New York -- before the City | Eric Sanderson

Tłumaczenie: Joanna Stefanska Korekta: Jerzy Pa

The substance of things unseen.

Substancja rzeczy niewidzialnych.

Cities, past and future.

Miast, ich przeszłości i przyszłości.

In Oxford, perhaps we can use Lewis Carroll

W Oksfordzie może Lewis Carroll pomógłby nam

and look in the looking glass that is New York City

zajrzeć w lustro, jakim jest Nowy Jork,

to try and see our true selves,

by dojrzeć nasze prawdziwe "ja"

or perhaps pass through to another world.

lub przejść do innego świata.

Or, in the words of F. Scott Fitzgerald,

Lub, jak rzekł F. Scott Fitzgerald,

"As the moon rose higher,

"Kiedy księżyc wzniósł się wyżej,

the inessential houses began to melt away

pozbawione swego znaczenia budynki zaczęły roztapiać się w przestrzeni,

until gradually I became aware of the old island

aż wreszcie powoli świadomość moją wypełniło istnienie tej starej wyspy,

here that once flowered for Dutch sailors' eyes,

która zakwitła niegdyś oczom, holenderskich marynarzy

a fresh green breast of the new world."

- świeży, zielony przyczółek nowego świata."

My colleagues and I have been working for 10 years

Razem z kolegami pracowaliśmy przez 10 lat,

to rediscover this lost world

by odtworzyć ten zaginiony świat

in a project we call The Mannahatta Project.

w przedsięwzięciu, które nazwaliśmy Projekt Mannahatta.

We're trying to discover what Henry Hudson would have seen

Próbujemy odkryć, co mógł widzieć Henry Hudson

on the afternoon of September 12th, 1609,

12 września 1609 roku, po południu,

when he sailed into New York harbor.

wpływając do miejsca zwanego później New York harbor.

And I'd like to tell you the story in three acts,

Opowiem wam historię w trzech aktach.

and if I have time still, an epilogue.

I, jeśli starczy mi czasu, epilog.

So, Act I: A Map Found.

Akt I: Odnaleziona Mapa.

So, I didn't grow up in New York.

Nie dorastałem w Nowym Jorku.

I grew up out west in the Sierra Nevada Mountains, like you see here,

Wychowałem się na zachodzie, w górach Sierra Nevada,

in the Red Rock Canyon.

w okolicach kanionu Red Rock.

And from these early experiences as a child

To właśnie w dzieciństwie

I learned to love landscapes.

nauczyłem się kochać krajobrazy.

And so when it became time for me to do my graduate studies,

Więc gdy musiałem wybrać kierunek studiów,

I studied this emerging field of landscape ecology.

zdecydowałem się na nową specjalność - ekologię krajobrazu.

Landscape ecology concerns itself

Ekologia krajobrazu zajmuje się tym,

with how the stream and the meadow and the forest and the cliffs

jak strumień, łąka, las i klify

make habitats for plants and animals.

stają się habitatem dla roślin i zwierząt.

This experience and this training

To doświadczenie i wykształcenie

lead me to get a wonderful job with the Wildlife Conservation Society,

doprowadziły mnie do objęcia świetnej posady w Towarzystwie Ochrony Przyrody,

which works to save wildlife and wild places all over the world.

które zajmuje się ochroną zwierząt i ich habitatów na całym świecie.

And over the last decade,

Przez ostatnie 10 lat

I traveled to over 40 countries

objechałem ponad 40 krajów

to see jaguars and bears and elephants

by obserwować jaguary, niedźwiedzie i słonie,

and tigers and rhinos.

tygrysy i nosorożce.

But every time I would return from my trips I'd return back to New York City.

Ale zawsze wracałem do Nowego Jorku.

