Anna Deavere Smith: Four American characters

Tłumaczenie: Anna Bojarska Korekta: Marek Kasiak

So my grandfather told me when I was a little girl,

Kiedy byłam małą dziewczynką, mój dziadek powiedział mi:

"If you say a word often enough, it becomes you."

"Jeśli wypowiadasz dane słowo wystarczająco często, to ono staje się tobą."

And having grown up in a segregated city, Baltimore, Maryland,

A ponieważ wychowałam się w Baltimore w stanie Maryland, mieście segregacji,

I sort of use that idea to go around America with a tape recorder --

korzystam z tej myśli, jeżdżąc po Ameryce z dyktafonem --

thank God for technology --

dzięki Bogu za technologię --

to interview people, thinking that if I walked in their words --

i rozmawiając z ludźmi z nadzieją, że jeśli wejdę w ich słowa --

which is also why I don't wear shoes when I perform --

i między innymi dlatego występuję bez butów --

if I walked in their words, that I could sort of absorb America.

że jeśli wejdę w ich słowa, będę mogła jakby wchłonąć Amerykę.

I was also inspired by Walt Whitman,

Zainspirował mnie również Walt Whitman,

who wanted to absorb America and have it absorb him.

który chciał wchłonąć Amerykę, a ona wchłonęła jego.

So these four characters are going to be from that work

Tak więc te cztery postacie są efektem mojej pracy,

that I've been doing for many years now,

którą wykonuję już od wielu lat,

and well over, I don't know, a couple of thousand people

a nawet i dłużej -- Będzie jakieś kilka tysięcy ludzi,

I've interviewed.

z którymi przeprowadziłam wywiady.

Anybody out here old enough to know Studs Terkel, that old radio man?

Jest tu ktoś, kto kojarzy Studsa Terkela, starszego dziennikarza radiowego?

So I thought he would be the perfect person

Pomyślałam, że on będzie idealną osobą,

to go to to ask about a defining moment in American history.

którą mogłabym zapytać o decydujący moment w historii Ameryki.

You know, he was "born in 1912, the year the Titanic sank,

Bo wiecie,"urodził się w 1912, w roku, w którym zatonął Titanic,

greatest ship every built. Hits the tip of an iceberg,

największy statek wszechczasów. Uderzył w górę lodową,

and bam, it went down. It went down and I came up. Wow, some century."

i bum, poszedł na dno. A ja się wynurzyłem. Wow, co to był za wiek."

(Laughter)

(Śmiech)

So this is his answer about a defining moment in American history.

Więc to jest jego wizja decydującego momentu w historii Ameryki.

"Defining moment in American history, I don't think there's one;

Mnie się nie wydaje mi się, żeby taki był;

you can't say Hiroshima, that's a big one --

no bo to nie Hiroshima, to był wielki moment --

I can't think of any one moment I would say is a defining moment.

Nie przychodzi mi do głowy ani jednen moment, który byłby decydujący.

The gradual slippage -- 'slippage' is the word

Stopniowy poślizg -- poślizg to słowo

used by the people in Watergate, moral slippage --

używane w czasach afery Watergate, moralny poślizg --

it's a gradual kind of thing, combination of things.

to kwestia stopniowa, zespół czynników.

You see, we also have the technology.

I mamy również tę całą technologię.

I say, less and less the human touch.

a coraz mniej człowieczeństwa.

"Oh, let me kind of tell you a funny little play bit.

Ach, przytoczę taką jedną zabawną scenkę.

The Atlanta airport is a modern airport,

Lotnisko w Atlancie jest nowoczesne

and they should leave the gate there.

i powinni zostawić tam tę bramę.

These trains that take you out to a concourse and on to a destination.

Te pociągi, które cię zabierają do hallu, z którego masz dalej lecieć do celu.

And these trains are smooth,

I te pociągi są płynne,

and they're quiet and they're efficient.

ciche i wydajne.

And there's a voice on the train, you know the voice was a human voice.

I w tym pociągu jest głos. Ludzki głos.

You see in the old days we had robots, robots imitated humans.

Kiedyś mieliśmy roboty. Roboty, które naśladowały ludzi.

Now we have humans imitating robots.

Dzisiaj to ludzie naśladują roboty.

So we got this voice on this train: Concourse One: Omaha, Lincoln.

Tak więc ten głos do nas mówi: Hall 1: Omaha, Lincoln.

Concourse Two: Dallas, Fort Worth. Same voice.

Hall 2: Dallas, Fort Worth. Identyczny głos.

Just as a train is about to go, a young couple rush in

Kiedy pociąg miał już odjeżdzać, nagle wpada para młodych ludzi

and they're just about to close the pneumatic doors.

i już mają za chwilę zamykać drzwi pneumatyczne,

And that voice, without losing a beat, says,

a ten głos, nie tracąc rytmu, mówi:

'Because of late entry, we're delayed 30 seconds.'

"Przez spóźnionych pasażerów pociąg ma 30 sekundowe opóźnienie".

