Mads Tang-Christensen: The brain science of obesity | TED

Transcriber:

Translator: 11CA3-18- Nguyễn Ngọc Thảo Nguyên Reviewer: Thu Ha Tran

Có bao giờ bạn tự hỏi: vì sao những đứa trẻ là anh chị em với nhau,

sống chung một mái nhà, cùng một bố mẹ,

ăn cùng một loại thức ăn,

nhưng đôi khi lại có khác biệt lớn về cân nặng?

Have you ever wondered why a pair of siblings

living in the same house with the same parents,

Tôi là Mads

và trong 25 năm gần đầy, tôi đã nghiên cứu về những gì chúng ta ăn,

with the same food,

sometimes end up in opposite sides of the weight spectrum?

thời điểm dùng bữa và lượng thức ăn ta tiêu thụ.

My name is Mads

Và quan trọng hơn,

and for the last 25 years,

tôi đã nghiên cứu về cách mà mỗi cơ thể độc nhất của chúng ta

I've been studying what we eat, when we eat and how much we eat.

phản ứng khác nhau với cùng một loại thức ăn và môi trường.

And probably more importantly,

Nói ngắn gọn, tôi nghiên cứu về béo phì

I've been studying how each of our unique bodies

responds differently to the same food and the same environment.

Trong thời gian tôi được đào tạo thành một bác sĩ y khoa và tiến sĩ,

To be more precise, I study obesity.

tôi đã rất ấn tượng với một loạt thí nghiệm được thực hiện bởi Barry Levin.

Anh ấy đã chọn ra 100 con chuột và bắt chúng ăn thức ăn nhiều chất béo.

During my training as an MD, PhD,

I was very fascinated by a series of experiments done by Barry Levin.

Sau vài tháng cho ăn,

kết quả của thí nghiệm là một đồ thị có đường cong hình chuông,

He took 100 rats and subjected them to high-fat feeding.

cùng với sự phân loại về cân nặng

giữa các con chuột ốm, chuột béo phì

After months of feeding,

và vài con có cân nặng trung bình.

he ended up with a bell-shaped curve

Sau đó anh ấy lấy những con chuột ốm

and a weight distribution

with some skinny rats and some obese rats

và cho chúng giao phối với nhau.

Rồi tới những con mập mạp,

cũng được cho giao phối với nhau.

and some in the middle.

What he then did was to take the skinny rats

Và sau nhiều lần sinh đẻ như thế, ống ấy đã có hai loại chuột khác nhau:

and breed them among themselves,

một loại chuột hấp thu kém

and the heavy rats.

And he bred those among themselves.

và một loại dễ có khả năng béo phì.

And after rounds of breeding, he ended up with two distinct populations:

Sau đây mới là phần thú vị.

Anh ấy lại thử nghiệm trên những con chuột ốm và mập này,

a diet-resistant rat

and an obesity-prone rat.

và cho chúng ăn quá nhiều hoặc quá ít.

And here's the really interesting part.

Đương nhiên, cân nặng của chúng cũng sẽ tăng lên hoặc giảm xuống

Then he took the skinny or the obese,

tùy vào chúng được cho ăn nhiều hay ít.

and either massively over- or underfed them.

Nhưng những cơ thể nhỏ bé này luôn thuận theo xu hướng cân nặng của nó.

And their weight would, of course, go up and down

depending on the dietary regimen.

Cho nên một khi chế độ ăn uống ấy dừng lại,

But it was as if the little bodies would remember the same old weight trajectory.

những con chuột này trở về với cân nặng ban đầu của mình.

So once the dietary regimen was stopped,

Điều đó giống như là

bạn có thể thay cho những chú chuột ú nu một bộ áo thon gọn,

the rats went right back to the initial weight trajectory.

nhưng bản chất béo phì của nó vẫn sẽ chực chờ được biểu lộ ra ngoài.

It was like as if you could dress up the obese rat

Điều này cũng xảy ra với con người.

in a skinny sheep's clothing.

Nếu bạn chọn ra một nghìn đứa trẻ và cân chúng,

But the obese rat nature was still scratching to get out.

cân nặng của bọn trẻ cũng sẽ hình thành một đồ thị có đường cong hình chuông.

The same thing applies to humans.

Một vài đứa ốm nhom, một vài đứa cân đối, và một vài đứa mập mạp.

If you take a thousand kids and weigh them,

their weight will also be distributed in a bell-shaped curve.

