Your body was forged in the spectacular death of stars | Enrico Ramirez-Ruiz

60,665 views ・ 2020-01-15

TED


Videoyu oynatmak için lütfen aşağıdaki İngilizce altyazılara çift tıklayınız.

00:00
Translator: Ivana Korom Reviewer: Krystian Aparta
0
0
7000
Çeviri: Bahar Yavuzsüslü Gözden geçirme: Ezgisu Karakaya
00:13
We are all atomically connected.
1
13714
2817
Atomsal olarak birbirimize bağlıyız.
00:16
Fundamentally, universally.
2
16913
2951
Hem temelde hem de evrensel olarak.
00:19
But what does that mean?
3
19888
1601
Peki bu ne anlama geliyor?
00:22
I'm an astrophysicist, and as such,
4
22673
2952
Ben bir astrofizikçiyim.
00:25
it is my responsibility to trace the cosmic history
5
25649
4035
İşim, bizleri oluşturan her bir atomun
00:29
of every single one of your atoms.
6
29708
2805
kozmik tarihini araştırmak.
00:33
In fact, I would say
7
33394
2219
Aslına bakarsanız
00:35
that one of the greatest achievements of modern astronomy
8
35637
3559
modern astronominin en büyük başarılarından biri,
00:39
is the understanding of how our atoms were actually put together.
9
39220
5166
bizi oluşturan atomların nasıl bir araya geldiğini anlamasıdır.
00:45
While hydrogen and helium were made
10
45823
2841
Hidrojen ve helyum,
00:48
during the first two minutes of the big bang,
11
48688
3072
Büyük Patlama'nın ilk iki dakikasında ortaya çıkarken
00:51
the origin of heavy elements,
12
51784
2396
kanımızdaki demir, soluduğumuz oksijen
00:54
such as the iron in your blood, the oxygen we're breathing,
13
54204
4310
ve bilgisayarlarımızdaki silikon gibi
00:58
the silicone in your computers,
14
58538
2285
ağır elementlerin kökeni
01:00
lies in the life cycle of stars.
15
60847
3135
yıldızların hayat döngüsüne kadar uzanmakta.
01:05
Nuclear reactions take lighter elements and transform them into heavier ones,
16
65388
6023
Nükleer reaksiyonlar, hafif elementleri ağır olanlara dönüştürür.
01:11
and that causes stars to shine
17
71435
2508
Bu da yıldızların parlamasına
01:13
and ultimately explode,
18
73967
2093
ve nihayetinde patlamasına yol açar.
01:16
therefore enriching the universe with these heavy elements.
19
76084
5413
Böylece evreni bu tür ağır elementlerle zenginleştirir.
01:21
So without stellar death
20
81966
4258
Yıldız ölümleri olmadan
01:27
there would be no oxygen
21
87101
2190
oksijen açığa çıkamaz.
01:29
or other elements heavier than hydrogen and helium,
22
89315
3571
Hidrojen ve helyumdan ağır diğer elementler oluşamaz.
01:32
and therefore, there would be no life.
23
92910
2526
Bu durumda yaşam da mümkün olmaz.
01:36
There are more atoms in our bodies
24
96149
3556
Vücudumuzda, evrendeki yıldızlarda bulunandan
01:39
than stars in the universe.
25
99729
1944
daha fazla atom bulunmakta.
01:42
And these atoms are extremely durable.
26
102642
2533
Bu atomlar oldukça dayanıklı.
01:45
The origins of our atoms
27
105737
2167
Atomlarımızın kökeni,
01:47
can be traceable to stars that manufactured them in their interiors
28
107928
5357
milyarlarca yıl önce onları bünyesinde oluşturan
01:53
and exploded them all across the Milky Way,
29
113309
4221
ve patlayarak onları Samanyolu'na saçan
01:57
billions of years ago.
30
117554
1984
yıldızlara dek takip edilebilmekte.
02:00
And I should know this,
31
120006
1428
Bunu biliyorum
02:01
because I am indeed a certified stellar mortician.
