A young poet tells the story of Darfur | Emtithal Mahmoud

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Ramazan Şen

I was 10 years old when I learned what the word "genocide" meant.

"Soykırım" kelimesinin ne anlama geldiğini öğrendiğimde 10 yaşımdaydım.

It was 2003,

2003 yılıydı ve

and my people were being brutally attacked because of their race --

insanlarıma ırklarından ötürü vahşice saldırılıyordu --

hundreds of thousands murdered,

yüz binlercesi öldürüldü,

millions displaced,

milyonlarcası yerinden edildi,

a nation torn apart at the hands of its own government.

bir ulus, kendi devletinin elleriyle parçalara ayrıldı.

My mother and father immediately began speaking out against the crisis.

Annem ve babam kriz hakkında eleştiri yapmaya başladılar.

I didn't really understand it,

Aslında anlamıyordum, sadece

except for the fact that it was destroying my parents.

bunun, aileme zarar verdiğini biliyordum.

One day, I walked in on my mother crying,

Bir gün annemi ağlarken gördüm ve

and I asked her why we are burying so many people.

ona neden bu kadar çok insanı gömdüğümüzü sordum.

I don't remember the words that she chose

10 yaşındaki kızına soykırımı anlatmak

to describe genocide to her 10-year-old daughter,

için seçtiği kelimeleri hatırlamıyorum,

but I remember the feeling.

fakat o hissi hatırlıyorum.

We felt completely alone,

Tamamen yalnız hissetmiştik,

as if no one could hear us,

kimse bizi duymuyor gibiydi,

as if we were essentially invisible.

görünmez gibiydik.

This is when I wrote my first poem about Darfur.

Darfur hakkındaki ilk şiirimi de o zaman yazdım.

I wrote poetry to convince people to hear and see us,

İnsanların bizi görmesini ve duymasını sağlamak için şiir yazdım

and that's how I learned the thing that changed me.

ve beni değiştiren şeyi de bu şekilde öğrendim.

It's easy to be seen.

Bunu görmek çok kolay.

I mean, look at me -- I'm a young African woman with a scarf around my head,

Yani, bakın bana -- kafasında eşarp olan, genç Afrikalı bir kadınım,

an American accent on my tongue

dilimde ise Amerikan aksanı var ve

and a story that makes even the most brutal of Monday mornings seem inviting.

Pazartesi sabahlarının en vahşisini oluşturan bir hikâye cazip görünüyor.

But it's hard to convince people that they deserve to be seen.

Fakat insanları görülmeye değer olduklarına ikna etmek zor bir şey.

I learned this in my high school classroom one day,

Bunu lisedeyken, öğretmenim bir gün benden Darfur'la ilgili

when my teacher asked me to give a presentation about Darfur.

sunum yapmamı istediğinde öğrendim.

I was setting up the projector when a classmate of mine said,

Projektörü ayarlarken sınıf arkadaşlarımdan birisi şöyle dedi;

"Why do you have to talk about this?

"Neden bundan bahsetmek zorundasın?

Can't you think about us and how it will make us feel?"

Bunun bize ne hissettireceğini düşünemiyor musun?"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

My 14-year-old self didn't know what to say to her,

14 yaşımdaki hâlim ona ne cevap vereceğini veya o anda

or how to explain the pain that I felt in that moment,

hissettiğim acıyı nasıl açıklayacağını bilmiyordu

and in every moment that we were forced not to talk about "this."

ve her dakika "bundan" bahsetmemeye zorlanıyorduk.

Her words took me back to the days and nights on the ground in Darfur,

Sözleri beni Darfur'daki günlere ve gecelere götürdü,

where we were forced to remain silent;

sessiz kalmaya zorlandığımız;

where we didn't speak over morning tea

sabah çay içerken,

because the warplanes overhead would swallow any and all noise;

savaş uçakları tüm sesleri bastırdığı için konuşmadığımız;

back to the days when we were told

yalnızca duyulmayı hak etmediğimizin değil,

not only that we don't deserve to be heard

aynı zamanda var olma hakkımızın

but that we do not have a right to exist.

olmadığının söylendiği zamanlara götürdü.

And this is where the magic happened,

Ve orada olmayı hak etmediğim hissi,

in that classroom when all the students started taking their seats

oraya ait olmadığım hissi veya sessizliği kırma hakkımın olmadığı

and I began to speak,

hissi yeniden ortaya

despite this renewed feeling that I didn't deserve to be there,

çıkmasına rağmen, sınıfta tüm öğrenciler yerini almaya başladığında ve

that I didn't belong there

konuşmaya başladığımda

or have a right to break the silence.

bir büyü oluştu.