Just then, everybody's looking at this couple with hateful eyes

I nagle wszyscy patrzą na tę parę oczyma pełnymi nienawiści,

and the couple's going like this, you know, shrinking.

a oni robią się tacy malutcy.

Well, I'd happened to have had a couple of drinks before boarding --

Tak się złożyło, że wcześnie wypiłem sobie kilka drinków --

I do that to steel my nerves -- and so

Robię tak, żeby się odstresować -- tak więc

I imitate a train call, holding my hand on my --

zaczynam naśladować pociągowy komunikat, trzymając rękę na --

'George Orwell, your time has come,' you see.

"George Orwell, twój czas nadszedł," rozumiesz.

Well, some of you are laughing. Everybody laughs

I widzicie, niektórzy z was się śmieją. Wszyscy się śmieją,

when I say that, but not on this train. Silence.

kiedy to mówię, ale nie w tym pociągu. Cisza.

And so suddenly they're looking at me.

I nagle wszystkie oczy patrzą na mnie.

So here I am with the couple, the three of us

Tak więc teraz już jestem razem z tą parą,

shrinking at the foot of Calvary about to be up, you know.

jesteśmy tacy mali u stóp unoszącej się Kalwarii.

"Just then I see a baby, a little baby in the lap of a mother.

I wtedy zauważam malutkie dziecko wtulone w matkę.

I know it's Hispanic because she's speaking Spanish to her companion.

Wiem, że to latynoskie dziecko, bo matka mówi do kogoś po hiszpańsku.

So I'm going to talk to the baby. So I say to the baby,

Chcę pogadać z nim pogadać. Więc mówię,

holding my hand over my mouth because my breath must be 100 proof,

trzymając rękę na buzi, bo mój oddech musi być stuprocentowo pewny.

I say to the baby, 'Sir or Madam,

I mówię : "Szanowny Panie lub Szanowna Pani,

what is your considered opinion of the human species?'

co Pan/Pani sądzi o gatunku ludzkim?"

And the baby looks, you know, the way babies look at you clearly,

I to dziecko patrzy na mnie tym przenikliwym dziecięcym wzrokiem,

starts laughing,

zaczyna się śmiać,

starts busting out with this crazy little laugh.

wybucha szalonym, malutkim śmiechem.

I say, 'Thank God for a human reaction, we haven't lost yet.'

A ja na to: "Dzięki Bogu za ludzką reakcję, jeszcze tego nie zatraciliśmy".

"But you see, the human touch, you see, it's disappearing.

No ale to człowieczeństwo zanika.

You know, you see, you've got to question the official truth.

Chodzi o to, żeby podważać oficjalne prawdy.

You know the thing that was so great about Mark Twain --

Dlatego właśnie Mark Twain był taki wspaniały --

you know we honor Mark Twain, but we don't read him.

my szanujemy Marka Twain’a, ale go nie czytamy.

We read 'Huck Finn,' of course, we read 'Huck Finn' of course.

Oczywiście czytamy Hucka Finna, pewnie, że czytamy.

I mean, Huck, of course, was tremendous.

Chodzi o to, że Huck oczywiście był olbrzymi.

Remember that great scene on the raft, remember what Huck did?

Pamiętacie tę świetną scenę na tratwie? Pamiętasz, co zrobił Huck?

You see, here's Huck; he's an illiterate kid; he's had no schooling,

Jest Huck, który nie chodził do szkoły, jest analfabetą,

but there's something in him.

a jednak coś w sobie ma.

And the official truth, the truth was, the law was,

I jest ta prawda oficjalna oraz prawo, które mówią,

that a black man was a property, was a thing, you see.

że czarny człowiek jest własnością, jest jak rzecz.

And Huck gets on the raft with a property named Jim, a slave, see.

I Huck wchodzi na tratwę z własnością o imieniu Jim, niewolnikiem.

And he hears that Jim is going to go and take his wife and kids

I słyszy, że Jim chce iść po swoją żonę i dzieci

and steal them from the woman who owns them,

i wykraść ich z rąk ich właścicielki.

and Huck says, 'Ooh, oh my God, ooh, ooh --

I Huck na to: „O Boże, o nie, o Boże --

that woman, that woman never did anybody any harm.

ta kobieta nikomu nigdy krzywdy nie zrobiła.

Ooh, he's going to steal; he's going to steal;

Och, on chce kraść, on chce kraść,

he's going to do a terrible thing.'

on chce zrobić straszną rzecz."

Just then, two slavers caught up, guys chasing slaves, looking for Jim.

I wtedy dopada go dwoch handlarzy niewolnikow, szukają Jima.

'Anybody up on that raft with you?' Huck says, 'Yeah.'

„Ktoś tu z tobą jest na tej tratwie?” Huck : "No tak."

'Is he black or white?' 'White.' And they go off.

„Czarny czy biały?” „Biały”. Odchodzą.

And Huck said, 'Oh my God, oh my God, I lied, I lied, ooh,

I Huck na to: „Och, mój Boże, mój Boże, ja skłamałem, ja skłamałem,

I did a terrible thing, did a terrible thing -- why do I feel so good?'

zrobiłem straszną -- dlaczego jest mi z tym tak dobrze?”

