The power of venom -- and how it could one day save your life | Mandë Holford

Çeviri: Sara Ozturk Gözden geçirme: Nihal Aksakal

How does a sea snail catch a fish?

Bir deniz salyangozu balığı nasıl yakalar?

I mean, it's a snail, so it's slow,

Yani o yavaş bir salyangoz ve balık yavaş değil.

and the fish is not.

But yet, this happens.

Ama evet, yakalıyor.

Hidden under the sand is a cone snail.

Kumun altında gömülü bir koni salyangozu saklı.

And that orange thing you see is kind of like a tongue.

Bu gördüğünüz turuncu şey de dil gibi.

We call it a proboscis.

Ona hortum diyoruz.

It uses that to track and subdue this unsuspecting fish.

Bu masum balığı takip etmek ve etkisiz hale getirmek için kullanıyor.

In this predator-prey interaction,

Bu av-avcı etkileşiminde

these are clearly not your garden variety escargots.

bunlar kesinlikle bahçenizdeki salyangoz türlerinden değil.

These are assassins of the sea.

Onlar denizin suikastçileri.

And their weapon of choice is venom.

Silah tercihleri ise zehirden yana.

Venom, like the venom you find in venomous snakes and scorpions,

Zehir, tıpkı zehirli yılanlarda ve akreplerde bulabileceğiniz zehir gibi,

these sea snails, they use their venom to subdue fish, worms

bu deniz salyangozları balıkları, kurtları ve diğer salyangozları

and other snails.

etkisiz hale getirmek için zehrini kullanıyorlar.

And the venom of these snails,

Bu salyangozların zehri de yalnızca tek bir madde değil,

it's not just one thing,

it's actually a cocktail of toxic molecules

aslında dişli dil adlı sahte bir diş aracılığıyla birleştirilen

that are packaged and delivered through a false tooth called a radula.

ve aktarılan bir zehirli moleküller kokteyli.

You can think of the radulas as hypodermic needles.

Dişli dilleri enjektör olarak düşünebilirsiniz.

Now, no need to worry,

Endişelenmeye gerek yok, bu salyangozların iyi iğne huyları var,

these snails are practicing good needle habits,

because each radula is only used once.

çünkü her diş dili yalnızca bir kez kullanılıyor.

Now from your own knowledge about venomous organisms,

Zehirli organizmalar hakkındaki kendi bilginiz

and the keep-you-up-at-night fish-killing video that I just showed you,

ve size gösterdiğim gece sizi uyutmayacak olan videodan dolayı

you might think that venom is dangerous and all bad.

zehrin tehlikeli ve kötü bir şey olduğunu düşünebilirsiniz.

Well, yes and no.

Bu hem doğru hem de yanlış.

A more accurate way of thinking of venom

Zehir hakkında düşünmenin daha doğru bir yolu

is to think of it as both a supervillain and a superhero.

onu hem bir kötü adam hem de bir süper kahraman olarak düşünmek.

In my lab, we study the evolution of venom in these sea snails

Laboratuvarımda bu deniz salyangozlarındaki

as a force for good.

zehrin evrimi üzerinde iyi yollar bulmak için çalışıyoruz.

Sounds like a stretch,

Kulağa bir abartı ya da belki de yalan haber gibi gelebilir

or maybe even snake oil,

but actually,

while there are snakes involved, the product is legit.

ama aslında eğer yılanlar konuya dahilse elde ettiğimiz ürün yasal.

One reason the venom product is so successful

Zehirli ürünün başarılı olmasının bir sebebi

is that it transforms a physical warfare into a biochemical one.

fiziksel bir savaşı biyokimyasal bir savaşa çevirmesi.

Where usually the predator-prey interaction is one of brute force,

Av-avcı etkileşiminin kaba kuvvetle olduğu bir yerde

venom takes it to a molecular scale.

zehir bunu moleküler bir ölçeğe çıkarıyor.

And it's not size that matters,

Önemli olan boyutu değil,

but the mixture of your venom arsenal.

önemli olan zehir deponuzun karışımı.

The chemistry of the toxins in your arsenal

Deponuzdaki toksinlerin kimyası

is what's going to enable David to conquer Goliath.

David'in Goliath'ı yenmesine olanak sağlayacak olan şey.

And in our scenario, David is clearly the snail.

Bizim senaryomuzda David, açıkça yılan konumunda.

Another feature of venom that makes it so successful

Zehri bu kadar başarılı yapan bir başka neden de

is that the toxins work with the precision of a Swiss Army knife.

toksinlerin İsviçre çakısı hassaslığında çalışması.

And so these toxins,

Bu toksinler

they come for strongholds that help an organism to function.

bir organizmanın işlev görmesine yardım eden sığınak görevi görüyor.

