Nathan Myhrvold: A life of fascinations

Nathan Myhrvold; arkeoloji, hayvan fotoğrafcılığı, barbekü...

Çeviri: Ayşe Demirel Gözden geçirme: Levent Celik

So, I'm in Chile,

Şile'deyim,

in the Atacama desert, sitting in a hotel lobby,

Atamaca Çölünde, bir otel lobisinde oturuyorum,

because that's the only place that I can get a Wi-Fi connection,

çünkü Wi-Fi bağlantısı aldığım tek yer burası,

and I have this picture up on my screen,

ve ekranımda da bu fotoğraf var,

and a woman comes up behind me.

ve kadının biri arkamdan bana yaklaşıyor.

She says, "Oh, that's beautiful.

"Oh, bu çok güzel.

What is it? Is that Jackson Pollock?"

Nedir bu? Bu Jackson Pollock mu yoksa?"

And unfortunately, I can be a little too honest.

Ve maalesef bazen fazlaca dürüst olabiliyorum.

I said, "No, it's -- it's penguin shit."

"Hayır" dedim, "Bu penguen boku."

(Laughter)

Kahkahalar

And, you know, "Excuse me!"

Ve, bilirsiniz "Özür dilerim!"

And I could sense

Ve kapsamlama yaparak

that she thought I was speaking synecdochically.

konuştuğumu düşündüğünü de hissettim.

(Laughter)

kahkahalar

So, I said, "No, no, really -- it's penguin shit."

Ve "Hayır, hayır, cidden--bu penguen boku" dedim

(Laughter)

kahkahalar

Because I had just been in the Falkland Islands

Çünkü daha yeni Falkland adalarına gidip

taking pictures of penguins.

penguenlerin fotoğraflarını çekmiştim.

This is a Gentoo penguin. And she was still skeptical.

Bu bir Gentoo pengueni. Ve hala süpheciydi.

So, literally, a few minutes before that,

Bakın, gerçekten bir kaç dakika önce

I downloaded this scientific paper

kuşların dışkılama hesaplamalarıyla

about calculations on avian defecation,

ilgili bilimsel bir makale indirdim.

which is really quite interesting, because it turns out

Bunun neden ilginç olduğunu söyleleyim, çünkü bunu

you can model this as something called "Poiseuille flow,"

"Poiseuille flow" adında bir model olarak kabul edip

and you can learn an awful lot

kuşların rektumları hakkında

about the physics of the avian rectum.

ciddi anlamda bilgi edinebiliyormuşuz.

Actually, technically, it's not a rectum. It's called a cloaca.

Aslında teknik olarak bir rektum sayılmaz, adı cloaca.

At this point, she stops me,

Bu noktada, beni durdurur,

and she says, "Who are you?

ve bana "Sen kimsin?" diye sorar.

Wha -- what do you do?"

"Sen.. sen ne is yapıyorsun?"

And I was stuck,

Ve sıkıştım,

because I didn't have any way to describe what I do.

çünkü yaptığım şeyi tarif etmemin bir yolu yoktu.

And so, in some sense,

Ve, bir şekilde,

this talk today

bugünkü konuşmam

is my answer to that.

bu soruya cevabımdır.

It's a selection of a random bunch of the stuff that I do.

Yaptığım şeylerle ilgili rastlantısal bir demet.

And it's very hard for me to make sense of it,

Ve bundan bir anlam çıkartmak benim için çok güç,

so I'm not sure that you can.

yani sizin de başaracağınıza emin değilim.

It's the kind of thing that I sit up late at night thinking about sometimes --

Bu bazı geceler uyumadan-bazen saat dörtlere dek-bazı şeyler hakkında

often at four in the morning.

düşünmek gibi...

So, some people are afraid of what I do.

Bazı insanlar yaptığımdan korkuyor.

Some people think I am the nerd Tony Soprano,

Bazıları inek Tony Soprano olduğumu düşünüyor,

and in response, I have ordered

ve buna tepki olarak kurşun geçirmez

a bulletproof pocket protector.

bir cep koruyucu ısmarladım.

I'm not sure what these people think,

Bu insanların ne düşündüğünü bilmiyorum

because I don't speak Norsk.

çünkü norveçce bilmiyorum.

(Laughter)

kahkahalar

But I'm not thinking "monsteret" is a good thing.

