Reducing corruption takes a specific kind of investment | Efosa Ojomo

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

So in 2011,

2011'de

someone broke into my sister's office

Nijerya'da kardeşimin öğretmenlik yaptığı bir üniversitede

at the university where she teaches in Nigeria.

birisi ofisine zorla girdi.

Now thankfully, the person was caught, arrested and charged to court.

Neyse ki zorla giren kişi yakalandı, tutuklandı ve mahkemeye çıkarıldı.

When I get into court,

Mahkemeye gittiğimde

the clerks who were assigned to my sister's case informed her

kardeşimin davasına atanan kâtipler,

that they wouldn't be able to process the paperwork

rüşvet ödemediği takdirde evrak işlerini işlemden geçirmeyeceklerini söyledi.

unless she paid a bribe.

Now, at first she thought it was part of a practical joke.

İlk önce bunun eşek şakasının bir parçası olduğunu düşündü.

But then she realized they were serious.

Ama daha sonra ciddi olduklarını fark etti

And then she became furious.

ve çok öfkelendi.

I mean, think about it: here she was, the recent victim of a crime,

Yani, bir düşünün: Ona yardım etmesi gereken insanlarla

with the very people who were supposed to help her,

bir suçun kurbanı olan kardeşim var

and they were demanding a bribe from her.

ve ondan rüşvet talep ediyorlar.

That's just one of the many ways

Ülkemdeki milyonlarca insanı etkileyen yolsuzluğun birkaç yolundan sadece biri.

that corruption impacts millions of people in my country.

You know, growing up in Nigeria,

Nijerya'da büyürken şunu anladım ki

corruption permeated virtually every element of the society.

yolsuzluk toplumun neredeyse her bölümüne yayılmış.

Reports of politicians embezzling millions of dollars were common.

Milyonlarca doları zimmetine geçiren siyasetçilerin haberleri çok yaygın.

Police officers stealing money

Para çalmak veya her gün çok çalışan vatandaşların parasını sızdırmak

or extorting money from everyday hardworking citizens

polis memurlarının rutin bir uygulaması.

was routine practice.

I felt that development could never actually happen,

Yolsuzluk sürdüğü sürece

so long as corruption persisted.

gelişimin asla gerçekten gerçekleşmeyeceğini hissettim.

But over the past several years,

Ancak son birkaç senedir

in my research on innovation and prosperity,

yenilik ve refah üzerine yaptığım araştırmayla

I've learned that corruption is actually not the problem hindering our development.

yolsuzluğun aslında gelişimimizi engelleyen bir sorun olmadığını öğrendim.

In fact,

Aslında yolsuzluk, üzerine basmakalıp düşünceler ve gelişimle olan ilişkisi

conventional thinking on corruption and its relationship to development

is not only wrong, but it's holding many poor countries backwards.

sadece yanlış değil, aynı zamanda birçok yoksul ülkeyi geride tutuyor.

So, the thinking goes like this:

Düşünme şöyle gerçekleşiyor:

in a society that's poor and corrupt,

Yoksul ve yolsuzluk olan bir toplumda

our best shot at reducing corruption is to create good laws,

yolsuzluğu azaltmada elimizdeki en iyi fırsat iyi kanunlar yapmak

enforce them well,

ve onları iyi bir şekilde uygulamak,

and this will make way for development and innovation to flourish.

böylece gelişim ve yeniliğin ilerlemesi için yol açılacak.

Now, it makes sense on paper,

Kağıt üzerinde mantıklı,

which is why many governments and development organizations

işte bu yüzden birçok hükümet ve gelişim organizasyonları

invest billions of dollars annually

her yıl milyarlarca doları kurumsal reform

on institutional reform and anti-corruption programs.

ve yolsuzluk karşıtı programlara yatırıyor.

But many of these programs fail to reduce corruption,

Ancak bu programların çoğu yolsuzluğu azaltmada başarısız oluyor

because we have the equation backwards.

çünkü ters bir denklemimiz var.

You see, societies don't develop because they've reduced corruption.

Gördüğünüz üzere toplumlar yolsuzluğu düşürdükleri için gelişmiyor.

