David Holt: The stories and song of Appalachia

Tłumaczenie: Adam Wika Korekta: Marek Kasiak

This is Aunt Zip from Sodom, North Carolina.

To jest Ciotka Zip z Sodom w Karolinie Północnej.

She was 105 years old when I took this picture.

Miała 105 lat, gdy zrobiłem to zdjęcie.

She was always saying things that made me stop and think, like,

Zawsze mówiła rzeczy, które dawały mi do myślenia, na przykład:

"Time may be a great healer, but it ain't no beauty specialist."

"Czas może i jest świetnym lekarzem, ale na urodzie to się on nie zna."

(Laughter)

(Śmiech)

She said, "Be good to your friends.

Mawiała: "Bądź dobry dla swoich przyjaciół.

Why, without them, you'd be a total stranger."

Bez nich byłbyś zupełnym nieznajomym."

(Laughter)

(Śmiech)

This is one of her songs.

Oto jedna z jej piosenek.

Let's see if we can get into the flow here and all do this one together.

Zobaczymy, czy będziemy mogli się w nią wczuć i zaśpiewać wszyscy razem.

And I'm going to have Michael Manring play bass with me.

Jest też ze mną Michael Manring, który zagra na basie.

Give him a big old hand.

Zróbcie dla niego hałas.

(Applause)

(Oklaski)

One, two, three, four.

Raz, dwa, trzy, cztery.

(Music)

(Muzyka)

Well, my true love's a black-eyed daisy;

Hej, ma miłość prawdziwa to czarnooka stokrotka;

if I don't see her, I go crazy.

gdy jej nie widuję, to tracę rozum.

My true love lives up the river;

Ma miłość prawdziwa mieszka nad rzeką;

a few more jumps and I'll be with her.

jeszcze kilka susów i znów z nią będę.

Hey, hey, black-eyed Susie! Hey, hey, black-eyed Susie!

Hej, hej, czarnooka Susie! Hej, hej, czarnooka Susie!

Hey, hey black-eyed Susie, hey.

Hej, hej, czarnooka Susie, hej.

Now you've got to picture Aunt Zip at 105 years old in Sodom, North Carolina.

Wyobraźcie sobie Ciotkę Zip, lat 105, w Sodom w Karolinie Północnej.

I'd go up and learn these old songs from her.

Jeździłem tam i uczyłem się od niej tych starych piosenek

She couldn't sing much, couldn't play anymore.

Nie mogła za bardzo śpiewać, nie mogła już grać.

And I'd pull her out on the front porch.

Wyciągałem ją na ganek.

Down below, there was her grandson plowing the tobacco field with a mule.

Tam w dole, jej wnuk orał mułem pole tytoniu.

A double outhouse over here on the side.

Tu obok stał podwójny wychodek.

And we'd sing this old song. She didn't have a whole lot of energy,

A my śpiewaliśmy tę starą piosenkę. Ciotka nie miała za dużo energii,

so I'd sing, "Hey, hey!" and she'd just answer back with, "Black-eyed Susie."

więc ja śpiewałem "Hej, hej!", a ona tylko odpowiadała "Czarnooka Susie."

Oh, hey, hey, black-eyed Susie! Hey, hey, black-eyed Susie!

O, hej, hej, czarnooka Susie! Hej, hej, czarnooka Susie!

Hey, hey, black-eyed Susie, hey.

Hej, hej, czarnooka Susie, hej.

Well, she and I went blackberry picking.

Hej, poszliśmy razem zbierać jagody;

She got mad; I took a licking.

Zeźliła się i dostałem wciry.

Ducks on the millpond, geese in the ocean,

Kaczki na stawie, w oceanie gęsi.

Devil in the pretty girl when she takes a notion.

A w ślicznotce diabeł, gdy coś jej do łba strzeli.

Hey, hey, black-eyed Susie! Hey, hey, black-eyed Susie!

Hej, hej, czarnooka Susie! Hej, hej, czarnooka Susie!

Hey, hey black-eyed Susie, hey.

Hej, hej, czarnooka Susie, hej.

Let's have the banjo.

Posłuchajmy banjo.

Well, we'll get married next Thanksgiving.

Hej, pobierzemy się w przyszłe Dziękczynienie.

I'll lay around; she'll make a living.

Ja się będe lenić, a ona zarabiać pieniądze.

She'll cook blackjacks, I'll cook gravy;

Ona zrobi placki, ja zrobię sos;

we'll have chicken someday, maybe.

może kiedyś będzie kurczak.

Hey, hey, hey, hey. Hey, hey, black-eyed Susie, hey!

Hej, hej, hej, hej. Hej, hej, czarnooka Susie, hej!

One more time now.

Jeszcze raz.

Oh, hey, hey, black-eyed Susie! Hey, hey, black-eyed Susie!