And on my weekends I would go up, just like all the other tourists,

A w weekendy wjeżdżałem, jak inni turyści,

to the top of the Empire State Building,

na szczyt Empire State Building,

and I'd look down on this landscape, on these ecosystems,

i patrzyłem w dół na ten krajobraz, te ekosystemy

and I'd wonder, "How does this landscape

i zastanawiałem się: "W jaki sposób ten krajobraz

work to make habitat for plants and animals?

tworzy środowisko dla roślin i zwierząt?"

How does it work to make habitat for animals like me?"

"W jaki sposób tworzy habitat dla zwierząt takich, jak ja?"

I'd go to Times Square and I'd look at the amazing ladies on the wall,

Chodziłem na Times Square i patrzyłem na piękne panie na murach,

and wonder why nobody is looking at the historical figures just behind them.

i zastanawiałem się, dlaczego nikt nie patrzy na historię kryjącą się za nimi.

I'd go to Central Park and see the rolling topography of Central Park

Chodziłem do Central Parku i dostrzegałem jego pofałdowaną topografię,

come up against the abrupt and sheer

tak różną od gwałtownej i stromej

topography of midtown Manhattan.

topografii centralnego Manhattanu.

I started reading about the history and the geography in New York City.

Zacząłem czytać o historii i geografii Nowego Jorku.

I read that New York City was the first mega-city,

Przeczytałem, że Nowy Jork był pierwszym mega-miastem,

a city of 10 million people or more, in 1950.

o liczbie mieszkańców przekraczającej 10 mln w 1950 roku.

I started seeing paintings like this.

Zacząłem oglądać obrazy, jak ten.

For those of you who are from New York,

Nowojorczykom wyjaśniam, że

this is 125th street under the West Side Highway.

jest to 125 Ulica przy West Side Highway.

(Laughter)

(Śmiech)

It was once a beach. And this painting

To kiedyś była plaża. A na tym obrazie

has John James Audubon, the painter, sitting on the rock.

widzimy malarza, Johna Jamesa Audubona, siedzącego na skale.

And it's looking up on the wooded heights of Washington Heights

Spogląda on na zalesione zbocza Washington Heights,

to Jeffrey's Hook, where the George Washington Bridge goes across today.

na latarnię morską, gdzie dziś znajduje się Most Waszyngtona.

Or this painting, from the 1740s, from Greenwich Village.

Lub ten obraz, z roku ok. 1740, z Greenwich Village.

Those are two students at King's College -- later Columbia University --

To dwaj studenci King's College -- później znanego jako Uniwersytet Columbia --

sitting on a hill, overlooking a valley.

siedzący za wzgórzu z widokiem na dolinę.

And so I'd go down to Greenwich Village and I'd look for this hill,

Więc poszedłem do Greenwich Village i szukałem tego wzgórza.

and I couldn't find it. And I couldn't find that palm tree.

I nie mogłem go znaleźć. Ani tej palmy.

What's that palm tree doing there?

Co ta palma tu robi?

(Laughter)

(Śmiech)

So, it was in the course of these investigations that I ran into a map.

W trakcie tych poszukiwań, natknąłem się na mapę.

And it's this map you see here.

Tutaj ją widzicie.

It's held in a geographic information system

Została wprowadzona do systemu informacji geograficznej

which allows me to zoom in.

który pozwala mi zrobić powiększenie.

This map isn't from Hudson's time, but from the American Revolution,

To nie jest mapa z czasów Hudsona, tylko z okresu rewolucji amerykańskiej,

170 years later, made by British military cartographers

170 lat później, wykonana przez brytyjskich kartografów wojskowych

during the occupation of New York City.

podczas okupacji Nowego Jorku.

And it's a remarkable map. It's in the National Archives here in Kew.

To niesamowita mapa. Znajduje się teraz w Archiwum Narodowym.

And it's 10 feet long and three and a half feet wide.

Ma 3 metry długości i metr szerokości.