As I talked,

Konuştuğumda ve

and my classmates listened,

sınıf arkadaşlarım dinlediğinde,

the fear ebbed away.

korku yavaş yavaş azalmıştı.

My mind became calm,

Zihnim sakinleşti ve

and I felt safe.

güvende hissettim.

It was the sound of our grieving,

Bu bizim kederimizin sesiydi,

the feel of their arms around me,

bana sarıldıkları hissiydi ve

the steady walls that held us together.

o sabit duvarlar bizi bir arada tutuyordu.

It felt nothing like a vacuum.

Boşluk hissi değildi.

I choose poetry because it's so visceral.

Şiiri seçtim çünkü şiir çok içgüdüsel.

When someone is standing in front of you, mind, body and soul,

Birisi önünüzde durduğunda, zihni, bedeni ve ruhu size

saying "Witness me,"

"Bana tanıklık et" dediğinde,

it's impossible not to become keenly aware of your own humanity.

insanlığınızın farkına varmamanız imkânsızdır.

This changed everything for me.

Bu benim için her şeyi değiştirdi.

It gave me courage.

Bana cesaret verdi.

Every day I experience the power of witness,

Her gün tanıklığın gücünü tecrübe ediyorum ve

and because of that, I am whole.

bundan dolayı ben bir bütünüm.

And so now I ask:

Şimdi soruyorum:

Will you witness me?

Bana tanıklık edecek misiniz?

They hand me the microphone

Bu stres altında omuzlarım çöktüğünde,

as my shoulders sink under the weight of this stress.

bana mikrofonu verdiler.

The woman says,

Bir kadın şöyle dedi,

"The one millionth refugee just left South Sudan.

"Bir milyonuncu mülteci de Güney Sudan'ı terk etti.

Can you comment?"

Yorum yapabilir misiniz?"

I feel my feet rock back and forth on the heels my mother bought,

Annemin aldığı ayakkabılar içerisinde ayaklarım ileri geri sallandı,

begging the question:

şu soru yankılandı:

Do we stay, or is it safer to choose flight?

Kalıyor muyuz, yoksa kaçmak daha mı güvenli?

My mind echoes the numbers:

Zihnimde sayılar yankılandı:

one million gone,

Darfur'da bir milyon gitti,

two million displaced,

iki milyon yerinden edildi,

400,000 dead in Darfur.

400.000 ölü var.

And this lump takes over my throat,

Ve boğazım düğümlendi,

as if each of those bodies just found a grave

sanki bu bedenler benim boğazımda

right here in my esophagus.

mezarlarını bulmuşlar gibi.

Our once country,

Eski ülkemiz,

all north and south and east and west,

kuzeyi ve güneyi ve doğusu ve batısı,

so restless the Nile couldn't hold us together,

öyle huzursuzdu ki Nil bizi bir arada tutamadı ve

and you ask me to summarize.

siz benden özet geçmemi istiyorsunuz.

They talk about the numbers as if this isn't still happening,

Hâlâ gerçekleşmiyor gibi, sayılardan bahsediyorlar,

as if 500,000 didn't just die in Syria,

sanki Suriye'de 500.000 kişi ölmemiş gibi,

as if 3,000 aren't still making their final stand

sanki 3.000 kişi Akdeniz'in dibinde son savaşlarını

at the bottom of the Mediterranean,

vermiyormuş gibi,

as if there aren't entire volumes full of fact sheets about our genocides,

sanki soykırımlarımız hakkında gerçeklerle dolu kitaplar yokmuş gibi

and now they want me to write one.

ve şimdi benden yazmamı istiyorlar.

Fact:

Gerçek:

we never talked over breakfast,

Kahvaltıda hiç konuşmadık,

because the warplanes would swallow our voices.

çünkü savaş uçakları sesimizi bastırdı.

Fact:

Gerçek:

my grandfather didn't want to leave home,

Büyükbabam evi terk etmek istemedi,

so he died in a war zone.

böylece bir savaş alanında öldü.

Fact:

Gerçek:

a burning bush without God is just a fire.

Tanrısız yanan bir çalı, yalnızca yangındır.

I measure the distance between what I know

Bildiğim şey ve mikrofonda söylenmesi güvenli

and what is safe to say on a microphone.

olan şey arasındaki mesafeyi ölçtüm.

Do I talk about sorrow? Displacement?