Ama "monsteret" kelimesinin iyi birşey olduğunu sanmıyorum.

I don't know, you know?

Bilmiyorum, ya siz?

So, one of the things that I love to do

Yapmayı sevdiğim şeylerden birisi dünyanın

is travel around the world and look at archaeological sites.

çevresine dolaşıp arkeolojik bölgeleri gezmek.

Because archaeology gives us an opportunity

Çünkü arkeoloji bize geçmiş uygarlıkları inceleyerek

to study past civilizations,

hangi noktada başarılı olup

and see where they succeeded

hangi noktalarda yanıldıklarını

and where they failed.

inceleme fırsatı veriyor.

Use science to, you know,

Bilimi kullanarak geriye

work backwards and say, "Well, really, what were they thinking?"

doğru çalışın ve "Vay, cidden mi? Ne düşünmüşlerdi ki?" diye sorun.

And recently, I was in Easter Island,

Ve yakınlarda Easter Adasındaydım,

which is an incredibly beautiful place,

muhteşem bir yer,

and an incredibly mysterious place,

ve çok da gizemli,

because no matter where you go in Easter Island,

çünkü Easter Adasında nereye giderseniz gidin,

you're struck by these statues, called the moai.

moai adındaki bu heykellerle karşılaşıyorsunuz.

The place is 64 square miles.

64 mil kare büyüklüğünde.

They made, so far as we can tell, 900 of them.

Şimdiye dek 900 tane yaptıklarını söyleyebilirim.

Why on Earth? And if you haven't read

Ne halt etmeye? Ve eğer Jared Diamond'ın

Jared Diamond's book, "Collapse,"

Collapse isimli kitabını okumadıysanız

I totally recommend that you do.

size bu kitabı şiddetle tavsiye ediyorum.

He's got a great chapter about it.

Bununla ilgili bir bölüm yazmış.

Basically, these people

Bu insanlar bunlardan daha

committed ecological suicide

fazlasını yapabilmek için

in order to make more of these.

ekolojik intiharı uygulamışlar.

And somewhere along the line, somebody said,

Ve çizginin bir yerinde, birisi

"I know! Let's cut down the last tree

"Biliyorum! Hadi kalan son ağacı kesip

and commit suicide, because

intihar edelim, çünkü daha fazla

we need more identical statues."

benzer heykele ihtiyacımız var" demiş.

(Laughter)

kahkaha

And,

Ve...

one thing that isn't a mystery, actually,

gizem olmayan tek şey, cidden

was when I grew up -- because when I was a little kid, I'd seen these pictures --

ben büyürken, yani küçük bir çocukken, buna benzer fotoğraflar gördüğümde

and I thought, "Well, why that look on the face?

"iyi de, bu yüz ifadesi de neden?" diye düşünürdüm.

Why that brow?" I mean, it's such a powerful thing.

"Bu kaş niye böyle?" Yani o kadar güçlü birşey ki...

Where did they get that inspiration?

Bu ilhamı nereden aldılar ki?

And then I met Yoyo,

Ve derken Yoyo ile tanıştım,

who is the native Rapa Nui-an guide,

Rapa Nuian'lı yerli bir rehber,

and if you look at Yoyo's face,

ve Yoyo'nun yüzüne bakarsanız

you kind of figure out where they got it.

bu ifadeyi nereden esinlendiklerini anlayabilirsiniz.

There's many mysteries, these statues.

Bu heykeller gibi pek çok gizem var.

Everyone wants to know, how did they make them,

Herkes bunları nasıl yaptıklarını, onları nasıl taşıdıklarını

how did they transport them?

bilmek istiyor.

This woman in the foreground is Jo Anne Van Tilberg.

Ön plandaki kadın Jo Anne Van Tilberg.

She's the leading archaeologist working Easter Island today.

Easter Adasındaki arkeolojik kazının öncüsü.

And she has studied the statues for 20-some years,

Yaklaşık 20 yıldır bu heykeller üstünde çalışıyor ve

and she has detailed records of every single statue.

her biri için çok detaylı raporlar tutmuş.

The one on the page here is the same that's up there.

Bu sayfadaki ile yukarıdaki aynı.

One interesting problem is the stone isn't very hard.

Taşların çok sert olmaması da ilginç bir sorun.

So, this used to be completely smooth.

Yani bu eskiden tamamen düzmüş.