Chúng ta biết rằng một số đứa trẻ gầy gò sẽ luôn gầy trong suốt cuộc đời chúng,

Some skinny, some in the middle and some heavy.

và một số đứa trẻ thừa cân cũng sẽ trong tình trạng ấy suốt đời.

We know that some of the skinny kids will remain skinny throughout life,

Có lẽ bạn sẽ phản bác rằng cân nặng của chúng phần nào được kiểm soát

and some of the obese kids will stay obese throughout life.

hoặc bạn cũng có thể nói rằng béo phì là một loại bệnh.

You could argue that their weight, to some degree, has been predetermined.

Chờ đã, có phải tôi vừa nói rằng béo phì là một căn bệnh?

Đúng vậy.

You could also argue that obesity is a disease.

Thực sự thì có những số liệu và khoa học đã chứng minh điều đó.

Và tôi đã bất chấp khi xem việc tìm cách phòng ngừa, chữa trị,

Wait, did I just say that obesity a disease?

Yes.

There's actually data and science that shows that.

hay thậm chí chữa khỏi béo phì là mục tiêu cả đời cùa mình.

And I've made it my audacious life goal to come up with a solution

Để tôi giải thích.

Đầu những năm 80 và 90,

to prevent, treat or even cure obesity.

béo phì được xem như một vấn đề tiềm ẩn mang tính toàn cầu.

Let me explain.

Nó là vấn đề của nhân loại và lớn lao đến nỗi

In the early 1980s and 1990s,

WHO đã tuyên bố béo phì là một đại dịch toàn cầu.

obesity was considered a potential global problem,

vào cuối những năm 90.

Và chắc hẳn tôi không cần phải nói cho bạn biết tại sao.

a global problem of a magnitude

that led WHO in the end of 1990s

Tỉ lệ các bệnh tăng cao như tiểu đường, cao huyết áp, tim mạch, bệnh xương khớp,

to declare obesity a global pandemic.

And I probably don't have to tell you why.

hay thậm chí là ung thư, và các bệnh liên quan đến tinh thần như trầm cảm.

Higher rates of diabetes, hypertension, cardiovascular disease, even some cancers,

Vì thế, khi số người béo phì tăng lên,

osteoarthritis and a clear link to mental conditions such as depression.

số người mắc các căn bệnh này cũng tăng lên.

Hiện nay, hơn 50 phần trăm người Mỹ trưởng thành

So as the number of obese individuals grew,

so did the number of people suffering from these diseases.

đang sống chung với bệnh béo phì hay thừa cân.

Today, more than 50 percent of the US adult population

Từ quan điểm về sức khỏe, điều đó thật khủng khiếp.

are living with obesity or overweight.

Nhưng nó không chỉ là vấn đề của nước Mỹ.

Sự tăng trưởng của bệnh béo phì đã khiến nó trở thành vấn đề sức khỏe toàn cầu.

From a health perspective, that is devastating.

But it's not only a US problem.

Rất nhiều người trong và ngoài cộng đồng y học

The obesity surge has made obesity a global health problem.

tin rằng béo phì không phải một căn bệnh.

Họ tin rằng béo phì chỉ là một tình trạng,

Many inside and outside the medical community

một tình trạng gây ra bởi việc ăn uống quá độ

believe obesity is not a disease.

và tập luyện quá ít.

They believe that obesity is a condition,

Trên thực tế, rất nhiều người béo phì cũng nghĩ thế.

a condition brought about by too much eating

Họ tin rằng cân nặng của họ hoàn toàn là lỗi của bản thân,

and too little exercise.

As a matter of fact, a lot of people living with obesity think that too.

điều này khiến họ thấy tội lỗi và dần mất đi lòng tự trọng,

They believe that their weight is 100 percent their own fault,

và có lẽ xấu hổ hay buồn phiền mỗi khi ăn.

Điều này vừa đau lòng vừa phản tác dụng.

which can lead to self-blame and low self-esteem,

Nhưng đâu là những minh chứng khoa học chứng tỏ béo phì là một loại bệnh?

and perhaps even shame or stress eating,

which is both heartbreaking, as well as counterproductive.

Theo góc độ y học mà nói, có rất nhiều cách để định nghĩa bệnh tật,

But where is the scientific proof that obesity is a disease?

nhưng cho phép tôi đưa ra ba ví dụ.

Well, medically speaking, there's many ways to define disease,

Nó có thể là một quá trình làm suy yếu các chức năng của cơ thể và giảm tuổi thọ,

but let me give you just three examples.