So they target blood, brain and membranes.

Kanı, beyni ve zarları hedef alıyorlar.

Whether it's snail venom or snake venom,

Salyangoz zehri ya da yılan zehri fark etmeksizin

they each have components that can do things

"hemotoksik" adını verdiğimiz, kanınızın pıhtılaşmasına

like cause your blood to clot,

sebep olmak gibi şeyler yapabilen bileşenleri var.

what we call "hemotoxic."

Or they cause neurons in your brains to not function normally,

Ya da beyninizdeki nöronların normal bir şekilde çalışmasını engelleyebilirler,

what we call "neurotoxic."

buna da "nörotoksik" diyoruz.

Or they have toxins that will poke holes into the membranes of your cells,

Hücrelerinizin zarlarında delik açabilen toksinlere sahipler

causing them to rupture and, basically, explode,

ve zarlarınızın parçalanmasına, aslında patlamasına yol açıyorlar,

what we call "cytotoxic."

buna da "sitotoksik" diyoruz.

Cellular explosion, people.

Buna hücresel patlama adını veriyoruz.

Now, if that is not all powerful and all present,

Eğer bu güçlü ve bir armağan değilse o zaman hiçbir şey öyle değil.

nothing is.

Now a little about me,

Kendimden ve neden zehre bu kadar takıntılı olduğumdan bahsedeyim.

and why I'm so obsessed with venom.

I grew up in New York City

New York City'de Doğa Tarihi Müzesine zorunlu erişimle büyüdüm.

with forced access to the Natural History Museum.

I say "forced access,"

"Zorunlu erişim" diyorum

because I'm one of five kids,

çünkü ben beş çocuktan birisiyim

and my parents used museums as a form of childcare.

ve ailem müzeleri bir tür çocuk bakımı yeri olarak görüyordu.

There were two rules:

İki tane kural vardı:

Don't lose anybody

Kimseyi kaybetme

and meet Mom and Dad at the African elephants

ve anne ve babayla saat 5:30'da yani müzenin kapandığı saatte

at 5:30, when the museum closes.

Afrika fillerinin olduğu yerde buluş.

Those totally unsupervised days running through the halls of the museum

Müzenin koridorlarında koşuşturduğumuz kontrol edilemeyen o günler

were full of adventure and exploration.

macera ve keşifle doluydu.

And that's how I feel when I'm studying venom.

Zehir üzerinde çalışırken de böyle hissediyorum,

It's a scientific adventure.

bu bilimsel bir macera.

We're boldly exploring this entity that connects nature and humanity.

Doğayı ve insanlığı bağlayan bu varlığı cesurca keşfediyoruz.

Another reason that I'm obsessed with venom

Zehre takıntılı olmamın bir başka sebebi de

is because of its duality.

ikililiğe sahip olması.

When you inject the components of a venom arsenal into an organism,

Zehir deposunun bileşenlerini bir organizmaya enjekte ettiğinizde

it can kill or it can cure.

öldürebilir ya da tedavi edebilir.

At a molecular level, several things can happen.

Moleküler bir düzeyde birçok şey gerçekleşebilir.

You saw one thing, paralysis in the fish.

Balığın felç olduğunu gördünüz,

Now that was happening because the toxins in the venom

bunun olmasının sebebi zehirdeki toksinlerin

were attacking how the fish's cells communicate with each other,

balığın hücrelerinin birbirleriyle kurduğu iletişime saldırmış olmasıydı.

preventing it from swimming away.

Balığın yüzerek kaçmasını engellemişti.

Are there other things that I would like to use venom to attack?

Zehrin saldırmasını istediğim başka şeyler var mı?

For sure.

Elbette.

And one of those is cancer.

Bunlardan bir tanesi kanser.

Cancer tumors are cells.

Kanser tümörleri aynı zamanda hücreler.

And like all cells,

Tıpkı diğer hücreler gibi

they communicate with themselves and their environment around them.

birbirleriyle ve çevreleriyle iletişim kurarlar.

So we would like to find venom components

Tümör hücrelerinin iletişim kurmasını engellemede

that are very good at disrupting how the tumor cells communicate.

çok iyi iş çıkaracak olan zehir bileşenleri bulmak istiyoruz.

Similar to how the venom disrupted how the fish cells communicated

Tıpkı zehrin balığın hücrelerinin iletişim kurmasını engellemesi

and the fish couldn't swim away.

ve balığın yüzerek kaçamaması gibi.

In my lab, we study cancer as a channelopathy.

Laboratuvarımda kanser üzerinde kanalopati olarak çalışıyoruz.