"But it's the goodness of Huck, that stuff that Huck's been made of,

To jest to całe dobro Hucka, to jest jego natura,

you see, all been buried; it's all been buried.

to wszystko przysypał piach.

So the human touch, you see, it's disappearing.

Więc właśnie to człowieczeństwo, ono zanika.

So you ask about a defining moment --

Pytasz o decydujący moment.

ain't no defining moment in American history for me.

Myślę, że nie było takiego momentu w historii Ameryki.

It's an accretion of moments that add up to where we are now,

Momenty narastały i zsumowały się tu, gdzie teraz jesteśmy,

where trivia becomes news.

gdzie błahostki urastają do rangi informacji.

And more and more, less and less awareness of the pain of the other.

Coraz mniej jest świadomości cierpienia, drugiego człowieka.

Huh. You know, I don't know if you could use this or not,

Ach. Nie wiem, czy ci się to przyda, czy nie,

but I was quoting Wright Morris, a writer from Nebraska, who says,

ale cytowałem Wright’a Morrisa, pisarza z Nebraski, który mówi,

'We're more and more into communications

że coraz bardziej zajmujemy się środkami komunikacji,

and less and less into communication.'

a coraz mniej komunikacją.

Okay, kids, I got to scram, got to go see my cardiologist."

Dobra, ludzie, ja spadam, muszę iść do kardiologia.

And that's Studs Terkel.

I to jest Studs Terkel.

(Applause)

(Brawa)

So, talk about risk taking. I'm going to do somebody that nobody likes.

Pomówmy o ryzyku. Zamierzam teraz zagrać osobę, której nikt nie lubi.

You know, most actors want to do characters that are likeable --

A większość aktorów woli grać osoby lubiane --

well, not always, but the notion, especially at a conference like this,

no może nie zawsze, ale taki jest cel, szczególnie na takich konferencjach,

I like to inspire people.

chcę inspirować ludzi.

But since this was called "risk taking,"

Jednak skoro ma być mowa o ryzyku,

I'm doing somebody who I never do, because she's so unlikeable

zagram osobę, której nigdy nie gram, bo jest tak niesympatyczna,

that one person actually came backstage

że aż kiedyś ktoś za kulisami powiedział,

and told me to take her out of the show she was in.

żebym wyrzuciła jej postać z show.

And I'm doing her because I think we think of risk,

I zagram ją, bo myślę, że na takich konferencjach

at a conference like this, as a good thing.

ryzyko to coś pozytywnego.

But there are certain other connotations to the word "risk,"

Jednak istnieją pewne inne konotacje słowa "ryzyko".

and the same thing about the word "nature." What is nature?

To samo ze słowem "natura". Co to jest natura?

Maxine Greene, who's a wonderful philosopher

Maxine Greene, która jest wspaniałą filozofką,

who's as old as Studs, and was the head of a philosophy --

ma tyle lat co Studs i przewodniczyła

great, big philosophy kind of an organization --

wspaniałej, dużej organizacji zajmującej się filozofią.

I went to her and asked her what are the two things

Poszłam do niej i zapytałam o dwie rzeczy,

that she doesn't know, that she still wants to know.

których wciąż nie umie bądź nie wie i chciałaby to nadrobić.

And she said, "Well, personally, I still feel like I have to curtsey

Odparła: „Osobiście, ciągle mam poczucie, że muszę dygnąć,

when I see the president of my university.

kiedy tylko widzę rektora mojego uniwersytetu.

And I still feel as though I've got to get coffee

I ciągle mam wrażenie, że muszę przynieść kawę

for my male colleagues, even though I've outlived most of them."

moim kolegom z pracy, mimo że przeżyłam większość z nich"

And she said, "And then intellectually,

A potem powiedziała: "A jeśli chodzi o sprawy intelektualne,

I don't know enough about the negative imagination.

to nie wiem wystarczająco wiele o negatywnej imaginacji.

And September 11th certainly taught us

A 11 września z pewnością pokazał nam,

that that's a whole area we don't investigate."

że jest to dziedzina, której nie badamy."

So this piece is about a negative imagination.

Więc ten fragment będzie o negatywnej imaginacji.

It raises questions about what nature is, what Mother Nature is,

Stawia pytania, czym jest natura, czym jest Matka Natura

and about what a risk can be.

i czym może być ryzyko.

And I got this in the Maryland Correctional Institute for Women.

Nagrałam to w Zakładzie Karnym dla Kobiet w Maryland.

Everything I do is word for word off a tape.

Będę mówić słowo w słowo, to samo, co jest w nagraniu.

And I title things because I think people speak in organic poems,

I wymyślam tytuły, bo wierzę, że zwykła mowa jest jak poezja.

and this is called "A Mirror to Her Mouth."

Tę wypowiedź zatytułowałam „Lusterko do jej ust”.

And this is an inmate named Paulette Jenkins.

Będą to słowa więźniarki Paulette Jenkins.

"I began to learn how to cover it up,

Zaczęłam się uczyć, jak to tuszować,

because I didn't want nobody to know that this was happening in my home.

bo nie chciałam, żeby ktoś wiedział, że to działo się w moim domu.

