Amma Y. Ghartey-Tagoe Kootin: A musical that examines black identity in the 1901 World's Fair | TED

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Can Boysan

The archive.

Arşiv.

One may envision rooms and shelves

Eski eşya kutuları ve paketleriyle dolu

stocked with boxes and cartons of old stuff.

odaları ve rafları gözünüzün önüne getirin.

And yet, for those who are patient enough to dig through it,

Arşiv, derinlerine inecek kadar sabırlı olanlara

the archive provides the precious opportunity

geçmişe dokunma ve şu anda ölü olan

to touch the past,

ve arşivin derinliğinde gömülü olan

to feel and learn from the experiences

bir zamanlar yaşamış insanların

of once-living people who now seem dead and buried deeply in the archive.

tecrübelerini hissetme ve öğrenme imkanını sağlar ve bu değerlidir.

But what if there was a way to bring the archive to life?

Peki ya arşivi hayata döndürmenin bir yolu olsaydı?

Jon Michael Reese: "The world is thinking wrong about race."

Jon Michael Reese: "Dünya, ırk hakkında yanlış düşünüyor."

Melissa Joyner: "This country insists upon judging the Negro."

Melissa Joyner: "Bu ülke 'Zencileri' yargılamakta ısrar ediyor."

JMR: "Because it does not know."

JMR: "Çünkü bilmiyor."

AYGTK: What if one could make it breathe?

AYGTK: Ya biri ona nefes aldırabilseydi?

MJ: "By his lowest and most vicious representatives."

MJ: "En düşük ve en kötü temsilcilere göre."

AYGTK: Speak.

AYGTK: Konuş.

JMR: "An honest, straightforward exhibit."

JMR: "Dürüst, açık bir sergi."

AYGTK: And even sing to us,

AYGTK: Bize şarkı söyle ki,

so that the archive becomes accessible to everyone.

arşiv herkes için erişilebilir olsun.

What would performing the archive look like?

Arşivi canlandırmak nasıl olurdu?

A performance that is not simply based on a true story

Yalnızca gerçek bir olaya dayanmayan,

but one that allows us to come face-to-face

ayrıca bir zamanlar ölü ve gömülü olduğunu düşündüğümüz şeylerle

with things we thought were once dead and buried.

bizleri yüz yüze getiren bir performans.

(Piano music)

(Piyano müziği)

This is what "At Buffalo," a new musical we're developing,

"Buffalo'da" adındaki üzerinde çalıştığımız yeni bir müzikal

is all about.

tamamen bununla ilgili.

Using collections from over 30 archival institutions,

Yaklaşık 30 arşiv kurumunun koleksiyonları kullanılarak hazırlanan "Buffalo'da"

"At Buffalo" performs the massive archive of the 1901 Pan-American Exposition,

yirminci yüzyılda Buffalo, New York'ta gerçekleştirilen, ilk Dünya Fuarı olan

the first World's Fair of the 20th century,

1901 Pan-Amerikan Sergisi'nin

held in Buffalo, New York.

muazzam arşivini canlandırıyor.

Now, if you've heard of this fair,

Bu fuardan haberdarsanız

it might be because this is where then-US president, William McKinley,

bunun nedeni o zamanki ABD Başkanı William McKinley'in

was assassinated.

suikaste uğramış olması olabilir.

For nearly 17 years,

Yaklaşık 17 yıl boyunca

I've stayed inside the gates and the archive of this fair,

bu fuarın kapıları ve arşivi içerisinde kaldım,

not only because of that story

yalnızca o hikâyeden ötürü değil

but because of a real life-and-death racial drama

fakat fuar alanında oynanan

that played out on the fairgrounds.

gerçek ve ırksal bir ölüm kalım dramasından ötürü.

Here, in a place that was like Disney World, the Olympics,

Disney Dünyası, Olimpiyatlar, karnavallar, müzeler,

carnivals, museums, all in one,

hepsinin bir arada bulunduğu böyle bir yerde,

there were three conflicting displays of what it meant to be black

Birleşik Devletler'de siyahi olmanın ne demek olduğuna dair

in the United States.

üç çelişkili sergi vardı.

The archive says white showmen presented

Arşiv, beyaz şovmenlerin,

a savage black origin

98 Batı ve Orta Afrikalılar şeklinde

in the form of 98 West and Central Africans,

vahşi bir siyahi kökeni temsil ettiğini söylüyor,

living and performing war dances

En Karanlık Afrika adı verilen yeniden yaratılmış bir köyde yaşıyor

in a recreated village called Darkest Africa.

ve savaş dansları canlandırıyorlar.