They're able to reduce corruption because they've developed.

Geliştikleri için yolsuzluğu düşürebiliyorlar.

And societies develop through investments in innovation.

Toplumlar yenilik üzerine yapılan yatırımlarla gelişiyor.

Now, at first, I thought this was impossible.

İlk başta bunun imkânsız olduğunu düşünmüştüm.

Why would anyone in their right mind

Aklı başında biri neden iş yapmak için

invest in a society where, at least on the surface,

en azından görünürde berbat bir yer gibi görünen bir topluma yatırım yapar ki?

it seems a terrible place to do business?

Anlarsınız ya, siyasetçilerin yozlaşmış ve tüketicilerin de yoksul olduğu

You know, a society where politicians are corrupt

and consumers are poor?

bir toplumda neden yapsınlar ki?

But then, the more I learned about

Ancak daha sonra yenilik ve yolsuzluk arasındaki ilişkiyi daha fazla öğrendikçe

the relationship between innovation and corruption,

the more I started to see things differently.

olayları daha farklı görmeye başladım.

Here's how this played out in sub-Saharan Africa

Bölge telekomünikasyon endüstrisini geliştirdikçe

as the region developed its telecommunications industry.

Sahra Altı Afrika'da işler işte böyle değişti.

In the late 1990s,

1990'ların sonlarında

fewer than five percent of people in sub-Saharan Africa had phones.

Sahra Altı Afrika'daki insanların %5'inden azının telefonları vardı.

In Nigeria, for example, the country had more than 110 million people

Nijerya'da, örneğin, 110 milyondan fazla insan vardı

but fewer than half a million phones in the whole nation.

ama tüm ülkede yarım milyondan daha azının telefonu vardı.

Now, this scarcity fueled widespread corruption in the industry.

Bu azlık, endüstrideki yaygın yolsuzluğu arttırdı.

I mean, public officials who worked for the state-owned phone companies

Demek istiyorum ki devlete ait telefon şirketleri için çalışan kamu görevlileri

demanded bribes from people who wanted phones.

telefon isteyen insanlardan rüşvet talep etti.

And because most people couldn't afford to pay the bribes,

Birçok insan rüşveti ödemeye gücü yetmediği için

phones were only available to those who were wealthy.

telefonlar sadece varlıklı olanlarda mevcuttu.

Then an entrepreneur named Mo Ibrahim

Daha sonra Mo Ibrahim adında bir girişimci

decided that he would set up a telecommunications company

kıtada bir telekomünikasyon şirketi kurmaya karar verdi.

on the continent.

Now, when he told his colleagues about his idea, they just laughed at him.

Meslektaşlarına bu fikrini söylediğinde ona sadece güldüler.

But Mo Ibrahim was undeterred.

Ama Mo Ibrahim kararlıydı.

And so in 1998, he set up Celtel.

1998'de Celtel'i kurdu.

The company provided affordable mobile phones and cell service

Şirket, bölgedeki en yoksul ve en yozlaşmış ülkelerden bazılarında --

to millions of Africans,

Kongo, Malavi, Sierra Leone ve Uganda gibi ülkelerden bahsediyorum --

in some of the poorest and most corrupt countries in the region --

I mean countries such as Congo, Malawi,

milyonlarca Afrikalı için uygun fiyatlı cep telefonu ve iletişim hizmeti sundu.

Sierra Leone and Uganda.

You see, in our research, we call what Mo Ibrahim built

Gördüğünüz üzere araştırmamızda Mo Ibrahim'in kurduğu şeye

a "market-creating innovation."

"piyasa-yaratıcı yenilik" diyoruz.

Market-creating innovations transform complicated and expensive products

Piyasa-yaratıcı yenilikler, karmaşık ve pahalı ürünleri

into products that are simple and affordable,

basit ve uygun fiyatlı ürünlere dönüştürüyor

so that many more people in society could access them.

ki böylece toplumdaki çok daha fazla insan onlara erişebiliyor.

Now in this case, phones were expensive

Bu durumda ise telefonlar,

before Celtel made them much more affordable.

Celtel onları çok daha uygun fiyatlı hâle getirmeden önce pahalıydı.