I want everybody to think we were a normal family.

Chciałam, żeby wszyscy myśleli, że jesteśmy normalną rodziną.

I mean we had all the materialistic things,

To znaczy w sensie materialnym mieliśmy wszystko,

but that didn't make my children pain any less;

ale to ani trochę nie umniejszało cierpienia moich dzieci;

that didn't make their fears subside.

to nie uciszyło ich lęków.

I ran out of excuses about how we got black eyes

Już nie wiedziałam, jak mam się tłumaczyć z naszych podbitych oczu,

and busted lips and bruises. I didn't had no more excuses.

z rozciętych warg i siniaków. Skończyły mi się wymówki.

And he beat me too. But that didn't change the fact

Mnie też bił. Ale to nie zmieniało faktu,

that it was a nightmare for my family; it was a nightmare.

że dla mojej rodziny to był prawdziwy koszmar.

And I failed them dramatically,

A ja ich potwornie zawiodłam,

because I allowed it to go on and on and on.

bo pozwoliłam, żeby to trwało w nieskończoność.

"But the night that Myesha got killed --

Ale ta noc, kiedy Myesha została zamordowana --

and the intensity just grew and grew and grew,

a to napięcie tylko rosło i rosło i rosło,

until one night we came home from getting drugs,

aż w końcu jednej nocy wróciliśmy po braniu narkotyków

and he got angry with Myesha, and he started beating her,

i on się zezłościł na Myeshę, zaczął ją bić

and he put her in a bathtub. Oh, he would use a belt.

i włożył ją do wanny. Używał paska.

He had a belt because he had this warped perverted thing

Wziął pasek, bo miał chorą, zboczoną wizję,

that Myesha was having sex with her little brother

że Myesha uprawiała seks ze swoim braciszkiem

and they was fondling each other -- that would be his reason.

i że się pieścili – to miało być jego uzasadnienie.

I'm just talking about the particular night that she died.

Mówię tylko o tej nocy, kiedy umarła.

And so he put her in the bathtub,

Tak więc włożył ją do wanny,

and I was in the bedroom with the baby.

a ja byłam w sypialni z dzieckiem.

"And four months before this happened, four months before Myesha died,

Bo cztery miesiące przed śmiercią Myeshy,

I thought I could really fix this man. So I had a baby by him -- insane --

pomyślałam, że mogę go zmienić. Więc urodziłam dziecko -- szalony pomysl --

thinking that if I gave him his own kid, he would leave mine alone.

mając nadzieję, że jeśli będzie miał własne, to moje zostawi w spokoju.

And it didn't work, didn't work.

I to się nie udało, nie udało się.

And I ended up with three children, Houston, Myesha and Dominic,

Skończyłam z trojgiem dzieci - Houstonem, Myeshą i Dominikiem,

who was four months old when I came to jail.

który miał cztery miesiące, kiedy poszłam do więzienia.

"And I was in the bedroom. Like I said, he had her in the bathroom

Więc ja byłam w sypialni, a on trzymał ją w łazience

and he -- he -- every time he hit her, she would fall.

i on -- on -- za każdym razem, kiedy ją uderzał, upadała.

And she would hit her head on the tub. It happened continuously, repeatedly.

I uderzała głową o wannę. To się dzialo nieustannie, raz po raz.

I could hear it, but I dared not to move. I didn't move.

Ja to słyszałam, ale nie miałam odwagi się ruszyć.

I didn't even go and see what was happening.

Nie poszłam nawet zobaczyć, co się dzieje.

I just sat there and listened.

Po prostu tam siedziałam i słuchałam.

And then he put her in the hallway.

I potem wziął ją na korytarz.

He told her, just set there. And so she set there for about four or five hours.

Kazał jej tam siedzieć. Więc ona siedziała przez około 4, 5 godzin.

And then he told her, get up.

I potem powiedział, że ma wstać.

And when she got up, she says she couldn't see.

Wstała i mówi, że nic nie widzi.

Her face was bruised. She had a black eye.

Jej twarz była posiniaczona, oko podbite,

All around her head was just swollen;

głowa cała spuchnięta;

her head was about two sizes of its own size.

dwa razy większa, niż normalnie.

I told him, 'Let her go to sleep.' He let her go to sleep.

Powiedziałam, żeby pozwolił jej iść spać. Pozwolił.

"The next morning she was dead.

Następnego ranka już nie żyła.

He went in to check on her for school, and he got very excited.

Poszedł obudzić ją do szkoły, cały podekscytowany.

He says, 'She won't breathe.'

I mówi, że ona nie oddycha.

I knew immediately that she was dead.

Od razu wiedziałam, że nie żyje.

I didn't even want to accept the fact that she was dead, so I went in

Nie chciałam przyjąć tego do wiadomości, więc weszłam

and I put a mirror to her mouth --

i przyłożyłam lusterko do jej ust --

there was no thing, nothing, coming out of her mouth.

i nic, zupełnie nic się z tych ust nie wydobywało.

He said, he said, he said,

On wtedy do mnie mówi,

'We can't, we can't let nobody find out about this.'

