The surprising ingredient that makes businesses work better | Marco Alverà

Çeviri: Saliha Karatepeli Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

For me, it was not being invited to a friend's wedding.

Benim için konu sadece bir arkadaşın düğününe davet edilmemek değildi.

At first, I didn't really mind.

İlk başta gerçekten umursamadım.

I thought he was having a small reception.

Küçük bir düğün olacağını düşündüm.

But then I kept meeting people who were going to the same wedding,

Ama sonra aynı düğüne gidecek olan insanlarla karşılaşıp durdum.

and they weren't as close to the groom as I was ...

Damada benim kadar yakın bile değillerdi...

and I felt left out.

Dışlanmış hissettim.

That really sucked.

Bu gerçekten berbattı.

It felt really unfair.

Adaletsiz hissettirdi.

For my daughters, Lipsi and Greta, it was last week.

Kızlarım Lipsi ve Greta için bu durum geçen hafta geçerliydi.

They were taking turns massaging their mom's back

Sırayla annelerinin sırtına

with a toy for back rubs,

sırt masaj aleti ile masaj yapıyorlardı

and then one of the girls felt that the other girl had a longer go.

ama kızlardan biri diğerinin daha fazla masaj yaptığını hissetti.

That's when I walk into the room

İşte bu noktada odaya girdim

to find Greta in a rage, shouting, "That's not fair!"

ve Greta'yı öfkeyle "Bu adil değil!" diye bağırırken buldum,

and Lipsi in tears,

Lipsi ise gözyaşları içindeydi.

and my wife holding a stopwatch

Eşiminse elinde, ikisinin de aletle

to make sure that each girl had precisely one minute on the toy.

tam olarak bir dakika geçirmesi için bir kronometre var.

So if you're anything like me or my girls,

Yani eğer kızlarım ve ben gibiyseniz

the last thing that upset you

sizi üzen en son şey

probably also had to do with unfairness.

muhtemelen adaletsizlikle ilgilidir.

That's because unfairness triggers us so strongly

Bunun sebebi, adaletsizlik bizi öyle güçlü etkiliyor ki

that we can't think straight.

doğru düzgün düşünemiyoruz.

We become afraid and suspicious.

Korkak ve şüpheci bir hâle geliyoruz.

Our unfairness antennae stick up.

Adaletsizlik antenimiz çıkıveriyor.

We feel pain, and we walk away.

Acı hissediyoruz ve çekip gidiyoruz.

Unfairness is one of the defining issues of our society,

Adaletsizlik toplumumuzu tanımlayan sorunlardan biri,

it's one of the root causes of polarization,

kutuplaşmanın kök sebeplerinden biri

and it's bad news for business.

ve işler için kötü haber.

At work, unfairness makes people defensive and disengaged.

İş yerinde adaletsizlik insanları savunmacı ve ilgisiz yapıyor.

A study shows that 70 percent of workers in the US are disengaged,

Bir araştırmaya göre ABD'deki işçilerin %70'i ilgisiz

and this is costing the companies

ve bu da şirketlere her yıl

550 billion dollars a year every year.

550 milyar dolara mal oluyor.

This is, like, half the total spent on education in the US.

Bu, ABD'de eğitime harcanan para toplamının yarısı ediyor.

This is the size of the GDP of a country like Austria.

Bu, Avusturya boyutundaki bir ülkenin Gayrisafi Milli Hasılası.

So removing unfairness and promoting fairness

Yani asıl önceliğimiz adaletsizliği kaldırıp

should be our priority.

adaleti teşvik etmek olmalı.

But what does it mean in practice?

Peki bu uygulamada ne demek?

Is it about more rules? Is it about systems?

Daha fazla kural mı? Daha fazla sistem mi?

Is it about equality?

Eşitlikle ilgili mi?

Well, partly, but fairness is more interesting than rules and equality.

Kısmen evet ama adalet, kurallar ve eşitlikten çok daha fazla ilgi çekici.

Fairness works in surprising ways.

Adalet beklenmedik yollarla çalışır.

