Mads Tang-Christensen: The brain science of obesity | TED

Transcriber:

Çeviri: Egemen İpek Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Have you ever wondered why a pair of siblings

Acaba neden iki kardeş aynı ebeveynlerle

living in the same house with the same parents,

aynı evde yaşıyor ve aynı yemekleri yiyor olsalar da

with the same food,

ağırlık spektrumunun

sometimes end up in opposite sides of the weight spectrum?

iki ayrı ucunda bulunabiliyorlar hiç merak ettiniz mi?

My name is Mads

Ben Mads

and for the last 25 years,

ve son yirmi beş yıldır

I've been studying what we eat, when we eat and how much we eat.

neyi, nerede ve ne kadar yediğimizi araştırıyorum.

And probably more importantly,

Daha da önemlisi

I've been studying how each of our unique bodies

bize özgün bedenlerimizin aynı gıdalara

responds differently to the same food and the same environment.

ve çevre koşullarına nasıl farklı tepkiler verdiğini araştırıyorum.

To be more precise, I study obesity.

Daha açık konuşmak gerekirse obeziteyi inceliyorum.

During my training as an MD, PhD,

Doktora eğitimim sırasında,

I was very fascinated by a series of experiments done by Barry Levin.

Barry Levin tarafından gerçekleştirilen bir dizi deney ilgimi çok çekmişti.

He took 100 rats and subjected them to high-fat feeding.

Levin yüz fareyi yağ oranı yüksek gıdalarla besledi.

After months of feeding,

Aylarca süren besleme sonrasında

he ended up with a bell-shaped curve

ağırlık verilerinin

bir çan eğrisi şeklinde dağıldığını,

and a weight distribution

with some skinny rats and some obese rats

bazı farelerin zayıf, bazılarının obez

ve bazılarının da normal olduğunu gözlemledi.

and some in the middle.

What he then did was to take the skinny rats

Ardından zayıf fareleri bir gruba ayırdı

and breed them among themselves,

ve kendi aralarında çiftleştirdi.

and the heavy rats.

Kilolu fareleri de

And he bred those among themselves.

kendi aralarında çiftleştirdi.

And after rounds of breeding, he ended up with two distinct populations:

Birkaç çiftleşme evresi sonucunda elinde iki farklı popülasyon oluştu:

a diet-resistant rat

beslenme türüne dirençli fareler

and an obesity-prone rat.

ve obeziteye yatkın fareler.

And here's the really interesting part.

İş burada ilginçleşmeye başlıyor.

Then he took the skinny or the obese,

Zayıf ya da kilolu fareleri aldı

and either massively over- or underfed them.

ve onları ya çok fazla ya da çok az besledi.

And their weight would, of course, go up and down

Farelerin ağırlıkları doğal olarak

depending on the dietary regimen.

rejime göre artıp azaldı.

But it was as if the little bodies would remember the same old weight trajectory.

Ancak sanki farelerin küçük vücutları eski ağırlık verilerini hatırlıyorlardı.

So once the dietary regimen was stopped,

Beslenme rejimi sonra erdiğinde

the rats went right back to the initial weight trajectory.

fareler ağırlık verilerinde ait oldukları ilk noktaya geri dönüyorlardı.

It was like as if you could dress up the obese rat

Sanki obez bir fareyi alıp

in a skinny sheep's clothing.

zayıflatabiliyorduk

But the obese rat nature was still scratching to get out.

ama farenin obez doğası dışarı çıkmaya çalışıyordu.

The same thing applies to humans.

Aynı şey insanlar için de geçerli.

If you take a thousand kids and weigh them,

Eğer binlerce çocuğu alıp tartarsanız,

their weight will also be distributed in a bell-shaped curve.

ağırlık verileri bir çan eğrisi oluşturacaktır.

Some skinny, some in the middle and some heavy.

Bazıları zayıf, bazıları normal bazıları da kilolu çıkacaktır.

We know that some of the skinny kids will remain skinny throughout life,

Zayıf çocukların arasından bazılarının zayıf olmaya devam edeceklerini,

and some of the obese kids will stay obese throughout life.

bazı obez çocukların da obez kalacaklarını biliyoruz.

