Margaret Wertheim: The beautiful math of coral (and crochet)

Tłumaczenie: Jeremi Ochab Korekta: Marta Bromke

I'm here today, as June said,

Jestem tu po to, jak zapowiedział June,

to talk about a project

aby opowiedzieć o przedsięwzięciu,

that my twin sister and I have been doing for the past three and half years.

którym wraz z moją siostrą bliźniaczką zajmowałam się przez ostatnie trzy i pół roku.

We're crocheting a coral reef.

Szydełkowałyśmy rafę koralową.

And it's a project that we've actually

W rzeczywistości do tego projektu

been now joined by hundreds of people around the world,

włączyło się setki ludzi z całego świata,

who are doing it with us. Indeed thousands of people

by razem z nami go współtworzyć. Tysiące osób

have actually been involved in this project,

zaangażowało się w to przedsięwzięcie

in many of its different aspects.

pod wieloma względami.

It's a project that now reaches across three continents,

Ten projekt dotarł już na trzy kontynenty.

and its roots go into the fields of mathematics,

Jego korzenie sięgają działów matematyki,

marine biology, feminine handicraft

biologii morza, kobiecych prac ręcznych

and environmental activism.

i ochrony środowiska.

It's true.

To prawda.

It's also a project

To także projekt,

that in a very beautiful way,

którego rozwój

the development of this

w piękny sposób

has actually paralleled the evolution of life on earth,

koresponduje z ewolucją na Ziemi,

which is a particularly lovely thing to be saying

o czym nadzwyczaj miło mi mówić

right here in February 2009 --

teraz, w lutym 2009, kiedy,

which, as one of our previous speakers told us,

jak zauważył jeden z przedmówców,

is the 200th anniversary

mamy dwusetną rocznicę

of the birth of Charles Darwin.

narodzin Karola Darwina.

All of this I'm going to get to in the next 18 minutes, I hope.

Dojdę do tego wszystkiego w ciągu kolejnych 18 minut, mam nadzieję.

But let me first begin by showing you

Pozwólcie mi jednak zacząć od pokazania

some pictures of what this thing looks like.

na zdjęciach, jak to coś wygląda.

Just to give you an idea of scale,

Abyście mieli pojęcie o rozmiarze,

that installation there is about six feet across,

ta instalacja jest szeroka na ok. dwa metry.

and the tallest models are about two or three feet high.

Najwyższe z modeli sięgają 60-90cm.

This is some more images of it.

To kolejne zdjęcia.

That one on the right is about five feet high.

Ten po lewej jest wysoki na półtora metra.

The work involves hundreds of different crochet models.

Dzieło obejmuje setki różnych szydełkowanych modeli.

And indeed there are now thousands and thousands of models that people

Teraz mamy całe tysiące modeli przekazanych

have contributed all over the world as part of this.

przez ludzi z całego świata.

The totality of this project

Całość przedsięwzięcia

involves tens of thousands of hours

wymagała dziesiątek tysięcy godzin

of human labor --

ludzkiej pracy --

99 percent of it done by women.

w 99% kobiecej.

On the right hand side, that bit there is part of an installation

Ta część instalacji po lewej stronie

that is about 12 feet long.

jest długa na ok. trzy i pół metra.

My sister and I started this project in 2005

Ów projekt rozpoczęłyśmy z siostrą w 2005,

because in that year, at least in the science press,

ponieważ wtedy wiele czasopism naukowych

there was a lot of talk about global warming,

podejmowało temat globalnego ocieplenia

and the effect that global warming was having on coral reefs.

i jego efektu na rafy koralowe.

Corals are very delicate organisms,

Koralowce to bardzo delikatne organizmy.

and they are devastated by any rise in sea temperatures.

Niszczy je wszelki wzrost temperatury morza.

It causes these vast bleaching events

Powoduje to rozległe blaknięcie,

that are the first signs of corals of being sick.

które jest pierwszą oznaką choroby koralowców.

And if the bleaching doesn't go away --

Jeśli blaknięcie nie przechodzi,

if the temperatures don't go down -- reefs start to die.

jeśli temperatura nie spada, rafa zaczyna umierać.

A great deal of this has been happening in the Great Barrier Reef,

Wiele z tego dzieje się na Wielkiej Rafie Koralowej,

particularly in coral reefs all over the world.

a także na rafach całego świata.

This is our invocation in crochet of a bleached reef.

