Milton Glaser: How great design makes ideas new

Tłumaczenie: Michał Kwaterski Korekta: Marek Lisik

'Theme and variations' is one of those forms that

Tematy i wariacje należą do form,

require a certain kind of intellectual activity,

które wymagają pewnej sprawności intelektualnej.

because you are always comparing the variation

ponieważ zawsze porównujemy wariację

with the theme that you hold in your mind.

z tematem, który mamy w głowie.

You might say that the theme is nature

Można powiedzieć, że temat to natura,

and everything that follows is a variation on the subject.

a wszystkie pochodzące od niej pomysły to wariacje.

I was asked, I guess about six years ago,

Chyba sześć lat temu ktoś poprosił mnie

to do a series of paintings

o namalowanie serii obrazów,

that in some way would celebrate the birth of Piero della Francesca.

które w jakiś sposób uczczą rocznicę urodzin Piero della Francesca.

And it was very difficult for me to imagine

Problem sprawiło mi już wyobrażenie sobie

how to paint pictures that were based on Piero

jak nawiązać do malarstwa Piero,

until I realized that I could look at Piero as nature --

póki nie zrozumiałem, że mogę na niego spojrzeć jak na naturę.

that I would have the same attitude towards looking at Piero della Francesca

Mógłbym spojrzeć na Piero della Francesca w taki sam sposób,

as I would if I were looking out a window at a tree.

w jaki patrzę na drzewo za oknem.

And that was enormously liberating to me.

Ta myśl w ogromnym stopniu pomogła mi się przełamać

Perhaps it's not a very insightful observation,

i chociaż nie jest to szczególnie wnikliwa obserwacja,

but that really started me on a path to be able to do a kind of theme and variations

to właśnie ona naprowadziła mnie na ścieżkę, którą podążałem tworząc tematy i wariacje

based on a work by Piero,

bazujące na pracach Piero.

in this case that remarkable painting that's in the Uffizi, "The Duke of Montefeltro,"

W tym przypadku na obrazie z Galerii Uffizi, "Książe da Montefeltro,"

who faces his consort, Battista.

który wraz z portretem jego żony, Battisty, stanowi dyptych.

Once I realized that I could take some liberties with the subject,

Kiedy zrozumiałem, że w tym temacie mogę sobie na wiele pozwolić,

I did the following series of drawings.

stworzyłem następującą serię obrazów.

That's the real Piero della Francesca --

Oto oryginał obrazu Piero della Francesca.

one of the greatest portraits in human history.

Jest to jeden z najdoskonalszych portretów w historii ludzkości.

And these, I'll just show these without comment.

Następne obrazy pokażę bez komentarza.

It's just a series of variations on the head of the Duke of Montefeltro,

Należą do serii wariacji na temat głowy Księcia da Montefeltro,

who's a great, great figure in the Renaissance,

który był wybitną postacią Renesansu

and probably the basis for Machiavelli's "The Prince."

i prawdopodobnie kanwą dla "Księcia" Machiavelliego.

He apparently lost an eye in battle,

Stracił oko w bitwie,

which is why he is always shown in profile.

dlatego zawsze pokazywany jest z profilu.

And this is Battista.

A oto Battista.

And then I decided I could move them around a little bit --

Zdecydowałem, że przesunę ich odrobinę.

so that for the first time in history, they're facing the same direction.

I tak oto pierwszy raz w historii obydwoje patrzą w tym samym kierunku.

Whoops! Passed each other.

Ups! Minęli się.

And then a visitor from another painting by Piero,

A tutaj widać (nie)oczekiwanego gościa z innego obrazu Piera.

this is from "The Resurrection of Christ" --

Pochodzi ze "Zmartwychwstania Chrystusa" --

as though the cast had just gotten of the set to have a chat.

jak gdyby postać zeszła z tamtego obrazu i wpadła pogadać.

And now, four large panels:

A teraz pokażę 4 zbliżenia.

this is upper left;

Górne lewe.

upper right;

Górne prawe.

lower left;

Dolne lewe.

lower right.

Dolne prawe.