że nie możemy pozwolić, żeby ktoś się o tym dowiedział,

He say, 'You've got to help me.' I agree. I agree.

że muszę mu pomóc. Zgadzam się.

"I mean, I've been keeping a secret for years and years and years,

ja milczałam przez dłuuugie lata,

so it just seemed like second hand to me, just to keep on keeping it a secret.

więc to nie było nic nowego, miałam po prostu dalej milczeć.

So we went to the mall and we told a police that we had, like, lost her,

Powiedzieliśmy policji, że się zgubiła. Poszliśmy do centrum handlowego i

that she was missing.

Powiedzieliśmy policji, że się zgubiła. Idziemy do centrum handlowego i

We told a security guard that she was missing,

mówimy ochroniarzowi, że zginęła.

though she wasn't missing.

mimo że nie zaginęła.

And we told the security guard what we had put on her

Powiedzieliśmy, w co była ubrana

and we went home and we dressed her in exactly the same thing

i w domu ubraliśmy ją dokładnie tak samo,

that we had told the security guard that we had put on her.

jak opisaliśmy ochroniarzowi.

"And then we got the baby and my other child,

I potem wzięliśmy dzieci, moje też,

and we drove out to, like, I-95.

i wyjechaliśmy na autostradę, chyba I-95.

I was so petrified and so numb,

Byłam sparaliżowana, zupełnie drętwa,

all I could look was in the rear-view mirror.

wpatrzona jedynie we wsteczne lusterko.

And he just laid her right on the shoulder of the highway.

I on ją położył na poboczu drogi. Tak po prostu.

My own child, I let that happen to."

Moje dziecko. Ja na to pozwoliłam.

So that's an investigation of the negative imagination.

I to jest właśnie badanie negatywnej imaginacji.

(Applause)

(Brawa)

When I started this project

Kiedy zaczęłam ten projekt

called "On the Road: A Search For an American Character"

zatytułowany "W drodze: poszukiwanie amerykańskiej postaci."

with my tape recorder, I thought that I was going to go around America

myślałam, że będę jeździć po Ameryce z dyktafonem, odkrywając ją

and find it in all its aspects -- bull riders, cowboys, pig farmers,

w we wszystkich aspektach -- ujeżdżacze byków, kowboje, hodowcy świń,

drum majorettes -- but I sort of got tripped on race relations,

kobiety grające na bębnach -- ale wciągnęły mnie stosunki rasowe,

because my first big show was a show about a race riot.

bo moje pierwsze wielkie show było o zamieszkach rasowych.

And so I went to both -- two race riots,

Tak więc dwa razy poszłam na takie zamieszki,

one of which was the Los Angeles riot. And this next piece is from that.

a jedne z nich były Los Angeles. I ten materiał zebrałam właśnie tam.

Because this is what I would say

Mogę powiedzieć, że ten właśnie fragment

I've learned the most about race relations, from this piece.

nauczył mnie najwięcej o stosunkach rasowych.

It's a kind of an aria, I would say, and in many tapes that I have.

Dla mnie to coś jak aria, mam to na wielu nagraniach.

Everybody knows that the Los Angeles riots happened

Wszyscy wiedzą, że do zamieszek w Los Angeles doszło,

because four cops beat up a black man named Rodney King.

bo czterech gliniarzy pobiło czarnego mężczyznę, Rodney'a Kinga.

It was captured on videotape -- technology --

Zostało to uchwycone na taśmie video -- technologia --

and it was played all over the world.

i cały świat to zobaczył.

Everybody thought the four cops would go to jail.

Wszyscy myśleli, że gliniarze pójdą do więzienia.

They did not, so there were riots.

Ale nie poszli. Więc doszło do zamieszek.

And what a lot of people forget, is there was a second trial,

Wielu ludzi zapomina, że odbył się drugi proces,

ordered by George Bush, Sr.

na żądanie George’a H.W. Busha.

And that trial came back with two cops going to jail

Po procesie dwóch gliniarzy poszło do więzienia,

and two cops declared innocent. I was at that trial.

a dwóch zostało uniewinnionych. Ja tam byłam.

And I mean, the people just danced in the streets

I widziałam, że ludzie dosłownie tańczyli na ulicach,

because they were afraid there was going to be another riot.

bo obawiali się, że będą kolejne zamieszki.

Explosion of joy that this verdict had come back this way.

Ten werdykt spowodował wybuch radości.

So there was a community that didn't -- the Korean-Americans,

Była jedna amerykańska społeczność, która się nie cieszyła – Koreańczycy.

whose stores had been burned to the ground.

Ich sklepy zostały doszczętnie spalone.

And so this woman, Mrs. Young-Soon Han,

I ta kobieta, Pani Young-Soon Han,

I suppose will have taught me the most that I have learned about race.

nauczyła mnie najwięcej o stosunkach rasowych.

And she asks also a question that Studs talks about:

Porusza też tę samą sprawę,o której mówił Studs:

this notion of the "official truth," to question the "official truth."

koncepcję prawdy oficjalnej i jej kwestionowania.