32
121458
3124
çünkü yıldız ölümleri konusunda uzmanım.
02:04
(Laughter)
33
124884
1479
(Kahkaha)
02:06
And today, I want to take you on a journey that starts in a supernova explosion
34
126387
5746
Sizi süpernova patlamasıyla başlayan
ve şu anda soluduğumuz havaya dek uzanan bir yolculuğa çıkarmak için buradayım.
02:12
and ends with the air that we're breathing right now.
35
132157
3570
02:18
So what is our body made of?
36
138578
1867
Vücudumuz nelerden oluşuyor?
02:21
Ninety-six percent consists of only four elements:
37
141189
5662
Vücudumuzun yüzde doksan altısı yalnızca dört elementten oluşur:
02:27
hydrogen, carbon, oxygen and nitrogen.
38
147490
3958
hidrojen, karbon, oksijen ve nitrojen.
02:33
Now the main character of this cosmic tale is oxygen.
39
153220
4333
Kozmik hikayemizin ana kahramanı oksijendir.
02:39
Not only is the vast majority of our bodies made of oxygen,
40
159061
4731
Oksijen yalnızca vücudumuzun büyük kısmını oluşturmakla kalmaz,
02:43
but oxygen is the one element fighting to protect life on earth.
41
163816
4706
aynı zamanda dünyada yaşamın mümkün olmasını da sağlar.
02:49
The vast majority of oxygen in the universe
42
169490
2365
Evrendeki oksijenin çok büyük bir kısmı
02:51
was indeed produced over the entire history of the universe
43
171879
5047
bütün tarih boyunca
bu süpernovalar aracılığıyla üretilmiş bulunmakta.
02:56
in these supernova explosions.
44
176950
2000
02:59
These supernova explosions signal the demise of very massive stars.
45
179760
4690
Bu patlamalar çok büyük yıldızların ölümünün habercisi.
03:04
And for a brilliant month,
46
184474
2333
Parlak bir ay boyunca
03:06
one supernova explosion can be brighter than an entire galaxy
47
186831
4175
yalnız bir patlama, içerisinde milyarlarca yıldız bulunan bir galaksiden
03:11
containing billions of stars.
48
191030
2412
daha parlak olabilir.
03:13
That is truly remarkable.
49
193823
1667
Bu gerçekten olağanüstü bir durum.
03:17
That is because massive stars burn brighter
50
197046
4880
Çünkü büyük yıldızlar, diğer yıldızlara göre
03:21
and have a spectacular death, compared to other stars.
51
201950
3952
yanarken daha çok ışık saçar ve daha görkemli ölür.
03:26
Nuclear fusion is really the lifeblood of all stars,
52
206728
3516
Nükleer füzyon, Güneş de dahil olmak üzere
03:30
including the sun,
53
210268
1599
birçok yıldızın yaşam kaynağıdır.
03:31
and as a result is the root source of all the energy on earth.
54
211891
4444
Haliyle dünyadaki tüm enerjinin de kaynağı.
03:37
You can think of stars as these fusion factories
55
217724
4313
Yıldızları, sıcak ve yoğun bünyelerinde
03:42
which are powered by smashing atoms together
56
222061
2945
atomları parçalayarak güç toplayan
03:45
in their hot and dense interiors.
57
225030
2309
füzyon fabrikaları olarak düşünebilirsiniz.
03:47
Now, stars like our sun,
58
227641
2555
Güneş gibi yıldızlar
03:50
which are relatively small,
59
230220
1484
nispeten daha küçüktür.
03:51
burn hydrogen into helium,
60
231728
2214
Hidrojen yakarak helyum verirler.
03:53
but heavier stars of about eight times the mass of the sun
61
233966
3785
Güneş'ten yaklaşık sekiz kat daha ağır yıldızlar ise
03:57
continue this burning cycle
62
237775
2476
çekirdeklerindeki helyum tükense bile
04:00
even after they exhausted their helium in their cores.
63
240275
3649
yanmaya devam ederler.
