How we're honoring people overlooked by history | Amy Padnani

Translator: Ivana Korom Reviewer: Krystian Aparta

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Merve Kılıç

My name is Amy Padnani,

Benim adım Amy Padnani

and I'm an editor on the obituaries desk at the "New York Times."

ve New York Times'ta ölüm ilanları masasında bir editörüm.

Or, as some friends call me, the angel of death.

Ya da arkadaşlarımın bana koydukları isimle ölüm meleğiyim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

In fact, people will ask me,

Öyle ki insanlar bana şunu soracaktır:

"Isn't it depressing, working on obituaries

"Ölüm ilanları üzerinde çalışmak

and thinking about death all the time?"

ve her zaman ölümü düşünmek iç karartıcı değil mi?"

But you know what I tell them?

Ama onlara ne söylüyorum, biliyor musunuz?

Obits aren't about death, they're about life,

Ölüm ilanları ölüm değil hayat hakkında;

they're interesting, they're relatable.

ilginçler, ilişkilendirilebilirler.

Often about something you never knew.

Genellikle hiç bilmediğiniz bir şey hakkındalar.

Recently, for example,

Örneğin, geçenlerde çorap kuklasının mucitinin ölüm ilanı vardı.

we had the obit for the inventor of the sock puppet.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Everyone knows what a sock puppet is,

Herkes bir çorap kuklasının ne olduğunu bilir

but have you ever thought about who created it,

ancak daha önce hiç kimin yarattığını

or what their life was like?

veya hayatlarının nasıl olduğunu düşündünüz mü?

Obits are a signature form of journalism.

Ölüm ilanları, gazeteciliğin önemli bir biçimi.

An art form, if you will.

Tabiri caizse bir sanat biçimi.

It's an opportunity for a writer to weave the tale of a person's life

Bir yazar için bir kişinin hayatının öyküsünü

güzel bir anlatıya dönüştürmek için bir fırsat.

into a beautiful narrative.

Since 1851,

1851'den beri

the "New York Times" has published thousands of obituaries.

New York Times binlerce ölüm ilanı yayımladı.

For heads of state, famous celebrities,

Devlet başkanlarının, ünlülerin,

even the person who came up with the name on the Slinky.

Slinky ismini bulan kişinin bile.

There's just one problem.

Sadece bir sorun var.

Only a small percentage of them

Yalnızca küçük bir kısmı

chronicle the lives of women and people of color.

beyaz olmayan kişilerin ve kadınların hayatlarını tarihe yazıyor.

That's the impetus behind a project I created

İşte, yarattığım "Gözden Kaçmış" adındaki projenin arkasındaki itici güç bu.

called "Overlooked,"

which tells the stories of marginalized groups of people

Bu proje, hiç ölüm ilanı yayımlanmayan

who never got an obit.

dışlanmış insanların hikâyelerini anlatıyor.

It's a chance for the newspaper to revisit its 168-year existence

Gazetenin 168 yıllık varlığını tekrar ele alması

ve hangi nedenle olursa olsun dışlanan insanlar için

and fill in the gaps

for people who were, for whatever reason, left out.

boşlukları doldurması için bir fırsat.

It's a chance to right the wrongs of the past,

Geçmişteki yanlışları düzeltmek ve toplumun kimin önemli kabul edildiği

and to refocus society's lens on who is considered important.

konusundaki bakış açısını değiştirmek için bir fırsat.

I came up with the idea when I first joined Obituaries in 2017.

Bu fikir aklıma 2017'de Obituaries'e katıldığımda geldi.

The Black Lives Matter movement was at a rolling boil,

Black Lives Matter hareketi oldukça popülerdi

and the conversation on gender inequality had just started bubbling up again.

ve cinsiyet eşitsizliği üzerine konuşmalar tekrardan ortaya çıkmıştı.

And at the same time, I wondered, as a journalist and as a woman of color,

Bunlarla birlikte bir gazeteci ve beyaz olmayan bir kadın olarak

what could I do to help advance this conversation.

bu konuşmaların ilerlemesine yardım etmek için ne yapabileceğimi merak ettim.

People were coming out of the shadows

İnsanlar yüzleştikleri adaletsizliklerin

to tell stories of injustices that they had faced,

hikâyelerini anlatmak için gölgelerden çıkıyordu

and I could feel their pain.

ve onların acılarını hissedebiliyordum.

