Robert Wright: The evolution of compassion

Tłumaczenie: Maciej Molas Korekta: Agata Leśnicka

I'm going to talk about compassion and the golden rule

Będę mówił o współczuciu i złotej regule

from a secular perspective and even from a kind of scientific perspective.

z perspektywy świeckiej, a w zasadzie nawet z perspektywy naukowej.

I'm going to try to give you a little bit of a natural history

Spróbuję przybliżyć wam odrobinę historii naturalnej

of compassion and the golden rule.

współczucia i złotej reguły.

So, I'm going to be sometimes using kind of clinical language,

Tak więc, czasami zdarzy mi się użyć rodzaju języka klinicznego,

and so it's not going to sound as warm and fuzzy

i zapewne nie będzie to brzmiało tak ciepło i przyjemnie

as your average compassion talk.

jak codzienna rozmowa o współczuciu.

I want to warn you about that.

Od razu chcę was o tym uprzedzić.

So, I do want to say, at the outset, that I think compassion's great.

Chcę więc na początku powiedzieć, że, no wiecie, współczucie jest wspaniałe.

The golden rule is great. I'm a big supporter of both.

Złota reguła jest wspaniała. Jestem wielkim fanem ich obu.

And I think it's great that

I uważam to za wspaniałe, że światowe religie,

the leaders of the religions of the world

ich przywódcy

are affirming compassion and the golden rule as fundamental principles

zgadzają się co do tego, że współczucie i złota reguła są fundamentalnymi elementami

that are integral to their faiths.

budującymi ich religie.

At the same time, I think religions don't deserve all the credit.

Jednak, myślę, że współczucie nie jest jedynie zasługą religii.

I think nature gave them a helping hand here.

Uważam, że natura w pewien sposób podała im swoją pomocną dłoń.

I'm going to argue tonight that compassion and the golden rule

Zamierzam dzisiaj dowieść, że współczucie i złota reguła

are, in a certain sense, built into human nature.

są, w pewnym sensie, częścią ludzkiej natury.

But I'm also going to argue

No dobra. Ale czego także zamierzam dowieść

that once you understand the sense in which they are built into human nature,

to to, że w momencie kiedy zrozumie się sposób w jaki są one wbudowane w ludzką naturę

you realize that just affirming compassion,

zrozumie się również, że umacnianie współczucia

and affirming the golden rule, is really not enough.

i stosowanie złotej reguły to za mało.

There's a lot of work to be done after that.

Oprócz tego pozostaje jeszcze dużo do zrobienia. Ok.

OK so, a quick natural history, first of compassion.

Dobra, to teraz trochę historii naturalnej. Najpierw współczucie.

In the beginning, there was compassion,

Na początku było współczucie

and I mean not just when human beings first showed up,

i nie mam tu na myśli czasu kiedy pojawili się pierwsi ludzie,

but actually even before that.

ale, w zasadzie, nawet przed tym.

I think it's probably the case that, in the human evolutionary lineage,

Prawdopodobnie zdarzyło się to tak, że w ludzkim rodowodzie ewolucyjnym,

even before there were homo sapiens,

nawet jeszcze zanim pojawił się Homo sapiens,

feelings like compassion and love and sympathy

uczucia takie jak współczucie, miłość czy sympatia

had earned their way into the gene pool,

wypracowały swoją drogę do naszej puli genów

and biologists have a pretty clear idea of how this first happened.

i biolodzy całkiem dobrze rozumieją jak to się stało.

It happened through a principle known as kin selection.

A stało się to przez zasadę zwaną doborem krewniaczym.

And the basic idea of kin selection is that,

A główny sens doboru krewniaczego jest taki,

if an animal feels compassion for a close relative,

że jeżeli zwierzę odczuwa współczucie wobec bliskiego krewnego,

and this compassion leads the animal to help the relative,

i współczucie skłania to zwierzę do pomocy krewnemu,

then, in the end, the compassion actually winds up helping the genes

to ostatecznie, współczucie właściwie nakręca wspomaganie genów

underlying the compassion itself.

sprzyjających samemu współczuciu.

So, from a biologist's point of view, compassion is actually

Tak więc, z biologicznego punktu widzenia, współczucie jest niczym innym jak

a gene's way of helping itself. OK.

sposobem genu na wspieranie samego siebie. Ok.