04:05
So at this point,
64
245386
1882
Demek istediğim,
04:07
the massive star is left with a carbon core,
65
247292
3166
yalnızca karbon çekirdeği kalan o büyük yıldız
04:10
which, as you know, is the building block of life.
66
250482
3186
sizin de bildiğiniz üzere, hayatın yapı taşıdır.
04:14
This carbon core continues to collapse
67
254784
3730
Bu karbon çekirdek içe doğru çökmeye devam eder.
04:18
and as a result, the temperature increases,
68
258538
2507
Bunun sonucunda sıcaklığı artar.
04:21
which allows further nuclear reactions to take place,
69
261069
3954
Bu da yeni nükleer reaksiyonların oluşmasına imkan sağlar.
04:25
and carbon then burns into oxygen,
70
265047
2628
Böylece karbon yanar;
04:27
into neon, silicon, sulphur
71
267699
3666
oksijen, neon, silikon, sülfür
ve bunlara ek olarak demir açığa çıkar.
04:31
and ultimately iron.
72
271389
1619
04:33
And iron is the end.
73
273667
1864
Demir son duraktır.
04:36
Why?
74
276569
1150
Neden mi?
04:37
Because iron is the most bound nuclei in the universe,
75
277743
2535
Çünkü demir, evrendeki en bağlı çekirdeklere sahip.
04:40
which means that we cannot extract energy by burning iron.
76
280302
4401
Demiri yakarak enerji üretmek mümkün değil.
04:45
So when the entire core of the massive star is made of iron,
77
285268
5658
Haliyle büyük bir yıldızın tüm çekirdeği demirden oluştuğu zaman
04:50
it's run out of fuel.
78
290950
1400
yakıtı bitmiş demektir.
04:52
And that's an incredibly bad day for a star.
79
292871
3135
Bu da bir yıldız için son derece tatsız bir durum.
04:56
(Laughter)
80
296030
3626
(Kahkaha)
05:00
Without fuel, it cannot generate heat,
81
300395
2787
Yakıt olmadan yıldız ısı üretemez.
05:04
and therefore gravity has won the battle.
82
304434
2800
Bu nedenle yer çekimi bu savaştan galip çıkar.
05:08
The iron core has no other choice but to collapse,
83
308228
3722
Demirden oluşan çekirdeğin,
aşırı derecede yoğunlaşarak içe doğru çökmekten başka şansı yoktur.
05:11
reaching incredibly high densities.
84
311974
2825
05:15
Think of 300 million tons
85
315363
3293
300 milyon tonluk bir maddenin
05:18
reduced to a space the size of a sugar cube.
86
318680
3000
bir küp şeker boyutuna küçüldüğünü düşünün.
05:22
At these extreme high densities, the core actually resists collapse,
87
322458
4609
Yoğunluk çok fazla arttığı zaman çekirdek çökmeye direnebilir.
05:27
and as a result,
88
327091
1595
Bunun sonucunda da
05:28
all of this infalling material bounces off the core.
89
328710
3888
çekirdekteki tüm maddeler dışarı doğru saçılır.
05:33
And this dramatic bounce,
90
333551
1265
Birkaç saniye süren bu dramatik saçılma
05:34
which happens in a fraction of a second or so,
91
334840
3967
yıldızın geri kalanının tüm yönlere doğru dışarı taşınmasına yol açar.
05:38
is responsible for ejecting the rest of the star in all directions,
92
338831
5833
Buna bağlı olarak
05:44
ultimately forming a supernova explosion.
93
344688
2734
süpernova patlaması oluşur.
05:50
So, sadly, from the perspective of an astrophysicist,
94
350450
5230
Astrofizikçiler için ne kadar üzücü olsa da
05:55
the conditions in the centers of these exploding stars
95
355704
3399
patlayan yıldızların merkezinde gözlenen bu durum
05:59
cannot be recreated in a laboratory.
96
359127
2283
laboratuvar ortamında canlandırılamaz.
06:01
(Laughter)
97
361434
1008
(Kahkaha)
06:02
Now, thankfully for humanity, we're not able to do that.