Bazen okuyuculardan aldığım maillerde şunların yazdığını fark ettim:

So I noticed we would get these emails, sometimes, from readers,

saying, "Hey, why don't you have more women and people of color

"Hey, ölüm ilanlarında neden daha fazla kadına

ve beyaz olmayan insana yer vermiyorsun?"

in your obituaries?"

And I thought, "Yeah, why don't we?"

Ben de şöyle düşündüm: "Evet, neden yer vermiyoruz?"

Since I was new to the team, I asked my colleagues,

Ekibe daha yeni katıldığımdan dolayı iş arkadaşlarıma sordum

and they said, "Well, the people who are dying today

ve onlar da dedi ki:

"Bugün ölen insanlar, kadınların ve beyaz olmayanların fark yaratmak için

are from a generation when women and people of color

weren't invited to the table to make a difference.

masaya çağrılmadığı bir nesilden geliyorlar.

Perhaps in a generation or two,

Muhtemelen bir ya da iki nesil içinde ölüm ilanlarında daha fazla kadın

we'll start to see more women and people of color in our obituaries."

ve beyaz olmayan insanları görmeye başlayacağız."

That answer just wasn't satisfying at all.

Bu cevap, hiç de tatmin edici değildi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I wanted to know: Where are all the dead women?

Bilmek istiyordum: Tüm ölü kadınlar neredeydi?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I started thinking about how we hear about people who have died, right?

Bu yüzden ölen insanları nasıl duyduğumuzu düşünmeye başladım.

Number one way is through reader submissions.

Birinci yol, okuyucu bildirileri aracılığı ile.

And so I thought,

Dolayısıyla şöyle düşündüm:

"Well, what if we were to look at international newspapers

"Peki ya uluslararası gazetelere veya sosyal medyaya bakarsak?"

or scour social media?"

It was around this time when ...

Her şeyin kafamda dönüp durduğu bir zamanda

Everything was swirling in my mind,

and I came across a website about Mary Outerbridge.

Mary Outerbridge hakkındaki bir internet sitesine denk geldim.

She was credited with introducing tennis to America in 1874.

1874'te Amerika'ya tenisi tanıtmakla biliniyor.

And I thought, wow, one of the biggest sports in America

Vay, Amerika'daki en büyük sporlardan biri

was introduced by a woman?

bir kadın tarafından mı tanıtılmış diye düşünmüştüm.

Does anyone even know that?

Bunu bilen biri bile var mı?

And did she get a New York Times obituary?

New York Times ölüm ilanlarına çıktı mı?

Spoiler alert -- she did not.

Spoiler uyarısı: Hayır, çıkmadı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So then I wondered who else we missed.

Bu yüzden başka kimleri kaçırdığımızı merak ettim

And it sent me on this deep dive through the archives.

ve bu merak, beni arşivdeki derin bir yolculuğa yolladı.

There were some surprises.

Bazı sürprizler vardı.

The pioneering journalist Ida B. Wells,

Linç karşıtı kampanyayı başlatan

who started the campaign against lynching.

öncü gazeteci Ida B. Wells.

The brilliant poet Sylvia Plath.

Harika şair Sylvia Plath.

Ada Lovelace, a mathematician

Matematikçi, şimdi ise ilk bilgisayar programcısı olarak tanınan Ada Lovelace.

now recognized as the first computer programmer.

So I went back to my team and I said,

Ekibe döndüm ve dedim ki:

"What if we were to tell their stories now?"

"Peki ya şimdi onların hikâyelerini anlatırsak?"

It took a while to get buy-in.

Destek almak biraz zaman aldı.

There was this concern that, you know,

Şöyle bir endişe vardı, anlarsınız ya,

the newspaper might look bad

gazete ilk seferinde hata yaparsa kötü gözükebilirdi.

because it didn't get it right the first time.

It was also a little weird to sort of look back at the past,

Aynı zamanda günümüz hikâyeleri yerine

rather than cover news stories of our day.

geçmişe bakmak bir nevi biraz garipti.

But I said, "Guys, I really think this is worthwhile."

Ama onlara, buna değeceğini söyledim.

And once my team saw the value in it,

Değerini görür görmez

they were all in.

ekibim de işin içine girdi.

And so, with the help of a dozen writers and editors,

Bir düzine yazar ve editörün yardımıyla

we launched on March 8, 2018,

8 Mart 2018'de olağanüstü 15 kadının hikâyesini yayımladık.

with the stories of 15 remarkable women.