Incidentally, I've never understood the conflict between abstraction and naturalism.

Nawiasem mówiąc, nigdy nie zrozumiałem konfliktu między abstrakcją a naturalizmem,

Since all paintings are inherently abstract to begin with

gdyż wszystkie obrazy same w sobie są abstrakcyjne,

there doesn't seem to be an argument there.

nie ma tu w zasadzie żadnego sporu.

On another subject --

A teraz z innej beczki,

(Laughter) --

(Śmiech)

I was driving in the country one day with my wife,

Pewnego dnia podczas przejażdżki na wsi z moją żoną,

and I saw this sign,

zobaczyłem taki znak.

and I said, "That is a fabulous piece of design."

Powiedziałem: "Co za fantastyczny projekt."

And she said, "What are you talking about?"

A ona na to "Co ty wygadujesz?"

I said, "Well, it's so persuasive,

Odparłem, "Jest niesamowicie przekonujący",

because the purpose of that sign is to get you into the garage,

bo przecież jego celem jest namówić nas na skorzystanie z usług warsztatu,

and since most people are so suspicious of garages,

a że większość ludzi podchodzi do mechaników podejrzliwie,

and know that they're going to be ripped off,

ponieważ wiedzą, że zostaną oskubani z kasy,

they use the word 'reliable.'

projektant użył słowa "solidny".

But everybody says they're reliable.

Ale przecież wszyscy, tak o sobie mówią.

But, reliable Dutchman" --

Stąd, solidny Niderlandczyk --

(Laughter) --

(Śmiech)

"Fantastic!"

fantastyczne!

Because as soon as you hear the word Dutchman --

Ponieważ w momencie, kiedy słyszysz słowo "Niderlandczyk" --

which is an archaic word, nobody calls Dutch people "Dutchmen" anymore --

które jest archaizmem, bo nikt już nie nazywa Holendrów Niderlandczykami --

but as soon as you hear Dutchman,

ale kiedy słyszysz "Niderlandczyk",

you get this picture of the kid with his finger in the dike,

wyobrażasz sobie dziecko zatykające palcem dziurę w murze,

preventing the thing from falling and flooding Holland, and so on.

chroniąc mur przed zawaleniem się i zalaniem Holandii, itd.

And so the entire issue is detoxified by the use of "Dutchman."

Więc słowo Niderlandczyk jest odtrutką dla całej tej reklamy.

Now, if you think I'm exaggerating at all in this,

Ale jeżeli sądzicie, że wszystko wyolbrzymiam,

all you have to do is substitute something else, like "Indonesian."

to spróbujcie, zamienić to słowo na coś innego, np. Indonezyjczyk.

(Laughter)

(Śmiech)

Or even "French."

Albo nawet Francuz.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, "Swiss" works, but you know it's going to cost a lot of money.

Szwajcar mógłby zadziałać, ale wtedy wiadomo, że wizyta będzie kosztować.

(Laughter)

(Śmiech)

I'm going to take you quickly through the actual process of doing a poster.

Teraz chciałbym w skrócie pokazać wam proces powstawania plakatu.

I do a lot of work for the School of Visual Arts, where I teach,

Przygotowuję wiele projektów dla School of Visual Arts (SVA), gdzie również uczę,

and the director of this school -- a remarkable man named Silas Rhodes --

dyrektor tej szkoły -- niesamowity człowiek imieniem Silas Rhodes --

often gives you a piece of text and he says, "Do something with this."

często wręcza ci fragment tekstu i mówi, "Zrób z tym coś."

And so he did.

A więc zrobiłem.

And this was the text -- "In words as fashion the same rule will hold/

To był ten tekst -- "W słowach, jak w modzie, zasada rządzi, /

Alike fantastic if too new or old/

tak nowe jak i stare fantastycznie osądzi. / Nie bądź pierwszym, który nowe przymierza, /

Be not the first by whom the new are tried/

tak nowe jak i stare fantastycznie osądzi. / Nie bądź pierwszym, który nowe przymierza, /

Nor yet the last to lay the old aside."

Ani ostatnim, kto stare przywdziewa."

I could make nothing of that.