I warned you this was not going to be very warm and fuzzy.

Ostrzegałem, że nie będzie ciepło i przyjemnie. Ok.

I'll get there -- I hope to get a little fuzzier.

Ale to się jeszcze zmieni. Mam nadzieje, że jeszcze będzie trochę przyjemniej.

This doesn't bother me so much,

Dla mnie nie jest to... nie jest to specjalnie wielkim problemem,

that the underlying Darwinian rationale of compassion

że podstawowe darwinowskie uzasadnienie współczucia

is kind of self-serving at the genetic level.

służy samo sobie na poziomie genetycznym.

Actually, I think the bad news about kin selection

Właściwie, wydaje mi się, że złą wiadomością na temat doboru krewniaczego

is just that it means that this kind of compassion

jest raczej to, że taki rodzaj współczucia

is naturally deployed only within the family.

jest stosowany naturalnie jedynie w obrębie rodziny.

That's the bad news. The good news is compassion is natural.

Oto zła wiadomość. Dobra mówi natomiast, że współczucie jest naturalne.

The bad news is that this kin selected compassion

Zła wiadomość to to, że współczucie płynące z doboru krewniaczego

is naturally confined to the family.

jest naturalnie zarezerwowane dla rodziny.

Now, there's more good news that came along later in evolution,

Jest jednak więcej dobrych wiadomości, które przyniosła ewolucja

a second kind of evolutionary logic.

- drugi rodzaj logiki ewolucyjnej.

Biologists call that "reciprocal altruism." OK.

Biolodzy nazywają to altruizmem odwzajemnionym. Ok.

And there, the basic idea is that

I jego główną zasadą jest to,

compassion leads you to do good things for people who then will return the favor.

że współczucie prowadzi do czynienia dobra wobec ludzi, którzy w przyszłości to odwzajemnią.

Again, I know this is not as inspiring a notion of compassion

No i znów, wiecie, zdaję sobie sprawę, że nie jest to tak inspirująca wizja współczucia

as you may have heard in the past,

o jakiej mogliście słyszeć w przeszłości,

but from a biologist's point of view, this reciprocal altruism kind of compassion

ale z biologicznego punktu widzenia, taka związana z altruizmem odwzajemnionym wizja współczucia

is ultimately self-serving too.

jest ostatecznie także służąca sama sobie.

It's not that people think that, when they feel the compassion.

To nie tak, że ludzie się nad tym zastanawiają kiedy odczuwają współczucie.

It's not consciously self-serving, but to a biologist, that's the logic.

Nie jest ono świadomie służące samo sobie, ale dla biologa, tak właśnie wygląda ten tok rozumowania.

And so, you wind up most easily extending compassion to friends and allies.

W takim wypadku, łatwo przychodzi nam rozszerzanie zakresu współczucia do przyjaciół i sprzymierzeńców.

I'm sure a lot of you, if a close friend has something really terrible happen to them,

Jestem pewien, że wielu z was, czuje się naprawdę okropnie,

you feel really bad.

kiedy coś złego przytrafia się waszym dobrym przyjaciołom.

But if you read in the newspaper

Ale gdy przeczytacie w gazecie,

that something really horrible happened to somebody you've never heard of,

że coś bardzo złego przytrafiło się komuś, o kim nigdy wcześniej nawet nie słyszeliście,

you can probably live with that.

to, hmm, nie robi to na was większego wrażenia. Ok.

That's just human nature.

Tak po prostu wygląda ludzka natura.

So, it's another good news/bad news story.

Tak więc, jest to kolejna historia z dobrymi i złymi wieściami.

It's good that compassion was extended beyond the family

To dobrze, że zakres współczucia został rozszerzony poza rodzinę

by this kind of evolutionary logic.

w tym rozumieniu logiki ewolucyjnej.

The bad news is this doesn't bring us universal compassion by itself.

Niestety, to nie prowadzi nas do uniwersalnego współczucia samego w sobie. Ok.

So, there's still work to be done.

Więc, nadal mamy kupę roboty.

