Why museums are returning cultural treasures | Chip Colwell

Çeviri: Burcu Uluçay Gözden geçirme: Eren Gokce

A confession:

Size bir şey itiraf edeyim:

I am an archaeologist and a museum curator,

Ben hem bir arkeolog, hem de bir müzenin küratörüyüm.

but a paradoxical one.

Ama paradoksal bir şekilde.

For my museum, I collect things,

Müzem için parçalar topluyorum

but I also return things back to where they came from.

ama aynı zamanda bunları da geldikleri yerlere iade ediyorum.

I love museums because they're social and educational,

Müzeleri severim; sosyal ve eğitici bir ortamları vardır.

but I'm most drawn to them because of the magic of objects:

Yine de beni müzelere asıl çeken oradaki nesnelerin büyüsüdür:

a one-million-year-old hand axe,

Bir milyon yıllık el baltası,

a totem pole, an impressionist painting

bir totem direği, empresyonist bir resim,

all take us beyond our own imaginations.

bunların hepsi bizi hayal gücümüzün ötesine götürür.

In museums, we pause to muse, to gaze upon our human empire of things

İnsanlığın kurduğu nesneler imparatorluğuna

merak ve saygıyla bakar, derin düşüncelere dalarız.

in meditation and wonder.

I understand why US museums alone

Sadece ABD'deki müzelerin neden her yıl

host more than 850 million visits each year.

850 milyondan fazla ziyaretçi aldığını anlıyorum.

Yet, in recent years, museums have become a battleground.

Ama son yıllarda müzeler savaş alanına dönmüş durumda.

Communities around the world don't want to see their culture

Dünyadaki toplumlar, kendi kültürlerini uzakta

in distant institutions which they have no control over.

söz sahibi olmadıkları kurumlarda görmek istemiyorlar.

They want to see their cultural treasures

Kültürel hazinelerinin ülkelerine, ait oldukları yerlere

repatriated, returned to their places of origin.

geri dönmesini istiyorlar.

Greece seeks the return of the Parthenon Marbles,

Yunanlar, British Museum'da tutulan Parthenon Mermerleri'ni,

a collection of classical sculptures held by the British Museum.

bu klasik heykel koleksiyonunu geri almaya çalışıyor.

Egypt demands antiquities from Germany.

Mısır, antik eserlerini Almanya'nın iade etmesini istiyor.

New Zealand's Maori want to see returned

Yeni Zelanda'daki Maoriler, atalarına ait dövmeli başların

ancestral tattooed heads from museums everywhere.

dünyadaki birçok müzeden asıl yerine döndüğünü görmek istiyor.

Yet these claims pale in comparison to those made by Native Americans.

Ama bunlar Amerika Yerlilerinin talepleri karşısında sönük kalır.

Already, US museums have returned more than one million artifacts

ABD müzeleri şimdiye kadar bir milyondan fazla eseri

and 50,000 sets of Native American skeletons.

ve 50.000 yerli iskeleti sahiplerine iade etti.

To illustrate what's at stake, let's start with the War Gods.

Durumun ciddiyetini göstermek için Savaş Tanrıları ile başlayalım.

This is a wood carving

Bu ahşap oyma,

made by members of the Zuni tribe in New Mexico.

New Mexico'daki Zuni kabilesi üyelerinin elinden çıktı.

In the 1880s, anthropologists began to collect them

Antropologlar, yerlilerin inancına kanıt olarak bu nesneleri

as evidence of American Indian religion.

1880'lerde toplamaya başladılar.

They came to be seen as beautiful,

Ne kadar güzel oldukları görüldü,

the precursor to the stark sculptures of Picasso and Paul Klee,

Picasso ve Paul Klee'nin etkileyici heykellerinin müjdecisi,

helping to usher in the modern art movement.

modern sanat hareketini hızlandıran öncüler.

From one viewpoint, the museum did exactly as it's supposed to

Müze bir açıdan tam da Savaş Tanrısı'yla ne yapması gerekiyorsa

with the War God.

onu yaptı.

It helped introduce a little-known art form

Çok az bilinen bir sanat formunun tanınmasına yardım etti,

for the world to appreciate.

onu dünyaya sundu.

But from another point of view,

Ama öte yandan,

the museum had committed a terrible crime of cultural violence.

bu korkunç bir kültürel şiddet suçuydu.