Nic z tego nie rozumiałem.

And I really struggled with this one.

Naprawdę walczyłem z tym fragmentem.

And the first thing I did, which was sort of in the absence of another idea,

Pierwszą rzeczą, którą zrobiłem, głównie z braku innych pomysłów,

was say I'll sort of write it out and make some words big,

było przepisanie tego, a następnie powiększenie niektórych słów,

and I'll have some kind of design on the back somehow,

aby w rezultacie otrzymać jakby zarys projektu.

and I was hoping -- as one often does -- to stumble into something.

Miałem nadzieję, że -- ja to często bywa -- przypadkiem na coś wpadnę.

So I took another crack at it --

Zrobiłem więc kolejne podejście,

you've got to keep it moving --

bo nie wolno się zatrzymywać.

and I Xeroxed some words on pieces of colored paper

Skserowałem kilka słów na kolorowym papierze

and I pasted them down on an ugly board.

i przykleiłem na ohydnie wyglądającą tablicę.

I thought that something would come out of it,

Pomyślałem, że może coś się z tego wykluje,

like "Words rule fantastic new old first last Pope"

na przykład "Słowa zasada fantastyczna nowy stary pierwszy ostatni papież"

because it's by Alexander Pope,

ponieważ napisał je Alexander Pope,

but I sort of made a mess out of it,

jednak zrobiłem jeszcze większy bałagan.

and then I thought I'd repeat it in some way so it was legible.

Zdecydowałem powtórzyć ten zabieg w bardziej czytelny sposób.

So, it was going nowhere.

Zmierzałem donikąd.

Sometimes, in the middle of a resistant problem,

Czasami, kiedy bezowocnie poszukuję rozwiązania,

I write down things that I know about it.

zapisuję to, co już wiem na dany temat.

But you can see the beginning of an idea there,

Dzięki temu powstaje jakby zalążek pomysłu,

because you can see the word "new" emerging from the "old."

widać tu, jak słowo "nowy" wyłania się ze słowa "stare".

That's what happens.

Zatem przeanalizujmy całość.

There's a relationship between the old and the new;

Pomiędzy słowami "nowe" i "stare" istnieje pewna relacja,

the new emerges from the context of the old.

"nowe" uwidacznia się w kontekście "starego".

And then I did some variations of it,

Bazując na tym, stworzyłem kilka wariacji.

but it still wasn't coalescing graphically at all.

Jednak wciąż nie było to graficzne oddanie fragmentu.

I had this other version which had something interesting about it

Oprócz tych miałem również inny projekt,

in terms of being able to put it together in your mind from clues.

ciekawy dlatego, że trzeba było poskładać go w głowie.

The W was clearly a W, the N was clearly an N,

"W" to "W", "N" to "N",

even though they were very fragmentary

mimo że widzimy tylko ich fragmenty

and there wasn't a lot of information in it.

i nie ma tu wiele informacji.

Then I got the words "new" and "old"

Miałem już przygotowane słowa "nowe i "stare",

and now I had regressed back to a point where there seemed to be no return.

ale ponownie wydawało się, że wracam do punktu bez wyjścia.

(Laughter)

(Śmiech)

I was really desperate at this point.

Aż w końcu rozpacz zmusiała mnie do ostateczności

And so, I do something I'm truthfully ashamed of,

i tak powstało coś, czego po dziś dzień się wstydzę,

which is that I took two drawings I had made for another purpose

to znaczy, wziąłem dwa szkice, które kiedyś przygotowałem w innym celu,

and I put them together.

i połączyłem je,

It says "dreams" at the top.

w nagłówku wpisując "sny".

And I was going to do a thing, I say, "Well, change the copy.

Następnie, miałem taki plan, "Dobrze, zmień tekst.

Let it say something about dreams, and come to SVA

Niech mówi coś o marzeniach sennych, idź do SVA

and you'll sort of fulfill your dreams."

i spełnij własne marzenia"

But, to my credit,

Jednak, na szczęście,

I was so embarrassed about doing that

byłem zakłopotany własnym występkiem do tego stopnia,

that I never submitted this sketch.