Now, there's one other result of this dynamic called reciprocal altruism,

Następnie, jest tylko jeden rezultat tego mechanizmu zwany altruizmem odwzajemnionym,

which I think is kind of good news,

który uznałbym za dobrą nowinę.

which is that the way that this is played out in the human species,

Jest to to, że sposób w jaki funkcjonuje on u gatunku ludzkiego

it has given people an intuitive appreciation of the golden rule.

pozwala ludziom intuicyjnie doceniać złotą regułę.

I don't quite mean that the golden rule itself is written in our genes,

Nie mam tutaj na myśli, że złota reguła jest sama w sobie wpisana w nasze geny

but you can go to a hunter gatherer society

ale jeśli udacie się do społeczności zbieraczo-łowieckiej,

that has had no exposure to any of the great religious traditions,

która nie była wystawiona na żadną z wielkich tradycji religijnych

no exposure to ethical philosophy,

ani systemów etycznych,

and you'll find, if you spend time with these people,

to po spędzeniu jakiegoś czasu z tymi ludźmi,

that, basically, they believe that one good turn deserves another,

odkryjecie, że generalnie wierzą oni, że jeden dobry uczynek zasługuje na kolejny,

and that bad deeds should be punished.

i że złe uczynki powinny być karane.

And evolutionary psychologists think that these intuitions have a basis in the genes.

Psycholodzy ewolucyjni uważają, że taka intuicja ma swoją podstawę w genach,

So, they do understand that if you want to be treated well,

więc rozumieją, że jeśli ktoś chce być dobrze traktowany,

you treat other people well.

to powinien dobrze traktować innych,

And it's good to treat other people well.

i że dobre traktowanie innych jest pożądane.

That's close to being a kind of built-in intuition.

Jest to bliskie wbudowanej intuicji.

So, that's good news. Now, if you've been paying attention,

W takim razie, to dobra wiadomość. Następnie, jeśli uważaliście,

you're probably anticipating that there's bad news here;

to pewnie oczekujecie teraz złej wiadomości,

we still aren't to universal love,

czyli tego, że nadal nie docieramy do uniwersalnej miłości.

and it's true because, although an appreciation of the golden rule is natural,

I to jest prawda, bo chociaż docenianie złotej reguły jest naturalne,

it's also natural to carve out exceptions to the golden rule.

to naturalne jest także wykształcanie wyjątków od złotej reguły. Ok.

I mean, for example, none of us, probably, want to go to prison,

Chodzi mi o to, że, przykładowo, prawdopodobnie żaden z nas nie chce iść do więzienia,

but we all think that there are some people who should go to prison. Right?

ale wszyscy uważamy, że są pewni ludzie, którzy powinni się tam znaleźć. Mam rację?

So, we think we should treat them differently than we would want to be treated.

Tak więc, myślimy, że powinniśmy traktować ich inaczej niż sami chcielibyśmy być traktowani.

Now, we have a rationale for that.

No i mamy do tego powody.

We say they did these bad things that make it just that they should go to prison.

Twierdzimy, że ci ludzie są winni jakichś złych uczynków, które sprawiają, że powinni pójść do więzienia.

None of us really extends the golden rule in truly diffuse and universal fashion.

Żaden z nas, tak na prawdę, nie rozszerza złotej reguły do prawdziwie szerokiego, uniwersalnego wymiaru.

We have the capacity to carve out exceptions,

Mamy zdolność do kształtowania wyjątków,

put people in a special category.

do porządkowania ludzi według specjalnych kategorii.

And the problem is that -- although in the case of sending people to prison,

A problemem jest to, że chociaż w przypadku wysyłania ludzi do więzienia

you have this impartial judiciary

budzisz w sobie swego rodzaju bezstronnego sędziego,

determining who gets excluded from the golden rule --

który określa, kto powinien zostać wyłączony ze złotej reguły

that in everyday life, the way we all make these decisions

to na co dzień, sposób w który wszyscy dokonujemy decyzji

about who we're not going to extend the golden rule to,

o tym kogo powinniśmy wyłączyć ze złotej zasady

is we use a much rougher and readier formula.

używamy dużo ostrzejszej i prostszej reguły.

Basically it's just like, if you're my enemy, if you're my rival --

Generalnie to jest tak, że jeśli jesteś moim wrogiem czy rywalem

if you're not my friend, if you're not in my family --

a nie moim przyjacielem czy krewnym,

I'm much less inclined to apply the golden rule to you.

to jestem o wiele mniej skłonny zastosować wobec ciebie złotą regułę.