O, hej, hej, czarnooka Susie! Hej, hej, czarnooka Susie!

Hey, hey, black-eyed Susie, hey.

Hej, hej, czarnooka Susie, hej.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you, Michael.

Dzięki, Michael.

This is Ralph Stanley.

To jest Ralph Stanley.

When I was going to college at University of California

Gdy studiowałem na University of California

at Santa Barbara in the College of Creative Studies,

w Santa Barbara, w College of Creative Studies,

taking majors in biology and art, he came to the campus.

specjalizując się w biologii i sztuce, przyjechał na nasz kampus.

This was in 1968, I guess it was.

To było w 1968, o ile się nie mylę.

And he played his bluegrass style of music,

Grał muzykę bluegrass w swoim stylu,

but near the end of the concert, he played the old timing style of banjo picking

ale pod koniec koncertu zagrał w starym stylu gry na banjo,

that came from Africa, along with the banjo.

który, tak jak samo banjo, pochodzi z Afryki.

It's called claw-hammer style, that he had learned from his mother and grandmother.

Nauczył się tej techniki, zwanej claw-hammer, od swojej mamy i babci.

I fell in love with that.

Zakochałem się.

I went up to him and said, how can I learn that?

Podszedłem do niego i spytałem: "jak mogę się tego nauczyć?"

He said, well, you can go back to Clinch Mountain, where I'm from,

Powiedział: "cóż, możesz pojechać do Clinch Mountain, skąd pochodzę

or Asheville or Mount Airy, North Carolina --

albo do Asheville, czy do Mount Airy w Karolinie Północnej -

some place that has a lot of music.

gdzieś, gdzie jest dużo muzyki.

Because there's a lot of old people still living that play that old style.

Bo żyje jeszcze dużo starszych ludzi, którzy grają w tym stylu."

So I went back that very summer.

No i pojechałem, jeszcze tego samego lata.

I just fell in love with the culture and the people.

Po prostu zakochałem się w tej kulturze i w tych ludziach.

And you know, I came back to school, I finished my degrees

Wiecie, wróciłem do szkoły, skończyłem studia

and told my parents I wanted to be a banjo player.

i powiedziałem rodzicom, że chcę grać na banjo.

You can imagine how excited they were.

Możecie sobie wyobrazić, jacy byli zachwyceni.

So I thought I would just like to show you some of the pictures

Chciałbym pokazać wam trochę zdjęć,

I've taken of some of my mentors.

które zrobiłem moim mentorom.

Just a few of them, but maybe you'll get just a little hint of some of these folks.

Nie jest ich wiele, ale może opowiedzą wam co nieco o tych ludziach.

And play a little banjo. Let's do a little medley.

No i zagram wam na banjo. Zróbmy taki szybki miks.

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Oklaski)

Those last few pictures were of Ray Hicks, who just passed away last year.

Na ostatnich kilku zdjęciach był Ray Hicks, który zmarł w zeszłym roku.

He was one of the great American folk tale-tellers.

Był jednym z wielkich amerykańskich ludowych gawędziarzy.

The Old Jack tales that he had learned -- he talked like this,

Stare historie, których się nauczył - opowiadał takim głosem,

you could hardly understand him. But it was really wonderful.

ledwo dało się go zrozumieć. Ale były naprawdę cudowne.

And he lived in that house that his great-grandfather had built.

Mieszkał w tym domu, który zbudował jego pradziadek.

No running water, no electricity. A wonderful, wonderful guy.

Bez bieżącej wody, bez prądu. Wspaniały, wspaniały facet.

And you can look at more pictures.

Możecie obejrzeć więcej zdjęć.

I've actually got a website that's got a bunch of photos that I've done

Mam stronę internetową, gdzie znajdziecie całkiem sporo fotografii, które zrobiłem

of some of the other folks I didn't get a chance to show you.

innym ludziom, których nie zdążę wam dziś pokazać.

This instrument came up in those pictures. It's called the mouth bow.

Ten instrument pojawia się na zdjęciach. Nazywa się łuk muzyczny.

It is definitely the first stringed instrument ever in the world,

To zdecydowanie najwcześniejszy instrument strunowy świata

and still played in the Southern mountains.

i cały czas gra się na nim w południowych górach.

Now, the old timers didn't take a fancy guitar string and make anything like this.

Oczywiście nikt dawniej nie używał strun gitarowych, żeby zrobić coś takiego.

They would just take a stick and a catgut and string it up.

Brało się po prostu patyk i kocie trzewia i naciągało się.

It was hard on the cats, but it made a great little instrument.

Nie było to miłe dla kotów, ale wychodziły bardzo fajne instrumenty.

It sounds something like this.

A brzmi to mniej więcej tak.