In fact, in many of the statues, when you excavate them,

Aslında bu heykellerin çoğunun kazı sırasında arkaları

the backs are totally smooth -- almost glass smooth.

dümdüz bulunmuş--cam kadar düz...

But after 1,000 years out in the weather,

Ama dış ortamda 1000 yıl içinde

they look like this.

bu şekilde görünüyorlar.

Jo Anne and I have just embarked on a project to digitize them all,

Jo Anne ve ben hepsini dijitalize etmek için yeni bir proje başlattık,

and we're going to do a very high-res digitization,

çok yüksek çözünürlüklü bir dijitalizasyon yapacağız,

first because it's a way of preserving them.

aslında bu onları korumanın da bir yolu.

Second, we have these ideas about how you can algorithmically, then,

İkinci olarak nasıl bir algoritmi yakalayacağımızı düşünüyoruz,

learn a few of the mysteries about them.

bu şekilde onların gizemleri hakkında birşeyler öğrenebiliriz.

How long have they been standing in what positions?

Ne kadar zamandır, hangi pozisyonlarda duruyorlar?

And maybe, indirectly, get at some of the issues of

Ve belki, dolaylı olarak onların bu şekilde olmalarının

what caused them to be the way they are.

nedeni hakkında bazı çıkarımlarda da bulunabiliriz.

While I was in Easter Island, comet McNaught was there also,

Ben Easter Adasındayken, McNaught kuyruklu yıldızı da oradaydı,

so you get a gratuitous picture

böylece bir moai ve kuyrukluyıldızın

of a moai with a comet.

amaçsız fotoğrafını elde ediyorsunuz.

I also have an archaeological project going on

Mısır'da devam eden arkeolojik bir

in Egypt.

projem daha var.

"Going on" is perhaps a little bit strong.

Devam eden demek belki biraz sert kaçtı.

We're trying to get all of the permissions

Herşeyi düzenleyip, başlatmak için

to get everything all set, to get it going.

gerekli izinlerin hepsini almaya çalışıyoruz.

So, I'll talk about it at a future TED.

Yani TED'de bu konu hakkında daha sonra konuşacağım.

But there's some amazing opportunities in Egypt as well.

Ama Mısır'da da inanılmaz fırsatlar var.

Another thing I do is I invent stuff.

Ayrıca bazı şeyler icat ediyorum.

In fact, I design nuclear reactors.

Aslında, nükleer reaktör dizaynı yapıyorum.

Not a joke.

Şaka değil!

This is the conventional

Bu geleneksel nükleer

nuclear fuel cycle.

yakıt devresi.

The red line is what is done in

Bu kırmızı çizgi bütün nükleer

most nuclear reactors. It's called the open fuel cycle.

reaktörlerde yapılan şey. Buna açık yakıt devresi deniliyor.

The white lines are what's called an advance fuel cycle,

Beyaz çizgiler gelişmiş yakıt devresi denilen ilerleme

where you reprocess.

kaydettiğiniz şey.

Now, this is the normal way it's done.

Şimdi normalde böyle yapılıyor.

It's got the huge advantage that it

Karbon kirliliği yaratmamak gibi büyük

does not create carbon pollution.

bir avantaja sahip.

It has a lot of disadvantages:

pek çok dezavantajı da var--

each one of these steps is extremely expensive,

bu basamakların hepsi çok ama çok pahalı,

it's potentially dangerous

potansiyel tehlikesi var,

and they have the interesting property that the step

ve kimsenin arka bahçesinde yapılamama gibi

cannot be performed in anyone's backyard,

ilginç bir özelliği de var ki,

which is a problem.

bu bir problem.

So, our reactor eliminates these steps,

Yani bizim reaktörümüz bu basamakları

which, if we can actually make it work, is a really cool thing.

elimine ediyor, eğer çalışmasını sağlarsak çok kıyak olacak.

Now, it's kind of nuts to work on a new nuclear reactor.

Yeni bir nükleer santral üstünde çalışmak çatlakça.

There's -- no reactor's been even built

ABD'de 25 yıldır eski bir dizaynla

to an old design, much less a new one, in the United States

inşa edilmiş hiç bir yeni

for 25 years.

nükleer santral yok.

It's the kind of very high-risk, but potentially very high-return

Çok yüksek risk alıp, geri dönüşü de yüksek potansiyelde

thing that we do.

olabilecek birşey yapıyoruz.