We all do that,

Wszyscy tak postępujemy,

and you see it all over the world.

i widać to na całym świecie.

You see it in the Middle East:

No wiecie, tak jest na Bliskim Wschodzie.

people who, from Gaza, are firing missiles at Israel.

Ci ludzie, którzy ze Strefy Gazy kierują rakiety na Izrael,

They wouldn't want to have missiles fired at them, but they say,

nie chcieliby, aby ktoś kierował rakiety w ich stronę. Mówią wtedy:

"Well, but the Israelis, or some of them have done things

"No tak, ale Izraelczycy, lub przynajmniej niektórzy z nich, robili rzeczy,

that put them in a special category."

które sprowadzają ich do osobnej kategorii."

The Israelis would not want to have an economic blockade imposed on them,

Izraelczycy z kolei, nie chcieliby, żeby ktoś nałożył na nich blokadę ekonomiczną,

but they impose one on Gaza, and they say,

ale sami nakładają ją na Strefę Gazy. Mówią wtedy:

"Well, the Palestinians, or some of them, have brought this on themselves."

"No tak, ale Palestyńczycy, lub przynajmniej niektórzy z nich sami się o to prosili."

So, it's these exclusions to the golden rule that amount to a lot of the world's trouble.

W ten sposób, stosowanie podobnych wyjątków do złotej reguły jest powodem dużej części problemów na świecie.

And it's natural to do that.

I jest to całkiem naturalne.

So, the fact that the golden rule is in some sense built in to us

Więc fakt, że złota reguła jest w pewnym sensie w nas wbudowana,

is not, by itself, going to bring us universal love.

nie oznacza, że zaprowadzi ona nas do uniwersalnej miłości.

It's not going to save the world.

Nie ocali świata.

Now, there's one piece of good news I have that may save the world. Okay.

Jest jednak jeszcze jedna dobra wiadomość, która może go ocalić. No dobra...

Are you on the edges of your seats here?

Nie możecie się doczekać?

Good, because before I tell you about that good news,

To dobrze, bo zanim wam o niej opowiem,

I'm going to have to take a little excursion through some academic terrain.

mam zamiar zabrać was na małą wycieczkę w pewien naukowy obszar.

So, I hope I've got your attention with this promise of good news

Mam nadzieję, że zyskałem waszą uwagę obiecując wam dobrą nowinę,

that may save the world.

która może ocalić świat.

It's this non-zero-sumness stuff you just heard a little bit about.

Chodzi o sumowanie niezerowe o którym już trochę słyszeliście

It's just a quick introduction to game theory.

-to tylko krótki wstęp do teorii gier.

This won't hurt. Okay.

Nie będzie bolało. Ok.

It's about zero-sum and non-zero-sum games.

Chodzi o gry o sumie zerowej i o sumie niezerowej

If you ask what kind of a situation

Jeśli zastanowimy się nad tym jaki rodzaj sytuacji

is conducive to people becoming friends and allies,

prowadzi ludzi do zostawania przyjaciółmi lub sprzymierzeńcami,

the technical answer is a non-zero-sum situation.

to techniczną odpowiedzią będzie sytuacja sumy niezerowej.

And if you ask what kind of situation

A jeśli zastanowimy się jaki rodzaj sytuacji

is conducive to people defining people as enemies,

prowadzi ludzi do określania innych jako wrogów,

it's a zero-sum situation.

to wtedy będzie to sytuacja sumy zerowej. No dobrze...

So, what do those terms mean?

więc co te terminy w ogóle znaczą?

Basically, a zero-sum game is the kind you're used to in sports,

Generalnie, gra sumy zerowej to ten rodzaj gry, do której przyzwyczajeni jesteśmy w sporcie,

where there's a winner and a loser.

gdzie jest zwycięzca i przegrany.

So, their fortunes add up to zero.

- tak więc ich wyniki niwelują się. Ok...

So, in tennis, every point is either good for you and bad for the other person,

W tenisie więc, każdy punkt jest albo korzystny dla ciebie a zły dla przeciwnika,

or good for them, bad for you.

albo dobry dla niego a zły dla ciebie.