As other investors -- some of his colleagues, actually --

Diğer yatırımcılar -- aslında meslektaşlarından bazıları --

saw that it was possible to create a successful mobile phone company

kıtada başarılı bir cep telefonu şirketi kurmanın mümkün olduğunu gördükçe

on the continent,

they flooded in with billions of dollars of investments.

milyarca dolarlık yatırımlar yaptılar

And this led to significant growth in the industry.

ve bu, endüstride çok önemli bir büyüme sağladı.

From barely nothing in 2000,

2000 yılında neredeyse hiçbir şey yokken,

today, virtually every African country now has

günümüzde neredeyse her Afrika ülkesinin şimdi

a vibrant mobile telecommunications industry.

canlı bir telekomünikasyon endüstrisi var.

The sector now supports close to one billion phone connections,

Sektör şimdi 1 milyara yakın telefon bağlantısını destekliyor,

it has created nearly four million jobs

yaklaşık olarak 4 milyon istihdam yaratıyor

and generates billions of dollars in taxes every year.

ve her yıl milyarlarca dolar vergi oluşturuyor.

These are taxes that governments can now reinvest into the economy

Bunlar, devletlerin şimdi kendi kurumlarını yaratmak amacıyla

ekonomilerine yeniden yatırım yapmak için kullandıkları vergiler.

to build their institutions.

And here's the thing:

Olay şu:

because most people no longer have to bribe public officials

Çoğu insan artık kamu görevlilerine

sadece bir telefon almak için rüşvet vermediği için

just to get a phone,

corruption -- at least within this industry -- has reduced.

yolsuzluk -- en azından bu endüstride -- azaldı.

Now, if Mo Ibrahim had waited for corruption to be fixed

Eğer Mo Ibrahim yatırım yapmadan önce

in all of sub-Saharan Africa before he invested,

Sahra Altı Afrika'nın tümünde yolsuzluğun düzelmesini bekleseydi

he would still be waiting today.

bugün hâlâ bekliyor olurdu.

You know, most people who engage in corruption know they shouldn't.

Yolsuzluğa kalkışan insanların çoğu yapmamaları gerektiğini biliyor.

I mean, the public officials who were demanding bribes from people

Telefon vermek için insanlardan rüşvet talep eden kamu görevlileri

to get phones

and the people who were paying the bribes --

ve rüşveti ödeyen insanlar

they knew they were breaking the law.

suç işlediklerini biliyorlardı.

But they did it anyways.

Ama yine de yaptılar.

The question is: Why?

Soru ise şu: Neden?

The answer?

Cevap?

Scarcity.

Kıtlık.

See, whenever people would benefit from gaining access

Ne zaman insanlar nadir olan bir şeye erişim sağlamaktan yararlanıyorsa

to something that scarce,

this makes corruption attractive.

bu yolsuzluğu çekici kılıyor.

You know, in poor countries, we complain a lot about corrupt politicians

Bildiğiniz üzere yoksul ülkelerde devlet fonundan para sızdıran

yozlaşmış siyasetçilerden çok şikayet ederiz.

who embezzle state funds.

But in many of those countries, economic opportunity is scarce,

Ama bu ülkelerinden birçoğunda ekonomik fırsat azdır.

and so corruption becomes an attractive way to gain wealth.

Dolayısıyla yolsuzluk servet kazanmanın çekici bir yolu hâline gelir.

We also complain about civil servants like police officers,

Aynı zamanda her gün çok çalışan vatandaşlardan

who extort money from everyday hardworking citizens.

para sızdıran polis memurları gibi devlet memurlarından da şikâyet ederiz.

But most civil servants are grossly underpaid

Ama çoğu devlet memuru oldukça düşük ücret alıyor

and are leading desperate lives.

ve çaresiz hayatları var.

And so for them, extortion or corruption is a good way to make a living.

Dolayısıyla onlar için para sızdırma veya yolsuzluk, geçinmek için iyi bir yol.

You know, this phenomenon also plays itself out in wealthy countries as well.

Bildiğiniz üzere bu olgu varlıklı ülkelerde de rol oynuyor.