And across the street,

Sokağın karşısında ise

a happy slave life,

mutlu bir köle hayatı canlandırılıyor,

in the form of 150 Southern black performers,

150 Güneyli siyahi oyuncu

picking cotton,

pamuk topluyorlar

singing and dancing minstrel shows

ve Eski Plantasyon adlı yeniden yaratılmış bir savaş öncesi alanda

in a recreated antebellum attraction called Old Plantation.

şarkı söyleyip Orta Çağ dansları sergiliyorlar.

As a response,

Buffalo'daki siyahi halk

the black Buffalo community championed the third display of blackness:

buna tepki olarak üçüncü bir siyahilik sergisini desteklediler:

the Negro Exhibit.

Siyahi Sergisi.

Codesigned by African American scholar W.E.B. Du Bois,

Afrikalı-Amerikalı araştırmacı W.E.B. Du Bois'nın tasarladığı bu sergide

it curated photographs, charts, books and more,

siyahi Amerikalıların üstün başarılı bir ırk olduğunu, eğitim ve gelişime

to show black Americans as a high-achieving race,

yatkın olduğunu göstermek amacıyla, fotoğraflar, çizelgeler, kitaplar

capable of education and progress.

ve daha fazlası sergileniyordu.

When I first encountered this story,

Bu hikâyeyle ilk karşılaştığımda

I understood from my own life experience

kendi deneyimlerimden de anladığım kadarıyla

what was at stake to have members of the African diaspora

tehlikeli olan şey, Afrika grubundaki üyelerin

birbirlerini bu şekilde görmeleriydi.

see each other like this.

For me, as the child of immigrant parents from Ghana, West Africa,

Batı Afrika, Gana göçmeni bir ailenin

Amerika'nın güneyinde doğmuş,

born in the American South,

raised in Manhattan, Kansas,

ve Manhattan, Kansas'ta yetişmiş çocuğu olarak

(Laughter)

(Gülüşmeler)

and having attended the same elite school as Du Bois,

ve Du Bois gibi kişilerle aynı seçkin okula gitmiş biri olarak,

I could see that the Buffalo fair effectively pitted

Buffalo fuarının, Kuzeyli siyahileri Güneyli siyahilerle

etkili bir şekilde rekabete soktuğunu görebildim.

the black Northerner against the Southerner,

the educated against the uneducated,

Eğitimsize karşı eğitimli

and the African American against the African.

ve Afrikalılara karşı Afrikalı-Amerikalılar.

And I wanted to know:

Şunu bilmek istedim:

How did these three distinct groups of black folk navigate this experience?

Siyahi halka ait bu üç farklı grup bu tecrübeyi nasıl yönetti?

Unfortunately, the archive had answers to questions like this

Arşivde bu tür soruların cevapları var

underneath racial caricature,

fakat ne yazık ki cevaplar

conflicting information and worse -- silence.

ırksal karikatürler, çelişkili bilgiler

ve daha kötüsü, sessizlik altında yer alıyor.

(Piano music)

(Piyano müziği)

Still, I could hear musical melodies

Hâlâ eski gazete makalelerinin sayfalarından gelen

and see dance numbers

müzik melodilerini duyuyorum,

and the rhythms of the words

dans numaralarını

coming off the pages of old newspaper articles.

ve kelimelerin ritmlerini görüyorum.

And learning that this World's Fair

Dünya Fuarı'nda, fuar alanının her yerinde

had music playing everywhere on its fairgrounds,

müzik çaldığını öğrendim

I knew that live, immersive, spectacular musical theater,

ve bu canlı, sürükleyici, olağanüstü müzik tiyatrosunun, günümüz teknolojisiyle

with the latest technologies of our time,

1901 fuarının arşivsel hikâyesini

is the closest experience that can bring the archival story of the 1901 fair

kutulardan çıkarıp hayata döndürecek

en yakın tecrübe olacağını biliyordum.

out of boxes and into life.

Stories, like Tannie and Henrietta,

Hikâyeler, Tannie ve Henrietta gibi

a husband and wife vaudeville duo in love

birbirine aşık bir karı ve koca vodvil çiftin

who become at odds over performing these "coon" minstrel shows

eski plantasyonda haftada beş dolar hayalleri için çabalarken

while striving for their five-dollar-a-week dream

bu "zenci" halk şovlarını sergileme konusunda

in the Old Plantation attraction.

araları açılıyor.

Like African businessman John Tevi,

Afrikalı iş adamı John Tevi'nin hikâyesi gibi

from present-day Togo,

günümüzdeki Togo'da

who must outwit the savage rules of the human zoo

tutsak kaldığı insan hayvanat bahçesinin

in which he has become trapped.

vahşi kurallarını yenmesi gerekiyor.