Either way, your fortunes add up to zero. That's a zero-sum game.

W każdym razie, wasze wyniki niwelują się. To jest właśnie gra sumy zerowej.

Now, if you're playing doubles,

Natomiast, jeśli gracie w debla,

then the person on your side of the net

to relacją twojego partnera do ciebie

is in a non-zero-sum relationship with you,

jest suma niezerowa,

because every point is either good for both of you -- positive, win-win --

ponieważ każdy punkt jest albo dobry dla was obojga - pozytywny (zwycięstwo - zwycięstwo),

or bad for both of you, it's lose-lose.

lub zły dla was obojga (czyli przegrana - przegrana).

That's a non-zero-sum game.

To jest gra sumy niezerowej.

And in real life, there are lots of non-zero-sum games.

W codziennym życiu ma miejsce mnóstwo gier sumy niezerowej.

In the realm of economics, say, if you buy something:

W przypadku ekonomii, dajmy na to, jeśli coś kupujemy

that means you'd rather have the merchandise than the money,

oznacza to, że wolelibyśmy mieć dany towar zamiast kwoty pieniędzy którą płacimy.

but the merchant would rather have the money than the merchandise.

Sprzedawca natomiast, woli pieniądze zamiast towaru.

You both feel you've won.

Obaj czujecie się tu zwycięzcami.

In a war, two allies are playing a non-zero-sum game.

Na wojnie dwoje sprzymierzeńców uczestniczy w grze sumy niezerowej.

It's going to either be win-win or lose-lose for them.

Wtedy jest to albo wygrana-wygrana albo przegrana-przegrana.

So, there are lots of non-zero-sum games in real life.

Widzimy więc, że jest wiele gier sumy niezerowej w codziennym życiu.

And you could basically reformulate what I said earlier,

I pewnie można by przeformułować to co powiedziałem wcześniej,

about how compassion is deployed and the golden rule is deployed,

o tym, jak współczucie i złota reguła funkcjonują,

by just saying, well, compassion most naturally flows along non-zero-sum channels

mówiąc po prostu, że współczucie najbardziej naturalnie przepływa przez kanały sumy niezerowej,

where people perceive themselves as being in a potentially win-win situation

gdzie ludzie postrzegają siebie samych jako kandydatów na sytuację zwycięstwo-zwycięztwo

with some of their friends or allies.

razem ze swoimi przyjaciółmi lub sprzymierzeńcami.

The deployment of the golden rule

Zastosowanie złotej reguły

most naturally happens along these non-zero-sum channels.

najbardziej naturalnie przebiega przez te kanały sumy niezerowej

So, kind of webs of non-zero-sumness

- czyli przez swego rodzaju sieci sytuacji niezerowych

are where you would expect compassion and the golden rule

i tam, gdzie można się spodziewać magicznego funkcjonowania

to kind of work their magic.

złotej reguły i współczucia.

With zero-sum channels you would expect something else.

W przypadku kanałów sum zerowych można się spodziewać czegoś innego.

Okay. So, now you're ready for the good news that I said might save the world.

Dobra. No to teraz jesteście już gotowi na tą dobrą wieść, która może ocalić świat.

And now I can admit that it might not too,

A teraz mogę już przyznać, że może wcale tego nie dokonać,

now that I've held your attention for three minutes of technical stuff.

skoro już podtrzymałem waszą uwagę przez te trzy minuty technicznych bajerów.

But it may. And the good news is that history

Ale może. I tą dobrą nowiną jest to,

has naturally expanded these webs of non-zero-sumness,

że historia naturalnie poszerza te sieci sumowania niezerowego

these webs that can be these channels for compassion.

- tych sieci, które mogą być drogami do współczucia.

You can go back all the way to the stone age:

Nawet jeśli cofniemy się do epoki kamienia

technological evolution -- roads, the wheel, writing,

to myślę, że technologiczna ewolucja, drogi, koło, pismo,

a lot of transportation and communication technologies --

wszelkie technologie transportu i komunikacji

has just inexorably made it so that more people

niewątpliwie sprawiły, że więcej ludzi

can be in more non-zero-sum relationships

mogło znaleźć się w relacjach sum niezerowych

with more and more people at greater and greater distances.

będąc oddalonymi od siebie na coraz większe odległości.