98
362466
3619
İnsanlık adına şükürler olsun ki bunu yapmamız mümkün değil.
06:06
(Laughter)
99
366109
1706
(Kahkaha)
06:07
But what does that mean?
100
367839
1223
Peki bu ne demek?
06:09
That means that as astrophysicists,
101
369086
1682
Astrofizikçiler olarak
06:10
we have to rely on sophisticated computer simulations
102
370792
4360
bu karmaşık fenomeni anlayabilmek için
06:15
in order to understand these complex phenomena.
103
375176
3793
geliştirilmiş bilgisayar simülasyonlarına başvurmak zorundayız.
06:20
These simulations can be used to really understand how gas behaves
104
380358
3796
Bu simülasyonlar sayesinde, söz konusu ekstrem durumlarda
gazların verdikleri tepkiyi gözlemleyebiliyoruz.
06:24
under such extreme conditions.
105
384178
1947
06:27
And can be used to answer fundamental questions
106
387168
2253
"Büyük yıldızların çökmesine yol açan ne?"
06:29
like, "What ultimately disrupted the massive star?"
107
389445
3175
"İçe doğru çöküş nasıl patlamaya dönüştürülebilir?"
06:32
"How is it that this implosion can be reversed into an explosion?"
108
392644
4071
gibi önemli soruların cevaplarına ulaşabiliyoruz.
06:39
There's a huge amount of debate in the field,
109
399580
2468
Bu, tartışmaya son derece açık bir konu.
06:42
but we all agree that neutrinos,
110
402072
4434
Ancak hepimiz hemfikiriz ki
06:46
which are these elusive elementary particles,
111
406530
2808
nötrino adı verilen karmaşık temel parçacıklar
06:49
play a crucial role.
112
409362
1516
bu konuda hayati rol oynuyor.
06:51
Yeah?
113
411873
1165
Tamam mı?
06:53
I'm about to show you one of those simulations.
114
413062
2953
Şimdi size bu simülasyonlardan birini göstereceğim.
06:58
So neutrinos are produced in huge numbers once the core collapses.
115
418509
5650
Çekirdek çökmeye başladığı zaman çok sayıda nötrino üretiliyor.
07:04
And in fact,
116
424183
1171
Bununla birlikte
07:05
they are responsible for transferring the energy in this core.
117
425378
3683
çekirdekte enerjinin iletilmesini de nötrinolar sağlıyor.
07:09
Like thermal radiation in a heater,
118
429696
2611
Bir ısıtıcıdaki termal radyasyon gibi
07:12
neutrinos pump energy into the core,
119
432331
3548
nötrinolar da çekirdeğe enerji pompalıyor
07:15
increasing the possibility of disrupting the star.
120
435903
4412
ve yıldızın çökme ihtimalini arttırıyor.
07:20
In fact, for about a fraction of a second,
121
440784
2761
Yaklaşık bir saniyelik zaman diliminde
07:23
neutrinos pump so much energy
122
443569
1627
nötrinolar öyle çok enerji pompalar ki
07:25
that the pressure increases high enough that a shock wave is produced
123
445220
4680
basınç, bir şok dalgası açığa çıkaracak kadar yükselir.
07:29
and the shock wave goes and disrupts the entire star.
124
449924
3712
Bu şok dalgası yıldızın tamamen çökmesine sebep olur.
07:34
And it is in that shock wave where elements are produced.
125
454006
4278
Tüm bu elementler bu şok dalgasının içerisinde üretilir.
07:40
So thank you, neutrinos.
126
460243
1715
Çok yaşayın nötrinolar.
07:41
(Laughter)
127
461982
1595
(Kahkaha)
07:45
Supernovas shine bright,
128
465132
3087
Süpernovalar oldukça parlak
07:48
and for a brief period of time,
129
468243
2191
ve kısa süreliğine
07:50
they radiate more energy than the sun will in its entire lifetime.
130
470458
5042
Güneş'in tüm ömrü boyunca saçtığından fazla enerji saçarlar.