Kederden bahsediyor muyum? Yer değişiminden?

Do I mention the violence,

Şiddeti, televizyonda

how it's never as simple as what you see on TV,

gördüğünüz kadar basit olmadığını, kameralar açılmadan önce

how there are weeks' worth of fear before the camera is on?

haftalarca yaşanan korkuyu vurguluyor muyum?

Do I tell her about our bodies,

Ona bedenlerimizden, yüzde 60'ının su olduğundan, fakat

how they are 60 percent water,

yine de ağaç gibi yanışımızdan

but we still burn like driftwood,

ve bunun da feda edilişimizin

making fuel of our sacrifice?

yakıtı olduğundan bahsediyor muyum?

Do I tell her the men died first, mothers forced to watch the slaughter?

Önce erkeklerin öldüğünü ve annelerin izlemeye zorlandığını söylüyor muyum?

That they came for our children,

Çocuklarımız için geldiklerini,

scattering them across the continent until our homes sank?

evlerimiz yıkılana kadar onları kara boyunca dağıttıklarını?

That even castles sink at the bite of the bomb?

Ufacık bir bombada kalelerin bile yıkıldığını?

Do I talk about the elderly,

Yaşlılardan, kahramanlarımızdan,

our heroes,

kaçmak için güçsüz, vurmak için

too weak to run, too expensive to shoot,

güçlü olanlardan, onları ateşe doğru

how they would march them,

elleri yukarıda, sırtlarında

hands raised, rifles at their backs,

tüfeklerle nasıl götürdüklerinden

into the fire?

bahsediyor muyum?

How their walking sticks kept the flames alive?

Bastonlarının ateşi nasıl körüklediğinden?

It feels too harsh for a bundle of wires and an audience to swallow.

Bir tomar kablo ve zaptedilecek seyirciler çok acımasız hissettiriyor.

Too relentless,

Çok insafsızca,

like the valley that filled with the putrid smoke of our deaths.

tıpkı ölülerimizin kötü kokan dumanıyla dolan vadi gibi.

Is it better in verse?

Düz yazıda daha mı iyi?

Can a stanza become a burial shroud?

Bir kıta, kefene dönüşebilir mi?

Will it sting less if I say it softly?

Yavaşça söylersem daha mı az acıtır?

If you don't see me cry, will you listen better?

Beni ağlarken görmeseniz daha iyi mi dinlersiniz?

Will the pain leave when the microphone does?

Mikrofon gittiğinde acı da gider mi?

Why does every word feel as if I'm saying my last?

Neden her söz son sözümmüş gibi hissettiriyor?

Thirty seconds for the sound bite,

Konuşma için otuz saniye

and now three minutes for the poem.

ve şimdi, şiir için üç dakika.

My tongue goes dry the same way we died,

Dilim, öldüğümüz zamanki gibi kuruyor,

becoming ash, having never been coal.

küle dönüşüyor, hiç kömür olmadan.

I feel my left leg go numb,

Sol bacağım uyuşuyor

and I realize that I locked my knees,

ve çarpışmaya hazırlanır gibi

bracing for impact.

dizlerimi kilitlediğimi fark ediyorum.

I never wear shoes I can't run in.

Koşamayacağım bir ayakkabıyı asla giymem.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

So, I wanted to leave on a positive note,

Olumlu bir mesajla ayrılmak istedim,

because that's the paradox that this life has been:

çünkü yaşamın paradoksu da bu:

in the places where I learned to cry the most,

Ağlamayı en çok öğrendiğim yerlerde, aynı zamanda

I also learned how to smile after.

nasıl gülümseneceğini öğrendim.

So, here goes.

İşte, geliyor.

"You Have a Big Imagination

"Geniş bir Hayal Gücün Var

or

veya

400,000 Ways to Cry."

Ağlamanın 400.000 yolu."

For Zeinab.

Zeinab için.

I am a sad girl,

Ben üzgün bir kızım,

but my face makes other plans,

fakat yüzüm başka planlar yapıyor,

focusing energy on this smile, so as not to waste it on pain.

enerjimi bu gülümsemeye odaklıyorum, acıya harcamamak için.

The first thing they took was my sleep,

Önce uykumu çaldılar,

eyes heavy but wide open,

yorgun fakat açık gözler,

thinking maybe I missed something,

bir şeyler kaçırdığımı düşünürken,

maybe the cavalry is still coming.

belki de süvari hâlâ geliyordur.