That's the story of civilization.

To historia cywilizacji.

It's why social organization has grown from the hunter-gatherer village

To właśnie dlatego organizacja społeczna przerodziła się z wiosek łowiecko-zbieraczych

to the ancient state, the empire, and now here we are in a globalized world.

do pierwszych państw, imperiów, a ostatecznie do świata zglobalizowanego.

And the story of globalization is largely a story of non-zero-sumness.

A właśnie historia globalizacji jest w ogromnym stopniu kwestią sumowania niezerowego.

You've probably heard the term "interdependence"

W porządku. Pewnie obił wam się o uszy termin wzajemna zależność

applied to the modern world. Well, that's just another term for non-zero-sum.

który odnosi się do współczesnego świata. Cóż, to dokładnie to samo co suma niezerowa.

If your fortunes are interdependent with somebody,

Jeśli czyjś los jest współzależny od losu kogoś innego,

then you live in a non-zero-sum relationship with them.

to znaczy, że ta osoba żyje w relacji o sumie niezerowej z tą drugą.

And you see this all the time in the modern world.

I widać to na każdym kroku we współczesnym świecie.

You saw it with the recent economic crash,

Mieliśmy okazje zauważyć to podczas ostatniego kryzysu ekonomicznego,

where bad things happen in the economy --

kiedy źle się działo w gospodarce

bad for everybody, for much of the world.

-źle dla wszystkich, dla prawie całego świata.

Good things happen, and it's good for much of the world.

Jeśli dzieje się coś dobrego, jest to dobre dla prawie całego świata.

And, you know, I'm happy to say, I think there's really evidence

No i, szczęśliwie, myślę, że na prawdę istnieją dowody

that this non-zero-sum kind of connection

że takie powiązanie niezerowe

can expand the moral compass.

może pogłębiać zasięg moralności.

I mean, if you look at the American attitudes

No wiecie, jeśli przyjrzymy się nastawieniu Amerykanów

toward Japanese during World War II --

wobec Japończyków podczas Drugiej Wojny Światowej

look at the depictions of Japanese

jeśli spojrzymy na to jak Japończycy przedstawiani byli

in the American media as just about subhuman,

w amerykańskich mediach - jako niemalże podludzie

and look at the fact that we dropped atomic bombs,

i jeśli przypomnimy sobie fakt, że zrzucaliśmy bomby atomowe,

really without giving it much of a thought --

bez specjalnego zastanowienia,

and you compare that to the attitude now,

i jeśli porównamy to z obecnym nastawianiem,

I think part of that is due to a kind of economic interdependence.

to myślę, że w pewnym stopniu ta sytuacja jest wynikiem rodzaju gospodarczej współzależności.

Any form of interdependence, or non-zero-sum relationship

Jakakolwiek forma współzależności, relacji sumy niezerowej

forces you to acknowledge the humanity of people.

zmusza nas do wyrażenia uznania dla człowieczeństwa.

So, I think that's good.

Tak więc, myślę, że to jest dobre.

And the world is full of non-zero-sum dynamics.

A świat jest pełen mechanizmów sum niezerowych.

Environmental problems, in many ways, put us all in the same boat.

Problemy ekologiczne wrzucają nas wszystkich do jednego worka.

And there are non-zero-sum relationships that maybe people aren't aware of.

Istnieją relacje sum niezerowych, z obecności których ludzie pewnie nie zdają sobie sprawy.

For example, probably a lot of American Christians

No dobra, więc na przykład, prawdopodobnie wielu chrześcijan w Ameryce

don't think of themselves as being in a non-zero-sum relationship

nie zdaje sobie sprawy, że znajdują się w relacjach sum niezerowych

with Muslims halfway around the world,

razem z muzułmanami po drugiej stronie globu,

but they really are, because if these Muslims become happier and happier

ale na prawdę się w nich znajdują, ponieważ gdy ci muzułmanie stają się coraz szczęśliwsi

with their place in the world and feel that they have a place in it,

z powodu sensu swojego życia, i gdy czują, że mają ten sens,

that's good for Americans, because there will be fewer terrorists

to jest dobre dla Amerykanów ponieważ maleje liczba terrorystów

to threaten American security.

którzy mogliby zagrozić bezpieczeństwu Ameryki.