So what she's questioning here, she's taking a chance

One podejmuje tu ryzyko

and questioning what justice is in society.

i pyta, czym wśród ludzi jest sprawiedliwość.

And this is called, "Swallowing the Bitterness."

Ten fagment nosi tytuł „Gorzka pigułka”.

"I used to believe America was the best.

Kiedyś myślałam, że Ameryka jest najlepsza.

I watched in Korea many luxurious Hollywood lifestyle movie.

W Korei oglądałam Hollywoodzkie filmy, pokazujące luksusowy styl życia.

I never saw any poor man, any black.

Nigdy nie widziałam żadnego biednego czy czarnego człowieka.

Until 1992, I used to believe America was the best -- I still do;

Do 1992 myślałam, że Ameryka jest najlepsza – i dalej tak myślę,

I don't deny that because I am a victim.

nie neguję tego, dlatego że ja jestem ofiarą.

But at the end of '92, when we were in such turmoil,

Ale pod koniec '92, kiedy zapanowało wśród nas zamieszanie

and having all the financial problems, and all the mental problems,

i mieliśmy problemy finansowe, duchowe,

I began to really realize that Koreans

zaczęłam zdawać sobie sprawę,

are completely left out of this society and we are nothing.

że społeczeństwo kompletnie pomija Koreańczyków, jesteśmy niczym.

Why? Why do we have to be left out?

Dlaczego? Dlaczego się nas pomija?

We didn't qualify for medical treatment, no food stamp, no GR,

Nie mieliśmy praw do opieki zdrowotnej, kuponów żywnościowych, zasiłków od hrabstwa,

no welfare, anything. Many African-Americans who never work

opieki społecznej - nic. Wielu nigdy nie pracujących Afroamerykanów

got minimum amount of money to survive.

dostało to minimum na przeżycie.

We didn't get any because we have a car and a house.

My nie dostaliśmy nic, bo mieliśmy dom i samochód

And we are high taxpayer. Where do I find justice?

i płaciliśmy wysokie podatki. Gdzie tu jest sprawiedliwość?

"OK. OK? OK. OK.

OK. OK. OK. OK.

Many African-Americans probably think that they won by the trial.

Wielu Afroamerykanów pewnie uważa, że ten proces był ich zwycięstwem.

I was sitting here watching them the morning after the verdict,

Następnego ranka po werdykcie obserwowałam ich tutaj.

and all the day they were having a party, they celebrated,

Cały dzień się bawili, świętowali,

all of South Central, all the churches. And they say,

całe południowe L.A., wszystkie kościoły. I mówią,

'Well, finally justice has been done in this society.'

że w końcu sprawiedliwości stało się zadość.

Well, what about victims' rights?

Tak? A co z prawami ofiar?

They got their rights by destroying innocent Korean merchants.

Oni zdobyli swoje prawa kosztem niewinnych koreańskich kupców.

They have a lot of respect, as I do, for Dr. Martin King.

Bardzo szanują dr Martina Kinga - tak jak ja.

He is the only model for black community; I don't care Jesse Jackson.

To jedyny autorytet czarnych; Jesse Jackson mnie nie obchodzi.

He is the model of non-violence, non-violence --

Udowodnił, że można się obejść bez przemocy --

and they would all like to be in his spirit.

I oni wszyscy chcieliby kontynuwać tego ducha.

"But what about 1992? They destroyed innocent people.

Ale co z 1992? Zniszczyli niewinnych ludzi.

And I wonder if that is really justice

I ja się zastanawiam, czy dla nich to jest właśnie sprawiedliwość -

for them, to get their rights in that way.

dochodzenie swoich praw w taki sposób.

I was swallowing the bitterness, sitting here alone and watching them.

Przełykałam tę gorzką pigułkę, siedząc tam samotnie i patrząc na nich.

They became so hilarious, but I was happy for them.

Byli tacy weseli, a ja cieszyłam się razem z nimi.

I was glad for them. At least they got something back, OK.

Byłam zadowolona z ich sukcesu. Przynajmniej coś odzyskali - w porządku.

Let's just forget about Korean victims and other victims

Zapomnijmy po prostu o Koreańczykach i innych,

who were destroyed by them.

których zniszczyli.

They fought for their rights for over two centuries,

Walczyli o swoje prawa przez ponad dwa stulecia

and maybe because they sacrifice other minorities,

i może dlatego, że poświęcają inne mniejszości -

Hispanic, Asian, we would suffer more in the mainstream.

latynoskie, azjatyckie - nasze cierpienie będzie powszechniejsze.

That's why I understand;

I dlatego rozumiem,

that's why I have a mixed feeling about the verdict.

dlatego mam mieszane uczucia co do wyroku.

"But I wish that, I wish that, I wish that

Jednak naprawdę bardzo chciałabym

I could be part of the enjoyment.

móc też z tego skorzystać.

I wish that I could live together with black people.

Chciałabym móc żyć w zgodzie z czarnymi.

But after the riot, it's too much difference.

Ale po tych zamieszkach różnice są już zbyt duże.

The fire is still there. How do you say it? [Unclear].