że nigdy nie opublikowałem tego rysunku.

And, finally, I arrived at the following solution.

A ostatecznie wpadłem na takie rozwiązanie.

Now, it doesn't look terribly interesting,

Nie wygląda oszałamiająco,

but it does have something

ale ma w sobie coś,

that distinguishes it from a lot of other posters.

co wyróżnia go spośród wielu innych plakatów.

For one thing, it transgresses the idea of what a poster's supposed to be,

Przede wszystkim przekracza oczekiwania wobec plakatu,

which is to be understood and seen immediately, and not explained.

że powinien być zrozumiały i wpadający w oko ad hoc, bez wyjaśnień.

I remember hearing all of you in the graphic arts --

Nam, grafikom, odrazu do głowy przychodzi powiedzenie --

"If you have to explain it, it ain't working."

"Jeżeli musisz wytłumaczyć sens, to dzieło nie przyniesie efektu"

And one day I woke up and I said, "Well, suppose that's not true?"

Obudziłem się kiedyś i pomyślałem: "A co jeśli to nieprawda?"

(Laughter)

(Śmiech)

So here's what it says in my explanation at the bottom left.

Przeczytam swoje wytłumaczenie - to w lewym dolnym rogu.

It says, "Thoughts: This poem is impossible.

"Refleksje: Ten wiersz jest niemożliwy.

Silas usually has a better touch with his choice of quotations.

Silas przeważnie lepiej dobiera cytaty.

This one generates no imagery at all."

Ten jednak nie inspiruje żadnych obrazów"

I am now exposing myself to my audience, right?

Obnażam się przed moją publicznością. Prawda?

Which is something you never want to do professionally.

Nie chcielibyście tego robić zawodowo.

"Maybe the words can make the image without anything else happening.

"Być może słowa tworzą obrazy bez ingerencji z zewnątrz.

What's the heart of this poem?

Co jest sercem tego wiersza?

Don't be trendy if you want to be serious.

Nie staraj się być modny, jeżeli chcesz być poważny.

Is doing the poster this way trendy in itself?

Czy stworzenie plakatu w ten sposób jest modne samo w sobie?

I guess one could reduce the idea further

Myślę, że można by tą ideę zawęzić jeszcze bardziej

by suggesting that the new emerges behind and through the old,

sugerując, że "nowe" pojawia się za, i przechodzi przez "stare",

like this."

jak tutaj."

And then I show you a little drawing --

I tu pokazuję ten newielki projekt --

you see, you remember that old thing I discarded?

pamiętacie jeden z tych projektów, które odrzuciłem?

Well, I found a way to use it.

Więc, znalazłem sposób, jak go użyć.

So, there's that little alternative over there,

Dokonałem w nim kilku zmian,

and I say, "Not bad," -- criticizing myself --

i stwierdziłem "Nieźle," -- dokonując samokrytyki --

"but more didactic than visual.

"ale jest bardziej dydaktyczny niż wizualny.

Maybe what wants to be said is that old and the new are locked in a dialectical embrace,

Być może ma przekazać, że "stare" i "nowe" łączą się w dialektycznym uścisku,

a kind of dance where each defines the other."

w tańcu, dzięki któremu definiują się nawzajem."

And then more self-questioning -- "Am I being simple-minded?

Następnie pojawiło się kilka osobistych pytań -- "Czy jestem prostolinijny?"

Is this the kind of simple that looks obvious, or the kind that looks profound?

Czy jest to rodzaj prostoty, która wydaję się oczywista, a może posiada głębię?

There's a significant difference.

Różnica jest zasadnicza.

This could be embarrassing.

Może to być niezręczne.

Actually, I realize fear of embarrassment drives me as much as any ambition.

Zauważyłem, że strach przez zakłopotaniem kieruje mną tak mocna jak ambicja.

Do you think this sort of thing could really attract a student to the school?"

Czy myślisz, że takie przemyślenia mogą przyciągnąć studentów do szkoły?"

(Laughter)

(Śmiech)

Well, I think there are two fresh things here -- two fresh things.