Changing into a totally different field,

Tamamen farklı bir alana dönüyorum,

we do a lot of stuff in solid state physics,

katı-hal fiziği ile ilgili birçok şey yapıyoruz,

particularly in an area called metamaterials.

özellikle matemateryal denilen alanla ilgiliyiz.

A metamaterial is an artificial material,

matemateryal yapay bir materyaldir,

which manipulates, in this case, electromagnetic radiation,

özellikle bu durumda elektromanyetik radyasyonu

in a way that you couldn't otherwise.

geri dönülmez şekilde manuple ediyor.

So, this device here is an invisibility cloak.

İşte buradaki alet de bir görünmezlik pelerini.

It may not seem that, but if you were a microwave,

Benzemiyor olabilir ama bir mikrodalga olsaydınız,

this is how you would view it.

onu bu şekilde görürdünüz.

Rays of light -- in this case, microwave light --

Işık ışınları-- bu durumda, mikrodalga ışığı--

come in, and they just squish around the cell,

içeriye giriyor, hücrenin içinde geziniyor,

and they come back the other side.

ve diğer taraftan geri dönüyorlar.

Now, you could do that with mirrors from one angle.

Bunu bir açıdan aynalarla yapabilirsiniz.

The cool thing is, this does it from all angles.

Bunun güzelliği, tüm açılarda yapılabilmesi.

Metamaterials, unfortunately --

Matemateryaller, ne yazık ki--

A, it only works on microwave,

A. sadece mikrodalgada çalışıyor

and B, it doesn't work all that well yet.

ve B, henüz o kadar da iyi çalışmıyor.

But metamaterials are an incredibly exciting field.

Ama matemateryaller çok heyecan verici bir alan.

It's -- you know, today I'd like to say

Bugün, sizde biliyorsunuz,

it's a zero billion dollar business, but,

sıfır milyon dolarlık bir iş ama

in fact, it's negative.

gerçekte, negatif.

But some day, some day, maybe it's going to work.

Ama bir gün, bir gün belki de çalışacak.

We do a lot of work in biomedical fields.

Biomedikal alanda çok iş yapıyoruz.

In this case, we're working with a major medical foundation

Burada büyük bir medikal kuruluş ile birlikte çalışıyoruz

to develop inexpensive ways of diagnosing

gelişmekte olan ülkelerde hastalıkların tanısını koymak için

diseases in developing countries.

ucuz teşhis araçları geliştiriyoruz

So, they say the eyes are the windows of the soul --

Gözler ruhun penceresidir derler--

turns out they're a window to a whole lot more stuff.

aslında daha pek çok şeyin penceresi oldukları ortaya çıktı.

And these happen to be my eyes, by the way.

Bu arada bunlar da benim gözlerim.

Now, I'm also very interested in cooking.

Şu aralar yemek pişirmekle çok ilgiliyim.

While I was at Microsoft, I took a leave of absence

Mikrosoft'ta çalışırken, izin almış

and went to a chef school in France.

ve Fransa'ya ahçılık okuluna gitmiştim.

I used to work, also while at Microsoft,

Yine Mikrosoft'ta çalışırken, aynı zamanda

at a leading restaurant in Seattle,

Seattle'da önde gelen bir restorantta da

so I do a lot of cooking.

çalışıyordum, çok yemek pişiririm.

I've been on a team that won

Barbekü dünya şampiyonluğuna sahip

the world championship of barbecue.

bir takımda yer aldım.

But barbecue's interesting, because it's one of these cult foods

Ama barbekü ilginçtir, chili veya bouillabaisse gibi kült

like chili, or bouillabaisse.

haline gelmiş yemeklerdendir.

Various parts of the world will have a cult food

Bazı kesimlerin insanlarda

that people get enormously attached to --

bağımlılık yaratan kült yemekleri oluyor.

there's tremendous traditions, there's secrecy.

Çok fazla gelenek ve gizem var,

And I'm trying to use a very

ve bende son derece bilimsel

scientific approach.

bir yaklaşım içindeyim.

So, this is my latest cooker,

İşte bu en son pişiricim,

and if this looks more complicated than the nuclear reactor,

ve eğer bu nükleer reaktörden daha kompleks gözüküyorsa,

that's because it is.

bu zaten öyle olduğu için.