And if I zoom in to lower Manhattan

I gdy zrobię zbliżenie na dolny Manhattan,

you can see the extent of New York City as it was,

możecie zobaczyć, gdzie rozciągał się wtedy Nowy Jork,

right at the end of the American Revolution.

pod koniec rewolucji amerykańskiej.

Here's Bowling Green. And here's Broadway.

To jest Bowling Green. A to Broadway.

And this is City Hall Park.

To jest City Hall Park.

So the city basically extended to City Hall Park.

Czyli miasto sięgało do City Hall Park.

And just beyond it you can see features

A tu dalej, widać cechy terenu,

that have vanished, things that have disappeared.

które zanikły.

This is the Collect Pond, which was the fresh water source for New York City

To jest Collect Pond, który był zbiornikiem wody pitnej dla miasta

for its first 200 years,

przez pierwsze 200 lat,

and for the Native Americans for thousands of years before that.

i dla rdzennych mieszkańców, Indian, przez tysiące lat wcześniej.

You can see the Lispenard Meadows

Widzicie Lispenard Meadows

draining down through here, through what is TriBeCa now,

odprowadzające wodę tutaj, teraz jest tu Tribeca

and the beaches that come up from the Battery,

i plaże, które ciągną się od Battery Park,

all the way to 42nd St.

aż do 42 Ulicy.

This map was made for military reasons.

Tę mapę wykonano do celów wojskowych,

They're mapping the roads, the buildings, these fortifications

pokazuje więc drogi, budynki, te umocnienia,

that they built.

które wybudowali.

But they're also mapping things of ecological interest,

Ale są też elementy ciekawe z punktu widzenia ekologii

also military interest: the hills,

tak jak i wojska: wzgórza,

the marshes, the streams.

bagna, strumienie.

This is Richmond Hill, and Minetta Water,

To jest wzgórze Richmond Hill i strumień Minetta Water,

which used to run its way through Greenwich Village.

który płynął niegdyś przez Greenwich Village.

Or the swamp at Gramercy Park, right here.

A tutaj trzęsawisko w Gramercy Park.

Or Murray Hill. And this is the Murrays' house

Albo Murray Hill. To jest dom Murray'a

on Murray Hill, 200 years ago.

na wzgórzu Murray Hill, 200 lat temu.

Here is Times Square,

To jest Times Square,

the two streams that came together to make a wetland

te dwa strumienie, które łączyły się tutaj tworzyły mokradło

in Times Square, as it was at the end of the American Revolution.

na Times Square, i tak to wyglądało pod koniec rewolucji amerykańskiej.

So I saw this remarkable map in a book.

Znalazłem tę niezwykłą mapę w książce.

And I thought to myself, "You know, if I could georeference this map,

I pomyślałem "Jeśli mógłbym zorientować tę mapę,

if I could place this map in the grid of the city today,

jeśli mógłbym dopasować ją do współczesnego planu miasta,

I could find these lost features

mógłbym odtworzyć utracone cechy miasta

of the city,

w odniesieniu do współczesnych przecznic,

in the block-by-block geography that people know,

które znają ludzie,

the geography of where people go to work, and where they go to live,

do miejsc, gdzie pracują, mieszkają,

and where they like to eat."

i gdzie jadają."

So, after some work we were able to georeference it,

Włożyliśmy trochę wysiłku, by zorientować tę mapę,

which allows us to put the modern streets on the city,

i teraz możemy nałożyć na nią współczesną siatkę ulic,

and the buildings, and the open spaces,

budynki i otwarte przestrzenie,

so that we can zoom in to where the Collect Pond is.

możemy więc zrobić zbliżenie na miejsce, gdzie jest Collect Pond.

We can digitize the Collect Pond and the streams,

Możemy uwidocznić Collect Pond i strumienie

and see where they actually are in the geography of the city today.

i zobaczyć, jak się mają do współczesnej geografii miasta.

So this is fun for finding where things are

To wspaniałe, móc zlokalizować różne miejsca

relative to the old topography.

w odniesieniu do starej topografii.