Ogień wciąż tam jest. Jak wy to mówicie? [Niezrozumiałe].

Igniting, igniting, igniting fire. Igniting fire.

Rozniecanie, rozniecanie, rozniecanie. Rozniecanie ognia.

It's still there; it can burst out anytime."

On wciąż tam jest; może wybuchnąć w każdej chwili.

Mrs. Young-Soon Han.

Pani Young-Soon Han.

(Applause)

(Brawa)

The other reason that I don't wear shoes

Nie noszę butów również tak na wszelki wypadek,

is just in case I really feel like I have to cuddle up

gdybym poczuła, że muszę się skulić,

and get into the feet of somebody,

wejść w czyjeś stopy

walking really in somebody else's shoes.

i dosłownie „przejść się w cudzych butach”.

And I told you that in -- you know, I didn't give you the year,

I mówiłam wam, że w ---nie podałam wcześniej roku,

but in '79 I thought that I was going to go around

ale w '79 myślałam, że będę podróżować po Ameryce

and find bull riders and pig farmers and people like that,

i że znajdę ujeżdżaczy byków, hodowców świń i innych takich,

and I got sidetracked on race relations.

a moją uwagę odwróciły stosunki rasowe.

Finally, I did find a bull rider, two years ago.

Dwa lata temu w końcu znalazłam ujeżdżacza byków.

And I've been going to the rodeos with him, and we've bonded.

Chodziłam z nim na rodeo, zaprzyjaźniliśmy się.

And he's the lead in an op-ed I did about the Republican Convention.

I jest głównym bohaterem mojego artykułu O Konwencji Republikanów.

He's a Republican -- I won't say anything about my party affiliation, but anyway --

Jest Republikaninem -- nie powiem nic o moich preferencjach– no ale w każdym razie --

so this is my dear, dear Brent Williams,

teraz będzie mój najdroższy Brent Williams

and this is on toughness,

i ten fragment mówi o byciu twardym,

in case anybody needs to know about being tough

gdyby ktoś w pracy potrzebował wiedzieć, co znaczy być twardym.

for the work that you do. I think there's a real lesson in this.

Myślę, że można się z tego naprawdę dużo nauczyć.

And this is called "Toughness."

Fragment nosi tytuł „Twardziel".

"Well, I'm an optimist. I mean basically I'm an optimist.

Cóż, jestem optymistą. To znaczy, zasadniczo jestem optymistą.

I mean, you know, I mean, it's like my wife, Jolene,

To znaczy wiesz, to jak z moją żoną, Jolene,

her family's always saying,

jej rodzina zawsze jej mówi,

you know, you ever think he's just a born loser?

że jestem po prostu urodzonym nieudacznikiem,

It seems like he has so much bad luck, you know.

że ja chyba ciągle mam tylko pecha, rozumiesz.

But then when that bull stepped on my kidney, you know,

No ale wtedy ten byk nadepnął mi na nerkę,

I didn't lose my kidney -- I could have lost my kidney,

nie straciłem nerki -- a mogłem ją stracić,

I kept my kidney, so I don't think I'm a born loser.

i zatrzymałem tę nerkę, więc nie wydaje mi się, żebym był urodzonym nieudacznikiem.

I think that's good luck.

To się chyba nazywa "mieć szczęście”.

(Laughter)

(Śmiech)

"And, I mean, funny things like this happen.

No i wiesz, takie śmieszne rzeczy się dzieją.

I was in a doctor's office last CAT scan,

Byłem ostatnio u lekarza na tomografii

and there was a Reader's Digest, October 2002.

i leżało tam Reader’s Digest z października 2002.

It was like, 'seven ways to get lucky.' And it says

I tam było coś w stylu „siedem sposobów na szczęście”. I czytam tam,

if you want to get lucky,

że jeśli chcesz mieć szczęście,

you know, you've got to be around positive people.

to musisz otaczać się pozytywnymi ludźmi.

I mean, like even when I told my wife that you want to come out here

I wiesz, mówię mojej żonie, że chcesz do mnie przyjechać

and talk to me, she's like, 'She's just talking;

i porozmawiać ze mną. A ona na to: „Tak tylko mówiła,

she's just being nice to you. She's not going to do that.'

chciała być miła, i tak nie przyjedzie".

"And then you called me up and you said you wanted to come out here

A potem ty dzwonisz i mówisz, że chcesz przyjechać

and interview me and she went and looked you up on the Internet.

i przeprowadzić wywiad ze mną. To ona szuka cię w Internecie

She said, 'Look who she is.

i mówi: „Zobacz, kim ona jest,

You're not even going to be able to answer her questions.'

nie będziesz nawet umiał odpowiedzieć na jej pytania”.

(Laughter)

(Śmiech)

And she was saying you're going to make me look like an idiot

I mówiła, że przez ciebie wyjdę na idiotę,

because I've never been to college,

bo ja nigdy nie chodziłem do college'u

and I wouldn't be talking professional or anything.

i nie będę mówić profesjonalnie i w ogóle.

I said, 'Well look, the woman talked to me for four hours.