When rich parents bribe university officials --

Zengin ebeveynler üniversite memurlarına rüşvet verdiğinde --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

When rich parents bribe university officials

Zengin ebeveynler üniversite memurlarına

so their children can gain admission into elite colleges,

çocukları seçkin üniversitelere girebilsin diye rüşvet verdiğinde

the circumstance is different,

durum farklı

but the principle is the same.

ama ilke aynı.

I mean, admission into elite colleges is scarce,

Demek istediğim, seçkin üniversitelere girmek zordur

and so bribery becomes attractive.

dolayısıyla rüşvetçilik çekici hâle gelir.

The thing is,

Mesele şu ki

I'm not trying to say there shouldn't be things that are scarce in society

toplumda nadir veya seçkin olan şeyler olmamalı demeye çalışmıyorum.

or things that are selective.

What I'm just trying to explain

Açıklamaya çalıştığım şey

is this relationship between corruption and scarcity.

yolsuzluk ve nadirlik arasındaki bu ilişki

And in most poor countries, way too many basic things are scarce.

ve çoğu yoksul ülkelerde birçok oldukça temel şeyler nadirdir.

I mean things like food,

Yemek,

education,

eğitim,

health care,

sağlık hizmeti,

economic opportunity,

ekonomik fırsat,

jobs.

iş gibi şeyleren bahsediyorum.

This creates the perfect breeding ground for corruption to thrive.

Bu, yolsuzluğun büyümesi için mükemmel bir üreme alanı.

Now, in no way does this excuse corrupt behavior.

Bu bahane hiçbir şekilde davranışı bozmuyor.

It just helps us understand it a bit better.

Sadece biraz daha iyi anlamamızı sağlıyor.

Investing in businesses that make things affordable

Nesneleri uygun fiyatlı hâle getiren

ve çok daha fazla insana erişilebilir kılan işlere yatırım yapmak

and accessible to so many more people

attacks this scarcity

bu nadirliğe saldırıyor

and creates the revenues for governments to reinvest in their economies.

ve hükûmetlerin ekonomilerine yeniden yatırım yapmaları için gelir yaratıyor.

Now, when this happens on a countrywide level,

Bu, ülke çapında bir düzeyde olduğunda

it can revolutionize nations.

milletleri kökten değiştirebilir.

Consider the impact in South Korea.

Güney Kore'deki etkiyi göz önüne alın.

Now, in the 1950s,

1950'lerde Güney Kore son derece yoksul bir ülkeydi

South Korea was a desperately poor country,

and it was very corrupt.

ve çok yozlaşmıştı.

The country was ruled by an authoritarian government

Ülke, otoriteryen bir hükûmet tarafından yönetiliyordu,

and engaged in bribery and embezzlement.

rüşvetçilik ve yolsuzlukla doluydu.

In fact, economists at the time said South Korea was trapped in poverty,

Aslında o zamanın ekonomistleri

Güney Kore'nin sefalet içinde hapsedildiğini söylüyordu

and they referred to it as "an economic basket case."

ve bunu "ekonomik bir bunalım" olarak tanımlıyordu.

When you looked at South Korea's institutions,

Güney Kore'nin kurumlarına baktığınızda

even as late as the 1980s,

1980'ler kadar geç zamanlarda bile

they were on par with some of the poorest and most corrupt African countries

en yoksul ve en yozlaşmış Afrika ülkeleriyle o zaman eşdeğer tutuluyordu.

at the time.

But as companies like Samsung, Kia, Hyundai

Ama Samsung, Kia ve Hyundai gibi şirketlerin

invested in innovations that made things much more affordable

çok daha fazla insan için nesneleri çok daha uygun fiyatlı hâle getiren

for so many more people,

yeniliklere yatırım yapmasıyla

South Korea ultimately became prosperous.

Güney Kore en sonunda zengin oldu.

As the country grew prosperous,

Ülke daha varlıklı oldukça

it was able to transition from an authoritarian government

otoriteryen bir hükûmetten demokratik bir hükûmete geçebildiler

to a democratic government

and has been able to reinvest in building its institutions.

ve kendi kurumlarını kurmak için yeniden yatırım yapabildiler

And this has paid off tremendously.

ve bu harika bir şekilde sonuç verdi.