But if you get to play with all those knobs and dials --

Bütün bu düğüm ve tuşlarla oynadığınızda

and of course, really the controller over there does it all on software --

ve elbette, kontrol cihazı bunları bir yazılımla yapıyor,

you can make some terrific ribs.

harika pirzolalar yapabiliyorsunuz.

(Laughter)

kahkahalar

This is a high-speed centrifuge.

Bu yüksek hızda bir santrifüj.

You should all have one in your kitchen,

Turboşef'inizin yanında hepinizin mutfağında

beside your Turbochef.

bundan da birer tane olmalı.

This subjects food to a force about 50,000 times

Bu yemeğinizi yaklaşık normal yer çekiminin

that of normal gravity,

500.000 katı bir güce maruz bırakıyor,

and oh boy, does it clarify chicken stock.

ve aman allahım, bütün bir tavuğu nasıl temizliyor.

You would not believe it!

İnanamazsınız...

I perform a series of ghoulish experiments

Yemekler üstünde bazı iğrenç deneyler

on food --

gerçekleştirdim---

in this case, trying to calibrate a mathematical model

Burada, matematiksel bir modeli kalibre etmeye çalışıyorum,

so that one can predict exactly

böylece yemeğinizin içinin pişme

what the internal cooking times are.

zamanını tam olarak tahmin edebiliyorsunuz.

It turns out, A, it's useful, and for a geek like me, it's fun.

A.Kullanışlı birşey B.Benim gibi inekler için eğlenceli.

Theory is red,

Teori kırmızı,

black is experiment.

siyah olan deney.

So, I'm either really good at faking it,

Ya çok iyiyim yada iyi numara yapıyorum--

or this particular model seems to work.

veya bu model çalışıyor gibi duruyor.

So, another random thing I do

Yaptığım başka bir şey de

is the search for extraterrestrial intelligence,

dünya dışı zeka araştırması,

or SETI.

veya SETI.

And you may be familiar with the movie "Contact,"

"Temas" filmini anımsayabilirsiniz,

which sort of popularized that.

o filmle popülerlik kazanmıştı.

It turns out there are real people who go out

Gerçekten de dışarıya çıkıp son derece bilimsel yollarla

and search for extraterrestrials in a very scientific way.

dünya dışı zekalara ulaşmaya çalışan insanlar varmış.

In fact, almost everybody in the movie

Aslında filmdeki herkes, gerçek bir karakter

is based on a real character, a real person.

gerçek kişi üzerine yazılmış.

So, the Jodie Foster character here

Buradaki Jodie Foster karakteri aslında

is actually this woman, Jill Tarter,

Jill Tarter adında gerçek bir kadın,

and Jill has dedicated her life to this.

ve Jill hayatını bu işe adamış.

You know, a lot of people risk their lives

Bilirsiniz, pek çok insan hayatını, belirli

in a brief act of heroism,

bir kahramanlık hareketiyle riske atar,

which is kind of cool,

bu havalı bir şey,

but Jill has

ama Jill'de olan şeye ben

what I call slow heroism.

yavaş kahramanlık diyorum.

She is risking her professional life on something

Kendi kişisel hesaplamalarıyla,

that her own calculations show

Binlerce yıl sonra çalışacak veya çalışmayacak

may not work for a thousand years -- may not ever.

bir şey için çalışma hayatını riske atıyor.

So, I like to support people that are risking their lives.

Bende hayatlarını riske atan kişilere yardım etmeyi seviyorum.

After the movie came out, of course, there was a lot of interest in SETI.

Filmden sonra SETI'ye ilgi arttı.

My kids saw the movie,

Çocuklarım filmi seyrettikten

and afterwards they came to me and they said,

sonra bana gelip, "Baba, baba...O karakter Jill'di,

"So, Dad, so -- so --

değil mi?" diye sordular.

that character -- that's Jill, right?"

Onlara "Evete, evet, kesinlikle,

I said, "Oh, yeah, yeah -- absolutely."

o karakter Jill'di" dedim.

"And that other person, that's someone -- " I said, "Yes."

"Ve şu diğer kişi, o bizim--" Onlara "Evet" dedim.

They said, "Well, you know that creepy rich guy in the movie?

"Filmdeki şu ürpertici zengin adamı biliyorsun ya? O sen misin?"

Is that you?"

diye sordular.