But I had another idea about this map.

Ale miałem też inny zamysł wobec tej mapy.

If we take away the streets, and if we take away the buildings,

Jeśli usunie się ulice, budynki

and if we take away the open spaces,

i otwarte przestrzenie,

then we could take this map.

można użyć tej mapy inaczej.

If we pull off the 18th century features

Jeśli usuniemy obiekty z XVIII wieku,

we could drive it back in time.

możemy cofnąć się w czasie.

We could drive it back to its ecological fundamentals:

Moglibyśmy cofnąć się do ekologicznych fundamentów:

to the hills, to the streams,

wzgórz, strumieni,

to the basic hydrology and shoreline, to the beaches,

hydrologicznych podstaw, linii brzegowej, plaż --

the basic aspects that make the ecological landscape.

podstawowych elementów tworzących ekologiczny krajobraz.

Then, if we added maps like the geology, the bedrock geology,

A wtedy, dodając dane z mapy geologicznej, o warstwach skalnych

and the surface geology, what the glaciers leave,

i geologii powierzchniowej, o tym co pozostawiły lodowce,

if we make the soil map,

jeśli wykonamy mapę gleby,

with the 17 soil classes,

z podziałem na 17 klas gleby

that are defined by the National Conservation Service,

definiowanych przez Narodową Służbę Ochrony Gleb,

if we make a digital elevation model

jeśli zrobimy cyfrowy model zróżnicowania topograficznego,

of the topography that tells us how high the hills were,

który powie nam, gdzie były wzgórza,

then we can calculate the slopes.

wtedy możemy wyliczyć, jak strome były ich zbocza.

We can calculate the aspect.

Możemy wyliczyć ich ekspozycję.

We can calculate the winter wind exposure --

Możemy wyliczyć, jak były wystawione na zimowe wiatry --

so, which way the winter winds blow across the landscape.

a więc, którędy zimowe wiatry wiały przez ten krajobraz.

The white areas on this map are the places protected from the winter winds.

Białe obszary na tej mapie to miejsca chronione przed zimowymi wiatrami.

We compiled all the information about where the Native Americans were, the Lenape.

Zebraliśmy wszystkie informacje o tym, gdzie bywali Indianie Lenape.

And we built a probability map of where they might have been.

I stworzyliśmy mapę prawdopodobnych miejsc, gdzie mogli się znajdować.

So, the red areas on this map indicate the places

Czerwone obszary na mapie oznaczają miejsca,

that are best for human sustainability on Manhattan,

które najlepiej nadawały się na ludzkie osady na Manhattanie --

places that are close to water,

miejsca blisko wody,

places that are near the harbor to fish,

nieopodal portu, w którym można łowić ryby,

places protected from the winter winds.

chronione od zimowych wiatrów.

We know that there was a Lenape settlement

Wiemy, że była tam osada ludu Lenape

down here by the Collect Pond.

w okolicach Collect Pond.

And we knew that they planted a kind of horticulture,

Wiemy, że uprawiali rośliny,

that they grew these beautiful gardens of corn, beans, and squash,

że mieli piękne poletka kukurydzy, fasoli i kabaczków,

the "Three Sisters" garden.

ogrody "Trzech Sióstr".

So, we built a model that explains where those fields might have been.

Zbudowaliśmy więc model, który pokazywał, gdzie to poletka mogły się znajdować.

And the old fields, the successional fields that go.

I stare pola, które leżały odłogiem.

And we might think of these as abandoned.

Można myśleć że zostały porzucone,

But, in fact, they're grassland habitats

ale stały się habitatem łąkowym,

for grassland birds and plants.

odpowiednim dla łąkowych ptaków i roślin.

And they have become successional shrub lands,

W procesie sukcesji zarosły krzewami,

and these then mix in to a map of all the ecological communities.

i wmieszały się pomiędzy inne nisze ekologiczne.

