our lives

for our art to be recognized,

Di sản Yoruba của tôi sẽ còn mãi.

and for this I feel blessed.

However, the attorney in me is still there,

Tôi định chia sẻ mọi người 1 số tác phẩm động tối nay.

so I use my art to fight for what I believe in.

My Yoruba heritage is always there.

Xin hãy cùng tôi chào đón 2 người này.

(Nhạc)

I'd like to share with you tonight some of my art in motion.

(Vỗ tay)

Please, welcome with me on stage.

(Music)

(Applause)

Giờ thì, đây là Geli, và đây là Reign.

Họ là người đầu tiên trong đời mà tôi đã vẽ,

và tôi đã dành cả ngày hôm qua để vẽ lên người họ.

Now, this is Geli, and this is Reign.

Tối nay, họ sẽ đại diện cho hy vọng và nỗi sợ của tôi.

These are the first two people I ever painted in my life,

and I spent the past day painting on them.

Giờ đây, tôi đã bỏ lại nỗi sợ phía sau.

Tonight, they represent my hopes and my fears.

và đưa hy vọng về phía trước.

Now, I put my fears on the back.

Hy vọng của tôi là gì?

Tôi hy vọng mọi người hiểu

I put my hopes in front.

rằng Châu phi không chỉ là 1 châu lục lớn vô danh

What are my hopes?

đó là điều đáng xấu hổ.

Tôi hy vọng mọi người hiểu là

I hope that people know

ở Nigeria có đến hơn 350 dân tộc và ngôn ngữ,

that Africa is not just one huge, nameless continent

that is all the same.

và tôi chỉ là 1 trong những nghệ sĩ bước ra từ đấy.

I also hope that people know

that in Nigeria, we have over 350 ethnic groups and languages,

(Vỗ tay)

Tôi cũng hy vọng là tôi có khả năng thay đổi

and I am just one artist from one of them.

cách mọi người nói về nghệ thuật Phi Châu tại lục địa lẫn tại đây,

(Applause)

và hy vọng mọi người hiểu rằng nghệ thuật Châu Phi

I also hope that you know that I hope I will be able to change

không đơn thuần là thứ mà bạn mua ở chợ Harlem ở New York

the way people talk about African art on the continent and here,

rằng mọi tác phẩm nghệ thuật bạn thấy đều có 1 câu chuyện

and I hope you know that African art

vã mỗi nghệ sĩ đều có 1 nghệ danh.

is not just what you buy at Harlem markets in New York

Cảm ơn mọi người.

(Vỗ tay)

and that every piece of art you see has a story,

and every artist has a name.

Thank you very much.

(Applause)