They didn't come,

Gelmediler,

so I bought bigger pillows.

ben de daha büyük yastıklar aldım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

My grandmother could cure anything

Büyükannem çok konuşarak

by talking the life out of it.

her şeyi tedavi edebilir.

And she said that I could make a thief in a silo laugh

Ve savaşın ortasında bana depodaki bir hırsızı

in the middle of our raging war.

güldürebileceğimi söyledi.

War makes a broken marriage bed out of sorrow.

Savaş, hüzünden bozulmuş evlilik yatağı yapar.

You want nothing more than to disappear,

Yalnızca yok olmak istersiniz,

but your heart can't salvage enough remnants to leave.

ama kalbiniz, kaçabilmeye yetecek kadar kalıntı toplayamaz.

But joy --

Fakat neşe --

joy is the armor we carried across the borders of our broken homeland.

neşe, kırgın ana vatanımızın sınırlarından taşıdığımız zırhımız.

A hasty mix of stories and faces

Tadı gittikten sonra bile devam eden

that lasts long after the flavor is gone.

hikâyelerin, yüzlerin hızlı bir karışımı.

A muscle memory that overcomes even the most bitter of times,

Bir kas hafızası en zor zamanları bile atlatır,

my memory is spotted with days of laughing until I cried,

benim hafızam ağlayana kadar güldüğüm ya da gülene kadar ağladığım

or crying until I laughed.

günlerle dolu.

Laughter and tears are both involuntary human reactions,

Kahkaha ve gözyaşı istemsiz insan tepkileridir,

testaments to our capacity for expression.

ifade kapasitemiz için bir vasiyettir.

So allow me to express

İfade etmeme izin verin,

that if I make you laugh,

eğer sizi güldürüyorsam,

it's usually on purpose.

bu genellikle kasıtlıdır.

And if I make you cry,

Ve eğer sizi ağlatırsam,

I'll still think you are beautiful.

hâlâ güzel olduğunuzu düşüneceğim.

This is for my cousin Zeinab,

Bu, kuzenim Zeinab için,

bedridden on a random afternoon.

bir ikindi vakti yatalak oluverdi.

I hadn't seen her since the last time we were in Sudan together,

Sudan'da beraber olduğumuz zamandan beri onu görmedim,

and there I was at her hospital bedside

Fransa'da 400 yıllık bir binada

in a 400-year-old building in France.

hastane yatağının yanındaydım.

Zeinab wanted to hear poems.

Zeinab şiir dinlemek istemişti.

Suddenly, English, Arabic and French were not enough.

Birden İngilizce, Arapça ve Fransızca yetersiz gelmişti.

Every word I knew became empty noise,

Bildiğim her kelime boş bir sese dönüştü

and Zeinab said, "Well, get on with it."

ve Zeinab de "Tamam, devam et." dedi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And I read her everything that I could,

Ona okuyabildiğim her şeyi okudum

and we laughed,

ve güldük

and we loved it,

ve bunu çok sevdik

and it was the most important stage that I've ever stood on,

ve bulunduğum en önemli sahne orasıydı,

surrounded by family,

aile ile ve bir savaşa kurban edilmiş

by remnants of a people who were given as a dowry to a relentless war

fakat yine de yaşama tutunmuş insanlarla çevriliydim,

but still managed to make pearls of this life;

bana yalnızca gülmeyi değil, aynı zamanda

by the ones who taught me to not only laugh,

ellerini gökyüzüne yerleştirmiş olan

but to live in the face of death;

ölümle yüz yüze yaşamayı öğretmiş olan

who placed their hands across the sky,

insanlarla çevriliydim,

measuring the distance to the sun and saying, "Smile;

güneşin mesafesini ölçüp ona "Gülümse, seninle orada

I'm gonna meet you there."

buluşacağım." diyordum.

And for Zeinab --

Ve Zeinab için --

Zeinab, who taught me love in a place like France,

Zeinab Fransa gibi bir yerde bana sevgiyi öğretti,

Zeinab, who wanted to he.ar poems on her deathbed --

Zeinab, ölüm döşeğinde şiir dinlemek istedi --

Dilated fibromyalgia.

Kronik ağrı sendromundan öldü.

Her heart muscles expanded

Kalp kasları, işlevsiz kalana

until they couldn't function.

kadar genişledi.

And she held me, and she made me feel like gold.

Beni tuttu ve bana kendimi altın gibi hissettirdi.

And I said, "Zeinab,

"Zeinab, tek sorununun

isn't it strange that your only problem

kalbinin çok büyük olması garip

is that your heart was too big?"

değil mi?" dedim.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)