07:56
That point of light that you see there,
131
476852
2707
Daha önce kesinlikle orada olmayan
07:59
which was certainly not there before,
132
479583
3301
yukarıda gördüğünüz o parlak nokta
08:02
burns like a beacon,
133
482908
2286
bir fener gibi yanıyor,
08:05
clearly indicating the position where the massive star has died.
134
485218
3898
büyük bir yıldızın öldüğü yeri işaret ediyor.
08:11
In a galaxy like our own Milky Way,
135
491196
2651
Samanyolu gibi bir galakside
08:13
we estimate that about once every 50 years,
136
493871
3912
yaklaşık her elli yılda
08:17
a massive star dies.
137
497807
1778
bir büyük yıldız ölüyor.
08:20
This implies that somewhere in the universe,
138
500696
3001
Bu da demektir ki evrende bir yerlerde
08:23
there's a supernova explosion every second or so.
139
503721
3431
her birkaç saniyede süpernova patlaması yaşanıyor.
08:29
And thankfully for astronomers,
140
509460
2262
Gökbilimciler açısından sevindirici olan ise
08:31
some of them are actually found relatively close to earth.
141
511746
3341
bu patlamaların bazılarının dünyaya nispeten yakın gerçekleşmesi.
08:36
Various civilizations recorded these supernova explosions
142
516363
5659
Teleskobun icadından uzun zaman önce
08:42
long before the telescope was invented.
143
522046
2963
çeşitli uygarlıklar bu süpernovaları kayıt altına almıştır.
08:46
The most famous of all of them
144
526699
2197
Bunlardan en bilineni ise
08:48
is probably the supernova explosion that gave rise to the Crab Nebula.
145
528920
3688
Yengeç Nebulası'nın oluşmasına yol açan süpernova patlamasıdır.
08:53
Yeah?
146
533746
1268
Tamam mı?
08:55
Korean and Chinese astronomers recorded this supernova in 1054,
147
535038
6055
Koreli ve Çinli gökbilimciler ile büyük ihtimalle Yerli Amerikalılar,
09:01
as did, almost certainly, Native Americans.
148
541117
2683
bu süpernovayı 1054 yılında kayıt altına aldı.
09:05
This supernova happened about 5,600 light-years away from earth.
149
545372
5260
Söz konusu patlama dünyadan yaklaşık 5 bin 600 ışık yılı uzakta gerçekleşti.
09:11
And it was so incredibly bright
150
551205
2198
Bu süpernova o denli parlaktı ki
09:13
that astronomers could see it during the day.
151
553427
2509
gökbilimciler onu gündüz de görebiliyordu.
09:16
And it was visible to the naked eye for about two years in the night sky.
152
556651
4848
Neredeyse iki yıl boyunca geceleri çıplak gözle onu görmek mümkündü.
09:25
Fast forward 1,000 years or so later, and what do we see?
153
565278
4363
Şimdi bin yıl kadar ileri gidelim, ne görüyoruz?
09:30
We see these filaments that were blasted by the explosion,
154
570062
4111
Saniyede 482 km hızla hareket eden patlamanın
09:34
moving at 300 miles per second.
155
574197
2516
açığa çıkardığı bazı şeritler görmekteyiz.
09:37
These filaments are essential for us to understand
156
577133
4174
Bu şeritler, büyük yıldızların nasıl öldüğünü anlamamız için
09:41
how massive stars die.
157
581331
1933
son derece önemli bilgiler taşıyor.
09:43
The image that you see there
158
583752
1365
Karşınızdaki bu görüntü
09:45
was assembled by the Hubble Space Telescope
159
585141
2444
Hubble Uzay Teleskobu aracılığıyla
09:47
over a span of three months.
160
587609
1867
üç aylık bir sürede kaydedildi.
09:49
And it is incredibly important to astronomers
161
589990
2272
Bunlar gökbilimciler için oldukça önemli
09:52
because it ultimately carries the chemical legacy
162
592286
3188
zira patlayan bu yıldızın kimyasal geçmişine dair
09:55
of the star that exploded.
163
595498
1733
nihai bilgiler taşıyor.