Nasze szydełkowanie wyraża błaganie umierającej rafy.

We have a new organization together called The Institute for Figuring,

Mamy nową organizację, The Institute For Figuring,

which is a little organization we started

którą założyliśmy,

to promote, to do projects about the

by organizować i propagować przedsięwzięcia

aesthetic and poetic dimensions of science and mathematics.

mówiące o estetycznym i poetyckim wymiarze matematyki i całej nauki.

And I went and put a little announcement up on our site,

Zamieściłam na naszej stronie drobne ogłoszenie,

asking for people to join us in this enterprise.

zapraszając ludzi, by się do nas przyłączyli.

To our surprise, one of the first people who called

Ku mojemu zaskoczeniu jako pierwsi zadzwonili ludzie

was the Andy Warhol Museum.

z Andy Warhol Museum.

And they said they were having an exhibition

Powiedzieli, że organizują wystawę

about artists' response to global warming,

o reakcji artystów na globalne ocieplenie

and they'd like our coral reef to be part of it.

i że chcieliby do jej części nasze koralowce.

I laughed and said, "Well we've only just started it,

Zaśmiałam się i powiedziałam "Dopiero co zaczęliśmy,

you can have a little bit of it."

ale trochę możemy wam dać".

So in 2007 we had an exhibition,

Więc w 2007 mieliśmy wystawę,

a small exhibition of this crochet reef.

małą wystawę tej szydełkowanej rafy.

And then some people in Chicago came along and they said,

Wtedy pewni ludzie z Chicago podeszli i powiedzieli

"In late 2007, the theme of the Chicago Humanities Festival is

"Pod koniec 2007 tematem Chicago Humanities Festival

global warming. And we've got this 3,000 square-foot gallery

jest globalne ocieplenie. Mamy 300 metrów kwadratowych powierzchni wystawowej

and we want you to fill it with your reef."

i chcemy, żebyście zapełnili ją swoją rafą".

And I, naively by this stage, said, "Oh, yes, sure."

Odpowiedziałam, wtedy jeszcze naiwna, "O, tak. Pewnie".

Now I say "naively" because actually

Mówię "naiwnie", gdyż gwoli prawdy

my profession is as a science writer.

z zawodu jestem dziennikarką naukową.

What I do is I write books about the cultural history of physics.

Piszę książki o historii fizyki w kulturze.

I've written books about the history of space,

Pisałam książki o historii badań kosmosu,

the history of physics and religion,

historii fizyki i religii,

and I write articles for people like the New York Times and the L.A. Times.

i pisuję artykuły dla New York Timesa czy Los Angeles Timesa.

So I had no idea what it meant to fill a 3,000 square-foot gallery.

Nie miałam pojęcia, co znaczy zapełnić 300 metrów kwadratowych powierzchni.

So I said yes to this proposition.

Więc przystałam na tę ofertę.

And I went home, and I told my sister Christine.

Wróciłam do domu i powiedziałam siostrze, Christine.

And she nearly had a fit

A ona nieomal zemdlała,

because Christine is a professor at one of

bo jest profesorem na jednej

L.A.'s major art colleges, CalArts,

z większych akademii sztuk pięknych w Los Angeles, CalArts,

and she knew exactly what it meant to fill a 3,000 square-foot gallery.

i świetnie wiedziała, co znaczyło zagospodarować 300 metrową galerię.

She thought I'd gone off my head.

Myślała, że upadłam na głowę.

But she went into crochet overdrive.

Ale zaczęła szydełkować na najwyższych obrotach.

And to cut a long story short, eight months later

I, by rzec krótko, osiem miesięcy później

we did fill the Chicago Cultural Center's

zapełniłyśmy 300 metrową galerię

3,000 square foot gallery.

w Chicagowskim Centrum Kultury.

By this stage the project had taken on

Na tym etapie projekt nabrał

a viral dimension of its own,

własnego, zaraźliwego charakteru,

which got completely beyond us.

który przestał zależeć od nas.

The people in Chicago decided

Ludzie z Chicago postanowili,

that as well as exhibiting our reefs, what they wanted to do

że oprócz wystawiania naszych raf chcą także,

was have the local people there make a reef.

by okoliczni mieszkańcy zrobili własną rafę.

So we went and taught the techniques. We did workshops and lectures.

Na wykładach i warsztatach uczyliśmy więc odpowiednich technik.

And the people in Chicago made a reef of their own.