15 years ago, I left a US investment bank

15 sene önce devlete ait büyük bir İtalyan petrol şirketine katılmak için

to join a large Italian state-owned oil company.

bir Amerikan yatırım bankasından ayrıldım.

It was a different world.

Farklı bir dünyaydı.

I thought the key to getting the best performance

En iyi performansı sağlayacak kilit uygulamanın

was a risk-reward system

Yüksek performans gösterenlere ikramiyeler ve terfiler sunulurken

where you could give the high performers bonuses and promotions

düşük performans gösterenleri endişelendirecek

and give the underperformers something to worry about.

bir ödül-ceza sistemi olduğunu sanıyordum.

But in this company, we had fixed salaries

Ama bu şirkette

maaşları ve hayat boyu işleri hallettik.

and lifelong jobs.

Careers were set,

Kariyerler belirlendi,

so my toolkit wasn't very effective,

yani alet takımım çok etkili değildi

and I was frustrated.

ve hüsrana uğramıştım.

But then I saw that this company was producing some pockets of excellence,

Ama sonra bu şirketin, çok rekabetçi ve zorlu sektörlerde

rekabette galip çıktığı alanlarda

areas in which they beat the competition

in very tough, competitive sectors.

muhteşemlikler ürettiğini gördüm.

This was true in trading,

Bu ticaret için geçerliydi,

in project management --

proje yönetimi için de öyle,

it was very true in exploration.

sondaj içinse çok geçerliydi.

Our exploration team was finding more oil and gas

Sondaj ekibimiz dünyadaki herhangi bir şirketten

than any other company in the world.

daha fazla petrol ve gaz buluyor.

It was a phenomenon.

Olağanüstüydü.

Everyone was trying to figure out how this was possible.

Herkes bunun nasıl mümkün olduğunu çözmeye çaşıyordu.

I thought it was luck,

Şans olduğunu düşünmüştüm

but after each new discovery, that became less and less likely.

ama her yeni keşiften sonra bu daha az olasıydı.

So did we have a special tool? No.

Yani özel bir aracımız mı vardı? Hayır.

Did we have a killer application that no one else had? No.

Hiç kimsede olmayan gözde bir uygulamamız mı vardı? Hayır.

Was it one genius who was finding oil for the whole team?

Tüm takım için benzin bulan bir dahimiz mi vardı?

No, we hadn't hired a senior guy in years.

Hayır, senelerdir kıdemli birini işe almadık.

So what was our secret sauce?

Peki işin sırrı neydi?

I started looking at them really carefully.

Onlara çok dikkatli bakmaya başladım.

I looked at my friend,

yedi kuru kuyu kazan

who drilled seven dry wells,

-şirkete bir milyar dolardan fazlaya mal oldu-

writing off more than a billion dollars for the company,

ve sekizincisinde petrol bulan arkadaşıma dönüp baktım.

and found oil on the eighth.

I was nervous for him ...

Onun için endişeliydim

but he was so relaxed.

ama o çok rahattı.

I mean, these guys knew what they were doing.

Demem o ki bu insanlar ne yaptığını biliyor.

And then it hit me: it was about fairness.

Sonra dank etti: bu adaletle ilgiliydi.

These guys were working in a company

İnsanlar, kısa vadeli sonuçlar için

where they didn't need to worry about short-term results.

endişelenmeleri gerekmeyen bir şirkette çalışıyordu.

They weren't going to be penalized for bad luck or for an honest mistake.

Kötü şans ya da bağışlanabilir bir hata için cezalandırılmayacaklardı.

They knew they were valued for what they were trying to do,

Sonuçtan ziyade yapmaya çalıştıkları şeyden dolayı

not the outcome.

değerli olduklarını biliyorlardı.

They were valued as human beings. They were part of a community.

İnsan oldukları için değerliydiler. Bir topluluğun parçasıydılar.

Whatever happened, the company would stand by them.

Ne olursa olsun şirket onların yanındaydı.

And for me, this is the definition of fairness.

Benim için adaletin tanımı bu.

It's when you can lower those unfairness antennae, put them at rest.