Uważam zatem, że mamy tutaj dwa świeże zagadnienia.

One is the sort of willingness to expose myself to a critical audience,

Pierwsze -- gotowość do wystawienia własnej osoby na krytykę publiczności,

and not to suggest that I am confident about what I'm doing.

nie sugerując, że jestem pewny siebie w tym, co robię.

And as you know, you have to have a front.

A jak wszyscy wiecie, każdy z nas musi mieć twarz.

I mean -- you've got to be confident;

Mam na myśli -- musicie być pewni siebie.

if you don't believe in your work, who else is going to believe in it?

Jeżeli nie wierzycie we własne dzieło, to kto inny ma w nie uwierzyć?

So that's one thing,

A więc to jest jeden aspekt,

to introduce the idea of doubt into graphics.

wprowadzenie motywu zwątpienia do grafiki.

That can be a big contribution.

Może to zalążek czegoś wielkiego.

The other thing is to actually give you two solutions for the price of one;

Następny aspekt to fakt, że otrzymujemy dwa rozwiązania w cenie jednego.

you get the big one

Ten duży,

and if you don't like that, how about the little one?

a jeżeli wam się nie podoba, co powiecie na ten malutki?

(Laughter)

(Śmiech)

And that too is a relatively new idea.

To również stosunkowo nowa idea.

And here's just a series of experiments

Przedstwię wam serię eksperymentów,

where I ask the question of -- does a poster have to be square?

w których przewija się pytanie, "Czy plakat musi być kwadratowy?".

Now, this is a little illusion.

Oto pewnego rodzaju iluzja.

That poster is not folded.

Ten plakat nie ma zagiętego rogu.

It's not folded, that's a photograph

Nie jest zgięty, to fotografia,

and it's cut on the diagonal.

a on jest przecięty po przekątnej.

Same cheap trick in the upper left-hand corner.

Podobny, tani efekt widzimy w górnym lewym rogu.

And here,

A tutaj...

a very peculiar poster because,

to bardzo specyficzny plakat,

simply because of using the isometric perspective in the computer,

dzięki wykorzystaniu rzutu izometrycznego w komputerze,

it won't sit still in the space.

nie jest sztywno osadzony w przestrzeni.

At times, it seems to be wider at the back than the front,

Wydaję się jakby był szerszy z tyłu, a węższy z przodu,

and then it shifts.

stąd ta zmiana.

And if you sit here long enough, it'll float off the page into the audience.

A jeżeli posiedzicie tutaj wystarczająco długo, uniesie się w waszą stronę.

But, we don't have time.

Niestety, nie mamy tyle czasu.

(Laughter)

(Śmiech)

And then an experiment --

A teraz kolejny eksperyment --

a little bit about the nature of perspective,

kilka faktów na temat istoty perspektywy,

where the outside shape is determined by the peculiarity of perspective,

gdzie kształt zewnętrzny jest zdeterminowany przez właściwości perspektywy,

but the shape of the bottle -- which is identical to the outside shape --

a kształt butelki -- który jest identyczny jak kształt zewnętrzny --

is seen frontally.

jest widziany frontalnie.

And another piece for the art directors' club

Następne dzieło powstało dla Art Directors Club

is "Anna Rees" casting long shadows.

i należy do Anny Rees, która zaprojektowała te długie cienie.

This is another poster from the School of Visual Arts.

Tym razem to nie jest plakat dla School of Visual Arts.

There were 10 artists invited to participate in it,

10 artystów zaproszono do wzięcia udziału w przedsięwzięciu

and it was one of those things where it was extremely competitive

i nie ukrywam, że poprzeczkę zawieszono wyjątkowo wysoko,

and I didn't want to be embarrassed,

a ja nie chciałem wyjść na durnia,

so I worked very hard on this.

więc ciężko nad tym pracowałem.

The idea was -- and it was a brilliant idea --

Pomysł -- nawiasem mówiąc genialny --

was to have 10 posters distributed throughout the city's subway system

to stworzyć 10 plakatów, które zostaną rozprowadzone w miejskim metrze,

so every time you got on the subway you'd be passing a different poster,

aby za każdym razem, kiedy wejdziemy do metra, zobaczyć inny plakat

all of which had a different idea of what art is.

w odmienny sposób interpretujący, to czym jest sztuka.