And it turns out that Manhattan had 55 different ecosystem types.

Okazało się, że na Manhattanie istniało 55 różnych typów ekosystemów.

You can think of these as neighborhoods,

Możecie o nich myśleć jak o osiedlach,

as distinctive as TriBeCa and the Upper East Side and Inwood --

tak od siebie różnych, jak Tribeca, Upper East Side i Inwood --

that these are the forest and the wetlands

tylko że chodzi o lasy i mokradła,

and the marine communities, the beaches.

ekosystemy morskie, plaże.

And 55 is a lot. On a per-area basis,

55 to dużo. W przeliczeniu na jednostkę powierzchni,

Manhattan had more ecological communities

Manhattan miał więcej typów ekosystemów

per acre than Yosemite does,

na hektar, niż park Yosemite,

than Yellowstone, than Amboseli.

Yellowstone, Ambaselli.

It was really an extraordinary landscape

To był naprawdę niezwykły krajobraz,

that was capable of supporting an extraordinary biodiversity.

który umożliwiał rozkwit nieprzeciętnej bioróżnorodności.

So, Act II: A Home Reconstructed.

Akt II: Rekonstrukcja Domu.

So, we studied the fish and the frogs and the birds and the bees,

Badaliśmy ryby, żaby, ptaki i pszczoły,

the 85 different kinds of fish that were on Manhattan,

85 gatunków ryb żyjących na Manhattanie,

the Heath hens, the species that aren't there anymore,

cietrzewie preriowe, gatunek który stamtąd zniknął,

the beavers on all the streams, the black bears,

bobry żyjące w strumieniach, niedźwiedzie baribale

and the Native Americans, to study how they used

oraz Indian i to, jak używali

and thought about their landscape.

i jak myśleli o swoim krajobrazie.

We wanted to try and map these. And to do that what we did

Chcieliśmy spróbować stworzyć mapę tych gatunków.

was we mapped their habitat needs.

W tym celu stworzyliśmy schemat ich potrzeb środowiskowych

Where do they get their food?

Gdzie znajdują pożywienie?

Where do they get their water? Where do they get their shelter?

Gdzie znajdują wodę? Gdzie się mogą schronić?

Where do they get their reproductive resources?

Gdzie mogą się rozmnażać?

To an ecologist, the intersection of these is habitat,

Dla ekologa, ich część wspólna to siedlisko.

but to most people, the intersection of these is their home.

Ale dla większości ludzi, ta część to dom.

So, we would read in field guides, the standard field guides

Czytaliśmy więc w atlasach przyrodniczych,

that maybe you have on your shelves,

jakie może macie w domu,

you know, what beavers need is, "A slowly meandering stream

że bobry potrzebują "Wolno meandrującego strumienia,

with aspen trees and alders and willows,

z topolami, olszami i wierzbami,

near the water." That's the best thing for a beaver.

blisko zbiorników wodnych." To najlepsze miejsce dla bobrów.

So we just started making a list.

Sporządziliśmy więc listę.

Here is the beaver. And here is the stream,

To jest bóbr. To jest strumień,

and the aspen and the alder and the willow.

topola, olsza, wierzba.

As if these were the maps that we would need

Była to jakby mapa, której potrzebowaliśmy,

to predict where you would find the beaver.

by przewidzieć, gdzie można znaleźć bobry.

Or the bog turtle, needing wet meadows and insects and sunny places.

Albo żółw torfowiskowy, który potrzebuje podmokłych łąk, owadów i słonecznych miejsc.

Or the bobcat, needing rabbits and beavers and den sites.

Albo ryś -- potrzebuje królików, bobrów i miejsc na legowiska.

And rapidly we started to realize that beavers can be

Nagle zdaliśmy sobie sprawę, że bobry to coś,

something that a bobcat needs.

czego potrzebują rysie.