Adaletsizlik antenlerini kapatıp köşeye kaldırdın mı

Then great things follow.

güzel şeyler oluyor.

These guys could be true to their purpose, which was finding oil and gas.

İnsanlar asıl amaçları olan petrol ve gaz bulmaya sadık kalabilirlerdi.

They didn't have to worry about company politics or greed or fear.

Şirket siyaseti, hırs ya da korku için endişelenmelerine gerek yoktu.

They could be good risk-takers,

Fazla savunmacı olmadıklarından

because they weren't too defensive

ve büyük ödüller için kumar oynamadıklarından

and they weren't gambling to take huge rewards.

risk almada iyi olabilirlerdi.

And they were excellent team workers.

Harika ekip çalışanları olabilirlerdi.

They could trust their colleagues.

Meslektaşlarına güvenebilirlerdi.

They didn't need to look behind their backs.

Arkalarını kollamalarına gerek kalmıyordu.

And they were basically having fun.

Eğleniyorlardı.

They were having so much fun,

O kadar çok eğleniyorlardı ki

one guy even confessed

biri, şirketin noel yemeğinde

that he was having more fun at the company Christmas dinner

kendi evindeki noel yemeğinden

than at his own Christmas dinner.

daha çok eğlendiğini itiraf etti.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But these guys, essentially, were working in a fair system

Öncelikli olarak bu insanlar bencil, hızlı ya da pratik olan yerine

where they could do what they felt was right

onlara doğru hissettireni yapabilecekleri

instead of what's selfish, what's quick, what's convenient,

adaletli bir sistemde çalışıyorlardı.

and to be able to do what we feel is right

Bize doğru hissettireni yapabilmemiz

is a key ingredient for fairness, but it is also a great motivator.

adaletin ana bileşenlerinden biri ayrıca çok iyi bir motivasyon.

And it wasn't just explorers who were doing the right thing.

Doğru şeyi yapanlar sadece sondajcılar değildi.

There was an HR director who proposed that I hire someone internally

İçeriden birini idari bir göreve yerleştirmemi teklif eden

and give him a managerial job.

bir İK müdürü vardı.

This guy was very good, but he didn't finish high school,

Adam çok iyiydi ama liseyi bitirmemişti.

so formally, he had no qualifications.

Resmi olarak bir vasfı yoktu.

But he was so good, it made sense, and so we gave him the job.

Ama çok iyi olduğu için mantıklı geldi ve ona işi verdik.

Or the other guy, who asked me for a budget to build a cheese factory

Diğer yanda Ekvator'daki bir köyde olan fabrikamızın yanına

next to our plant in Ecuador, in the village.

peynir fabrikası yaptırmak için benden bütçe isteyen diğer adam.

It didn't make any sense: no one ever built a cheese factory.

Mantıklı gelmedi: Hiç kimse bir peynir fabrikası yaptırmadı.

But this is what the village wanted, because the milk they had would spoil

Ama köyün istediği buydu, çünkü sahip oldukları süt

before they could sell it, so that's what they needed.

satamadan bozuluyordu, bu yüzden buna ihtiyaçları vardı.

And so we built it.

Bundan dolayı yaptık.

So in these examples and many others,

Bu ve bir sürü benzer örnekle

I learned that to be fair,

adaletli olmayı öğrendim.

my colleagues and I, we needed to take a risk and stick our head out,

Meslektaşlarımın ve benim risk almamız ve gerçekleri görmemiz gerekiyordu

but in a fair system, you can do that.

ama bunu ancak adil bir sistemde yapabilirsin.

You can dare to be fair.

Adil olmaya cesaret edebilirsin.

So I realized that these guys and other colleagues

Sonra bu insanların ve diğer meslektaşların

were achieving great results, doing great things,

hiçbir ikramiyenin satın alamayacağı harika sonuçlara ulaştıklarını

in a way that no bonus could buy.

ve harika şeyler yaptıklarını fark ettim.

So I was fascinated.

Büyülenmiştim.