You could argue that their weight, to some degree, has been predetermined.

Ağırlıklarının bir nebze önceden belirlenmiş olduğunu söyleyebilir,

You could also argue that obesity is a disease.

ya da obezitenin bir hastalık olduğunu savunabilirsiniz.

Wait, did I just say that obesity a disease?

Bir saniye, obeziteye bir hastalık mı dedim?

Yes.

Evet.

There's actually data and science that shows that.

Aslında buna işaret eden bilimsel veriler mevcut.

And I've made it my audacious life goal to come up with a solution

Hayatımı cesurca buna bir çözüm üretebilmeye,

to prevent, treat or even cure obesity.

obeziteyi önlemeye, tedavi etmeye, hatta kesin bir çare bulabilmeye adadım.

Let me explain.

Açıklamama izin verin.

In the early 1980s and 1990s,

80′ler ve 90′ların başlarında

obesity was considered a potential global problem,

obezite potansiyel bir küresel sorun olarak görülüyordu.

a global problem of a magnitude

Sorun o kadar büyüktü ki

that led WHO in the end of 1990s

Dünya Sağlık Örgütü 90′ların sonunda

to declare obesity a global pandemic.

obezitenin küresel bir salgın olduğunu ilan etti.

And I probably don't have to tell you why.

Bunun nedinini anlatmama gerek var mı?

Higher rates of diabetes, hypertension, cardiovascular disease, even some cancers,

Obezite diyabet, hipertansiyon kardiyovasküler hastalıklar,

hatta bazı kanser türleri,

osteoarthritis and a clear link to mental conditions such as depression.

osteoartrit ve depresyon gibi mental hastalıklarla belirgin bir ilişki içinde.

Obez bireylerin sayısı arttıkça bu hastalıklara yakalanan

So as the number of obese individuals grew,

so did the number of people suffering from these diseases.

bireylerin sayısı da artmaya başladı.

Today, more than 50 percent of the US adult population

Bugün, Birleşik Devletler’de yetişkin nüfusun yüzde ellisinden fazlası

are living with obesity or overweight.

obezite ya da aşırı kiloyla yaşıyor.

From a health perspective, that is devastating.

Sağlık çerçevesinden bakıldığında manzara bir hayli kötü.

But it's not only a US problem.

Bu yalnızca Birleşik Devletler’e has bir sorun da değil.

The obesity surge has made obesity a global health problem.

Hızla yayılması, obeziteyi küresel bir sağlık sorunu hâline getirdi.

Many inside and outside the medical community

Tıp dünyasının içinde ya da dışında olması fark etmeksizin

believe obesity is not a disease.

birçok insan obeziteyi bir hastalık olarak görmüyor.

They believe that obesity is a condition,

Obezitenin bir hastalık olmadığına,

a condition brought about by too much eating

çok yemek ve az hareket etmekten kaynaklanan

and too little exercise.

bir durum olduğuna inanıyorlar.

As a matter of fact, a lot of people living with obesity think that too.

Aslına bakarsanız, obezite ile yaşayan birçok insan da böyle düşünüyor.

They believe that their weight is 100 percent their own fault,

Yüksek kiloda olmalarının tamamen kendi suçları olduğunu inanıyorlar;

which can lead to self-blame and low self-esteem,

bu da kendilerini suçlamalarına, özgüvenlerini kaybetmelerine,

and perhaps even shame or stress eating,

belki de utanca ve stres tabanlı yeme sorunlarına yol açıyor

which is both heartbreaking, as well as counterproductive.

ki bu hem insanın kalbını kıran hem de amacımıza ters düşen bir durum.

But where is the scientific proof that obesity is a disease?

Peki obezitenin bir hastalık olduğunu kanıtlayan bilimsel veriler nerede?

Well, medically speaking, there's many ways to define disease,

Hastalık kavramını tıbben tanımalamanın birçok yöntemi var.

but let me give you just three examples.

Size yalnızca üç örnekle açıklayayım.

As a process that impairs your functionality

Bir, bireyin işlevselliğini engelleyen ve ortalama yaşam süresini

and reduces life expectancy -- obesity, check.

azaltan bir süreç olarak tanımlanabilir. Obeziteye bir tik attık.