For Zunis, the War God is not a piece of art,

Savaş Tanrısı, Zuni'lerin gözünde bir sanat eseri,

it is not even a thing.

hatta bir nesne bile değildir.

It is a being.

Bir varlıktır.

For Zunis, every year,

Rahipler,

her yıl Zuni'ler için yeni Savaş Tanrısı heykelleri yapar,

priests ritually carve new War Gods,

the Ahayu:da,

Ahayu:da,

breathing life into them in a long ceremony.

uzun bir törende onlara nefesiyle hayat verir.

They are placed on sacred shrines

Kutsal tapınaklara yerleştirilirler

where they live to protect the Zuni people

ve böylece Zuni insanlarını koruduklarına,

and keep the universe in balance.

evreni dengede tuttuklarına inanılır.

No one can own or sell a War God.

Savaş Tanrısı heykeli ne alınabilir, ne satılabilir.

They belong only to the earth.

Onlar sadece yeryüzüne aittir.

And so Zunis want them back from museums

Zuni'ler, tapınaklarına dönebilmeleri için

so they can go to their shrine homes

müzelerin onları geri vermesini istiyor.

to fulfill their spiritual purpose.

Böylece, ruhsal amaçlarını yerine getirebilecekler.

What is a curator to do?

Bir küratör bu durumda ne yapmalı?

I believe that the War Gods should be returned.

Savaş Tanrısı heykellerinin geri verilmesi gerektiğine inanıyorum.

This might be a startling answer.

Bu cevabı garipseyebilirsiniz.

After all, my conclusion contradicts the refrain

Vardığım sonuç, dünyanın en ünlü arkeoloğundan

of the world's most famous archaeologist:

sürekli duyduğumuz cümleyle çelişiyor:

"That belongs in a museum!"

"Onun yeri müze!"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

is what Indiana Jones said, not just to drive movie plots,

Indiana Jones'un bu söylediği sadece film senaryosu gereği değil,

but to drive home the unquestionable good of museums for society.

aynı zamanda müzelerin topluma faydası anlaşılsın diye.

I did not come to my view easily.

Bu fikri benimsemem kolay olmadı.

I grew up in Tucson, Arizona,

Arizona'nın Tucson şehrinde,

and fell in love with the Sonoran Desert's past.

Sonoran Çölü'nün geçmişine hayran olarak büyüdüm.

I was amazed that beneath the city's bland strip malls

Şehrin yan yana dizilmiş, sıkıcı mağazalarının altında

was 12,000 years of history just waiting to be discovered.

keşfedilmeyi bekleyen 12.000 yıllık bir geçmiş olduğuna inanamıyordum.

When I was 16 years old, I started taking archaeology classes

16 yaşımda arkeoloji dersleri almaya başladım

and going out on digs.

ve kazı çalışmalarına gittim.

A high school teacher of mine even helped me set up my own laboratory

Hatta liseden bir öğretmenim hayvan kemiklerini incelemem için

kendi laboratuvarımı kurmama yardım etti.

to study animal bones.

But in college,

Ama üniversitede,

I came to learn that my future career had a dark history.

gelecekteki kariyerimin karanlık bir geçmişi olduğunu fark ettim.

Starting in the 1860s,

1860'lardan bu yana,

Native American skeletons became a tool for science,

Amerika Yerlilerinin iskeletleri bilimin bir aracı olup çıkmış,

collected in the thousands

binlercesi toplanarak

to prove new theories of social and racial hierarchies.

toplum ve ırk hiyerarşisiyle ilgili yeni kuramlarda kullanılmıştı.

Native American human remains were plundered from graves,

Yerlilere ait kalıntılar mezarlarından yağmalanmış,

even taken fresh from battlefields.

hatta doğrudan savaş meydanlarından alınmıştı.

When archaeologists came across white graves,

Beyazların mezarlarını kazdıklarında,

the skeleton was often quickly reburied,

arkeologlar iskeleti hemen geri gömüyor,

while Native bones were deposited as specimens on museum shelves.

yerlilerin kemiklerini ise müze raflarına ayırıyorlardı.

In the wake of war, stolen land, boarding schools,

Savaşın ardından, topraklar ve okullar yağmalanıyor,

laws banning religion,

yasalar dini yasaklıyordu;

anthropologists collected sacred objects

yerlileri yok olmanın eşiğinde gören

in the belief that Native peoples were on the cusp of extinction.

antropologlar da kutsal nesneleri topluyorlardı.