If they get less and less happy, that will be bad for Americans.

Gdy są coraz mniej szczęśliwi, to jest to złe dla Amerykanów. Ok.

So, there's plenty of non-zero-sumness.

Widzimy więc, że jest mnóstwo sytuacji o sumie niezerowej.

And so, the question is: If there's so much non-zero-sumness,

I w takim wypadku nasuwa się następujące pytanie: Jeśli jest tego tak wiele,

why has the world not yet been suffused in love, peace, and understanding?

to dlaczego świat wciąż nie jest przepełniony miłością, pokojem i zrozumieniem?

The answer's complicated. It's the occasion for a whole other talk.

Odpowiedź jest skomplikowana. Pewnie jest to temat na inną dyskujsję

Certainly, a couple of things are that,

ale co jest pewne to to,

first of all, there are a lot of zero-sum situations in the world.

że na świecie jest także wiele sytuacji o sumie zerowej.

And also, sometimes people don't recognize

No i znowu, wiecie, czasami ludzie nie zdają sobie sprawy

the non-zero-sum dynamics in the world.

z mechaniki sum niezerowych na świecie.

In both of these areas,

I mam wrażenie, że w obu tych przypadkach

I think politicians can play a role.

politycy mogą mieć na to swój wpływ.

This isn't only about religion.

Nie chodzi tylko o religię.

I think politicians can help foster non-zero-sum relationships,

Myślę, że politycy mogą wspomagać relacje sum niezerowych,

Economic engagement is generally better than blockades and so on,

no wiecie - zaangażowanie gospodarcze jest generalnie korzystniejsze niż blokady itp.

in this regard.

-tak myślę.

And politicians can be aware, and should be aware that,

A politycy mogą i powinni być świadomi tego, że

when people around the world are looking at them,

kiedy ludzie z całego świata patrzą na nich,

are looking at their nation

na ich naród,

and picking up their cues

i rozpoznają wskazówki dotyczące tego

for whether they are in a zero-sum or a non-zero-sum relationship with a nation --

czy pozostają oni w relacjach sumy zerowej czy niezerowej wobec narodu

like, say, America, or any other nation --

tak jak, powiedzmy, Ameryka, lub jakikolwiek inny naród,

human psychology is such that they use cues like:

to ludzki umysł będzie stawiał sobie pytania takie jak:

Do we feel we're being respected?

Czy czujemy się szanowani?

Because, you know, historically, if you're not being respected,

Bo wiecie... historia pokazuje, że jeśli nie jesteście szanowani

you're probably not going to wind up in a non-zero-sum,

to prawdopodobnie nie zaangażujecie się w sumę niezerową,

mutually profitable relationship with people.

która jest korzystną dla obu stron relacją międzyludzką.

So, we need to be aware of what kind of signals we're sending out.

Tak więc, musimy mieć świadomość sygnałów, które wysyłamy.

And some of this, again, is in the realm of political work.

I znów, część z tego pozostaje w obrębie działań politycznych.

If there's one thing I can encourage everyone to do,

Jeśli miałbym wszystkich zachęcić do czegoś,

politicians, religious leaders, and us,

-polityków, przywódców religijnych i nas samych,

it would be what I call "expanding the moral imagination" --

to było by to coś co nazywam poszerzaniem moralnej wyobraźni.

that is to say, your ability to put yourself in the shoes

Czyli innymi słowy, zdolności do stawiania się

of people in very different circumstances.

w sytuacji ludzi w różnych warunkach.

This is not the same as compassion,

To nie to samo co współczucie,

but it's conducive to compassion. It opens the channels for compassion.

ale do niego właśnie wiedzie. Otwiera kanały współczucia.

And I'm afraid we have another good news/bad news story,

Obawiam się, że mamy tutaj kolejną historie z dobrymi i złymi wieściami.

which is that the moral imagination is part of human nature.

Mówi ona, że wyobraźnia moralna jest częścią ludzkiej natury.

That's good, but again we tend to deploy it selectively.

To dobrze, ale i tak używamy jej raczej selektywnie.