(Music)

(Muzyka)

Well, have you heard the many stories told by young and old with joy

Czy słyszeliście historie mnogie, co je z radością opowiadają starzy i młodzi

about the many deeds of daring that were done by the Johnson boys?

o wielu czynach odważnych przez braci Johnson dokonanych?

You take Kate, I'll take Sal; we'll both have a Johnson gal.

Ty weź Kate, ja wezmę Sam; bedziemy mieć po Johnsonównie.

You take Kate, I'll take Sal; we'll both have a Johnson gal.

Ty weź Kate, ja wezmę Sam; będziemy mieć po Johnsonównie.

Now, they were scouts in the rebels' army,

Byli zwiadowcami w rebelianckiej armii,

they were known both far and wide.

znani byli wzdłuż i wszerz.

When the Yankees saw them coming, they'd lay down their guns and hide.

Gdy dojrzeli ich Jankesi, odkładali broń i chowali się.

You take Kate, I'll take Sal; we'll both have a Johnson gal.

Ty weź Kate, ja wezmę Sam; będziemy mieć po Johnsonównie.

You take Kate, I'll take Sal; we'll both have a Johnson gal.

Ty weź Kate, ja wezmę Sam; będziemy mieć po Johnsonównie.

Ain't that a sound?

Ależ to brzmi, co?

(Applause)

(Oklaski)

Well, it was 1954, I guess it was.

To było w 1954, o ile się nie mylę.

We were driving in the car outside of Gatesville, Texas,

Jechaliśmy samochodem niedaleko Gatesville w Texasie,

where I grew up in the early part of my life.

gdzie dorastałem we wczesnych latach mojego życia.

Outside of Gatesville we were coming back from the grocery store.

Niedaleko Gatesville wracaliśmy ze sklepu spożywczego.

My mom was driving; my brother and I were in the back seat.

Moja mama prowadziła, ja i mój brat siedzieliśmy z tyłu.

We were really mad at my mom. We looked out the window.

Byliśmy bardzo źli na mamę. Wyglądaliśmy przez okno.

We were surrounded by thousands of acres of cotton fields.

Dookoła nas rozciągały się tysiące akrów bawełnianych pól.

You see, we'd just been to the grocery store,

Widzicie, dopiero co byliśmy w sklepie spożywczym,

and my mom refused to buy us the jar of Ovaltine

i moja mama nie chciała nam kupić słoika Ovaltine

that had the coupon for the Captain Midnight decoder ring in it.

z kuponem na pierścień dekodujący Kapitana Midnight.

And, buddy, that made us mad.

O, stary, to nas rozeźliło.

Well, my mom didn't put up with much either, and she was driving, and she said,

Ale moja mama nie pozwalała wejść sobie na głowę, prowadziła i powiedziała:

"You boys! You think you can have anything you want.

"Eh, wy chłopaki! Wydaje się wam, że możecie mieć co tylko wam się podoba.

You don't know how hard it is to earn money. Your dad works so hard.

Nie wiecie jak trudno jest zarabiać pieniądze. Wasz tata tak ciężko pracuje.

You think money grows on trees. You've never worked a day in your lives.

Myślicie, że pieniądze rosną na drzewach. Nigdy nawet dnia nie przepracowaliście.

You boys make me so mad. You're going to get a job this summer."

Przebrała się miarka. Tego lata pójdziecie do pracy."

She pulled the car over; she said, "Get out of the car."

Zatrzymała samochód i powiedziała: "Wysiadać."

My brother and I stepped out of the car.

Mój brat i ja wysiedliśmy.

We were standing on the edge of thousands of acres of cotton.

Staliśmy na krańcu tysięcy akrów bawełny.

There were about a hundred black folks out there picking.

Zbierało ją w polu ze stu Czarnych.

My mom grabbed us by the shoulders. She marched us out in the field.

Moja mama złapała nas za ramiona. Poprowadziła w pole.

She went up to the foreman; she said,

Podeszła do kierownika i powiedziała:

"I've got these two little boys never worked a day in their lives."

"Mam tu takich dwóch chłopaczków, co nigdy nie przepracowali nawet dnia."

Of course, we were just eight and 10.

Oczywiście, mieliśmy wtedy tylko 8 i 10 lat.

(Laughter)

(Śimiech)

She said, "Would you put them to work?"

Powiedziała: "Czy przyjmie ich pan do pracy?"

Well, that must have seemed like a funny idea to that foreman:

Cóż, cały pomysł musiał się kierownikowi wydać bardzo zabawny -

put these two middle-class little white boys out in a cotton field

wysłać dwóch białych chłopaczków z klasy średniej w pole bawełny

in August in Texas -- it's hot.

w sierpniu w Texasie - potworny upał.