And while I knew that the work my team was doing was powerful,

Ekibimin yaptığı işin etkili olduğunu bilsem de

I didn't expect the response to be equally powerful.

tepkilerin eşit derecede güçlü olmasını beklemiyordum.

I had hundreds of emails.

Yüzlerce eposta aldım.

They were from people who said,

"Sonunda bu kadınları dile getirdiğin için teşekkür ederim."

"Thank you for finally giving these women a voice."

diyen kişilerden geliyordu.

They were from readers who said,

"İşe giderken bu hikâyeleri okuyarak ağladım.

"I cried on my way to work, reading these stories,

Çünkü ilk defa göründüğümüzü hissettim."

because I felt seen for the first time."

diyen okuyucular geliyordu.

And they were from colleagues of mine, who said,

"Daha önce hiç beyaz olmayan bir kadının

"I never thought a woman of color

New York Times'ta böylesine bir başarı elde edebileceğini düşünmemiştim."

would be allowed to achieve something like this

diyen meslektaşlarımdan geliyordu.

at the 'New York Times.'"

I also got about 4,000 reader submissions

Aynı zamanda gözden kaçmış kişileri öneren 4000 okuyucu bildirimi de aldım.

suggesting who else we might have overlooked.

And some of those are my favorite stories in the project.

Bazıları, projedeki en sevdiğim hikâyelerdendi.

My all-time favorite is Grandma Gatewood.

En çok sevdiğim ise Büyükanne Gatewood'du.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

She survived 30 years of domestic violence at the hands of her husband.

Kocası tarafından gördüğü 30 yıllık aile içi şiddetten kurtuldu.

One day, he beat her so badly, beyond recognition,

Bir gün onu o kadar kötü dövdü ki tanınamaz hale geldi,

he even broke a broomstick over her head,

kafasında bir süpürge sopası bile kırdı

and she threw flour in his face in response.

ve buna karşılık o da yüzüne un attı.

But when the police arrived, they arrested her, not him.

Ancak polis geldiğinde bile kocasını değil, onu tutukladılar.

The mayor saw her in jail and took her into his own home

Belediye başkanı onu nezarette gördü

ve yeniden ayakları üzerinde durasıya kadar onu kendi evine aldı.

until she could get back on her feet.

Then, one day, she read this article in "National Geographic"

Bir gün, National Geographic'teki bu makeleyi okudu,

about how no woman had ever hiked

hiçbir kadının Apalaş Yürüyüş Patikası'nı baştan sonra yürümediği hakkındaydı.

the Appalachian Trail in its entirety alone.

And she said, "You know what? I'm going to do it."

O da "Bak ne diyeceğim? Ben başaracağım." dedi.

Reporters caught wind of the old grandma who is hiking through the woods.

Muhabirler, ormanda yürüyen yaşlı büyükanneyi yakaladılar.

And at the finish, they asked her,

Bitişte ona, "Bu kadar zorlu bir yola nasıl dayandınız?" diye sordular.

"How did you survive so rough a place?"

But they had no idea what she had survived before that.

Fakat daha öncesinde neleri atlattığı hakkında hiçbir fikirleri yoktu.

So, "Overlooked" has become wildly successful.

"Gözden Kaçmış" işte böyle oldukça başarılı oldu.

It's becoming a TV show now, on Netflix.

Şimdi ise Netflix'te bir televizyon programı oluyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkış)

I cannot wait to see this thing come to life.

Bunun hayat bulmasını görmek için sabırsızlanıyorum.

Something like 25 different publishers have reached out to me

25 kadar farklı yayınevi

"Gözden Kaçmış"ın kitaba uyarlanması için bana ulaştılar.

with interest in turning "Overlooked" into a book.

All of this clearly shows how timely and necessary this project is.

Tüm bunlar, bu projenin ne kadar yerinde ve gerekli olduğunu açıkça gösteriyor.

It's also a reminder of how newspapers

Ayrıca gazetelerin her gün dünyamızda olanları

document what's happening in our world every single day,

nasıl aktardığının da bir hatırlatıcısı,

and we have to make sure not to leave out key people.

bu yüzden kilit kişileri atlamadığımızdan emin olmalıyız.