But a beaver also needs things. And that having it

Ale i bobry potrzebują różnych rzeczy.

on either side means that we can link it together,

A więc możemy to wszystko połączyć

that we can create the network

i stworzyć sieć przedstawiającą

of the habitat relationships for these species.

habitatowe powiązania między gatunkami.

Moreover, we realized that you can start out

Co więcej, odkryliśmy, że zaczynając

as being a beaver specialist,

jako specjaliści od bobrów,

but you can look up what an aspen needs.

dochodzimy do badania, czego potrzeba topolom.

An aspen needs fire and dry soils.

Topola potrzebuje ognia i suchej gleby.

And you can look at what a wet meadow needs.

Dalej sprawdzasz, czego potrzebuje podmokła łąka.

And it need beavers to create the wetlands,

A trzeba jej bobrów, które tworzą rozlewiska,

and maybe some other things.

i może czegoś jeszcze.

But you can also talk about sunny places.

Możesz myśleć o słonecznych miejscach.

So, what does a sunny place need? Not habitat per se.

Czego potrzebuje słoneczne miejsce? Nie habitatu jako takiego.

But what are the conditions that make it possible?

Ale w jakich warunkach może ono powstać?

Or fire. Or dry soils.

Albo ogień. Albo sucha gleba.

And that you can put these on a grid that's 1,000 columns long

Można to wszystko wpisać w tabelę,

across the top and 1,000 rows down the other way.

która ma 1 000 kolumn i 1 000 wierszy.

And then we can visualize this data like a network,

I wykonać wizualizację tych danych w postaci sieci,

like a social network.

takiej, jak sieć społeczna.

And this is the network of all the habitat relationships

To jest sieć wszystkich powiązań środowiskowych

of all the plants and animals on Manhattan,

wszystkich roślin i zwierząt na Manhattanie,

and everything they needed,

i wszystkiego, czego potrzebowały,

going back to the geology,

aż do cech geologicznych,

going back to time and space at the very core of the web.

do czasu i miejsca, które są rdzeniem tej sieci.

We call this the Muir Web. And if you zoom in on it it looks like this.

Nazywamy ją Siecią Muira. Na zbliżeniu wygląda tak.

Each point is a different species

Każdy węzeł to inny gatunek

or a different stream or a different soil type.

lub inny rodzaj strumienia bądź typ gleby.

And those little gray lines are the connections that connect them together.

Te cienkie szare linie to połączenia między nimi.

They are the connections that actually make nature resilient.

Te połączenia czynią naturę odporną.

And the structure of this is what makes nature work,

A dzięki tej strukturze natura działa,

seen with all its parts.

i możemy zobaczyć wszystkie jej części.

We call these Muir Webs after the Scottish-American naturalist

Nazwaliśmy ją na cześć amerykańskiego przyrodnika szkockiego pochodzenia.

John Muir, who said, "When we try to pick out anything by itself,

John Muir powiedział: "Kiedy próbujemy wybrać jedną rzecz,

we find that it's bound fast by a thousand invisible cords

odkrywamy, że jest połączona tysiącem niewidzialnych nici,

that cannot be broken, to everything in the universe."

których nie da się zerwać, do wszystkiego we wszechświecie."

So then we took the Muir webs and we took them back to the maps.

Zestawiliśmy więc sieci Muira z mapami.

So if we wanted to go between 85th and 86th,

Gdy chcieliśmy zajrzeć między 85 a 86 Ulicę,

and Lex and Third,

oraz Lex i 3 Ulicę,

maybe there was a stream in that block.

może znajdował się tam strumień.

And these would be the kind of trees that might have been there,

A więc takie drzewa mogły tam rosnąć,

and the flowers and the lichens and the mosses,

i kwiaty, porosty, mchy,

the butterflies, the fish in the stream,

motyle, ryby w strumieniu,

the birds in the trees.

ptaki w koronach drzew.