So he gave us each a cotton sack,

Więc dał nam po worku na bawełnę,

about 10 feet long, about that big around, and we started picking.

długi na 3 metry, mniej więcej taki w obwodzie i zaczęliśmy zbierać.

Now, cotton is soft but the outside of the plant is just full of stickers.

Sama bawełna jest miękka, ale zewnętrzna część rośliny jest cała kolczasta.

And if you don't know what you're doing,

I jeśli nie wiesz, co robisz,

your hands are bleeding in no time.

od razu masz pokrwawione dłonie.

And my brother and I started to pick it,

No i mój brat i ja zaczęliśmy zbierać.

and our hands were startin' to bleed, and then -- "Mom!"

Dłonie zaczęły nam krwawić, a wtedy: "Mamo!"

And Mom was just sitting by the car like this.

A mama tylko siedziała przy samochodzie, o tak.

She wasn't going to give up.

Nie miała zamiaru się poddać.

Well, the foreman could see he was in over his head, I guess.

Kierownik musiał widzieć, że wpadł po uszy.

He kind of just snuck up behind us and he sang out in a low voice.

Podkradł się do nas od tył i zaśpiewał niskim głosem.

He just sang: "Well, there's a long white robe in heaven, I know.

Po prostu zaśpiewał: "Jest w niebie długa, szeroka szata, to wiem.

Don't want it to leave me behind.

Nie chcę, by mnie tu zostawił.

Well, there's a long white robe in heaven, I know.

Jest w niebie długa, szeroka szata, to wiem.

Don't want it to leave me behind."

Nie chcę, by mnie tu zostawił."

And from all around as people started singing and answering back, he sang:

I zewsząd dokoła nas ludzie zaczęli śpiewać i odpowiadać. Zaśpiewał:

"Good news, good news: Chariot's coming.

"Dobra nowina, dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

And I don't want it to leave me behind."

I nie chcę, by mnie tu zostawił."

Now, my brother and I had never heard anything like that

Mój brat i ja nigdy nie słyszeliśmy niczego podobnego

in our whole lives. It was so beautiful.

w całym życiu. To było takie piękne.

We sat there all day picking cotton, without complaining,

Przesiedzieliśmy tam cały dzień, zbierając bawełnę, bez szemrania,

without crying, while they sang things like:

bez płaczu, a oni spiewali takie rzeczy jak

"Oh, Mary, don't you weep, don't you moan" and "Wade in the water,"

"O, Mary, nie płacz, nie zawodź" i "Brodźcie w wodzie"

and "I done done," "This little light of mine."

i "Zrobiłem to", "Moje małe światełko."

Finally, by the end of the day,

W końcu, pod koniec dnia,

we'd each picked about a quarter of a bag of cotton.

zebraliśmy po ćwierć worka bawełny.

But the foreman was kind enough to give us each a check for a dollar,

Ale kierownik był na tyle miły, że dał nam po czeku na dolara,

but my mother would never let us cash it.

ale moja matka nigdy nie pozwoliła nam ich zrealizować.

I'm 57; still have the check.

Mam 57 lat, cały czas mam ten czek.

Now, my mother hoped that we learned from that the value of hard work.

Moja matka liczyła, że poznamy w ten sposób wartość ciężkiej pracy.

But if you have children, you know it doesn't often work that way.

Ale jeśli macie dzieci, wiecie, że to nie zawsze działa w ten spośób.

No, we learned something else.

O nie, nauczyliśmy się czegoś innego.

The first thing I learned that day

Najważniejsze, czego się nauczyłem tamtego dnia,

was that I never ever wanted to work that hard again.

to że już nigdy, przenigdy nie chcę tak ciężko pracować.

(Laughter)

(Śmiech)

And pretty much never did.

I w sumie mi się to udało.

But I also learned that some people in this world

Ale nauczyłem się też, że niektórzy ludzie na tym świecie

do have to work that hard every day, and that was an eye-opener.

muszą codziennie tak ciężko pracować. I otworzyło mi to oczy.

And I also learned that a great song can make hard work go a little easier.

I nauczyłem się jeszcze, że dobra piosenka może znacznie ułatwić ciężką pracę.

And it also can bring the group together in a way that nothing else can.

I może też połączyć ze sobą grupę ludzi jak nic innego.

Now, I was just a little eight-year-old boy that day

Miałem tego dnia tylko osiem lat,

when my mama put me out of the car in that hot Texas cotton field.

gdy mama wysadziła mnie z samochodu na tym gorącym texańskim polu bawełny.

I wasn't even aware of music -- not even aware of it.

Nie byłem nawet świadomy muzyki - nawet nie świadomy.

But that day in the cotton field out there picking,

Ale tego dnia, zbierając bawełnę na polu,

when those people started singing,

gdy ci ludzie zaczęli śpiewać,

I realized I was in the very heart of real music,

zrozumiałem, że znalazłem się w samym sercu prawdziwej muzyki,

and that's where I've wanted to be ever since.

i że chcę tam pozostać już na zawsze.