09:57
The orange filaments that you see there are the tattered remains of the star,
164
597760
5073
Gördüğünüz turuncu şeritler, yıldızdan arda kalan kalıntılar
10:02
and are made primarily of hydrogen,
165
602857
2333
ve çoğunlukla hidrojenden oluşuyor.
10:05
while the blue and red filaments that you see
166
605634
3183
Mavi ve kırmızı şeritler ise
10:08
are the freshly synthesized oxygen.
167
608841
2489
yeni sentezlenmiş oksijenler.
10:11
So studying supernova remnants, like the Crab Nebula,
168
611746
4444
Yengeç Nebulası gibi süpernova kalıntılarını araştırmak,
10:16
allowed astronomers to firmly conclude
169
616214
2294
gökbilimcilerin evren tarihi boyunca dünyadaki oksijenin büyük kısmının
10:18
that the vast majority of oxygen on earth was produced by supernova explosions
170
618532
5443
süpernovalar tarafından üretildiğini
10:23
over the history of the universe.
171
623999
2200
anlamasına yardımcı oldu.
10:27
And we can estimate
172
627117
1516
Yani tahminen,
10:28
that in order to assemble all the atoms of oxygen in our body,
173
628657
4443
vücudumuzdaki tüm oksijen atomlarının bir araya gelmesi için
10:33
it took on the order of a 100 million supernova.
174
633124
3268
yaklaşık 100 milyon süpernova gerçekleşmesi gerekir.
10:37
So every bit of you, or at least the majority of it,
175
637151
3992
Buna göre, her bir zerremiz ya da en azından büyük çoğunluğumuz
10:41
came from one of these supernova explosions.
176
641167
2795
söz konusu süpernova patlamalarından oluşmakta.
10:47
So now you may be wondering,
177
647268
1595
Belki şöyle diyorsunuz:
10:48
how is it that these atoms
178
648887
2000
"Nasıl oluyor da
10:50
that were generated in such extreme conditions
179
650911
4753
böyle ekstrem şartlar altında üretilen bu atomlar
10:55
ultimately took residence in our body?
180
655688
2534
vücudumuzun yapısında rol alabiliyor?"
10:59
So I want you to follow the thought experiment.
181
659212
3869
Sizinle zihin yolculuğuna çıkmak istiyorum.
11:03
Imagine that we're in the Milky Way, and a supernova happens.
182
663105
3495
Düşünün ki Samanyolu'ndayız ve bir süpernova gerçekleşiyor.
11:06
It blasted tons and tons of oxygen atoms
183
666998
3897
Bu patlamayla birlikte
11:10
almost into empty space.
184
670919
2309
uzay boşluğuna tonlarca oksijen atomu saçılıyor.
11:14
A few of them were able to be assembled in a cloud.
185
674085
4071
Bunların bazıları bir bulut oluşturabiliyor.
11:19
Now, 4.5 billion years ago,
186
679292
3285
4 buçuk milyar yıl önce,
11:22
something unsettled that cloud and caused it to collapse,
187
682601
3468
bir şey bu bulutun yapısını bozdu ve onun çökmesine yol açtı.
11:26
forming the sun in its center and the solar system.
188
686093
4301
Böylece merkezinde Güneş'i ve haliyle Güneş sistemini oluşturdu.
11:32
So the sun, the planets and life on earth
189
692216
3603
Sonuç olarak Güneş, gezegenler ve Dünya'daki yaşam
11:35
depend on this beautiful cycle
190
695843
2564
yıldızların doğumu, ölümü ve yeniden doğumundan oluşan
11:38
of stellar birth, stellar death and stellar rebirth.
191
698431
4849
bu döngüye bağlıdır.
11:43
And this continues the recycling of atoms in the universe.
192
703875
4730
Bu döngü, evrende atomların geri dönüşümlerine devam etmesini sağlar.
11:48
And as a result, astronomy and chemistry are intimately connected.
193
708629
3986
Bunun sonucunda, astronomi ve kimya yakın akrabalardır diyebiliriz.