You can define disease as a process

İki, bireyi diğer hastalıklara daha duyarlı hâle getiren

that leaves you more susceptible to other diseases or causes disease.

ya da bir hastalığa neden olan bir süreç olarak tanımlanabilir.

Obesity, check.

Obeziteye bir tik daha attık.

Or you can define disease as a genetic impairment

Üç, bireyin bedensel işlevselliğini kaybetmesine neden olan

that leads to functional impairment,

genetik bir sorun olarak tanımlayabiliriz.

like, for instance, a duplication of genes on chromosomes.

Mesela kromozomlarda görünen çift gen kopyalanması gibi.

There is clear evidence

Kanıtlar karşımızda.

that a single gene mutation can lead to obesity,

Tek bir gen mutasyonu bile obeziteye yol açabiliyor;

such as, for instance, leptin deficiency and POMC deficiency.

tıpkı leptin ve POMC eksikliğinde olduğu gibi.

We also have two-three genes leading to obesity.

Obeziteye neden olan iki-üç gen var.

And it's my prediction that we, by the year 2030,

Ben, 2030 yılına kadar obezitenin büyük bir kısmını

will be able to explain most obesity by the genetic makeup of the individual.

bireyin genetik kompozisyonu üstünden açıklayabileceğimizi öngörüyorum.

So obesity as a disease by this measure, check.

Bu açıdan obezite bir hastalık mı? Bir tik daha attık.

Let me be clear.

Açık konuşmak gerekirse

We humans have had the same genes for decades.

biz insanlar on yıllardır aynı genlere sahibiz.

And just recently, obesity has become a bigger problem.

Ancak obezite yalnızca son yıllarda büyük bir sorun olmaya başladı.

How do we then explain that?

Bunu nasıl açıklayabiliriz?

One obvious thing is actually food, especially calorie-rich food,

Bariz ortada olan etmenlerden biri gıda özellikle kalorisi yüksek gıdalar

which is much more readily available.

bu gıdalara erişmek oldukça kolay.

It's relatively easy and also relatively cheap

Günlük kalori ihtiyacımızı

to eat your entire daily need of calories by a fast food or big soft drinks.

fast food ve meşrubat tüketerek karşılamak nispeten kolay ve ucuz.

So genes do play a role,

Genlerimizin bir etkisi var

but the environment also plays a huge role.

ama çevre koşulları çok daha ciddi bir rol oynuyor.

The overabundance of calories in certain communities

Aşırı kalori bolluğu bazı toplumlar için kısmen yeni bir olgu

is a relatively new thing,

and our genes haven't quite adapted yet.

ve genlerimiz henüz buna tam anlamıyla uyum sağlamış değil.

In the history of feast and famine,

Bolluk ve kıtlık dolu tarihimizde

genetic selection has prepared us much better for famine,

genetik seçilim bizi daha ciddi bir kıtlığa karşı hazırladı.

and for good reason.

Bunun da iyi bir nedeni var.

Starvation is bad,

Açlık kötüdür.

but you could also argue obesity is bad.

Obezitenin de kötü olduğunu söyleyebilirsiniz.

And if obesity is a disease,

Eğer obezite bir hastalıksa

how do we then prevent, treat or even cure it?

onu nasıl önleyecek, nasıl tedavi edecek, ona nasıl çare bulacağız?

I believe that the brain holds the key.

Anahtarın beynimizde olduğuna inanıyorum.

I have always been fascinated

Beynimizin ayrı bölgelerindeki

with how small electrical signals in discrete parts of the brain

küçük elektrik sinyallerinin davranış biçimlerimizi

lead to big behavioral changes.

nasıl etkilediği beni daima büyülemiştir.

And my study of the brain led me to Glucagon-Like Peptide 1,

Beyin üstündeki çalışmalarım beni Glucagon-Like Peptit 1′e götürdü

or GLP-1 for short.

yani kısaca GLP-1.

GLP-1 is a hormone and a signal molecule

GLP-1 bir hormon ve sinyal molekülüdür.

that is produced both in the gut and in the brain.

Hem beyinde hem de bağırsakta salgılanır.

The brain speaks to the gut and the gut speaks to the brain.

