10 years to transform the future of humanity -- or destabilize the planet | Johan Rockström

Transcriber: TED Translators Admin Reviewer: Rhonda Jacobs

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

(Beeps)

(Bip sesi)

[Countdown]

[Countdown]

(Clapboard claps)

(Arkaplan alkışlar)

Ten years is a long time for us humans on earth.

On yıl, biz insanlar için Dünya'da uzun bir zaman.

Ten turns around the sun.

Güneş etrafında 10 dönüş demek.

When I was on the TED stage a decade ago,

On yıl önce TED sahnesindeyken

I talked about planetary boundaries

gezegenimizin, insanlığın gelişmesine izin veren

that keep our planet in a state that allowed humanity to prosper.

gezegensel sınırları hakkında konuştum.

The main point is that once you transgress one,

Ana fikir şu ki bir kez sınırları aştınız mı

the risks start multiplying.

riskler katlanmaya başlıyor.

The planetary boundaries are all deeply connected,

Gezegensel sınırlar derinden birbirleriyle bağlantılı

but climate, alongside biodiversity, are core boundaries.

ama iklim, biyo çeşitlilikle birlikte en temel sınırlar.

They impact on all others.

Diğer her şeyi etkiliyorlar.

Back then we really thought we had more time.

Daha önceleri daha çok zamanımız var sanırdık.

The warning lights were on, absolutely,

Uyarı sinyalleri her yerdeydi, kesinlikle

but no unstoppable change had been triggered.

ama durdurulamaz bir değişiklik tetiklenmemişti.

Since my talk, we have increasing evidence

O konuşmamdan bu yana,

insanlığın Dünya'da güvenli aktivite alanından

that we are rapidly moving away

from the safe operating space for humanity on earth.

hızla uzaklaştığımıza dair giderek artan kanıtlarımız var.

Climate has reached a global crisis point.

İklim, küresel bir kriz noktasına ulaştı.

We have now had 10 years of record-breaking climate extremes:

Şu an itibarıyla 10 yıl boyunca rekor düzeyde ikrim aşırılıkları yaşadık:

fires blaze in Australia, Siberia, California and the Amazon,

Avustralya, Sibirya, California ve Amazon'da yangınlar;

floods in China, Bangladesh and India.

Çin, Bangladeş ve Hindistan'da seller.

We're now enduring heat waves across the entire northern hemisphere.

Tüm kuzey yarım kürede ısı dalgaları meydana geliyor.

We risk crossing tipping points

Öyle sınırlar aşıyoruz ki

that shift the planet from being our best resilient friend,

gezegen, bizim en dayanıklı arkadaşımız olmaktan,

etkilerimizi hafifletmekten uzaklaşıyor,

dampening our impacts,

to start working against us, amplifying the heat.

bize karşı çalışmaya başlıyor, hava sıcaklığını artırıyor.

For the first time, we are forced to consider the real risk

Tarihte ilk kez, gezegenin dengesini bozmanın

of destabilizing the entire planet.

gerçek risklerini değerlendirmek zorunda kaldık.

Our children can see this.

Çocuklarımız bunu görebiliyor.

They are walking out of school to demand action,

Hareket görmek için okulu bırakıyorlar,

looking with disbelief at our inability to deviate away

potansiyel olarak felaket doğurabilecek risklerden

from potentially catastrophic risks.

uzaklaşıyor olmamıza inanamıyorlar.

The next 10 years, to 2030,

Önümüzdeki 10 yıl içinde, 2030'a kadar

must see the most profound transformation the world has ever known.

dünyanın şimdiye dek gördüğü en kapsamlı dönüşüm gerçekleşmeli.

This is our mission.

Görevimiz bu.

This is the countdown.

Geri sayım işte bu.

(Clock ticks)

(Saat tik tok sesi)

When my scientific colleagues summarized, about a decade ago,

On yıl önce, bilim dünyasından arkadaşlarım

for the first time,

tarihte ilk defa

the state of knowledge on climate tipping points,

iklim sınır noktaları bilgisini özetlediklerinde

just one place had strong evidence that it was on a serious downward spiral.

yalnızca bir bölgede durumun ciddi şekilde kötüye gittiğine dair güçlü kanıt vardı.

Arctic sea ice. (Water sounds)

Kutup denizi buzu. (Su sesi)

Other tipping points were long way off --

Diğer sınır noktaları çok uzaktaydı --

50 or 100 turns around the sun.

Güneş etrafında 50 veya 100 dönüş.

Just last year we revisited these systems,

Bu sistemleri geçen yıl revize ettik

and I got the shock of my career.

ve kariyerimin şokunu yaşadım.