Try this old song with me. I sing:

Zaśpiewajcie tę starą piosenkę ze mną. Ja śpiewam:

Well, there's a long white robe in heaven, I know.

Jest w niebie długa, szeroka szata, to wiem.

You sing: Don't want it to leave me behind.

A wy śpiewacie: Nie chcę, by mnie tu zostawił.

Well, there's a long white robe in heaven, I know.

Jest w niebie długa, szeroka szata, to wiem.

Don't want it to leave me behind.

Nie chcę, by mnie tu zostawił.

Good news, good news: Chariot's coming.

Dobra nowina, dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

And I don't want it to leave me --

I nie chcę, by mnie tu...

It's been a while since you guys have been picking your last bale of cotton, isn't it?

Chyba już dawno nie zbieralliście bawełny, co?

Let's try it one more time.

Spróbujmy jeszcze raz.

There's a starry crown in heaven, I know.

Jest w niebie gwieździsta korona, to wiem.

Don't want it to leave me behind.

Nie chcę, by mnie tu zotawił.

There's a starry crown in heaven, I know.

Jest w niebie gwieździsta korona, to wiem.

Don't want it to leave me behind.

Nie chcę, by mnie tu zostawił.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

And I don't want it to leave me behind.

I nie chcę, by mnie tu zostawił.

It was a few years ago, but I sort of remembered this story,

To było ładnych parę lat temu, ale zapamiętałem tę historię

and I told it at a concert.

i opowiedziałem ją na koncercie.

My mom was in the audience.

Moja mama była na widowni.

After the -- she was glad to have a story about herself, of course,

Po koncercie - oczywiście cieszyła się, że opowiedziałem o niej historię,

but after the concert she came up and she said,

ale po koncercie podeszła do mnie i powiedziała:

"David, I've got to tell you something.

"David, muszę ci coś wyznać.

I set that whole thing up.

Ja ukartowałam to wszystko.

I set it up with the foreman. I set it up with the owner of the land.

Umówiłam się z kierownikiem. Umówiłam się z właścicielem pola.

I just wanted you boys to learn the value of hard work.

Chciałam tylko, żebyście poznali wartość ciężkiej pracy.

I didn't know it was going to make you fall in love with music though."

Ale nie miałam pojęcia, że zakochasz się przez to w muzyce."

Let's try. Good news: Chariot's coming.

Spróbujmy. Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

Good news: Chariot's coming.

Dobra nowina: nadjeżdża rydwan.

And I don't want it to leave me behind.

I nie chcę, by mnie tu zostawił.

(Applause)

(Oklaski)

Well, this is the steel guitar. It's an American-made instrument.

To jest gitara rezofoniczna. Jest to amerykański instrument.

It was originally made by the Dopyera Brothers,

Zbudowany po raz pierwszy przez braci Dopyera,

who later on made the Dobro, which is a wood-bodied instrument

którzy później zbudowali Dobro, instrument z drewnianym pudłem

with a metal cone for -- where the sound comes from.

i metalową membraną - stamtąd dochodzi dźwięk.

It's usually played flat on your lap.

Zwykle gra się na niej, kładąc ją płasko na kolanach.

It was made to play Hawaiian music back in the 1920s,

Zrobiono ją, by grać muzykę hawajską w latach 20. XXw.,

before they had electric guitars, trying to make a loud guitar.

zanim pojawiły się gitary elektryczne, po prostu miała być głośniejsza.

And then African-American folks figured out you could take a broken bottle neck,

A Afro-amerykanie odkryli, że można wziąć szyjkę od rozbitej butelki,

just like that -- a nice Merlot works very well.

o właśnie taką - dobre Merlot świetnie się nadaje.

That wine we had yesterday would have been perfect.

To wino, które podano nam wczoraj byłoby idealne.

Break it off, put it on your finger, and slide into the notes.

Odłam szyjkę, załóż na palec i jeździj nią po strunach.

This instrument pretty much saved my life.

Ten instrument właściwie uratował mi życie.

Fifteen years ago, 14 years ago, I guess, this year,

W tym roku mija 15, właściwie 14 lat,

my wife and I lost our daughter, Sarah Jane, in a car accident,

odkąd moja żona i ja straciliśmy naszą córkę, Sarah Jane, w wypadku samochodowym.

and it was the most -- it almost took me out -- it almost took me out of this world.

I to było... niemal mnie to wykończyło - prawie pożegnałem się przez to ze światem.