Béo phì cũng vậy!

Bạn có thể định nghĩa bệnh là một quá trình

As a process that impairs your functionality

gây ra bệnh hoặc khiến bạn dễ mắc các bệnh khác.

and reduces life expectancy -- obesity, check.

Béo phì cũng vậy!

You can define disease as a process

Bạn cũng có thể định nghĩa bệnh là một sự hư hại trong gen

that leaves you more susceptible to other diseases or causes disease.

và dẫn tới suy yếu chức năng,

Obesity, check.

ví dụ như sự nhân bản của gen trong nhiễm sắc thể.

Or you can define disease as a genetic impairment

Có bằng chứng rõ ràng rằng

chỉ một sự biến đổi về gen cũng có thể dẫn đến béo phì,

that leads to functional impairment,

ví dụ như thiếu hụt hormone leptin và POMC.

like, for instance, a duplication of genes on chromosomes.

There is clear evidence

Chúng ta cũng có từ hai đến ba gen dẫn đến béo phì.

that a single gene mutation can lead to obesity,

such as, for instance, leptin deficiency and POMC deficiency.

Và tôi dự đoán rằng, từ năm 2030,

chúng ta sẽ có thể giải thích cho các ca béo phì từ cấu tạo gen của họ.

We also have two-three genes leading to obesity.

And it's my prediction that we, by the year 2030,

Vì thế theo phương diện này, béo phì cũng là một loại bệnh!

will be able to explain most obesity by the genetic makeup of the individual.

Hãy để tôi làm rõ.

Con người chúng ta đã có gen giống nhau hàng thập kỷ nay.

So obesity as a disease by this measure, check.

Và gần đây, béo phì dần trở thành một vấn đề lớn.

Let me be clear.

Chúng ta giải thích điều đó như thế nào?

We humans have had the same genes for decades.

Một nhân tố rõ ràng là thức ăn,

And just recently, obesity has become a bigger problem.

đặc biệt là thức ăn giàu calo, vì nó rất dễ mua ở bất kì đâu.

How do we then explain that?

Nó tương đối rẻ và bạn có thể dễ dàng hấp thụ lượng calo cơ thể cần cho một ngày

One obvious thing is actually food, especially calorie-rich food,

bằng việc ăn đồ ăn nhanh và uống nước ngọt.

which is much more readily available.

It's relatively easy and also relatively cheap

to eat your entire daily need of calories by a fast food or big soft drinks.

Vì thế, dù gen đóng vai trò quan trọng,

nhưng môi trường cũng quan trọng không kém.

Việc một số cộng đồng ăn uống nhiều calo

So genes do play a role,

chỉ mới xuất hiện tương đối gần đây,

và gen của chúng ta chưa thể thích ứng với điều đó.

but the environment also plays a huge role.

The overabundance of calories in certain communities

Trong lịch sử ăn uống,

is a relatively new thing,

sự chọn lọc về gen đã giúp chúng ta thích ứng tốt hơn với nạn đói,

and our genes haven't quite adapted yet.

vì nó có lý do.

In the history of feast and famine,

Sự đói khát là không tốt

genetic selection has prepared us much better for famine,

và bạn có thể phản bác rằng béo phì cũng chẳng tốt lành.

Và nếu béo phì là một căn bệnh,

and for good reason.

làm thế nào để chúng ta ngăn ngừa, điều trị hay thậm chí chữa khỏi nó?

Starvation is bad,

but you could also argue obesity is bad.

Tôi tin rằng não bộ đóng vai trò mấu chốt.

And if obesity is a disease,

how do we then prevent, treat or even cure it?

Tôi vẫn luôn hứng thú

với cách mà những tín hiệu điện trong từng bộ phận riêng lẻ của bộ não

I believe that the brain holds the key.

gây ra các thay đổi lớn trong hành vi của chúng ta.

I have always been fascinated

with how small electrical signals in discrete parts of the brain

Và nghiên cứu của tôi về não bộ dẫn tôi đến với Peptide giống Glucagon-1,

lead to big behavioral changes.

hay viết tắt là GLP-1.

GLP-1 là một hormone và là một phân tử truyền tín hiệu.

And my study of the brain led me to Glucagon-Like Peptide 1,

Nó được sản xuất trong cả ruột và não.

or GLP-1 for short.

Bộ não truyền tín hiệu đến ruột và ngược lại.

GLP-1 is a hormone and a signal molecule

that is produced both in the gut and in the brain.

Vâng, đúng như thế.