What this means is, basically, we're looking for venom components

Bu da temelde normal hücrelere karşı tümör hücrelerinde

that will target channels that are overexpressed in tumor cells

çok okunan kanalları hedefleyen

zehir bileşenleri aradığımız anlamına geliyor.

versus normal cells.

The cancer that we're most focused on right now

Daha çok odaklandığımız kanser türü karaciğer kanseri.

is liver cancer.

And that's because since the 1980s,

Bunun sebebi de 1980'den beri karaciğer kanseri

the death rate of liver cancer has doubled,

ölüm oranının iki katına çıkmış olması

and it's an emerging threat in the US.

ve Amerika'da artan bir tehdit olması.

In a screen in which we had cervical,

Boyun omuru, nöroblastom,

neuroblastoma, prostate and liver cancer cells,

prostat ve karaciğer kanseri hücrelerinin olduğu bir ekranda

we found a compound from a terebrid snail

karaciğer kanseri hücrelerine saldıran

that seems to attack liver cancer cells,

bir korkunç salyangozdan bileşen bulduk ve sadece kanser hücrelerine saldırıyordu,

and only liver cancer cells, and none of the others that were tested.

test edilen diğer hücrelere saldırmıyordu.

And then, when we took this compound and we injected it into mouse models

Sonra bu bileşeni alıp karaciğer kanseri hücreleri üreten

that were expressing liver cancer cells,

bir fareye enjekte ettiğimizde

it significantly inhibited the growth of the tumors.

tümörlerin büyümesini önemli derecede engelledi.

We're not quite sure how this works yet,

Bunun nasıl çalıştığı hakkında pek emin değiliz,

we're still investigating the mechanism

hala mekanizmayı ve bu bileşeni

and how we can make this compound more effective,

nasıl daha etkili yapabileceğimizi araştırıyoruz.

so you can't rush out to the pharmacy

Yani eczaneye koşup

and order up a killer snail liver-cancer therapy treatment.

katil salyangoz karaciğer kanseri tedavisi sipariş edemezsiniz.

Not yet.

Henüz değil.

Basically, what we think is happening

Esas olarak

is that the compound is blocking a specific channel,

bileşenin, tümörün yayılmasına ve kan pompalamasına olanak sağlayan

prohibiting the transmission of a specific chemical

aşağı akış sinyaline öncülük eden

that leads to downstream signaling

belirli bir kimyasalın iletimini önleyerek

that enables the tumor to multiply and draw blood to itself.

belirli bir kanalı engellediğini düşünüyoruz.

What we're doing in studying the components of venom

İnsan hastalıkları ve rahatsızlıkları için tedavi bulmak üzere

to find treatments for human diseases and disorders,

zehrin bileşenleri üzerinde yaptığımız çalışmalar

is not new,

yeni gelişen bir şey değil,

it's what we call natural products drug discovery,

buna doğal ürün ilaç keşfi adını veriyoruz

and it's been happening for centuries,

ve dünyanın her yerindeki kültürlerde yüzyıllardır gerçekleşiyor.

and in cultures all over the world.

Venoms are not only giving us cool new compounds,

Zehirler bize sadece yeni bileşenler vermiyor,

but they're also giving us new ways of thinking

aynı zamanda insan hastalıkları ve rahatsızlıklarını

about how we treat human diseases and disorders.

nasıl tedavi ettiğimiz hakkında yeni düşünme yolları sağlıyor.

And I'll give you three examples.

Size üç tane örnek vereceğim:

The first is from killer snails, of course.

Birincisi, tabii ki de katil salyangozla ilgili.

And so the first drug from these snails that is on the market

Bu salyangozlardan elde edilen piyasadaki ilk ilacın adı

is called ziconotide, or Prialt,

Zikonotid ya da Prialt.

and it's used to treat chronic pain in HIV and cancer patients.

Bu ilaç, HIV ya da kanser hastalarındaki kronik ağrıyı

tedavi etmek için kullanılıyordu.

Prialt is a nonaddictive pain therapy.

Prialt, bağımlılık yapmayan bir ağrı tedavisi.

Three magic words when you think about how we're treating pain currently.

Bunlar şu anda acıyı tedavi etme yöntemimizi düşündüğümüzde

kullanılan 3 sihirli kelime.

We're using things that have a huge cost of addiction.

Aşırı derecede bağımlılık yaratan şeyler kullanıyoruz.

So think of morphine

Morfini ya da en sevdiğiniz herhangi bir opiodi düşünelim.

or think of any of your favorite opioid out there.

What the snails have done

Salyangozlar bize bağımlılık yaratmadan

is they've shown us a way to treat pain without the addiction,

ağrıyı tedavi edebilme yolları gösterdi

ki bu büyük bir olay.

which is huge.

The next example comes from the Brazilian pit viper.