And stories like Mary Talbert,

Mary Talbert'in hikâyesi gibi

a wealthy leader of the black Buffalo elite,

Buffalo'da siyahi seçkinlerin varlıklı bir lideri,

who must come to terms

yaşadığı yerin ırksal gerçeklikleriyle

with the racial realities of her home town.

uzlaşması gerekiyor.

MJ: "The dominant race in this country

MJ: "Bu ülkedeki egemen ırk

insists upon judging the Negro

siyahileri en düşük ve en korkunç temsilcileri üzerinden

by his lowest and most vicious representatives."

yargılamakta ısrar ediyor."

AYGTK: Like Old Plantation and Darkest Africa.

AYGTK: Eski Plantasyon ve En Karanlık Afrika gibi.

MJ: "... instead of by the more intelligent and worthy classes."

MJ: "Daha zeki ve kıymetli sınıfları görmek yerine."

AYGTK: When fair directors ignored Mary Talbert

AYGTK: Fuar yöneticileri Mary Talbert ile Buffalo'nun

and the local black Buffalo community's request to participate in the fair,

yerel siyahi topluluğun fuara katılma isteğini gözardı ettiklerinde,

newspapers say that Mary Talbert

gazeteler Mary Talbert

and her club of educated African American women

ve eğitimli Afrikalı-Amerikalı kadınlar kulübünün

held a rousing protest meeting.

büyük bir protesto toplantısı yaptığını söylediler.

But the details of that meeting,

Fakat bu toplantının detayları,

even down to the fiery speech she gave,

hatta yaptığı coşkulu konuşma,

were not fully captured in the archive.

arşivde tam olarak yer almıyor.

So, "At Buffalo" takes the essence of Mary's speech

Bu yüzden, "Buffalo'da," Mary'nin konuşmasının özünü

and turns it into song.

şarkıya çeviriyor.

(All singing) We must, we are unanimous.

(Herkes söylüyor) Yapmalıyız, aynı fikirdeyiz.

We must, we are unanimous.

Yapmalıyız, aynı fikirdeyiz.

MJ: We've got something to show --

MJ: Göstereceğimiz bir şey var --

we're going to teach a lesson in Buffalo.

Buffalo'da bir ders vereceğiz.

It would benefit the nation

Özgürlükten bu yana gelişimimizi görmek

to see our growth since emancipation.

ulusun yararına olabilir.

Colored people should be represented in this Pan-American exposition,

Bu Pan-Amerikan sergisinde beyaz olmayan insanlar temsil edilmelidir,

it would benefit the nation

özgürlükten bu yana gelişimimizi görmek

to see our growth since emancipation.

ulusun yararına olabilir.

(All singing) They made a great mistake

(Herkes söylüyor) Irktan birisini görevlendirmeyerek

not to appoint someone from the race.

çok büyük bir hata yaptılar.

We must, we are unanimous.

Yapmalıyız, aynı fikirdeyiz.

We must, we are unanimous.

Yapmalıyız, aynı fikirdeyiz.

We must, we are unanimous.

Yapmalıyız, aynı fikirdeyiz.

AYGTK: Mary Talbert successfully demands that the Negro Exhibit come to the fair.

AYGTK: Mary Talbert, Siyahi Sergisi'nin fuara gelmesini ısrarla talep ediyor.

And to have the Negro Exhibit in Buffalo

Buffalo'daki Siyahi Sergi'ye sahip olmak,

means that the musical must tell the story behind why Du Bois cocreated it ...

müzikalin, Du Bois'nın buna neden inandığı ve Mary ile siyahi elitlerin

and why Mary and the black elite felt it was urgently needed.

bunun neden acilen gerektiğini düşündükleri

ardındaki hikâyeyi anlatması gerektiği demekti.

JMR: "The world is thinking wrong about race.

JMR: "Dünya, ırk hakkında yanlış düşünüyor."

They killed Sam Hose for who they thought he was.

Sam Hose'u, sandıkları kişi olduğunu düşündükleri için öldürdüler.

And more men like him, every day,

Her gün onun gibi birçok insan,

more Negro men, like him, taken apart.

birçok "Zenci" insan, onun gibi harap edildi.

And after that -- that red ray ...

Sonra -- o kırmızı ışın.

we can never be the same.

Bir daha asla eskisi gibi olamayız.

(Singing) A red ray

(Şarkı söylüyor) Kırmızı bir ışın

[Bir adam Georgia'da avlanıyor]

[A man hunt in Georgia]

cut across my desk

Masamı delip geçiyor

[Mob after Hose; he will be lynched if caught]

[Çete Hose'un peşinde; yakalanırsa linç edilecek]

the very day

Sam'in ellerinin

Sam's hands were laid to rest.

gömüldüğü günde.