I ludzie w Chicago stworzyli własną rafę,

And it was exhibited alongside ours.

która wystawiona była razem z naszą.

There were hundreds of people involved in that.

Setki ludzi się w to zaangażowało.

We got invited to do the whole thing

Zaproszono nas, by zrobić to wszystko

in New York, and in London,

w Nowym Yorku i w Londynie

and in Los Angeles.

czy Los Angeles.

In each of these cities, the local citizens,

W każdym z tych miast ich mieszkańcy --

hundreds and hundreds of them, have made a reef.

całe setki -- tworzyli rafy.

And more and more people get involved in this,

Włącza się w to coraz więcej ludzi,

most of whom we've never met.

większości których nigdy nie spotkaliśmy.

So the whole thing has sort of morphed

Całe przedsięwzięcie przeobraziło się

into this organic, ever-evolving creature,

w ten żywy, ciągle zmieniający się organizm,

that's actually gone way beyond Christine and I.

który wykroczył poza Christine i mnie samą.

Now some of you are sitting here thinking,

Niektórzy z was siedzą tu i myślą sobie

"What planet are these people on?

"Czy ci ludzie urwali się z choinki?

Why on earth are you crocheting a reef?

Po jakie licho szydełkujecie rafę koralową?

Woolenness and wetness aren't exactly

Pojęcia włóczkowatości i wilgotności

two concepts that go together.

nie do końca idą w parze.

Why not chisel a coral reef out of marble?

Nie lepiej rzeźbić koralowce w marmurze?

Cast it in bronze."

Odlewać z brązu".

But it turns out there is a very good reason

Jednakże istnieje ważny powód,

why we are crocheting it

by je szydełkować,

because many organisms in coral reefs

gdyż wiele organizmów w rafach koralowych

have a very particular kind of structure.

ma bardzo szczególną budowę.

The frilly crenulated forms that you see

Te falbankowe kształty

in corals, and kelps, and sponges and nudibranchs,

koralowców, krasnorostów, gąbek czy ślimaków nagoskrzelnych

is a form of geometry known as hyperbolic geometry.

mają geometrię zwaną hiperboliczną.

And the only way that mathematicians know

Jedynym sposobem znanym matematykom,

how to model this structure

by modelować tę strukturę,

is with crochet. It happens to be a fact.

jest szydełkowanie. Tak już jest.

It's almost impossible to model this structure any other way,

Stworzenie innego modelu jest niemal niemożliwe.

and it's almost impossible to do it on computers.

Stworzenie go na komputerze jest również niemożliwe.

So what is this hyperbolic geometry

Czym więc jest geometria hiperboliczna,

that corals and sea slugs embody?

którą ucieleśniają koralowce i ślimaki morskie?

The next few minutes is, we're all going to get raised up

W ciągu kolejnych kilku minut dojdziemy

to the level of a sea slug.

do poziomu ślimaka morskiego.

(Laughter)

(Śmiech)

This sort of geometry revolutionized mathematics

Ten rodzaj geometrii zrewolucjonizował matematykę,

when it was first discovered in the 19th century.

gdy został odkryty w XIX w.

But not until 1997 did mathematicians actually understand

Ale matematycy nie wiedzieli aż do 1997,

how they could model it.

jak mogą go modelować.

In 1997 a mathematician

W 1997 matematyczka z Uniwersytetu Cornella, Daina Taimina,

at Cornell, Daina Taimina,

W 1997 matematyczka z Uniwersytetu Cornella, Daina Taimina,

made the discovery that this structure

odkryła, że tę strukturę

could actually be done in knitting and crochet.

można stworzyć przez robótki na drutach i szydełkowanie.

The first one she did was knitting.

Najpierw spróbowała robótki na drutach --

But you get too many stitches on the needle. So she quickly realized

powstaje zbyt wiele ściegów. Szybko więc zrozumiała,

crochet was the better thing.

że szydełko sprawi się lepiej.

But what she was doing was actually making a model

Dążyła do skonstruowania modelu struktury matematycznej,

of a mathematical structure, that many mathematicians

o której wielu matematyków sądziło,

had thought it was actually impossible to model.

że modelować się nie da.

And indeed they thought that anything like this structure

W zasadzie myślano, że taka struktura

was impossible per se.

jest niemożliwa sama przez się.

Some of the best mathematicians spent hundreds of years

Najlepsi matematycy przez setki lat próbowali

trying to prove that this structure was impossible.

udowodnić, że ta struktura jest niewykonalna.