I wanted to learn how this thing really worked,

Bu şeyin gerçekten nasıl işlediğini,

and I wanted to learn it also for myself, to become a better leader.

kendim için de daha iyi bir lider olabilmek adına öğrenmek istedim.

So I started talking to colleagues, to coaches,

Meslektaşlarım, koçlar, yetenek avcıları

to headhunters and neuroscientists,

ve neröbilimcilerle konuşmaya başladım.

and what I discovered

Keşfettiğim şey;

is that what these guys were up to and the way they worked

bu insanların peşinde oldukları şey ve çalışma şekilleri

is really supported by recent brain science.

günümüzdeki beyin bilimi tarafından destekleniyordu.

And I've also discovered that this can work at all levels

Ayrıca bunun her seviyedeki ve her türdeki şirkette

in any type of company.

uygulanabileceğini de keşfettim.

You don't need the fixed salaries or the stable careers.

Sabit maaşa ya da istikrarlı kariyerlere ihtiyacınız yok.

This is because science shows

Bilim gösteriyor ki bunun sebebi

that humans have an innate sense of fairness.

doğuştan gelen bir adalet hissimizin olması.

We know what is right and what is wrong

Konuşamadan ya da düşünemeden önce

before we can talk or think about it.

neyin yanlış ve doğru olduğunu biliyoruz.

My favorite experiment

Favori deneyim,

has six-month old babies

tepeye çıkmaya çalışan bir topu izleyen

watching a ball trying to struggle up a hill.

altı aylık bebekler.

And there's a helpful, friendly square that pushes the ball up the hill,

Topu yukarı doğru itekleyen dostane bir kare var

and then a mean triangle pushes the ball back down.

ve bir de topu aşağı iten kötü üçgen.

After watching this several times,

Bunu birkaç kez izledik sonra

they ask the babies to pick,

bebeklere oynamaları için

to choose what to play with.

birini seçmelerini söylüyorlar.

They can pick a ball, a square or a triangle.

Topu, kareyi ya da üçgeni seçebilirler.

They never pick up the triangle.

Asla üçgeni seçmiyorlar.

All the babies want to be the square.

Tüm bebekler kare olmak istiyor.

And science also shows

Ayrıca bilim,

that when we see or perceive fairness,

adaleti gördüğümüzde ya da algıladığımızda

our brain releases a substance that gives us pleasure,

beynimizin bize zevk ve neşe veren bir madde salgıladığını gösteriyor.

proper joy.

But when we perceive unfairness, we feel pain ...

Adaletsizliği algıladığımızdaysa acı hissediyoruz,

even greater pain

hem de daha çok acı,

than the same type of pain as if I really hurt myself.

gerçekten yaralanmış olmanın acısından bile daha fazla.

That's because unfairness triggers the primitive, reptile part of our brain,

Bunun sebebi, adaletsizliğin beynimizin tehlikeler ve sağ kalmayla ilgilenen

the part that deals with threats and survival,

ilkel ve sürüngen kısmını tetikler

and when unfairness triggers a threat, that's all we can think about.

ve adaletsizlik bir tehdidi tetiklediğinde düşünebildiğimiz tek şey odur.

Motivation, creativity, teamwork,

Motivasyon, yaratıcılık, takım çalışması,

they all go way back.

hepsi geriliyor.

And it makes sense that we're wired this way,

Bu şekilde ayarlanmış olmamız mantıklı

because we're social animals.

çünkü sosyal varlıklarız.

Sağ kalmak için bir topluluğun parçası olmaya ihtiyacımız var.

We need to be part of a community to survive.

We're born so helpless

Aciz doğduğumuzdan dolayı

that someone needs to look after us until we're maybe 10 years old,

belki 10 yaşına kadar birinin bize bakmasına ihtiyacımız var.

so our brain evolves towards food.

Böylece beynimiz yemeğe doğru evrimleşiyor.

We need to be in that community.

O toplulukta olmaya ihtiyacımız var.

So whether I like it or not,

Yani hoşuma gitsin ya da gitmesin

not being invited to the friend's wedding,

bir arkadaşın düğününe davet edilmeyince

my lizard brain is generating the same response

kertenkele beynim topluluğumdan dışlanma hissine kapıldığımda

as if I'm about to be pushed out from my community.

verdiği aynı tepkiyi veriyor.