Once we define somebody as an enemy,

W momencie gdy określimy kogoś jako wroga,

we have trouble putting ourselves in their shoes, just naturally.

ciężko nam jest postawić się w jego sytuacji. To naturalne.

So, if you want to take a particularly hard case for an American:

No więc, weźmy pod uwagę szczególnie trudny przypadek, na przykład dla Amerykanina.

somebody in Iran who is burning an American flag, and you see them on TV.

Dajmy na to, ktoś w Iranie kto pali amerykańską flagę i pokazywany jest w TV.

Well, the average American is going to resist

Cóż, przeciętny Amerykanin będzie się wzbraniał przed

the moral exercise of putting themselves in that person's head

moralnym ćwiczeniem postawienia siebie w sytuacji tego Irańczyka™

and is going to resist the idea that they have much in common with that person.

i będzie się wzbraniał przed myślą, że ma sporo wspólnego z tą osobą.

And if you tell them, "Well, they think America disrespects them

Okazuje się jednak, że ten Irańczyk uważa, ze Ameryka go nie szanuje

and even wants to dominate them, and they hate America.

a nawet, że chce zdominować jego kraj. Z tego powodu nienawidzi Ameryki.

Has there ever been somebody who disrespected you so much

Czy nigdy nikt was nie znieważył tak mocno,

that you kind of hated them briefly"?

że przez moment czuliście do niego nienawiść?

You know, they'll resist that comparison and that's natural, that's human.

Rozumiecie, oni będą się bronić przed takim porównanie i to jest całkiem naturalne i ludzkie,

And, similarly, the person in Iran:

I podobnie, gdy spróbujesz usprawiedliwiać w Iranie

when you try to humanize somebody in America who said that Islam is evil,

Amerykanina, który powiedział, że Islam jest złem

they'll have trouble with that.

to Irańczycy nie będą chcieli tego zrozumieć.

So, it's a very difficult thing to get people to expand the moral imagination

Tak więc, bardzo trudno jest zmusić ludzi do kierowania swoją moralną wyobraźnią

to a place it doesn't naturally go.

w kierunku, do którego nie zmierza ona naturalnie.

I think it's worth the trouble because,

Wydaje mi się, że jest to warte zachodu,

again, it just helps us to understand.

ponieważ pomaga nam to zrozumieć

If you want to reduce the number of people who are burning flags,

co można zrobić jeśli chcemy zmniejszyć ilość

it helps to understand what makes them do it.

ludzi, którzy palą flagi.

And I think it's good moral exercise.

Poza tym, jest to dobra gimnastyka moralności.

I would say here is where religious leaders come in,

I tutaj znów pojawiają się przywódcy duchowi,

because religious leaders are good at reframing issues for people,

ponieważ potrafią przekazywać treści w przystępny dla ludzi sposób,

at harnessing the emotional centers of the brain

i ujarzmiać ośrodki odpowiedzialne za emocje w ich mózgach

to get people to alter their awareness and reframe the way they think.

w celu zmiany ich świadomości oraz sposobu myślenia.

I mean, religious leaders are kind of in the inspiration business.

Chodzi mi o to, że przywódcy duchowi są jakby częścią procesu inspiracji.

It's their great calling right now,

Stoi przed nimi teraz wielkie zadanie,

to get people all around the world better at expanding their moral imaginations,

aby zachęcić ludzi na całym świecie do poszerzenia swojej wyobraźni moralnej

appreciating that in so many ways they're in the same boat.

i dostrzec, że w gruncie rzeczy wszyscy jadą na tym samym wózku.

I would just sum up the way things look, at least from this secular perspective,

Podsumowując jak się rzeczy mają, przynajmniej z perspektywy świeckiej,

as far as compassion and the golden rule go,

współczucie i złota reguła

by saying that it's good news that compassion and the golden rule

są wbudowane w ludzką naturę

are in some sense built into human nature.

w ludzką naturę.

It's unfortunate that they tend to be selectively deployed.

Niestety, są stosowane selektywnie.

And it's going to take real work to change that.

I będzie na prawdę ciężko to zmienić,

But, nobody ever said that doing God's work was going to be easy. Thanks.

ale nikt nie powiedział, że odwalanie roboty za Boga będzie łatwe. Dzięki.

(Applause)

(Brawa)