I said, "Well, you know, it's just a movie! Come on."

Bende "Bunun sadece bir film olduğunu biliyorsunuz!" dedim.

(Laughter)

kahkahalar

So, the SETI Institute,

SETI enstitüsünde

with a little bit of help from me, and a lot of help from Paul Allen

biraz benden, çok fazla Paul Allen'den ve

and a variety of other people,

diğer kişilerden gelen desteklerle

is building a dedicated radio telescope

Hat Creek, California'da

in Hat Creek, California,

bu SETI işini yapabilmek için

so they can do this SETI work.

bir radyo teleskop inşa ediyorlar.

Now, I travel a lot, and I change cell phones a lot,

Çok gezdiğim için, çok fazla telefon değiştiriyorum,

and the one person who always gets updated

ve tüm bu telefonlarım hakkında haberdar ettiğim,

on all my cell phones and pagers and everything else

bütün kayıtlarımda, çağrı cihazlarımda ve herşeyde

is Jill, because I really don't want to miss

olan tek kişi de Jill, çünkü "O çağrıyı"

"the call."

kaçırmak istemiyorum.

(Laughter)

kahkahalar

I mean, can you imagine? E.T.'s phoning home,

Düşünsenize, E.T. evi arıyor,

and I'm not, like, there? You know, horrible!

ve ben evde yokum?? Berbat!

So, I do a lot of work on dinosaurs.

Dinazorlar hakkında da çok iş yapıyorum.

I'm known to TEDsters as the guy that has sex with dinosaurs.

TEDster'lar için ben dinazorlarla seks yapan kişiyim.

And I resemble that remark.

Ve bu yoruma da benziyorum.

I'm going to talk about a different aspect of dinosaurs,

Bugün dinazorların başka hallerinden, onları bulmaktan

which is the finding of them.

bahsedeceğim.

Now, to find dinosaurs, you hike around in horrible conditions

Dinazorları bulmak için berbat durumlarda çevrede yürüyüp

looking for a dinosaur.

dinazor ararsınız.

It sounds really dumb, but that's what it is.

Bu çok aptalca geliyor ama durum budur.

It's horrible conditions, because

Berbat koşullar dedim çünkü

wherever you have nice weather,

havanın güzel olduğu yerlerde

plants grow,

bitkiler büyüyor.

and you don't get any erosion, and you don't see any dinosaurs.

Erozyon olmuyor, siz de dinazor görmüyorsunuz.

So, you always find dinosaurs

Yani dinazorları her zaman çöllerde

in deserts or badlands,

veya kötü alanlarda--

areas that have very little plant growth

çok az bitkinin büyüdüğü ve baharda

and have flash floods in the spring.

sellere maruz kalan yerlerde buluyorsunuz.

You know, skiers pray for snow?

Nasıl kayakçılar kar duasına çıkar,

Paleontologists pray for erosion.

Paleontologistsler de erozyon duası yapar.

So, you hike around

Etrafta geziniyorsunuz ve

and -- this is after you dig them up, they look like this.

--bu onları kazdıktan sonra-- böyle görünüyorlar.

You hike around, you see something like this.

Etrafta geziniyorsunuz, buna benzer birşey görüyorsunuz.

Now, this is something I found, so look at it very closely here.

Bu benim bulduğum bir şey, buraya çok yakından bakın.

You've got this bentonite clay,

Burada entonite kili var. Bu kil

which is -- sort of swells up and expands.

bir şekilde şişiyor ve genişliyor.

And there's some stuff poking out. So, you look at that,

Ve bazı şeyler de dışarıya iteleniyor. Şuna bakın,

and you look up close, and you say,

ve yakından bakıyorsunuz, ve

"Well, gee, that's kind of interesting. What are all of these pieces?"

"Hımm, bu ilginç görünüyor--bu parçalar da ne böyle?" diyorsunuz...

Well, if you look closely, you can recognize, actually,

Daha da yakından baktığınızda, bunların bir kafatasının

from the shape, that these are skull fragments.

parçaları olduğunu anlayabilirsiniz.

And then when you look at this,

Ve şuna baktığınızda

you say, "That's a tooth.

"Bu bir diş.

It's a big tooth."

Büyük bir diş" diyorsunuz.

It's about the size of a banana.

Muz büyüklüğünde.

It has a big serration on the edge.

Kenarında büyük bir tırtık var.