And I think I learned a lot about what happiness was

I wydaje mi się, że nauczyłem się wiele o tym, czym jest szczęście,

by going through such unbelievable grief,

przechodząc przez tak niewyobrażalny żal,

just standing on the edge of that abyss and just wanting to jump in.

stojąc tylko nad tą przepaścią i już chcąc skoczyć w dół.

I had to make lists of reasons to stay alive.

Musiałem robić sobie listy powodów do życia.

I had to sit down and make lists, because I was ready to go;

Musiałem siadać i spisywać listy, bo byłem już gotowy, by odejść.

I was ready to check out of this world.

Byłem gotów pożegnać się z tym światem.

And you know, at the top of the list, of course,

No i wiecie, na samym szczycie listy, oczywiście,

were Jenny, and my son, Zeb, my parents -- I didn't want to hurt them.

była Jenny i mój syn Zeb, moi rodzice - nie chciałem ich zranić.

But then, when I thought about it beyond that,

Ale potem, gdy myślałem o innych powodach,

it was very simple things.

były to bardzo proste rzeczy.

I didn't care about -- I had a radio show,

Nie obchodziło mnie... Prowadziłem audycję radiową.

I have a radio show on public radio, "Riverwalk,"

Prowadziłem audycję w publicznym radiu - "Riverwalk."

I didn't care about that. I didn't care about awards or money or anything.

Nie obchodziło mnie to. Nie obchodziły mnie nagrody, czy pieniądze, nic takiego.

Nothing. Nothing.

Nic. Nic.

On the list it would be stuff like,

Na liście były takie rzeczy, jak

seeing the daffodils bloom in the spring, the smell of new-mown hay,

widok kwitnących żonkili wiosną, zapach świeżo skoszonego siana,

catching a wave and bodysurfing, the touch of a baby's hand,

łapanie i płynięcie na fali, dotyk dłoni niemowlęcia,

the sound of Doc Watson playing the guitar,

dźwięk gitary Doca Watsona,

listening to old records of Muddy Waters and Uncle Dave Macon.

słuchanie starych nagrań Muddy Watersa i Wuja Dave'a Macona.

And for me, the sound of a steel guitar,

No i, jak dla mnie, dźwięk gitary rezofonicznej,

because one of my parents' neighbors just gave me one of these things.

bo jeden z sąsiadów moich rodziców dopiero co dał mi taką.

And I would sit around with it, and I didn't know how to play it,

I siadałem z nią, nie wiedząc zbytnio, jak na niej grać,

but I would just play stuff as sad as I could play.

ale grałem na niej po prostu najsmutniej, jak potrafiłem.

And it was the only instrument that, of all the ones that I play,

I był to jedyny instrument- z pośród wszystkich, na których gram-

that would really make that connection.

z któym mogłem poczuć taką więź.

This is a song that came out of that.

W ten sposób powstała ta piosenka.

(Music)

(Muzyka)

Well, I hear you're having trouble.

Słyszałem, żeś w kłopocie.

Lord, I hate to hear that news.

Boże, nie cierpię takich wieści.

If you want to talk about it, you know, I will listen to you through.

Jeśli chcesz o tym rozmawiać, wiesz, że wysłucham cię uważnie.

Words no longer say it; let me tell you what I always do.

Gdy słowa już się na nic zdają, powiem ci, co wtedy robię

I just break off another bottleneck and play these steel guitar blues.

odłamuję kolejną od butelki szyjkę i gram ten gitarowy blues.

People say, "Oh, snap out of it!"

Ludzie mówią, "Weź się w garść!"

Oh yeah, that's easier said than done.

O tak, łatwo im powiedzieć.

While you can hardly move, they're running around having all kinds of fun.

Gdy ty ledwo możesz się ruszyć, oni biegają i bawią się, jak chcą.

Sometimes I think it's better just to sink way down in your funky mood

Czasem myślę, że lepiej jest zagłębić się w swój nastrój podły,

'til you can rise up humming these steel guitar blues.

aż możesz powstać znowu, nucąc ten gitarowy blues.

Now, you can try to keep it all inside

Możesz próbować zdusić wszystko w środku,

with drink and drugs and cigarettes,

pijąc, biorąc i paląc papierosy,

but you know that's not going to get you where you want to get.

ale wiesz, że nie trafisz tak tam, gdzie chcesz trafić.

But I got some medicine here that just might shake things loose.

Ale mam tu dla ciebie lek, który może ulży ci choć trochę.

Call me in the morning after a dose of these steel guitar blues.

Zadzwoń do mnie rano, gdy zażyjesz ten gitarowy blues.

Open up now.

Powiedz aaa.

(Applause)

(Oklaski)

Oh, I think I've got time to tell you about this. My dad was an inventor.

Myślę, że wystarczy mi czasu, by wam to opowiedzieć. Mój tata był wyznalazcą.

We moved to California when Sputnik went up, in 1957.