We are only a few decades away from an Arctic without sea ice in summer.

Kutup'ta deniz buzsuz bir yaz geçirmekten sadece birkaç 10 yılımız kalmış.

In Siberia, permafrost is now thawing at dramatic scales.

Sibirya'da permafrost çok ciddi bir ölçeğe ulaşıyor.

Greenland is losing trillions of tons of ice

Grönland trilyonlarca ton buz kaybediyor

and may be approaching a tipping point.

ve bir sınır noktasına ulaşmak üzere.

The great forests of the North

Kuzey'in büyük ormanları

are burning with plumes of smoke the size of Europe.

Avrupa kıtası büyüklüğünde duman bulutlarıyla yanıyor.

The Atlantic ocean circulation is slowing.

Atlantik okyanusu sirkülasyonu yavaşlıyor.

The Amazon rainforest is weakening

Amazon yağmur ormanı gücünü kaybediyor

and may start emitting carbon within 15 years.

ve 15 yıl içinde karbon salınımı yapmaya başlayabilir.

Half of the coral of the Great Barrier Reef has died.

Büyük Set Resifi'ndeki mercanların yarısı ölmüş.

West Antarctica may have crossed the tipping point already today.

Batı Antarktika bugün tehlikeli sınırı aşmış olabilir.

And now, the most solid of glaciers on earth, East Antarctica,

Şu anda da Dünya'nın en sağlam buzulları, Doğu Antarktika,

parts of it are becoming unstable.

bazı kısımları dengelerini yitiriyor.

Nine out of the 15 big biophysical systems that regulate climate are now on the move,

İklimi düzenleyen 15 büyük biyofiziksel sistemin 9'u şu an hareket hâlinde,

showing worrying signs of decline

endişe verici bir düşüş gösteriyor

and potentially approaching tipping points.

ve tehlike sınırlarına yaklaşıyorlar.

Tipping points bring three threats.

Taşma noktaları üç tehdidi beraberinde getiriyor.

First, sea level rise.

İlki deniz seviyesi yükselmesi.

We can already expect up to one meter this century.

Bu yüzyılda bir metreye kadar yükselme bekliyoruz.

This will endanger the homes of 200 million people.

Bu da 200 milyon insanın evlerini tehlikeye sokacak.

But when we add the melting ice from Antarctica and Greenland

Bir de Antarktika ve Grönland'dan eriyen buzları

into the equation,

bu denkleme eklediğimizde

this might lead to a two meter rise.

iki metrelik bir artıştan söz edebiliriz.

But it won't stop there, it will keep on getting worse.

Ancak bununla bitmeyecek, daha kötüye gitmeye devam edecek.

Second, if our carbon stores like permafrost and forest

İkincisi, pefmafrost ve orman gibi karbon depolarımız

flip to belching carbon,

karbon salınımına başlarsa

then this makes the job of stabilizing temperatures so much harder.

bu durum, hava sıcaklığını dengeleme çalışmalarını çok daha zor kılacak.

And third, these systems are all linked like dominoes:

Ve üçüncüsü, bu sistemlerin hepsi domino taşı gibi birbirine bağlı:

If you cross one tipping point, you lurch closer to others.

Bir taşma noktasını aşarsak diğerlerine daha çok yaklaşıyoruz.

Let's stop for a moment and look at where we are.

Bir an için durup nerede olduğumuza bir bakalım.

The foundation of our civilization is a stable climate

Medeniyetimizin temeli dengeli bir iklim

and a rich diversity of life.

ve yaşamda zengin bir biyoçeşitlilik.

Everything, I mean everything, is based on this.

Her şey, tamamen her şey bunun üzerine kurulu.

Civilization has thrived in a Goldilocks zone:

Medeniyet bir Goldilocks bölgesinde gelişti:

not too hot, not too cold.

ne çok sıcak, ne de çok soğuk.

This is what we have had for 10,000 years since we left the last ice age.

Son buz çağından bu yana 10.000 yıl geçti.

Let's zoom out a little here.

Biraz daha büyütelim.

Three million years --

Üç milyon yıl --

temperatures have never broken through the two degrees Celsius limit.

hava sıcaklıkları hiç 2ºC sınırını aşmadı.

Earth has self-regulated within a very narrow range

Dünya iki derecelik çok dar bir aralıkta,

of plus two degrees in a warm interglacial,

ılık bir interglasiyelde kendi kendini düzenledi,

minus four degrees, deep ice age.

eksi dört derece, derin buz çağı.

Now, we are following a path

Şimdi öyle bir yoldayız ki

that would take us to a three to four degree world

üç ile dört derecelik bir değişimi

in just three generations.