Beyin bağırsakla, bağırsak da beyinle konuşur.

Yes, that's right.

Evet. Aynen öyle.

Your belly and your brain are literally connected.

Karnınız ile beynimiz tam anlamıyla birbirlerine bağlılar.

Our research led us to see that GLP-1 has an effect on nerve cells

Araştırmamız bize GLP-1′in yemek yeme kararı alan bölgelerdeki

sitting in areas that control whether we eat or not.

sinir hücreleri üstünde doğrudan etkili olduğunu gösteriyor.

So, for instance, if we increase the level of GLP-1,

Yani GLP-1 seviyelerini artırdığımızda, vücudun yemek yeme

the body's desire to eat or overeat food gets turned off.

ya da aşırı yeme arzusu ortadan kalkıyor.

GLP-1 serves as the full signal in your car's gas tank.

GLP-1 arabanızdaki benzin ibresiyle aynı işlevi görüyor.

I've spent years and decades mapping the circuitry of GLP-1

Yıllarımı GLP-1′in yapısının haritasını çıkarmaya,

and how GLP-1 interacts with other signal molecules and hormones.

diğer sinyal molekülleri ve hormonlarla arasındaki etkileşimi bulmaya adadım.

All of these things go together and control food intake,

Hepsi bir arada çalışıyor ve gıda tüketimini,

body weight and the control of eating behavior.

vücut ağırlığını ve yeme alışkanlıklarını kontrol ediyorlar.

And what does that all mean?

Peki bunlar ne anlama geliyor?

Well, today, we have engineered and studied the molecule,

Bugün, molekülün mühendisliğini yaptık ve onu inceledik.

so we now have a molecule

Yani elimizde

that can lead to a significant weight loss.

bize ciddi kilo kaybı sağlayabilecek bir molekül var.

Obviously, GLP-1 is not the whole answer.

GLP-1′in tek başına bir cevap niteliği taşımadığına şüphe yok.

We and others have discovered numerous hormones

Biz ve bizim gibi diğerleri vücut ağırlığı ve gıda tüketimi üstünde

and other signal molecules

büyük etkilere sahip olan

that are also pivotal for the regulation of food intake and body weight.

birçok hormon ve sinyal molekülleri keşfettik.

And it may end up

Üstelik

that these signal molecules and hormones are even more important than GLP-1.

bu hormon ve sinyal molekülleri GLP-1′den daha büyük rol oynuyor olabilir.

So ...

Kısacası...

There's plenty for us to do.

Yapmamız gereken daha çok şey var.

There's still plenty for us to explore.

Keşfedeceğimiz daha çok şey var.

So this is not the end.

Yani bu macera henüz bitmedi.

It's not even the beginning to the end.

Bu henüz sonun başlangıcı bile değil.

But perhaps this may be the end to the beginning.

Belki de başlangıcın sonudur.

We may have a massive weight crisis on the planet today,

Gezegenimizde devasa bir obezite krizi olabilir

but the good news is we are on the right path.

ama en azından doğru yoldayız.

We now have solutions for people living with obesity,

Obezite ile yaşayan bireylere artık çözüm sunabiliyoruz.

and the next steps will be to understand even better

Önümüzdeki adımlar, obezite ile yaşayan insanların

the problems people living with obesity are facing.

sorunlarını çok daha iyi anlamak olacak.

To understand even better how genes and environment play together.

Genlerin ve çevresel koşulların etkilerini daha iyi anlamak olacak.

And understand, finally, how all these things come together

Son olarak hepsinin bir araya gelip

and determine our body weight.

kilomuzu nasıl belirlediğini anlamak olacak.

Then, and maybe just then,

Belki o zaman, ancak o zaman

we will be able to come up with a prevention,

diğer kronik hastalıklarla mücadele ettiğimiz gibi

a treatment or even a cure

obezite hastaları için de

for people living with obesity,

önlem alabilmek,

like we strive for with any other chronic disease.

tedavi geliştirebilmek ya da çare bulabilmek mümkün olabilecek.

And this -- this still remains our audacious life’s goal.

Ve bu-- bu hâlâ bizim hayatımızın cesur amacı olmaya devam edecek.

Thank you.

Teşekkürler.