So what is this impossible hyperbolic structure?

Czym więc jest ta niewykonalna hiperboliczna struktura?

Before hyperbolic geometry, mathematicians knew

Przed geometrią hiperboliczną matematycy znali

about two kinds of space:

dwa rodzaje przestrzeni:

Euclidean space, and spherical space.

euklidesową i sferyczną.

And they have different properties.

Mają one różne własności.

Mathematicians like to characterize things by being formalist.

Matematycy lubią opisywać te własności przez formalizmy.

You all have a sense of what a flat space is, Euclidean space is.

Wszyscy czujemy, czym jest płaska, euklidesowa przestrzeń.

But mathematicians formalize this in a particular way.

Ale matematycy formalizują ją w szczególny sposób --

And what they do is, they do it through the concept

poprzez wprowadzenie pojęcia

of parallel lines.

prostych równoległych.

So here we have a line and a point outside the line.

Mamy więc prostą i punkt nienależący do niej.

And Euclid said, "How can I define parallel lines?

Euklides zapytał "Jak można zdefiniować proste równoległe?

I ask the question, how many lines can I draw through

Pytam więc, ile prostych mogę przeprowadzić

the point but never meet the original line?"

przez punkt, by nigdy nie przecięły danej prostej?"

And you all know the answer. Does someone want to shout it out?

Wszyscy znacie odpowiedź. Może ktoś ją wykrzyknie?

One. Great. Okay.

Jedną. Tak jest.

That's our definition of a parallel line.

To właśnie definicja prostej równoległej.

It's a definition really of Euclidean space.

Zasadniczo jest to definicja przestrzeni euklidesowej.

But there is another possibility that you all know of:

Ale jest też inna możliwość, o której wszyscy wiecie --

spherical space.

przestrzeń sferyczna.

Think of the surface of a sphere --

Wyobraźcie sobie powierzchnię kuli --

just like a beach ball, the surface of the Earth.

taką jak piłka plażowa, czy powierzchnia Ziemi.

I have a straight line on my spherical surface.

Mam linię prostą na mojej powierzchni sferycznej.

And I have a point outside the line. How many straight lines

Mam punkt poza tą linią. Ile prostych

can I draw through the point

mogę przeprowadzić przez ten punkt,

but never meet the original line?

by nigdy nie przecięły danej prostej?

What do we mean to talk about

Ale co my rozumiemy

a straight line on a curved surface?

przez prostą na zakrzywionej powierzchni?

Now mathematicians have answered that question.

Matematycy odpowiedzieli na to pytanie.

They've understood there is a generalized concept

Poznali uogólnione pojęcie prostej.

of straightness, it's called a geodesic.

Nazywa się ono geodezyjną.

And on the surface of a sphere,

Na powierzchni kuli

a straight line is the biggest possible circle you can draw.

prosta jest największym okręgiem, który da się narysować.

So it's like the equator or the lines of longitude.

Czyli jest jak równik lub południki.

So we ask the question again,

Pytamy więc o to samo,

"How many straight lines can I draw through the point,

"Ile prostych można poprowadzić przez ten punkt,

but never meet the original line?"

by nigdy nie przecięły danej prostej?"

Does someone want to guess?

Ktoś chce spróbować?

Zero. Very good.

Zero. Świetnie.

Now mathematicians thought that was the only alternative.

Matematycy sądzili, że istnieje tylko ta alternatywa.

It's a bit suspicious isn't it? There is two answers to the question so far,

To nieco podejrzane, prawda? Jak dotąd mamy dwie odpowiedzi na pytanie,

Zero and one.

Zero i jeden.

Two answers? There may possibly be a third alternative.

Dwie odpowiedzi? Może jest jeszcze trzecia możliwość.

To a mathematician if there are two answers,

Dla matematyka, jeśli są dwie odpowiedzi,

and the first two are zero and one,

i są nimi zero i jeden,

there is another number that immediately suggests itself

to nasuwa się jeszcze jedna liczba

as the third alternative.

jako trzecia możliwość.

Does anyone want to guess what it is?

Czy ktoś wie, jaka?

Infinity. You all got it right. Exactly.

Nieskończoność. Właśnie tak.

There is, there's a third alternative.

Istnieje trzecia możliwość.

This is what it looks like.

Wygląda właśnie tak.