Can words alone withstand the laws unjust?

Sadece kelimeler haksız kanunlara direnebilir mi?

[Escape seems impossible]

[Kaçış imkansız görünüyor]

Can words alone withstand the violence?

Sadece kelimeler şiddete direnebilir mi?

Oh, no, oh.

Ah, hayır, ah.

[Burned alive]

[Canlı yakıldı]

[Sam Hose is lynched]

[Sam Hose linç edildi]

Oh, no, oh.

Ah, hayır, ah.

[His body cut in many pieces]

[Vücudu parçalara ayrılıyor]

Oh, no, oh.

Ah, hayır, ah.

[Burned at the Stake]

[Kazığa Bağlı Yakılıyor]

[Ten Cents Slice Cooked Liver.]

[On Sent, Pişmiş Ciğer, Dilimleniyor]

[Fight for souvenirs.]

[Hatıralar için kavga.]

(Both singing) Who has read the books?

(Herkes söylüyor) Kitapları kim okudu?

Our numbers and statistics look small

Sayfa karşısında

against the page.

sayılarımız ve istatistiklerimiz küçük görünüyor.

The crisis has multiplied.

Kriz çoğaldı.

Our people are lynched and died.

İnsanlarımız linç edildi ve öldü.

Oh, Lord.

Ah, Tanrım.

Something must change.

Bir şeyler değişmeli.

AYGTK: Something must change.

AYGTK: Bir şeyler değişmeli.

"At Buffalo" reveals how the United States today

"Buffalo'da," Birleşik Devletler'in

stands at similar crossroads as 1901 America.

bugün, 1901 Amerika'sı ile benzer dönüm noktasında nasıl durduğunu gösteriyor.

Just as the name of Sam Hose filled newspapers back then,

Tıpkı o zamanlar Sam Hose'un adının gazeteleri doldurduğu gibi

today's media carries the names of:

günümüz medyası da şu isimleri taşıyor:

JMR: Oscar Grant.

JMR: Oscar Grant.

MJ: Jacqueline Culp.

MJ: Jacqueline Culp.

Pianist: Trayvon Martin.

Piyanist: Trayvon Martin.

AYGTK: Sandra Bland.

AYGTK: Sandra Bland.

And too many others.

Ayrıca diğerleri.

The 1901 fair's legacies persist

1901 fuarının mirası, hayal edebileceğimizden

in more ways than we can imagine.

daha fazla biçimde varlığını sürdürüyor.

MJ: Mary Talbert

MJ: Mary Talbert

and the National Association of Colored Women

ve Ulusal Siyahi Kadınlar Kuruluşu,

started movements against lynching

linçlere ve siyahilerin suçluluğu efsanesine karşı

and the myth of black criminality

hareketler başlattılar,

just as black women today started Black Lives Matter.

tıpkı bugünkü siyahi kadınların Siyahların Hayatı Önemlidir hareketi gibi.

JMR: And some of the same people who fought for

JMR: Ayrıca Du Bois dahil, Siyahi Sergiyi yaratan

and created the Negro Exhibit,

ve onun için savaşan insanlar

including Du Bois,

fuardan dört yıl sonra

came to Buffalo, four years after the fair,

NAACP oluşumuna zemin hazırlayan

to start the Niagara Movement,

Niagara Hareketini başlatmak için

which set the groundwork for the creation of the NAACP.

Buffalo'ya geldiler.

AYGTK: It's not just black folks

AYGTK: 1901 fuarında

who had a peculiar experience at the 1901 fair.

garip bir deneyim yaşayanlar sadece siyahiler değildi.

An official handbook informed fair-goers:

Resmi bir kılavuz, fuar ziyaretçilerine şunu söylüyordu:

MJ: "Please remember:"

MJ: "Lütfen unutmayın,"

JMR: "... once you get inside the gate,"

JMR: "bu kapıdan girdiğinizde,"

AYGTK: "... you are a part of the show."

AYGTK: "artık şovun bir parçasısınız."

Performing the archive in "At Buffalo"

"Buffalo'da"ki arşivi canlandırmak

allows audiences to ask themselves,

seyircilerin şunu sormasını sağladı:

"Are we still inside the gates,

"Hâlâ kapıların ardında mıyız

and are we all still part of the show?"

ve hâlâ şovun bir parçası mıyız?"

(Music ends)

(Müzik bitiyor)

(Applause and cheers)

(Alkışlar ve tezahürat)