You can call it racism or colonialism, but the labels don't matter

Irkçılık ya da sömürgecilik, ne derseniz deyin önemli değil,

as much as the fact that over the last century,

çünkü gerçek şu ki, Amerika Yerlileri

Native American rights and culture were taken from them.

son yüzyılda haklarından ve kültürlerinden mahrum bırakıldı.

In 1990, after years of Native protests,

ABD hükûmeti yerlilerin sayısız protestosu üzerine

the US government, through the US Congress,

nihayet 1990'da, ABD Kongresi aracılığıyla bir yasa geçirdi.

finally passed a law that allowed Native Americans to reclaim

Amerika Yerlilerine kültürel ve kutsal nesnelerini

cultural items, sacred objects and human remains from museums.

ve insan kalıntılarını müzelerden geri isteme hakkı tanıdı.

Many archaeologists were panicked.

Birçok arkeolog paniğe kapıldı.

For scientists,

Bilim insanları için

it can be hard to fully grasp how a piece of wood can be a living god

bir ahşap parçasının nasıl canlı bir tanrı olduğunu

ya da kemiklerin ruhları olabileceğini anlamak zor olabilir.

or how spirits surround bones.

And they knew that modern science, especially with DNA,

Üstelik modern bilimin özellikle DNA sayesinde

can provide luminous insights into the past.

geçmiş hakkında aydınlatıcı fikirler verebileceğini biliyorlardı.

As the anthropologist Frank Norwick declared,

Antropolog Frank Norwick şöyle demişti:

"We are doing important work that benefits all of mankind.

"Tüm insanlığın yararına olan önemli bir iş yapıyoruz.

We are not returning anything to anyone."

Kimseye bir şey geri verdiğimiz yok."

As a college student, all of this was an enigma

Tüm bunlar bir öğrenci olarak benim için çözmesi zor,

that was hard to decipher.

tam bir bilmece gibiydi.

Why did Native Americans want their heritage back

Yerliler, miraslarının korunduğu yerlerden onları neden geri istiyordu?

from the very places preserving it?

And how could scientists spend their entire lives

Tüm hayatlarını ölü Kızılderilileri araştırmaya adayan bilim insanları,

studying dead Indians

but seem to care so little about living ones?

nasıl olur da canlıları bu kadar az önemserdi?

I graduated but wasn't sure what to do next,

Üniversiteden mezun oldum ama ne yapacağımı bilmeden.

so I traveled.

Dolaşmaya karar verdim.

One day, in South Africa,

Güney Afrika'dayken bir gün

I visited Nelson Mandela's former prison cell on Robben Island.

Robben Adası'nda Nelson Mandela'nın hapishane hücresine gittim.

I had an epiphany.

Bir aydınlanma anıydı.

Here was a man who helped a country bridge vast divides

Bu adam, devasa mesafeleri kapatması için bir ülkeye

to seek, however imperfectly, reconciliation.

kusurlarıyla birlikte olsa da destek olmuştu.

I'm no Mandela, but I ask myself:

Ben Mandela değilim ama kendime şunu soruyorum:

Could I, too, plant seeds of hope in the ruins of the past?

Geçmişin yıkıntıları arasına umut tohumları ekebilir miyim?

In 2007, I was hired as a curator

2007'de, Denver Doğa ve Bilim Müzesi'nde

at the Denver Museum of Nature and Science.

küratör olarak işe alındım.

Our team agreed that unlike many other institutions,

Ekipçe diğer birçok kurumun aksine

we needed to proactively confront the legacy of museum collecting.

eser koleksiyonculuğuyla gelen mirasla yüzleşmek gerektiğini düşündük.

We started with the skeletons in our closet,

Elimizdeki iskeletlerle başladık,

100 of them.

100 tanesiyle işe koyulduk.

After months and then years, we met with dozens of tribes

Aylar ve yıllar geçti, düzinelerce kabileyle görüştük

to figure out how to get these remains home.

ve bu kalıntıları evlerine götürmeye çalıştık.

And this is hard work.

Hiç kolay bir iş değil.

It involves negotiating who will receive the remains,

Kalıntıları kimin alacağına,

özenle nasıl taşınacaklarına,

how to respectfully transfer them,

nereye gideceklerine karar vermeniz gerekiyor.

where will they go.