Przeprowadziliśmy się do Kalifornii w czasie, gdy Sputnik startował w 1957.

And he was working on gyroscopes;

Pracował nad żyroskopami;

he has a number of patents for that kind of thing.

posiada kilka patentów na tego typu urządzenia.

And we moved across the street from Michael and John Whitney.

I wprowadziliśmy się na przeciwko Michaela i Johna Whitney'ów.

They were about my age.

Byli mniej więcej w moim wieku.

John went on, and Michael did too,

Później John, i Michael też,

to become some of the inventors of computer animation.

zostali jednymi z wynalazców animacji komputerowej.

Michael's dad was working on something called the computer.

Tata Michaela pracował nad czymś zwanym "komputer".

This was 1957, I was a little 10-year-old kid;

To było w 1957, był dziesięcioletnim dzieciakiem.

I didn't know what that was. But he took me down to see one,

Nie wiedziałem co to jest. Ale wziął mnie ze sobą, by pokazać mi taki,

you know, what they were making. It was like a library,

no wiecie, który budowali. To było jak biblioteka

just full of vacuum tubes as far as you could see,

pełna lamp elektronowych, jak wzrokiem sięgnąć,

just floors and floors of these things,

całe piętra tych urządzeń.

and one of the engineers said,

I jeden z inżynierów powiedział:

some day you're going to be able to put this thing in your pocket.

"kiedyś będziesz mógł zmieścić coś takiego w kieszeni".

I thought, damn, those are going to be some big pants!

Pomyślałem: "kurczę, to będą dopiero wielkie portki"!

(Laughter)

(Śmiech)

So that Christmas -- maybe I've got time for this --

No i w tamtym roku na Święta - może jeszcze zdążę -

that Christmas I got the Mister Wizard Fun-o-Rama chemistry set.

w tamte Święta dostałem zestaw chemika Mister Wizard Fun-o-Rama.

Well, I wanted to be an inventor just like my dad; so did Michael.

Cóż, chciałem być wynalazcą jak mój ojciec. Michael tak samo.

His great-granddad had been Eli Whitney,

Jego pradziadkiem był Eli Whitney,

the inventor of the cotton gin.

wynalazca odziarniarki.

So we looked in that --

Więc zajrzeliśmy do środka -

this was a commercial chemistry set.

to był przemysłowy zestaw chemiczny.

It had three chemicals we were really surprised to see:

Były tam trzy substancje, których się naprawdę nie spodziewaliśmy:

sulfur, potassium nitrate and charcoal.

siarka, azotan potasu i węgiel drzewny.

Man, we were only 10, but we knew that made gunpowder.

Stary, mieliśmy tylko po 10 lat, ale wiedzieliśmy, że z tego robi się proch.

We made up a little batch and we put it on the driveway

Zrobiliśmy małą porcję i wysypaliśmy na podjazd,

and we threw a match and phew, it flared up. Ah, it was great.

rzuciliśmy zapałkę i sssszu, rozbłysło się. Ha, to było świetne.

Well, obviously the next thing to do was build a cannon.

Oczywiście, kolejnym krokiem była budowa działa.

So we went over into Michael's garage --

Więc poszliśmy do garażu Michaela -

his dad had all kinds of stuff, and we put a pipe in the vice there,

jego tata miał tam najróżniejsze rzeczy - wsadziliśmy rurę w imadło

and screwed a cap on the end of the pipe,

i zakręciliśmy z jednej strony zaślepką,

drilled a hole in the back of the pipe, took some of our firecrackers,

wywierciliśmy z tyłu dziurę, wzięliśmy trochę naszych petard,

pulled out the fuses, tied them together, put them in the back there,

wyciągnęliśmy z nich lonty, związaliśmy je razem, wsadziliśmy je tam z tyłu -

and -- down in that hole -- and then stuffed some of our gunpowder

do tej dziury - i wtedy napchaliśmy trochę naszego czarnego prochu

down that pipe and put three ball bearings on the top, in the garage.

do tej rury i na wierzch wrzuciliśmy trzy łożyska kulkowe. W garażu.

(Laughter)

(Śmiech)

We weren't stupid: we put up a sheet of plywood about five feet in front of it.

Nie byliśmy głupi: postawiliśmy płytę ze sklejki tak z półtora metra z przodu.

We stood back, we lit that thing,

Odsunęliśmy się, podpaliliśmy lont,

and they flew out of there -- they went through that plywood like it was paper.

i łożyska wystrzeliły - przeleciały przez sklejkę, jakby to był papier.

Through the garage.

Przeleciały przez garaż.

Two of them landed in the side door of his new Citroen.

I dwa z nich wylądowały w drzwiach jego nowego Citroena.

(Laughter)

(Śmiech)

We tore everything down and buried it in his backyard.