There's a straight line, and there is an infinite number of lines

Jest jedna prosta i nieskończenie wiele prostych

that go through the point and never meet the original line.

przechodzących przez ten punkt i niestykających się z daną.

This is the drawing.

Tak wygląda rysunek.

This nearly drove mathematicians bonkers

To niemal doprowadziło matematyków do szaleństwa,

because, like you, they're sitting there feeling bamboozled.

ponieważ, jak wy, siedzieli przed tym obrazkiem skołowani.

Thinking, how can that be? You're cheating. The lines are curved.

Myśleli, jak to możliwe. To szachrajstwo. Te linie są krzywe.

But that's only because I'm projecting it onto a

Ale to tylko dlatego, że są zrzutowane

flat surface.

na powierzchnię płaską.

Mathematicians for several hundred years

Matematycy przez kilka setek lat

had to really struggle with this.

zmagali się z tym.

How could they see this?

Jak można to zobaczyć?

What did it mean to actually have a physical model

Co to znaczy, mieć materialny model,

that looked like this?

który by tak wyglądał?

It's a bit like this: imagine that we'd only ever encountered Euclidean space.

To trochę tak: wyobraźcie sobie, że napotkaliśmy dotąd tylko przestrzeń euklidesową.

Then our mathematicians come along

Wtedy przychodzi matematyk

and said, "There's this thing called a sphere,

i mówi: "Jest takie coś jak kula

and the lines come together at the north and south pole."

i proste na niej przecinają się tylko na północnym i południowym biegunie".

But you don't know what a sphere looks like.

Ale nie wiecie, jak kula wygląda.

And someone that comes along and says, "Look here's a ball."

I przychodzi ktoś, i mówi: "Patrz, mam piłkę".

And you go, "Ah! I can see it. I can feel it.

A ty na to "Aha! Widzę ją. Czuję.

I can touch it. I can play with it."

Mogę ją dotknąć. Mogę się nią pobawić".

And that's exactly what happened

Właśnie to stało się,

when Daina Taimina

gdy Daina Taimina

in 1997, showed that you could crochet models

w 1997 pokazała, że można szydełkować modele

in hyperbolic space.

przestrzeni hiperbolicznej.

Here is this diagram in crochetness.

Tu jest ten diagram w postaci robótki.

I've stitched Euclid's parallel postulate on to the surface.

Wszyłam w tę powierzchnię postulat równoległości Euklidesa.

And the lines look curved.

Te linie wyglądają na zakrzywione.

But look, I can prove to you that they're straight

Ale mogę udowodnić, że są prostymi,

because I can take any one of these lines,

gdyż mogę wybrać każdą z nich

and I can fold along it.

i zrobić wzdłuż niej zagięcie.

And it's a straight line.

Ona jest prostą.

So here, in wool,

Tutaj, w wełnie,

through a domestic feminine art,

dzięki kobiecej, domowej sztuce,

is the proof that the most famous postulate

jest dowód, że najsłynniejszy postulat

in mathematics is wrong.

matematyczny jest błędny.

(Applause)

(Brawa)

And you can stitch all sorts of mathematical

Można wszyć w te powierzchnie

theorems onto these surfaces.

mnóstwo twierdzeń matematycznych.

The discovery of hyperbolic space ushered in the field of mathematics

Odkrycie przestrzeni hiperbolicznej zapoczątkowało dział matematyki

that is called non-Euclidean geometry.

zwany geometrią nieeuklidesową.

And this is actually the field of mathematics

Właśnie ten dział matematyki

that underlies general relativity

leży u podstaw ogólnej teorii względności

and is actually ultimately going to show us

i ostatecznie pokaże nam

about the shape of the universe.

jaki kształt ma wszechświat.

So there is this direct line

Tu jest linia prosta

between feminine handicraft,

pomiędzy kobiecym rękodziełem,

Euclid and general relativity.

a Euklidesem i ogólną teorią względności.

Now, I said that mathematicians thought that this was impossible.

Mówiłam, że matematycy sądzili, że jest to niemożliwe.

Here's two creatures who've never heard of Euclid's parallel postulate --

Te dwa stworzenia nigdy nie słyszały o aksjomacie równoległości Euklidesa --

didn't know it was impossible to violate,

nie wiedziały, że nie da się go naruszyć

and they're simply getting on with it.

i po prostu jakoś z tym żyją.

They've been doing it for hundreds of millions of years.