That's why, even though it's been so meaningful to look back in the past,

İşte bu nedenle, geçmişe bakmak bu kadar anlamlı olsa da

I'm plagued with the lingering question:

şu soru aklıma takılıyor:

"What about the future of obituaries --

"Peki ya gelecekteki ölüm ilanları,

how do I diversify those?"

onları nasıl çeşitlendiriyorum?"

That was my original problem, right?

Bu benim asıl problemimdi, değil mi?

So to start answering this question, I wanted to gather some information.

Bu soruyu cevaplamaya başlamak için biraz bilgi toplamak istedim.

I went down to the sub-sub-basement level of the New York Times Building,

New York Times binasının en altına, bodrum katına indim,

to the archives.

yani arşive.

We call it the morgue.

Oraya morg diyoruz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And I asked for some guidance from our archivist there.

Oradaki arşiv görevlisinden biraz yardım istedim.

He pointed me to a book called "New York Times Obituaries Index."

"New York Times Obituaries Index" adındaki bir kitabı gösterdi.

So we handed it to the New York Genealogical Society,

New York Genealogical Society'ye teslim ettik

and they digitized it for us.

ve bizim için kitabı dijitalleştirdiler.

And then a programmer wrote up a program that scanned all those headlines

Sonra bir programcı, bay, bayan, hanımefendi, beyefendi gibi

for "Mr.," Mrs.," "Lady," "Sir," all the sort of gender-defining terms.

her tür cinsiyet tanımlayıcı terimleri içeren

tüm manşetleri tarayan bir program yazdı.

And what we found was that from 1851 to 2017,

Bulduğumuz şey, 1851'den 2017'e kadar olan

only about 15 to 20 percent of our obits were on women.

ölüm ilanlarının sadece yüzde 15 ile 20'sinin kadın olmasıydı.

So next, I worked with a programmer to build this tool,

Daha sonrasında, çeşitlilik analiz aracı adındaki

called the diversity analysis tool.

bu aracı yapan bir programcıyla çalıştım.

It's a very dry name, but bear with me, it's super helpful.

Çok sıkıcı bir isim ama fazla üstüme gelmeyin, oldukça kullanışlı.

It breaks down the percentage of our obits month to month, women to men.

Ölüm ilanlarımızın yüzdesini aydan aya, kadından erkeğe analiz ediyor.

Tamam, size pek fazla bir şey gibi görünmüyor olabilir

OK, if that doesn't sound like much to you,

this is how I used to calculate it before.

ama eskiden ben böyle hesap yapardım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I asked this programmer to program in a goal,

Bu programcıdan hedefi olan bir program yazmasını istedim

and that goal was 30 percent.

ve o hedef yüzde 30'du.

From the year of "Overlooked's" launch, March of 2018,

"Gözden Kaçmış"ın yayım tarihi olan 2018 Mart'ından

to March of 2019,

2019 Mart'ına kadar

I was hoping we could get to 30 percent of our obits on women.

kadın ölüm ilanlarının yüzde 30'a yükselmesini umut ediyordum.

It was a number we hadn't achieved in a 168 years,

168 yılda elde edemediğimiz bir sayıydı

and I'm happy to say we did it -- we got to 31 percent.

ve başardığımızı söylemekten mutluluk duyuyorum; yüzde 31'e çıkardık.

(Applause)

(Alkış)

It's awesome, but it's not enough.

Bu harika ama yeterli değil.

Next we're hoping to get to 35 percent,

Bundan sonra yüzde 35'e çıkarmayı umuyoruz

and then 40 percent, until we achieve parity.

ve daha sonra yüzde 40'a, ta ki eşitliği elde edene kadar.

And then I'm hoping to partner with this programmer again,

Ardından ölüm ilanlarımızdaki beyaz olmayan insanların sayısını hesaplayacak

to build a similar tool to measure people of color in our obits.

benzer bir araç yapmak için yeniden bu programcıyla çalışmayı umuyorum.

That was something I wanted to do with "Overlooked" too,

Bu, "Gözden Kaçmış" ile de yapmak istediğim bir şeydi,

to include men of color,

beyaz olmayan erkekleri de dahil etmek ve en sonunda Black History Month için

and I finally got to do it with a special section

for Black History Month,

bir düzine siyahi erkek ve kadının hikâyelerini anlattığımız

where we told the stories of about a dozen black men and women.

özel bir bölüm yapabildim.

Again, it was a really powerful experience.

Yine oldukça güçlü bir deneyimdi.