But I was absolutely stuck on the idea of "art is"

Niestety, znowu utknąłem na pomyśle czym "sztuka jest"

and trying to determine what art was.

i próbie ustalenia czym rzeczywiście była.

But then I gave up and I said, "Well, art is whatever."

I właśnie wtedy rzuciłem to i powiedziałem "Sztuka jest czymkolwiek".

And as soon as I said that,

Kiedy tylko wypowiedziałem te słowa,

I discovered that the word "hat" was hidden in the word "whatever,"

zauważyłem, że słowo "kapelusz" (ang. hat) jest ukryte w słowie "cokolwiek" (ang. wHATever)

and that led me to the inevitable conclusion.

i właśnie dzięki temu wyciągnąłem wnioski.

But then again, it's on my list of didactic posters.

Tak jak poprzednie i ten znalazł się na liście plakatów pouczających.

My intent is to have a literary accompaniment that explains the poster,

Moim celem jest posiadać pisemnego odniesienia, które wyjaśnia plakat,

in case you don't get it.

w razie gdybyście go nie zrozumieli.

(Laughter)

(Śmiech)

Now this says, "Note to the viewer:

A to, na przykład, mówi "Nota dla widza --

I thought I might use a visual cliche of our time -- Magritte's everyman --

Pomyślałem, że mógłbym użyć wizualnego sloganu naszych czasów, magrittowskiego everymana,

to express the idea that art is mystery, continuity and history.

aby wyrazić ideę, że sztuka jest tajemnicą, ciągłością i historią.

I'm also convinced that, in an age of computer manipulation,

Jestem również przekonany, że w czasach komputerowej manipulacji,

surrealism has become banal,

surrealizm stał się banałem,

a shadow of its former self.

cieniem tego, czym był wcześniej.

The phrase 'Art is whatever'

Fraza 'Sztuka jest czymkolwiek'

expresses the current inclusiveness that surrounds art-making --

wyraża trend, które otacza dzisiejszą twórczość --

a sort of 'it ain't what you do, it's the way that you do it' notion.

pogląd, że: 'Ważne jest nie co robisz, ale jak to robisz'.

The shadow of Magritte falls across the central part of the poster

Magrittowski cień pojawia się w centralnej części plakatu,

a poetic event that occurs as the shadow man isolates the word 'hat,'

a poetycki moment ma miejsce, kiedy cień odizolowuje słowo "HAT"

hidden in the word 'whatever.'

ukryte w słowie "wHATever"

The four hats shown in the poster suggests how art might be defined:

Kapelusz pokazany na plakacie sugeruje jak sztuka może być definiowana

as a thing itself, the worth of the thing, the shadow of the thing,

jako rzecz sama w sobie, wartość rzeczy, cień rzeczy,

and the shape of the thing.

lub jako kształt tej rzeczy.

Whatever."

Cokolwiek.

(Applause)

(Oklaski)

OK.

OK.

(Applause)

(Oklaski)

And the one that I did not submit,

A oto projekt, którego nie opublikowałem,

which I still like,

ale który wciąż lubię.

I wanted to use the same phrase.

Chciałem użyć tej samej frazy.

There were wonderful experiments by Bruno Munari

Są wspaniałe eksperymenty Bruna Munariego

on letterforms some years ago --

na temat typografii sprzed kilku lat --

sort of, see how far you could go and still be able to read them.

jak daleko można się posunąć, by napis był wciąż czytelny.

And that idea stuck in my head.

I tak pojawiła się ta idea.

But then I took the pieces that I had taken off and put them at the bottom.

Wziąłem resztki tych liter i rozrzuciłem je na dole plakatu

And, of course those are the remains, and they're so labeled.

A z racji, że były to pozostałości, tak też je nazwałem.

But what really happens is that you read it as:

Jednak najważniejsze jest odczytać całość --

"Art is whatever remains."

"Sztuka jest czymkolwiek, co pozostaje"

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)