11:53
We are life forms that have evolved to inhale the waste products of plants.
194
713815
6809
Bizler, bitkilerin atıklarını solumak üzere evrimleşmiş canlılarız.
12:01
But now you know
195
721292
1230
Ancak şimdi
12:02
that we also inhale the waste products of supernova explosions.
196
722546
3174
süpernova patlamalarının da atıklarını soluduğumuzu biliyorsunuz.
12:05
(Laughter)
197
725744
1698
(Kahkaha)
12:08
So take a moment, inhale.
198
728990
2000
Şimdi durun ve nefes alın.
12:12
An oxygen atom has just gone into your body.
199
732228
2959
Vücudunuza bir oksijen atomu girmiş oldu.
12:15
It is certain that that oxygen [atom]
200
735211
2327
Bu oksijen atomunun bir yıldızın içinde olduğunu
12:17
remembers that it was in the interior of a star
201
737562
2237
ve muhtemelen bir süpernovaya bağlı olarak oluştuğunu
12:19
and it was probably manufactured by a supernova explosion.
202
739823
3373
hatırlıyor olması kesin bir durum.
12:24
This atom may have traveled the entire solar system
203
744220
4000
Bu atom, Dünya yüzeyine çarpıp
12:28
until it splashed on earth,
204
748244
2254
bizlere ulaşmadan çok önce
12:30
long before reaching you.
205
750522
1983
tüm Güneş sistemini gezmiş olabilir.
12:34
When we breathe,
206
754442
1261
Her gün nefes aldığımızda
12:36
we use hundreds of liters of oxygen every day.
207
756982
4795
yüzlerce litre oksijen tüketiyoruz.
12:43
So I'm incredibly lucky to be standing in front of this beautiful audience,
208
763566
5024
Bu güzel seyircinin karşısında olduğum için son derece şanslıyım.
12:48
but I'm actually stealing your oxygen atoms.
209
768614
3238
Ancak gerçekte yaptığım sizlerin oksijen atomlarını çalmak.
12:51
(Laughter)
210
771876
2529
(Kahkaha)
12:54
And because I'm speaking to you,
211
774429
1532
Sizlerle konuşurken de
12:55
I'm giving you some of them back, that once resided in me.
212
775985
3563
bir zamanlar içimde bulunan bu atomların bir kısmını geri veriyorum.
13:03
So breathing, yeah,
213
783276
4736
Nefes almak da
13:08
participates in this beautiful exchange of atoms.
214
788036
4089
bu müthiş atom alışverişinin bir parçası diyebiliriz.
13:12
And you can then ask,
215
792149
1861
Şöyle düşünebilirsiniz:
13:15
"Well, how many atoms in our body once belonged to Frida Kahlo?"
216
795887
7000
"Acaba vücudumuzdaki atomların kaçı bir zamanlar Frida Kahlo'ya aitti?"
13:23
(Laughter)
217
803013
2390
(Kahkaha)
13:25
About 100,000 of them.
218
805427
1872
Yaklaşık 100 bin tanesi.
13:28
100,000 more probably belonged to Marie Curie,
219
808339
4429
Diğer 100 bini ise muhtemelen Marie Curie'ye,
13:32
100,000 more to Sally Ride,
220
812792
2388
bir 100 bin Sally Ride'a
13:35
or whoever you want to think of.
221
815204
2134
ya da kimi düşünmek isterseniz ona aitti.
13:39
So breathing is not only filling our lungs with cosmic history,
222
819236
6789
Nefes alırken ciğerlerimizi yalnızca kozmik tarihle değil
insanlık tarihiyle de doldurmuş oluyoruz.
13:46
but with human history.
223
826510
1428
13:49
I would like to end my talk by sharing a myth
224
829696
2979
Konuşmamı benim için çok anlamlı olan bir mitle
13:52
that is very close to my heart.
225
832699
1801
sonlandırmak istiyorum.
13:54
A myth from the Chichimeca culture,
226
834524
2365
Çok güçlü bir Mezoamerikan kültürü olan
13:56
which is a very powerful Mesoamerican culture.