Robiły to przez setki milionów lat.

I once asked the mathematicians why it was

Kiedyś zapytałam matematyków,

that mathematicians thought this structure was impossible

dlaczego sądzono, że ta struktura jest niewykonalna,

when sea slugs have been doing it since the Silurian age.

skoro ślimaki morskie robiły to już w Sylurze.

Their answer was interesting.

Ich odpowiedź była ciekawa.

They said, "Well I guess there aren't that many mathematicians

Powiedzieli, że "Pewnie nie ma zbyt wielu matematyków,

sitting around looking at sea slugs."

którzy się wpatrują w ślimaki morskie".

And that's true. But it also goes deeper than that.

To prawda. Ale jest też drugie dno.

It also says a whole lot of things

Mówi ono wiele o tym,

about what mathematicians thought mathematics was,

za co matematycy uważali matematykę.

what they thought it could and couldn't do,

O tym, co sądzili, że ona potrafi lub nie potrafi zdziałać.

what they thought it could and couldn't represent.

O tym, co uważali, że ona potrafi lub nie potrafi opisywać.

Even mathematicians, who in some sense

Nawet matematycy -- którzy w pewnym sensie

are the freest of all thinkers,

cieszą się największą wolnością myśli --

literally couldn't see

dosłownie nie spostrzegli

not only the sea slugs around them,

nie tylko ślimaków morskich,

but the lettuce on their plate --

ale sałaty na własnym talerzu.

because lettuces, and all those curly vegetables,

Sałata i te wszystkie pofałdowane warzywa

they also are embodiments of hyperbolic geometry.

są również ucieleśnieniem geometrii hiperbolicznej.

And so in some sense they literally,

W pewnym sensie oni dosłownie...

they had such a symbolic view of mathematics,

mieli taki symboliczny obraz matematyki,

they couldn't actually see what was going on

że nie dostrzegali, co się kryło

on the lettuce in front of them.

w sałacie przed ich oczyma.

It turns out that the natural world is full of hyperbolic wonders.

Okazuje się, że świat przyrody jest pełen hiperbolicznych niezwykłości.

And so, too, we've discovered

My też odkryliśmy,

that there is an infinite taxonomy

że istnieje nieskończona taksonomia

of crochet hyperbolic creatures.

szydełkowych stworzeń hiperbolicznych.

We started out, Chrissy and I and our contributors,

Zaczęliśmy z Chrissy i resztą uczestników

doing the simple mathematically perfect models.

od prostych, matematycznie idealnych modeli.

But we found that when we deviated from the specific

Ale zauważyliśmy, że jeśli nieco odejść

setness of the mathematical code

od sztywnego kodu matematycznego,

that underlies it -- the simple algorithm

którego podstawą jest prosty algorytm:

crochet three, increase one --

trzy oczka, jedno dodać,

when we deviated from that and made embellishments to the code,

jeśli odejść od niego i dodać do niego pewne upiększenia,

the models immediately started to look more natural.

to model natychmiast zaczynał wyglądać naturalniej.

And all of our contributors, who are an amazing

Wszyscy nasi współpracownicy, tworzący niezwykłą

collection of people around the world,

grupę ludzi z całego świata,

do their own embellishments.

robią swoje własne dodatki.

As it were, we have this ever-evolving,

Otrzymujemy jakby ciągłą ewolucję

crochet taxonomic tree of life.

taksonomii tego szydełkowanego drzewa życia.

Just as the morphology

Tak jak morfologia

and the complexity of life on earth is never ending,

i złożoność form życia na Ziemi jest nieskończona,

little embellishments and complexifications

tak drobne zawikłania i upiększenia

in the DNA code

kodu DNA

lead to new things like giraffes, or orchids --

prowadzą do nowych istot jak żyrafy czy storczyki.

so too, do little embellishments in the crochet code

Te drobne ozdoby kodu szydełkowego

lead to new and wondrous creatures

także prowadzą do nowych i cudownych stworzeń

in the evolutionary tree of crochet life.

w drzewie ewolucji szydełkowanego życia.

So this project really has

Ten projekt

taken on this inner organic life of its own.

zaczął żyć własnym życiem.

There is the totality of all the people who have come to it.

Dołączyli do niego ci wszyscy ludzie

And their individual visions,

ze swoimi osobistymi wizjami

and their engagement with this mathematical mode.

i zaangażowaniem w ten matematyczny twór.

We have these technologies. We use them.