Rozebraliśmy wszystko i zakopaliśmy w ogródku.

That was Pacific Palisades; it probably is still there, back there.

To było w Pacific Palisades, pewnie cały czas tam to jest, za domem.

Well, my brother heard that we had made gunpowder.

Mój brat dowiedział się, że zrobiliśmy czarny proch.

He and his buddies, they were older, and they were pretty mean.

On i jego kumple, byli starsi i byli dosyć wredni.

They said they were going to beat us up

Powiedzieli, że nas stłuką,

if we didn't make some gunpowder for them.

jeśli nie zrobimy im trochę prochu.

We said, well, what are you going to do with it?

Powiedzieliśmy: "ale co chcecie z nim zrobić"?

They said, we're going to melt it down and make rocket fuel.

Powiedzieli: "chcemy go stopić i zrobić paliwo rakietowe".

(Laughter)

(Śmiech)

Sure. We'll make you a big batch.

Jasne. Zrobimy wam dużą partię.

(Laughter)

(Śmiech)

So we made them a big batch, and it was in my --

Więc zrobiliśmy im dużą partię, to było u nas -

now, we'd just moved here. We'd just moved to California.

dopiero się tam wprowadziliśmy. Dopiero co przeprowadziliśmy się do Kalifornii.

Mom had redone the kitchen; Mom was gone that day. We had a pie tin.

Mama wyremontowała kuchnię, nie było jej tego dnia w domu. Mieliśmy blachę do ciasta.

It became Chris Berquist's job to do the melting down.

Zadaniem Chrisa Berquista było przetapianie.

Michael and I were standing way at the side of the kitchen.

Michael i ja staliśmy z dala po drugiej stronie kuchni.

He said, "Yeah, hey, it's melting. Yeah, the sulfur's melting.

Powiedział: "Ta. Ej, to się topi. Siarka się topi.

No problem. Yeah, you know."

Łatwizna, wiecie..."

It just flared up, and he turned around, and he looked like this.

Po prostu rozbłysło. Odwrócił się i wyglądał tak:

No hair, no eyelashes, no nothing.

Bez włosów, bez rzęs, bez niczego.

There were big welts all over my mom's kitchen cabinet;

Na szafkach mojej mamy były ogromne ślady,

the air was the just full of black smoke.

w powietrzu pełno było czarnego dymu.

She came home, she took that chemistry set away, and we never saw it again.

Wróciła do domu, zabrała nam ten zestaw chemika i już więcej go nie widzieliśmy.

But we thought of it often, because every time she'd cook tuna surprise

Ale często o nim myśleliśmy, bo zawsze, gdy robiła zapiekankę z tuńczykiem,

it made -- tasted faintly of gunpowder.

miała ona lekki posmak czarnego prochu.

So I like to invent things too,

Także ja też lubię budować wynalazki

and I think I'll close out my set with something I invented a good while back.

i myślę, że zakończę mój program czymś, co wymyśliłem już jakiś czas temu.

When drum machines were new, I got to thinking,

Kiedy maszyny perkusyjne były nowością, zacząłem myśleć-

why couldn't you take the oldest form of music, the hambone rhythms,

dlaczego by nie wziąć najstarszej formy muzyki, uderzania dłońmi o ciało,

and combine it with the newest technology?

i nie połączyć jej z najnowszą technologią?

I call this Thunderwear.

Nazywam to thunderwear.

At that time, drum triggers were new.

W tamtym czasie, pady perkusyjne był czymś nowym.

And so I put them all together and sewed 12 of them in this suit.

Podłączyłem je wszystkie i zaszyłem 12 padów w tym stroju.

I showed you some of the hambone rhythms yesterday;

Pokazałem wam wczoraj trochę rytmów "hambone".

I'm going to be doing some of the same ones.

Wykorzystam zaraz kilka z nich.

I have a trigger here, trigger here, here, here. Right there.

Mamy jeden pad tutaj, jeden tutaj, tu, tu, i tam.

It's going to really hurt if I don't take that off. Okay.

Będzie naprawdę bolało, jeśli tego nie zdejmę. Dobra.

Now, the drum triggers go out my tail here, into the drum machine,

Sygnał z padów wychodzi tędy, przez mój ogon, do maszyny perkusyjnej,

and they can make various sounds, like drums.

i mogą wydawać różne dzwięki, jak bębny.

So let me put them all together. And also, I can change the sounds

Więc zaraz połączę to wszystko... O, mogę też zmieniać dźwięki

by stepping on this pedal right here, and --

naciskając ten oto pedał.

let me just close out here by doing you a little

Pozwólcie, że zakończę dziś, grając

hambone solo or something like this.

krótkie solo "hambone", lub coś w tym rodzaju.

Thank you, folks.

Wielkie dzięki.

(Applause)

(Oklaski)