For instance, in 2018,

Örneğin 2018'de Güney Kore'nin başkanı yolsuzluğa bağlı suçlamalarla

South Korea's president was sentenced to 25 years in prison

25 yıllık hapis cezasına çarptırıldı.

on corruption-related charges.

This could never have happened decades ago when the country was poor

Bu, ülke yoksul ve otoriteryen bir hükûmet tarafından yürütüldüğü zamanlarda,

and ruled by an authoritarian government.

on yıllar önce asla olamazdı.

In fact, as we looked at most prosperous countries today, what we found was,

Aslında bugün en zengin ülkelere baktığımızda

bulduğumuz şey varlıklı hâle geldikçe yolsuzluğu azaltabilmiş olmalarıydı --

they were able to reduce corruption as they became prosperous --

not before.

daha öncesinde değil.

And so where does that leave us?

O hâlde hangi sonuca varmalıyız?

I know it may sound like I'm saying we should just ignore corruption.

Yolsuzluğu sadece göz ardı etmemiz gerektiğini söylüyorum gibi gelebilir.

That's not what I'm saying at all.

Hiçbir şekilde söylediğim şey bu değil.

What I'm suggesting, though,

Aksine önerdiğim şey,

is that corruption, especially for most people in poor countries,

yolsuzluğun, özellikle de yoksul ülkelerdeki insanlar için,

is a work-around.

geçici bir çözüm olduğu.

It's a utility

Bir sorunu çözmede

in a place where there are fewer better options to solve a problem.

daha az iyi seçeneklerin olduğu bir yerde faydalıdır.

Investing in innovations that make products much more affordable

Birçok insan için ürünleri çok daha uygun fiyatlı hâle getiren

for many people

yeniliklere yatırım yapmak sadece bu nadirliğe saldırmıyor,

not only attacks this scarcity

but it creates a sustainable source of revenue

aynı zamanda devletlerin kurumlarını güçlendirmek için

for governments to reinvest into the economies

ekonomilerine yeniden yatırım yapmaları için

to strengthen their institutions.

sürdürülebilir bir gelir kaynağı yaratıyor.

This is the critical missing piece in the economic development puzzle

Bu, en sonunda yolsuzluğu azaltmamıza yardımcı olacak

that will ultimately help us reduce corruption.

ekonomik gelişim yapbozundaki önemli eksik parça.

You know, I lost hope in Nigeria when I was 16.

16 yaşındayken Nijerya'ya karşı umudumu kaybettim.

And in some ways, the country has actually gotten worse.

Bir bakıma ülke aslında daha da kötüleşti.

In addition to widespread poverty and endemic corruption,

Geniş çaptaki yoksulluğa ve sık görülen yolsuzluğa ek olarak

Nigeria now actually deals with terrorist organizations

Nijerya şimdi de Boko Haram gibi terör örgütleriyle uğraşıyor.

like Boko Haram.

But somehow, I am more hopeful about Nigeria today

Ama bir şekilde bugün Nijerya konusunda daha önce olduğumdan çok daha umutluyum.

than I have ever been before.

When I see organizations investing in innovations

İnsanlar için istihdam yaratan

ve nesneleri daha uygun fiyatlı hâle getiren

that are creating jobs for people

yeniliklere yatırım yapan organizasyonları gördüğümde --

and making things affordable --

I mean organizations like Lifestores Pharmacy,

ilaçları ve tıbbi ürünleri insanlar için daha uygun fiyatlı hâle getiren

making drugs and pharmaceuticals more affordable for people;

Lifestores Pharmacy gibi organizasyonlardan bahsediyorum

or Metro Africa Xpress,

veya birçok küçük işletme için lojistik ve dağıtımın azlığıyla mücadele eden

tackling the scarcity of distribution and logistics for many small businesses;

Metro Africa Xpress gibi

or Andela, creating economic opportunity for software developers --

veya yazılım geliştiriciler için ekonomik fırsat yaratan Andela gibi --

I am optimistic about the future.

geleceğe karşı iyimserim.

I hope you will be, too.

Umarım siz de olursunuz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)