Many of these people had been slaves

Bu insanların birçoğu köleydi

or were a generation removed from slavery.

veya kölelikten kurtulan bir nesildi.

Birçoğu, hayatlarında daha iyi bir yere gelmek için

A lot of them had to make up stories about their past

just to get ahead in life.

geçmişleri hakkında hikâyeler uydurmak zorunda kalmıştı.

And there were these patterns of their struggles

Tekrar tekrar ortaya çıkan mücadeleleri vardı.

that came up again and again.

Elizabeth Jennings, örneğin, New York City'de

Elizabeth Jennings, for instance,

had to fight for her right to ride

siyahilerden ayrı tutulmuş tramvaylara binme hakkı için

on segregated street cars in New York City --

savaşmak zorunda kalmıştı.

a hundred years before Rosa Parks did the exact same thing with buses.

Rosa Parks aynı şeyi otobüslerde yapmadan 100 yıl önce.

It was just a reminder of how far we've come,

Ne kadar yol kat ettiğimizin ve hala yapmamız gereken

and how much more we still have left to do.

ne kadar çok şeyin olduğunun sadece bir hatırlatıcısı.

"Overlooked" is including other marginalized people as well.

"Gözden Kaçmış" diğer dışlanmış insanları da içeriyor.

Recently, we had the obit for the computer programmer Alan Turing.

Son zamanlarda bilgisayar programcısı Alan Turing için ölüm ilanı yayımladık.

Believe it or not, this brilliant man never got an obituary,

İster inanın ister inanmayın, bu harika adamın hiç ölüm ilanı yayımlanmadı,

even though his work

hem de İkinci Dünya Savaşı sırasında

decoding German messages during World War II

Alman mesajlarını deşifre etme işinin

helps end the war.

savaşı sonlandırmada yardımcı olmasına rağmen.

Instead, he died a criminal for his sexual orientation,

Bunun yerine cinsel yönelimi yüzünden bir suçlu olarak öldü

and he was forced to endure chemical castration.

ve kimyasal hadımlığa mecbur bırakıldı.

Great things, like this obits project, do not come easily.

Bu ölüm ilanları projesi gibi harika şeyler kolayca gerçekleşmiyor.

There were a lot of fits and starts

İnsanları içlerini dökmenin değeceğine ikna etmek için çok çalışırken

as I worked hard to convince people it was worth getting it off the ground.

birçok inişler ve çıkışlar vardı.

There were moments when I faced great self-doubt.

Kendimden şüphe ettiğim anlar da vardı.

I wondered if I was crazy or if I was all alone,

Delirdiğimi ya da tamamıyla yalnız olduğumu

and if I should just give up.

ve öylece vazgeçmem mi gerektiğini merak ettim.

When I've seen the reaction to this project,

Bu projeye karşı tepkileri gördüğümde

I know I'm not at all alone.

hiç de yalnız olmadığımı anlamıştım.

There's so many people who feel the way I do.

Benim gibi hisseden birçok insan vardı.

And so yeah, not many people think about obituaries.

Evet, ölüm ilanlarını düşünen çok kişi yok.

But when you do, you realize they're a testament to a human life.

Ancak düşündüğünüzde, bir hayatın kanıtı olduklarını fark ediyorsunuz.

They're the last chance to talk about somebody's contribution on the world.

Birinin dünyaya katkılarını konuşmak için son şans.

They were also an example of who society deemed important.

Aynı zamanda toplumun kimi önemli gördüğünün bir örneği.

Şu andan itibaren 100 yıl içinde

A hundred years from now,

somebody could be looking into the past to see what our time was like.

birileri bizim zamanımızın nasıl olduğunu görmek için geçmişe bakabilir.

I'm lucky, as a journalist,

Bir gazeteci olarak öykücülüğün bu biçimini

to have been able to have used this form of storytelling

bir hikâyeyi değiştirmek için kullandığım için şanslıyım.

to help shift a narrative.

I was also able to get an established institution

Ayrıca bilindik bir kuruluşun mevcut durumunu sorgulamasını sağladım.

to question its own status quo.

Little by little, I'm hoping I can keep doing this work,

Adım adım bu işi ve toplumun bakış açısını değiştirmeyi devam ettirebilmeyi umuyorum,

and continue refocusing society's lens

so that nobody else gets overlooked.

böylece kimse gözden kaçmasın.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)