227
836913
3008
Chichimeca kültüründen bir mit.
14:01
And the Chichimecas believe
228
841001
2200
Chichimeca halkına göre
14:03
that our essence was assembled in the heavens.
229
843225
3400
insanların özü gökyüzünde oluşturulmuş.
14:06
And on its journey towards us,
230
846649
2166
Kendimize doğru olan yolculuğumuzda
14:08
it actually fragmented into tons of different pieces.
231
848839
3598
bu öz, tonlarca farklı parçaya ayrılmış.
14:13
So my abuelo used to say,
232
853445
1563
Büyük babam derdi ki:
14:15
"One of the reasons you feel incomplete
233
855032
2722
"Kendini eksik hissetmenin bir sebebi de
14:17
is because you are missing your pieces."
234
857778
2221
parçalarının kayıp olması."
14:20
(Laughter)
235
860023
1019
(Kahkaha)
14:21
"But don't be fooled by that.
236
861066
1575
"Ancak buna aldanma.
14:22
You've been given an incredible opportunity of growth.
237
862665
3745
Gelişmek için sana inanılmaz bir fırsat sunuldu.
14:26
Why?
238
866434
1151
Neden mi?
14:27
Because it's not like those pieces were scattered on earth
239
867609
2754
Çünkü bu parçalar, gidip toplaman için
14:30
and you have to go and pick them up.
240
870387
1762
dünyaya saçılmadılar.
14:32
No, those pieces fell into other people.
241
872173
2666
Bu parçalar, başka insanlara verildi.
14:35
And only by sharing them you will become more complete.
242
875489
3530
Yalnızca onları paylaşarak kendini daha bütün hissedebilirsin.
14:40
Yes, during your life,
243
880021
1167
Hayatın boyunca
14:41
there's going to be individuals that have these huge pieces
244
881212
2822
seni tamamlanmış hissettirecek koca parçalara sahip olan
14:44
that make you feel whole.
245
884058
1566
insanlar tanıyacaksın.
14:47
But in your quest of being complete,
246
887355
2905
Tamamlanmaya giden yolda ise
14:50
you have to treasure and share every single one of those pieces."
247
890284
5023
bu parçaların her birini toplamalı ve paylaşmalısın.
14:57
Sounds a lot like the story of oxygen to me.
248
897391
3090
Bu bana oksijenin hikayesini anımsattı.
15:00
(Laughter)
249
900505
1045
(Kahkaha)
15:01
Which started in the heavens in a supernova explosion,
250
901574
3254
Bir süpernova patlamasıyla gökyüzünde başlayan
15:04
and continues today,
251
904852
2447
ve insanlık sınırları dahilinde
15:08
within the confines of our humanity.
252
908061
2400
günümüze dek süren hikayeyi.
15:11
Our atoms in our body have embarked on an epic odyssey,
253
911911
5261
Vücudumuzdaki atomlar destansı bir yolculuğa başladı.
15:17
with time spans from billions of years to mere centuries,
254
917196
5119
Milyarlarca yıldan, yüzyıllara kadar farklı zaman dilimleriyle
15:22
all leading to you,
255
922339
2389
bizlere kadar.
15:24
all of you,
256
924752
1692
Evrenin şahitleri olan
15:26
witnesses of the universe.
257
926468
1873
her birimize kadar ulaştı.
15:28
Thank you.
258
928365
1159
Teşekkür ederim.
15:29
(Applause)
259
929548
3529
(Alkış)
Bu web sitesi hakkında

Bu site size İngilizce öğrenmek için yararlı olan YouTube videolarını tanıtacaktır. Dünyanın dört bir yanından birinci sınıf öğretmenler tarafından verilen İngilizce derslerini göreceksiniz. Videoyu oradan oynatmak için her video sayfasında görüntülenen İngilizce altyazılara çift tıklayın. Altyazılar video oynatımı ile senkronize olarak kayar. Herhangi bir yorumunuz veya isteğiniz varsa, lütfen bu iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime geçin.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7