I mówię jej, że przecież kobieta rozmawiała ze mną 4 godziny.

You know, if I wasn't talking -- you know,

Gdybym nie mówił tak -- no wiesz,

like, you know, she wanted me to talk,

jak ona chciała żebym mówił,

I don't think she would even come out here.'

to nie wydaje mi się, żeby w ogóle tu przyjechała.

"Confidence? Well, I think I ride

Pewność siebie? Hmm, myślę, że jeżdżę

more out of determination than confidence.

bardziej dzięki determinacji niż pewności siebie.

I mean, confidence is like, you know,

To znaczy wiesz, pewność siebie to jest wtedy,

you've been on that bull before; you know you can ride him.

kiedy byłeś już na byku i wiesz, że możesz go ujeździć.

I mean, confidence is kind of like being cocky, but in a good way.

To bycie takim chojrakiem, w pozytywnym sensie.

But determination, you know, it's like just, you know, 'Fuck the form,

A determinacja, rozumiesz, to jest coś jak: „Pieprzę formę,

get the horn.'

chwytam byka za rogi”.

(Laughter)

(Śmiech)

That's Tuff Hedeman, in the movie '8 Seconds.'

To Tuff Hedeman, w filmie "8 sekund".

I mean, like, Pat O'Mealey always said when I was a boy,

Kiedy byłem chłopcem Pat O'Mealey zawsze mi mówił,

he say, 'You know, you got more try than any kid I ever seen.'

że nie widział jeszcze dzieciaka z takim samozaparciem.

And try and determination is the same thing.

A samozaparcie i determinacja to jest to samo.

Determination is, like, you're going to hang on that bull,

Determinacja to jest wtedy, kiedy trzymasz się byka

even if you're riding upside down.

nawet jeśli jedziesz do góry nogami.

Determination's like, you're going to ride

Determinacja oznacza, że będziesz ujeżdżać tak długo,

till your head hits the back of the dirt.

aż nie uderzysz głową o ziemię.

"Freedom? It would have to be the rodeo.

Wolność? To musi być rodeo.

"Beauty? I don't think I know what beauty is.

Piękno? Chyba nie wiem, co to jest piękno.

Well, you know, I guess that'd have to be the rodeo too.

To chyba też musi być też rodeo.

I mean, look how we are, the roughy family,

No bo spójrz na nas, jesteśmy taką nieokrzesaną rodziną,

palling around and shaking hands and wrestling around me.

trzymamy się razem, ściskamy ręce, przepychamy się.

It's like, you know, racking up our credit cards on entry fees and gas.

Nabijamy sobie karty kredytowe na biletach i benzynie.

We ride together, we, you know, we, we eat together

Ujeżdżamy razem, jemy razem

and we sleep together.

i śpimy razem.

I mean, I can't even imagine what it's going to be like

Ja nawet nie mogę sobie wyobrazić mojego

the last day I rodeo. I mean, I'll be alright.

ostatniego dnia na rodeo. To znaczy będzie w porządku,

I mean, I have my ranch and everything,

bo mam swoje rancho i tak dalej,

but I actually don't even want to think the day that comes.

ale właściwie to nie chcę nawet myśleć o tym dniu.

I mean, I guess it just be like --

To znaczy myślę, że będzie tak jak tego dnia,

I guess it be like the day my brother died.

w którym zmarł mój brat.

"Toughness? Well, we was in West Jordan, Utah, and this bull

Bycie twardym? Cóż, byliśmy w West Jordan w stanie Utah, i ten byk

shoved my face right through the metal shoots in a --

pchnął metal prosto w moją twarz --

you know, busted my face all up and had to go to the hospital.

zmasakrował mi twarz i musiałem jechać do szpitala.

And they had to sew me up and straighten my nose out.

Musieli mnie zszyć i wyprostować nos.

And I had to go and ride in the rodeo that night,

A ja tej nocy musiałem jechać na rodeo,

so I didn't want them to put me under anesthesia,

więc nie chciałem, żeby mnie poddali narkozie,

or whatever you call it. And so they sewed my face up.

czy jak wy tam to nazywacie. No więc pozszywali mi twarz,

And then they had to straighten out my nose,

i potem musieli wyprostować nos.

and they took these rods and shoved them up my nose

Wzięli te pręty i wepchnęli mi je do nosa,

and went up through my brains

pchali wyżej, przez mózg

and felt like it was coming out the top of my head,

i miałem wrażenie, że ten pręt przechodzi przez czubek mojej głowy.

and everybody said that it should have killed me,

Wszyscy mówili, że to mogło mnie zabić,

but it didn't, because I guess I have a high tolerance for pain.

ale nie zabiło, bo chyba mam wysoką tolerancję bólu.

(Laughter)

(Śmiech)

But the good thing was, once they shoved those rods up there

Ale dobre było to, że jak już wepchnęli te pręty

and straightened my nose out, I could breathe,

i wyprostowali mi nos, to zacząłem oddychać,

and I hadn't been able to breathe

a nie mogłem oddychać

since I broke my nose in the high school rodeo."

od kiedy złamałem nos na rodeo w szkole średniej.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)