So science explains quite nicely why fairness is good

Bilim oldukça iyi bir şekilde adaletin neden iyi olduğunu

ve adaletsizliğin bizi neden savunmacı yaptığını açıklıyor,

and why unfairness makes us really defensive,

but science also shows that in a fair environment,

ama bilim aynı zamanda adil bir ortamda

not only do we all want to be the square,

sadece kare olmayı değil, kare olma eğilimi gösterdiğimizi

but we tend to be the square,

ve bunun da diğer insanlara

and this allows other people to be fair in turn.

adil bir fırsat sağladığını gösteriyor.

This creates a beautiful fairness circle.

Bu güzel bir adalet döngüsü yaratıyor.

But while we start off fair ...

Ama adil başlarken

one drop of unfairness contaminates the whole pool,

bir damla adaletsizlik tüm havuzu kirletiyor

and unfortunately, there's plenty of drops in that pool.

ve maalesef o havuzda pek çok damla var.

So our effort should be to filter out

Yani çabamız topluluğumuzdan ve şirketimizden başlayarak

as much unfairness as we can from everywhere,

yapabildiğimiz her yerde

starting from our communities, starting from our companies.

mümkün olduğunca adaletsizliği temizlemek.

I worry about this a lot because I lead a team of 3,000 excellent people,

Bunun için çok endişeleniyorum çünkü muhteşem insanlardan oluşan

3000 kişilik bir takımın lideriyim ve 3000 mutlu, motive takım çalışanı ile

and the difference between 3,000 happy, motivated team workers

and 3,000 clock-watchers is everything.

3000 saat gözleyicisi arasındaki fark paha biçilemez.

So the first thing I try to do in my fairness crusade

Adalet mücadelemde yapmaya çalıştığım ilk şey

is to try to take myself out of the equation.

kendimi denklemden çıkarmak.

That means being aware of my own biases.

Bu ön yargılarımın farkına varmak demek.

For example, I really like people who say yes

Örneğin her önerime evet diyen insanları

to whatever I suggest.

çok seviyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But that's not very good for the company

Ama bu şirket için pek de iyi değil,

and not very good for anyone who has different ideas.

farklı fikirlere sahip insanlar için de.

So we try to actively promote a culture of diversity of opinions

Bundan dolayı aktif olarak fikir farklılığı ve karakter farklılığı kültürü

and diversity of character.

oluşturmaya çalışıyoruz.

The second thing we do is a little more procedural.

Yaptığımız ikinci şey biraz daha yöntemsel.

We look at all the rules, the processes, the systems in the company,

Şirkette karar almak ve kaynakları paylaştırmak için

the ones we use to take decisions and allocate resources,

kullandığımız tüm kurallar, süreçler ve sistemlere bakıp

and we try to get rid of anything that's not very clear,

net, akılcı, mantıklı olmayan

not very rational, doesn't make sense,

kısımlardan kurtuluyoruz.

and we also try to fix anything that's limiting

Ayrıca şirket içinde bilgi aktarımını kısıtlayan

the transfer of information within the company.

şeyleri düzeltmeye çalışıyoruz.

We then look at the culture and the motivation for the same reasons.

Sonra aynı sebeplerden kültür ve motivasyona bakıyoruz.

But my point is that however hard you look at the rules,

Demek istediğim kuralları, süreçleri, sistemleri

the processes, the systems -- and we have to do that --

ne kadar gözden geçirirseniz geçirin -bunu yapmak zorundayız-

but however hard we look,

ne kadar dikkatli olsak da

we're never going to do enough to get to the real essence of fairness.

adaletin gerçek özüne ulaşmak için yeterince çabalamış olmayacağız.

That's because the last mile of fairness requires something else.

Çünkü adaletin son mili başka bir şey gerektiriyor.