Não bộ và bụng của bạn kết nối với nhau theo đúng nghĩa đen.

The brain speaks to the gut and the gut speaks to the brain.

Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng

GLP-1 có tác động lên các tế bào thần kinh quyết định chúng ta có ăn hay không.

Yes, that's right.

Your belly and your brain are literally connected.

Cho nên, ví dụ, nếu chúng ta làm tăng GLP-1 lên,

Our research led us to see that GLP-1 has an effect on nerve cells

cơ thể sẽ thấy thèm ăn hoặc sự thèm ăn cũng có thể biến mất.

sitting in areas that control whether we eat or not.

So, for instance, if we increase the level of GLP-1,

GLP-1 giống như báo hiệu đầy bình trong bình xăng của bạn.

the body's desire to eat or overeat food gets turned off.

Tôi đã dành nhiều thập kỷ để vẽ ra dòng mạch của GLP-1

GLP-1 serves as the full signal in your car's gas tank.

và cách GLP-1 tương tác với các phân tử và hormone truyền tín hiệu khác.

I've spent years and decades mapping the circuitry of GLP-1

Những thứ này kết hợp với nhau, kiểm soát lượng thức ăn ta ăn vào,

and how GLP-1 interacts with other signal molecules and hormones.

cân nặng cơ thể và kiểm soát cả về thói quen ăn uống.

Và rốt cục những thứ đó có ý nghĩa gì?

All of these things go together and control food intake,

Hiện nay, chúng tôi đã thiết kế và nghiên cứu về phân tử,

body weight and the control of eating behavior.

nên bây giờ chúng tôi có một phân tử

And what does that all mean?

mà có thể dẫn tới sự giảm cân đáng kể.

Well, today, we have engineered and studied the molecule,

Rõ ràng rằng GLP-1 không phải là toàn bộ câu trả lời.

so we now have a molecule

that can lead to a significant weight loss.

Chúng tôi cùng những người khác đã tìm ra nhiều loại hormone

Obviously, GLP-1 is not the whole answer.

và cả những phân tử truyền tín hiệu khác, mà chúng cũng đóng vai trò to lớn

trong sự ăn uống điều độ và cân nặng cơ thể.

We and others have discovered numerous hormones

Và có thể thậm chí

những phân tử và hormone tín hiệu này còn quan trọng hơn cả GLP-1.

and other signal molecules

that are also pivotal for the regulation of food intake and body weight.

Vậy nên...

And it may end up

Còn rất nhiều điều chúng ta cần làm.

that these signal molecules and hormones are even more important than GLP-1.

Còn rất nhiều thứ chúng ta cần khám phá.

Và đây không phải kết thúc.

So ...

Đó thậm chí còn không phải là khởi đầu của sự kết thúc.

There's plenty for us to do.

There's still plenty for us to explore.

Nhưng có lẽ đây là kết thúc của sự khởi đầu.

So this is not the end.

Có lẽ chúng ta đang có một cuộc khủng hoảng lớn về cân nặng,

It's not even the beginning to the end.

nhưng tin tốt là chúng ta đang đi đúng hướng.

But perhaps this may be the end to the beginning.

We may have a massive weight crisis on the planet today,

Chúng ta hiện đã có các giải pháp cho những người mắc béo phì,

và những bước tiếp theo sẽ là để hiểu biết hơn

but the good news is we are on the right path.

về những vấn đề mà người bị béo phì đang đối mặt.

We now have solutions for people living with obesity,

Để hiểu biết hơn về cách mà gen và môi trường liên hệ với nhau.

and the next steps will be to understand even better

the problems people living with obesity are facing.

Và cuối cùng, để hiểu biết thế nào để kết hợp lại tất cả mọi thứ

To understand even better how genes and environment play together.

và quyết định cân nặng của chúng ta.

Sau này, và có thể không xa,

And understand, finally, how all these things come together

chúng ta sẽ có thể tìm ra cách phòng ngừa,

and determine our body weight.

cách điều trị hay thậm chí cách chữa

Then, and maybe just then,

cho những người đang sống chung với bệnh béo phì,

we will be able to come up with a prevention,

như cách chúng ta vẫn chiến đấu lại những căn bệnh dai dẳng khác.

Và chính điều này vẫn luôn là mục tiêu cả đời của chúng tôi.

a treatment or even a cure

for people living with obesity,

like we strive for with any other chronic disease.

Xin cảm ơn.

And this -- this still remains our audacious life’s goal.

Thank you.