Mamy te techniki. Wykorzystujemy je.

But why? What's at stake here? What does it matter?

Ale po co? Co tu jest stawką? Jakie to ma znaczenie?

For Chrissy and I, one of the things that's important here

Dla Chrissy i mnie jedną z ważnych rzeczy jest to,

is that these things suggest

że ten projekt wskazuje

the importance and value of embodied knowledge.

na wagę i wartość urzeczywistnionej wiedzy.

We live in a society

Żyjemy w społeczeństwie,

that completely tends to valorize

które przykłada wagę

symbolic forms of representation --

do przedstawiania symbolicznego --

algebraic representations,

do reprezentacji algebraicznych,

equations, codes.

równań, kodów.

We live in a society that's obsessed

Żyjemy w społeczeństwie, które ma bzika

with presenting information in this way,

na punkcie takiego przedstawiania informacji,

teaching information in this way.

takiego przekazywania wiedzy.

But through this sort of modality,

Ale przez taką modalność --

crochet, other plastic forms of play --

robótki, inne formy plastyczne --

people can be engaged with the most abstract,

ludzie mogą zajmować się najbardziej abstrakcyjnymi,

high-powered, theoretical ideas,

trudnymi i teoretycznymi pomysłami --

the kinds of ideas that normally you have to go

pomysłami, po które zwykle trzeba iść

to university departments to study in higher mathematics,

na uniwersytet, by studiować wyższą matematykę,

which is where I first learned about hyperbolic space.

gdzie i ja sama po raz pierwszy uczyłam się o przestrzeni hiperbolicznej.

But you can do it through playing with material objects.

Ale to da się zrobić przez zabawę przedmiotami materialnymi.

One of the ways that we've come to think about this

Jeden ze sposobów myślenia o tym, do którego doszliśmy,

is that what we're trying to do with the Institute for Figuring

próbujemy realizować poprzez Institute for Figuring,

and projects like this, we're trying to have

i projekty jak ten, staramy się tworzyć

kindergarten for grown-ups.

przedszkole dla dorosłych.

And kindergarten was actually a very formalized

Przedszkole było bardzo sformalizowanym

system of education,

systemem edukacji,

established by a man named Friedrich Froebel,

stworzonym przez Friedricha Froebela,

who was a crystallographer in the 19th century.

który był XIX-wiecznym krystalografem.

He believed that the crystal was the model

Wierzył, że kryształ był modelem

for all kinds of representation.

każdego rodzaju przedstawienia.

He developed a radical alternative system

Rozwinął radykalnie inny system

of engaging the smallest children

angażowania małych dzieci

with the most abstract ideas

w najbardziej abstrakcyjne pojęcia

through physical forms of play.

poprzez fizyczną zabawę.

And he is worthy of an entire talk on his own right.

Jego postać jest warta osobnego referatu.

The value of education

Wartość nauczania

is something that Froebel championed,

jest czymś, czego Froebel był orędownikiem

through plastic modes of play.

poprzez zabawę plastyczną.

We live in a society now

Żyjemy teraz w społeczeństwie,

where we have lots of think tanks,

które tworzy wiele think-tanków,

where great minds go to think about the world.

w których wielkie umysły rozmyślają o świecie.

They write these great symbolic treatises

Piszą te wspaniałe symboliczne traktaty

called books, and papers,

zwane książkami, artykułami

and op-ed articles.

i komentarzami prasowymi.

We want to propose, Chrissy and I,

Wraz z Chrissy chcemy zaproponować,

through The Institute for Figuring, another alternative way of doing things,

poprzez Institute For Figuring, pewną alternatywę --

which is the play tank.

"play tank".

And the play tank, like the think tank,

"Play tank", tak jak think-tank,

is a place where people can go

jest miejscem, w którym ludzie mogą

and engage with great ideas.

zajmować się wielkimi pomysłami.

But what we want to propose,

Ale to co my oferujemy,

is that the highest levels of abstraction,

to najwyższe poziomy abstrakcji,

things like mathematics, computing, logic, etc. --

rzeczy jak matematyka, informatyka, logika itd.,

all of this can be engaged with,

w nie wszystkie można się włączyć

not just through purely cerebral algebraic

nie tylko przez czysto intelektualne

symbolic methods,

algebraiczne, symboliczne metody,

but by literally, physically playing with ideas.

ale dosłownie przez materialną zabawę pojęciami.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)