Native American leaders become undertakers,

Amerika Yerlilerinin liderleri cenazeleri kaldırdı,

planning funerals for dead relatives they had never wanted unearthed.

topraklarından çıkarılmasını istemedikleri ölü akrabalarına

cenaze törenleri düzenlediler.

A decade later, the Denver Museum and our Native partners

On yıl sonra Denver Müzesi ve yerli çalışma arkadaşları,

have reburied nearly all of the human remains in the collection.

koleksiyondaki insan kalıntılarının neredeyse hepsini yeniden gömmüştü.

We have returned hundreds of sacred objects.

Yüzlerce kutsal nesneyi iade ettik.

But I've come to see that these battles are endless.

Ama gördüm ki bu mücadelenin bir sonu yok.

Repatriation is now a permanent feature of the museum world.

Buluntuları yerlerine göndermek günümüz müzeciliğinin bir özelliği.

Hundreds of tribes are waiting their turn.

Yüzlerce kabile sırasını bekliyor.

There are always more museums with more stuff.

Elinde sayısız nesne tutan çok fazla müze var.

Every catalogued War God in an American public museum

Bir devlet müzesinde kayıtlı olan her Savaş Tanrısı,

has now been returned -- 106, so far --

tam 106 tanesi yerlerine ulaştırıldı.

but there are more beyond the reach of US law,

Fakat ABD yasalarının dışındaki özel koleksiyonlarda

in private collections and outside our borders.

ve sınırlarımızın ötesinde daha birçokları bekliyor.

In 2014, I had the chance to travel with a respected religious leader

2014'te Zuni kabilesinden saygıdeğer dini bir liderle görüşme şansım oldu.

from the Zuni tribe named Octavius Seowtewa

Octavius Seowtewa ile birlikte,

to visit five museums in Europe with War Gods.

Savaş Tanrısı heykeli olan Avrupa'daki beş müzeyi gezdik.

At the Ethnological Museum of Berlin,

Berlin Etnolojik Müzesi'nde

we saw a War God with a history of dubious care.

iyi bakıldığından şüphe duyduğumuz bir Savaş Tanrısı heykeli bulduk.

An overly enthusiastic curator had added chicken feathers to it.

Fazlaca heyecanlı bir küratör heykele tavuk tüyleri eklemişti.

Its necklace had once been stolen.

Kolyesi de çalınmıştı.

At the Musée du quai Branly in Paris,

Paris'te bulunan Musée du quai Branly'de

an official told us that the War God there is now state property

bir yetkilinin söylediğine göre Savaş Tanrısı devletin mülkü olmuştu

with no provisions for repatriation.

ve geri iadesi söz konusu değildi.

He insisted that the War God no longer served Zunis

Heykel artık Zuniler için değil, müze ziyaretçileri içindi.

but museum visitors.

He said, "We give all of the objects to the world."

Şöyle dedi: "Her şeyi tüm dünyaya veriyoruz."

At the British Museum,

British Museum'da,

we were warned that the Zuni case would establish a dangerous precedent

Zuni meselesinin daha büyük sorunlar yaratabileceği,

for bigger disputes,

Yunanistan'ın talebi olan

such as the Parthenon Marbles, claimed by Greece.

Parthenon Mermerleri için tehlikeli bir örnek olabileceği söylendi.

After visiting the five museums,

Beş müze gezmiştik

Octavius returned home to his people empty-handed.

ama Octavius evine giderken insanlarına karşı eli boştu.

He later told me,

Sonrasında konuştuğumuzda,

"It hurts my heart to see the Ahayu:da so far away.

"Ahayu:da'nın bu kadar uzakta olması canımı çok yakıyor.

They all belong together.

Onlar birbirine ait.

It's like a family member that's missing from a family dinner.

Aile yemeğinde bir sandalyenin boş olması gibi bir şey bu.

When one is gone, their strength is broken."

İçlerinden biri bile yoksa güçlerini kaybederler," dedi.

I wish that my colleagues in Europe and beyond

Keşke Avrupa ve ötesinde tüm meslektaşlarım,

could see that the War Gods do not represent the end of museums

Savaş Tanrısı heykellerinin müzelerin sonu olmadığını

aksine yeni bir başlangıç şansı olduğunu görebilseler.

but the chance for a new beginning.