This is what Tyrannosaurus rex looks like in the ground.

Tyrannosaurus rex yerdeyken işte böyle görünüyor.

And this is what it's like to find a Tyrannosaurus rex,

Ve buda bir Tyrannosaurus rex bulmanın nasıl olduğu,

which I was lucky enough to do a few years ago.

birkaç yıl önce bir tane bulacak kadar şanslıydım.

Now, this is what Tyrannosaurus rex looks like in my living room.

Buda Tyrannosaurus rex'in salonumda nasıl durduğu.

Not the same one, actually. This is a cast, which I had bought,

Bu aynısı değil aslında. Bu satın aldığım bir kalıp.

and then, after buying the cast, I found my own,

Ve kalıbı aldıktan sonra kendiminkini buldum,

and I don't have room for two.

ama iki tanesi için yerim yoktu.

You know.

Bilirsiniz.

So, the thing that's wonderful for me about finding dinosaurs

Dinazorları bulmakla ilgili harika olan şey

is that it is both an intellectual thing,

bunun zekice bir iş olması,

because you're trying to reconstruct the environment

milyonlarca yıl öncesine ait doğayı

of millions of years ago.

rekonstrükte etmeye çalışıyorsunuz.

It's something that can inform all sorts of science

Tüm bilim dallarını en beklenmedik şekillerde

in unexpected ways.

etkileyebilecek birşey.

The study of dinosaurs led to the realization

Örneğin, dinazorlarla ilgili çalışmalar,

that there's a problem with asteroid impact,

astroid çarpmasıyla ilgili bir sorun olduğunun da

for example.

farkına varılmasını sağladı.

The study of dinosaurs may, literally,

Dinazorları çalışmak gerçek anlamda

one day save the planet.

bir gün dünyayı kurtarabilir.

Study of the ancient climate is very important.

Geçmiş iklimleri çalışmak çok önemli.

In fact, the Mesozoic, when dinosaurs lived,

Aslında dinazorların yaşadığı Mesozoik

had much higher CO2 than today,

çağdaki CO2 oranı bugünden çok daha yüksekti,

was much warmer than today, and is one of the interesting proof points

ve hava çok daha sıcaktı, CO2'in iklim üzerindeki etkisi için önemli

for the effects of CO2 on climate.

bir ipucu daha.

But, besides being intellectually

Ama entellektüel ve bilimsel yönden

and scientifically interesting, it's also very different

ilginç olmasının yanında, bu yaptığım diğer şeylerden

than the other things I do, because you get to hike around in the badlands.

çok daha farklı da, çünkü kötü yerlerde yürüyüş yapmak zorunda kalıyorum.

This is actually what most dinosaur research looks like.

İşte bu çoğu dinazor arayıcısının nasıl göründüğüne bir örnek.

This is one of my papers: "A pygostyle from a non-avian theropod."

Buda yayınlarımdan biri; "Dünya-dışından olmayan bir Theropod'un kuyruk kemiği"

It's not as gripping as dinosaur sex,

Dinazor seksi kadar heyecanlı değil,

so we're not going to go into it further.

bu yüzden bu konuda derinleşmeyeceğim.

Now, I'm also really big on photography.

Şu aralar fotoğrafçılıkta bayağı iyiyim.

I travel all over the world taking pictures --

Tüm dünyayı fotoğraf çekerek dolaşıyorum--

some of them good, most of them not.

bazıları iyi, çoğunluğu değil.

These days, bits are cheap. Unfortunately, that means

Bu aralar bitler ucuzladı. Bu da maalesef onları düzenlemek

you've got to spend more time sorting through them.

için çok fazla zaman harcamanız anlamına geliyor.

Here's a picture I took in the Falkland Islands

Bu Falkland Adalarında çektiğim

of king penguins on a beach.

kıyıdaki kral penguenlerinin fotoğrafı.

Here's a picture I took in Alaska, a few years ago, of Orcas.

Birkaç yıl önce Alaska'da çektiğim Orka fotoğrafı.

I'd gone up to photograph Orcas,

Orkaları fotoğraflamak için gitmiştim

and we had looked for a week,

ve bir hafta boyunca arandık

and we hadn't seen a damn Orca.

ve tek bir lanet olası orka yoktu.

And the last day, the sun comes out,

Ve en son gün güneş doğarken

the Orcas come, they're right by the boat. It's fantastic.