üç jenerasyon içinde yaşayabiliriz.

We would be rewinding the climate clock, not one million, not two million,

İklim saatini geriye sarıyor olacağız, bir milyon değil, iki milyon değil,

but five to 10 million years.

beş ile 10 milyon yıl öncesine.

We are drifting towards hot-house earth.

Ekstrem sıcaklıkta Dünya'ya ilerliyoruz.

For each one degree rise,

Her bir derece yükselme için

one billion people will be forced to live in conditions

bir milyar insan

that we today largely consider uninhabitable.

bugün yaşanılamaz dediğimiz koşullarda yaşamaya zorlanacak.

This is not a climate emergency, it is a planetary emergency.

Bu bir iklim aciliyeti değil gezegen aciliyeti.

My fear is not that Earth will fall over a cliff

Benim korkum 1 Ocak 2030 tarihinde

on the 1st of January, 2030.

Dünya'nın adeta bir uçurumdan yuvarlanacağı değil.

My fear is that we press unstoppable buttons in the Earth system.

Korkum şu ki Dünya'nın sisteminde durdurulamaz butonlara basıyoruz.

What happens in the next 10 years

Önümüzdeki 10 yıl içinde olanlar

will likely determine the state of the planet we hand over

gelecek nesillere bırakacağımız gezegenin

for future generations.

durumunu belirleyecek.

Our children have every reason to be alarmed.

Çocuklarımız endişe duymakta çok haklı.

We need to get serious about stabilizing our planet.

Gezegeni stabilize etmek konusunda ciddi bir yaklaşım sunmalıyız.

Two frontiers will guide this transformation.

İki dal bu dönüşüme rehberlik edecek.

The first one is in science.

Birincisi bilim.

Here's a new equation for a sustainable planet:

İşte sürdürülebilir bir gezegen için yeni bir denklem:

planetary boundaries plus global commons

Gezegensel sınırlar artı küresel kamu

equals planetary stewardship.

eşittir gezegensel idare.

We need to a safe corridor for humanity

İnsanlık için öyle güvenli bir alana ihtiyacımız var ki

to allow us all to become stewards of the entire planet,

hepimiz tüm gezegenin birer idarecisi olabilelim;

not to save the planet but to provide a good future for all people.

amaç, gezegeni kurtarırken insanlara iyi bir gelecek sağlayamamak değil.

And the second frontier is in society.

İkincisi ise toplum.

We need a new economic logic based on well-being.

Refah üzerine yeni bir ekonomik modele ihtiyacımız var.

We are now in a position to provide science-based targets

Dünyadaki tüm şehir ve şirketler için tüm küresel kamu mallarına dair

for all global commons for all companies and cities in the world.

bilim temelli hedefler sağlayabilecek pozisyondayız.

First task, we need to cut global emissions by half by 2030

Yapılacak ilk iş, 2030'a kadar küresel salınımı yarıya indirmek

and reach net-zero by 2050 or sooner.

ve 2050'ye kadar net sıfıra ulaşmak.

This means decarbonizing the big systems that run our lives:

Bu da hayatlarımızı yöneten büyük sistemleri dekarbonize etmek demek:

energy, industry, transport, buildings.

elektrik, endüstri, ulaşım, binalar.

The fossil fuel era is over.

Fosil yakıtı çağı sona erdi.

We need to transform agriculture from a source of emissions

Tarımı bir salınım kaynağından

bir salınım deposuna dönüştürmeliyiz.

to a store of carbon,

and critically, we must protect our oceans and land,

Daha önemlisi, okyanus ve topraklarımızı korumalıyız;

the natural ecosystems that absorb half of our emissions.

emisyonlarımızın yarısını emen doğal ekosistemleri.

The good news is, we can do this.

İyi haber, bunu yapabiliriz.

We have the knowledge. We have the technology.

Gereken bilgiye de teknolojiye de sahibiz.

We know it makes social and economic sense.

Sosyal ve ekonomik olarak da doğru olan bu.

And when we succeed, we can all take lungfuls of fresh air.

Başardığımızda ciğerlerimize temiz hava doldurabiliriz.

We will be saying hello to healthy lifestyles

Sağlıklı yaşam tarzlarına ve yaşanabilir şehirlerde

and resilient economies in livable cities.

dayanıklı ekonomilere merhaba diyeceğiz.

We are all on this journey around the sun together.

Güneş etrafındaki bu yolculukta hep birlikteyiz.

This is our only home.

Dünya bizim tek evimiz.

This is our mission: to protect our children's future.

Görevimiz bu: Çocuklarımızın geleceğini korumak.

Thank you.

Teşekkürler.

(Lights click off)

(Işıklar kapanıyor)