It's about what people's emotions are,

Bu, insanların duyguları,

what their needs are,

ihtiyaçlarının ne olduğu,

what's going on in their private lives,

özel hayatlarında olup bitenler

what society needs.

ve toplumun ihtiyaçlarıyla alakalı.

These are all questions and elements

Bunların hepsi çalışma tablosuna,

that are very hard to put into a spreadsheet, into an algorithm.

algoritmaya aktarması zor sorular ve unsurlar.

It's very hard to make them part of our rational decision.

Bunları akılcı kararlarımızın bir parçası yapmak oldukça zor.

But if we miss these, we're missing key important points,

Ama bunları atlarsak önemli noktaların anahtarını atlamış oluruz

and the outcome is likely to feel unfair.

ve bunun sonucunun adaletsiz hissettirmesi olasıdır.

So we should cross-check our decisions with our fairness center switched on.

Yani kararlarımızın sağlamasını adalet merkezimiz açıkken yapmalıyız.

Is it right that this guy should get the job he's really hoping to get?

Bu adamın almayı umduğu işi alması doğru mu?

Is it right that this guy should be fired?

Bu adamın kovulması doğru mu?

Is it right that we should be charging so much for this product?

Bu ürün için bu kadar ücret almamız doğru mu?

These are tough questions.

Bunlar zor sorular.

But if we take the time to ask ourselves

Ama eğer zaman ayırıp akılcı cevap

whether the rational answer is the right one ...

doğru cevap mı diye sorarsak...

we all know deep inside what the answer is.

derinlerde hepimiz cevabı biliyoruz.

We've known since we were babies.

Bebekliğimizden beri biliyoruz.

And to know what the right answer is

Karar verirken doğru cevab biliyor olmak

is pretty cool for decision-making.

oldukça güzel bir duygu.

And if we turn on our hearts,

Kalplerimizi açarsak bu,

that's the key to getting the real best out of people,

insanlardaki gerçek iyiliği ortaya çıkarmanın anahtarıdır

because they can smell it if you care,

çünkü umursayıp umursamadığınızı anlayabilirler

and only when you really care will they leave their fears behind

ve sadece gerçekten umursarsanız korkularını birkenara bırakıp

and bring their true selves to work.

gerçek benliklerini işe getirebilirler.

So if fairness is a keystone of life,

Peki adalet hayatın kilit taşıysa

why isn't every leader making it their priority?

neden her lider bunu önceliği yapmıyor?

Wouldn't it be cool to work in a company that was more fair?

Daha adil bir şirkette çalışmak harika olmaz mıydı?

Wouldn't it be great to have colleagues and bosses

60 senelik GMAT sınavları yerine

that were selected and trained for fairness and for character

adalet ve karakter için seçilmiş ve eğitilmiş

and not based on 60-year-old GMATs?

meslektaş ve işverenlerle çalışmak harika olmaz mıydı?

Wouldn't it be nice to be able to knock on the door

Bir Baş Adalet Memuru'nun kapısını çalabilmek

of a Chief Fairness Officer?

güzel olmaz mıydı?

We'll get there, but why is it not happening now?

Oraya ulaşacağız ama bu neden şimdi olmuyor?

Well, partly, it's because of inertia,

Kısmen adalet yüzünden

partly, it's because fairness isn't always easy.

kısmen adaletin her zaman kolay olmamasından.

It requires judgment and risk.

Muhakeme ve risk gerektiriyor.

Drilling that eighth well was a risk.

Sekizinciyi kuyuyu kazmak bir riskti.

Promoting the guy who didn't finish high school was a risk.

Liseyi bitirmemiş birini desteklemek bir riskti.

Building a cheese factory in Ecuador was a risk.

Ekvator'da peynir fabrikası yapmak bir riskti.

But fairness is a risk worth taking,

Ama adalet almaya değecek bir risk.

so we should be asking ourselves,

Bu yüzden kendimize sormalıyız,

where can we take this risk?

bu riski nerede alabiliriz?

Where can we push ourselves a little bit further,

Kendimizi akılcı olanın ötesine ve doğru olanı yapmaya

to go beyond what's rational and do what's right?

hangi noktada biraz daha itebiliriz?

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)