Orkalar tam teknenin kenarına geldiler. Muhteşemdi.

And I get lots of pictures like this.

Buna benzer pek çok fotoğraf çektim.

Then, a little bit later,

Biraz daha sonra,

I start getting some pictures like this.

buna benzer fotoğraflar çekmeye başladım.

Now, to a human audience, I need to explain that

Şimdi; insan izleyicilere bunu açıklamam gerekiyor

if Penthouse magazine had a marine mammal edition,

eğer Pentouse magazini, deniz memelileri özel sayısı

this would be the centerfold.

yapıyor olsaydı, bu orta sayfaydı.

It's true.

Bu doğru.

So, there's more and more activity near the boat,

Yani teknenin kenarındaki aktivite giderek arttı,

and all of a sudden somebody shouts,

ve aniden birisi bağırdı,

"What's that in the water?"

"Sudaki bu şeyde ne??"

I said, "Well, I think that's what you call a free willy."

Bende "işte buna Özgür Willy diyebilirsin" diye yanıtladım.

(Laughter)

kahkahalar

There's a variety of things you can learn from watching whales have sex.

Balinaların seks yapmasını izlerken çok şey öğrenebilirsiniz.

(Laughter)

kahkaha

The first thing you learn

Öğrendiğiniz ilk şey

is the overwhelming importance of hands.

ellerin karşı koyulamaz önemi.

They don't have them.

Onlarda yok.

(Laughter)

kahkaha

I think Paul Simon is in the audience,

Sanıyorum Paul Simon izleyiciler arasında,

and he has --

ve onun--

he may not realize it, but he wrote a song all about whale sex,

o farkında değildir ama balina seksi ile ilgili bir şarkısı var;

"Slip-Slidin' Away."

"Slip-slidi'away" (kayıp-kayarak-uzaklaşmak)

That's kind of what it's like.

İşte bu tarzda bir şeydi.

The other interesting thing that I learned about whale sex:

Balina seksi hakkında öğrendiğim diğer bir şeyde

they curl their toes too.

onlar da ayak parmaklarını kıvırıyor.

(Laughter)

kahkaha

So --

Yani--

where do you go putting all of these disparate pieces together?

bütün bu benzeşmez parçaları bir araya koyarak nereye gidilir ki?

You know, there's a tremendous amount of wisdom

Hayatta çok büyük bir amaç, bir tutku bulmak,

in finding a great thing, passion in life,

muazzam miktarda bilgelik içeriyor,

and focusing all your energy on it,

ve tüm enerjiyi o alana odaklamak da,

and I've never been able to do that.

ve ben bunu asla başaramadım.

I just -- you know, because, yes,

Bende sadece, yani, evet,

I'll focus passion on something,

bir şeye tutku ile odaklanıyorum,

but then there will be something else, and then there's something else again.

ama sonra başka birşey çıkıyor, ve sonra yine başka birşey...

And for a long time I fought this, and I thought,

uzun süre bununla savaştım ve şöyle düşündüm,

"Well, gee, I really ought to buckle down."

"Tamam, of, buna boyun eğmek zorundayım"

And you know, when I was at Microsoft,

Biliyorsunuz, ben Mikrosoft'tayken,

that was so engrossing,

bu çok zihin kurcalayıcıydı,

and the whole industry was expanding so much,

ve tüm sektör çok fazla genişliyordu

that it did tend to crowd out most of the other things in my life.

ve hayatımdaki diğer şeylerin barınmasına izin vermiyordu.

But ultimately,

Ama sonunda

I decided

olduğum kişiyle

that what I really ought to do is not fight being who I am,

savaşmamaya ve kendimi olduğum gibi kucaklamaya

but embrace it.

karar verdim.

And say, "Yeah, you know, I --

Ve biliyorum,

this whole talk has been a mile wide and an inch deep,

bütün bu konuşma bir mil uzunluğunda ve bir inch derinliğinde

but that's really what works for me."

ama benim işime gelen de bu.

And regardless of whether it's nuclear reactors

Ve nükleer reaktörlerden, matemateryallerden,

or metamaterials or whale sex,

veya balina seksinden bağımsız olarak,

the common -- or lowest common denominator -- is me.

genel olan şey de-veya en küçük ortak bölen--kendimim.

That's it, thank you.

İşte bu kadar, teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)