When you walk the halls of a museum,

Bir müzenin koridorlarında dolaşırken,

you're likely just seeing about one percent

büyük ihtimalle tüm koleksiyonun

yalnızca yüzde birini görüyorsunuz.

of the total collections.

The rest is in storage.

Gerisi depoda duruyor.

Even after returning 500 cultural items and skeletons,

Benim müzem 500 kültürel nesne ve iskelet iade etti

my museum still retains 99.999 percent of its total collections.

ve hâlâ tüm koleksiyonunun yüzde 99,999'u duruyor.

Though we no longer have War Gods,

Artık Savaş Tanrısı heykellerimiz yok

we have Zuni traditional pottery,

ama Zunilere ait çömlekler,

jewelry, tools, clothing and arts.

mücevher, aletler, kıyafet ve sanat eserleri hâlâ duruyor.

And even more precious than these objects

Bu nesnelerden daha değerli olansa,

are the relationships that we formed with Native Americans

heykelleri iade ettiğimiz sürede

through the process of repatriation.

Amerika Yerlileriyle kurduğumuz ilişkiler.

Now, we can ask Zunis to share their culture with us.

İşte şimdi Zuni kabilesinden kültürlerini paylaşmasını isteyebiliriz.

Not long ago, I had the chance to visit the returned War Gods.

İade edilen Savaş Tanrıları heykellerini kısa bir süre önce ziyaret ettim.

A shrine sits up high atop a mesa overlooking beautiful Zuni homeland.

Güzel Zuni topraklarına bakan tepede bir tapınak yükselir.

The shrine is enclosed by a roofless stone building

Tapınağı çevreleyen taş binanın çatısı yoktur

threaded at the top with barbed wire

ama tepesi dikenli telle örülmüştür.

to ensure that they're not stolen again.

Heykelleri kimse çalmasın diye.

And there they are, inside,

Oradalar, içeride,

the Ahayu:da,

Ahayu:da,

106 War Gods amid offerings of turquoise, cornmeal, shell,

turkuaz, mısır, kabuk gibi hediyelerin ortasında 106 tane Savaş Tanrısı.

even T-shirts ...

Tişörtler bile...

a modern gift to ancient beings.

antik varlıklara modern bir hediye.

And standing there,

Dikildiğim yerde onlara bakarken

I got a glimpse at the War Gods' true purpose in the world.

Savaş Tanrısı heykellerinin asıl var oluş nedenlerini düşündüm.

And it occurred to me then

O an bir şey anladım:

that we do not get to choose the histories that we inherit.

Miras aldığımız geçmişleri seçemiyoruz.

Museum curators today did not pillage ancient graves

Bugünün müze küratörleri eski mezarları yağmalamadı

or steal spiritual objects,

ya da ruhani nesneleri çalmadı

but we can accept responsibility for correcting past mistakes.

ama geçmişteki yanlışların sorumluluğunu yine de üstlenebiliriz.

We can help restore dignity,

Saygınlık, umut ve maneviyatlarını

hope and humanity to Native Americans,

geri kazanmaları için Amerika Yerlilerine,

the very people who were once the voiceless objects of our curiosity.

eski merakımızın sessiz nesneleri olan bu insanlara yardım edebiliriz.

And this doesn't even require us to fully understand others' beliefs,

Ve bunun için başkalarının inanışlarını tam olarak anlamamız da gerekmez.

only that we respect them.

Saygı duyalım yeter.

Museums are temples to things past.

Müzeler geçmişin tapınaklarıdır.

Now they must also become places for living cultures.

Artık canlı kültürlere de yuva olmaları gerekiyor.

As I turned to walk away from the shrine,

Tapınaktan çıktığımda,

I drank in the warm summer air,

ılık yaz havasını içime çektim

and I watched an eagle turn lazy circles high above.

ve bir kartalın gökyüzünde tembel daireler çizdiğini gördüm.

I thought of the Zunis,

Zuni insanlarını düşündüm;

whose offerings ensure that their culture is not dead and gone

kültürlerinin kaybolmaması aksine yaşaması için

but alive and well,

sundukları hediyeleri...

and I could think of no better place for the War Gods to be.

Bence Savaş Tanrısı heykelleri için daha güvenli başka bir yer yoktu.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)