Diğer bir örnek Brezilya çıngıraklı yılanı.

From these snakes, we've derived a compound called captopril.

Bu yılanlardan kaptopril adı verilen bir bileşen elde ettik.

Captopril is used to treat high blood pressure,

Kaptopril, yüksek kan basıncını tedavi etmek için kullanılıyor

and captopril is a breakthrough drug.

ve kaptopril çığır açan bir ilaç.

But not only in and of itself,

Sadece kendisi için değil

but because it advanced a whole class of drugs,

aynı zamanda yüksek tansiyonu ve kalp yetmezliğini

what we know as ACE inhibitors,

tedavi etmek için en çok verilen ilaç olan

which are the most commonly [prescribed] for treating hypertension

ace inhibitörü olarak bildiğimiz bir grup ilacı geliştirdiği için.

and heart failure.

The last example is from the Gila monster.

Son örnek ise Gila canavarı.

And this is a really exciting example of understanding the ecology

Bu, organizmaların ekolojisini anlamak

of these organisms,

ve etkili bir ilaç keşfiyle eşleştirmek için

and pairing it with efficient drug discovery.

heyecan verici bir örnek.

And Gila monsters are binge eaters.

Gila canavarları aşırı yemek yer.

So when they bite into a large meal,

Yani büyük bir yemeği ısırdıklarında

they release things in their venom that lower blood sugar.

zehirleriyle kan şekerini düşüren bileşenleri salarlar.

So what's the drug that you think we found from the Gila monster?

Gila canavarından elde ettiğimiz ilaç ne olabilir sizce?

A compound that is used to lower the blood sugar in diabetic patients.

Diyabet hastalarının kan şekerlerini düşürmeye yarayan bir bileşen.

Now these are three marvelous examples,

Bunlar üç olağanüstü örnek ama sadece ilk adımı attık.

but we've just scratched the surface.

There's so much more venom out there for us to study.

Üzerine çalışmamız gereken daha bir sürü zehir var.

In fact, we think that 15 percent of all the animals on the planet

Aslında gezegendeki hayvanların %15'inin zehirli olduğunu düşünüyoruz.

are venomous.

And I think this is a low estimate,

Bence gezegendeki bütün hayvanları

given the fact that we haven't surveyed all the animals on the planet.

araştırmadığımız gerçeği düşünülürse bu sayı düşük bir tahmin.

But nature seems to have found something that she likes,

Ama doğa sevdiği bir şeyi bulmuş gibi görünüyor

and she's repeated it over and over and over again,

ve muazzam derecede hayvan çeşitliliğine ve hayat ağacına yönlendirerek

leading to the vast array of animals that we see around us

and all throughout the tree of life.

bunu sürekli olarak yeniden tekrar etti.

So whether we're talking about my fave, killer snails,

Favorim olan katil salyangozlardan,

or jellyfish,

denizanasından, kelebek ya da güve larvalarından,

or the larvae of butterflies and moths,

or platypus or slow lorises,

ornitorenklerden ya da lemur ailesinden bahsetmemiz fark etmeksizin

whether by sea, land or air,

denizde, karada ya da havada olsalar bile

you're sure to encounter a venomous creature.

zehirli bir yaratıkla kesinlikle karşılaşacaksınız.

Remember when I told you

Zehrin hem kötü adam hem de süper kahraman olduğunu söylediğimde

that venom can be both a superhero and a supervillain,

şüphe etmiştiniz hatırlıyor musunuz?

and you doubted me?

Mhm.

We're in a race to harness all of this venom goodness

Gezegenimizdeki hayvanların çoğunu kaybetmeden önce

before we lose the vast majority of animals on our planet.

bütün bu zehrin iyiliğinden yararlanma yarışı içindeyiz.

It's a holistic process.

Bu, bütüncül bir süreç.

You can't have the therapeutic treatments without having the animals.

Hayvanlar olmadan sağlığa şifa veren tedavilere sahip olamazsınız.

And you can't have the animals

Ekosistemler olmadan da hayvanlar var olmaz.

without having their ecosystems.

So for me and the snails,

Bu da benim için ve salyangozlar için

what it means is we have to save the oceans.

okyanusları korumamız gerektiği anlamına geliyor.

And because venomous animals are found everywhere,

Zehirli hayvanlar her yerde bulunabildiği için

we basically have to save the planet.

esas olarak gezegenimizi korumalıyız.

So do it for the venomous animals,

Kendiniz için yapmak istemiyorsanız zehirli hayvanlar için bunu yapın.

if you don't want to do it for yourself.

And who knows,

Kim bilir belki de bir gün salyangoz zehri hayatınızı kurtarabilir.

some day, snail venom might just save your life.

Thank you.

Teşekkür ederim.