Maybe a timber rattlesnake lived there.

Może żył tam grzechotnik.

And perhaps a black bear walked by. And maybe Native Americans were there.

A może przechadzał się baribal. Może byli tam Indianie.

And then we took this data.

Opracowaliśmy te dane,

You can see this for yourself on our website.

możecie się temu przyjrzeć na naszej stronie internetowej,

You can zoom into any block on Manhattan,

możecie zrobić zbliżenie na dowolny punkt Manhattanu

and see what might have been there 400 years ago.

i zobaczyć, jak mógł wyglądać 400 lat temu.

And we used it to try and reveal a landscape

Podjęliśmy próbę ukazania krajobrazu,

here in Act III.

w Akcie Trzecim.

We used the tools they use in Hollywood

Użyliśmy narzędzi stosowanych w Hollywood,

to make these fantastic landscapes that we all see in the movies.

do tworzenia tych fantastycznych krajobrazów, które widzieliście w filmach

And we tried to use it to visualize Third Avenue.

i stworzyliśmy wizualizację Trzeciej Alei.

So we would take the landscape and we would build up the topography.

Wzięliśmy krajobraz, odtworzyliśmy topografię,

We'd lay on top of that the soils and the waters, and illuminate the landscape.

nałożyliśmy warstwę gleby, zbiorniki wodne i oświetlenie.

We would lay on top of that the map of the ecological communities.

Na to nanieśliśmy typy ekosystemów.

And feed into that the map of the species.

I dodaliśmy mapę gatunków.

So that we would actually take a photograph,

I mogliśmy zrobić zdjęcie

flying above Times Square, looking toward the Hudson River,

z lotu ptaka nad Times Square, patrząc w kierunku rzeki Hudson,

waiting for Hudson to come.

czekając na pojawienie się Hudsona.

Using this technology, we can make these

Używając tej technologii udało nam się stworzyć

fantastic georeferenced views.

te niezwykłe, zorientowane geograficznie, widoki.

We can basically take a picture out of any window

Możemy zrobić zdjęcie z każdego okna

on Manhattan and see what that landscape looked like 400 years ago.

na Manhattanie i zobaczyć, jak to miejsce wyglądało 400 lat temu.

This is the view from the East River, looking up Murray Hill

To jest widok z East River, patrząc na Murray Hill

at where the United Nations is today.

gdzie dziś znajduje się siedziba ONZ.

This is the view looking down the Hudson River,

To jest widok w dół rzeki Hudson,

with Manhattan on the left, and New Jersey out on the right,

Manhattan jest po lewej, New Jersey po prawej,

looking out toward the Atlantic Ocean.

przed sobą mamy Atlantyk.

This is the view over Times Square,

To jest widok na Times Square,

with the beaver pond there, looking out toward the east.

i znajdujący się tam staw bobrów, patrząc na wschód.

So we can see the Collect Pond, and Lispenard Marshes back behind.

Widzimy Collect Pond i moczary Lispenard Marshes z tyłu.

We can see the fields that the Native Americans made.

Widzimy pola zagospodarowane przez Indian.

And we can see this in the geography of the city today.

I to wszystko w odniesieniu do współczesnego planu miasta.

So when you're watching "Law and Order," and the lawyers walk up the steps

Gdy oglądając serial "Prawo i porządek" widzicie prawników wchodzących po tych schodach,

they could have walked back down those steps

mogliby zejść po tych schodach

of the New York Court House, right into the Collect Pond,

budynku Sądu Nowego Jorku, prosto do stawu Collect Pond

400 years ago.

400 lat temu.

So these images are the work of my friend and colleague,

Te obrazy, to wynik pracy mojego przyjaciela i kolegi

Mark Boyer, who is here in the audience today.

Marka Boyera, który jest tu dziś z nami.

And I'd just like, if you would give him a hand,

Chciałbym mu pogratulować

to call out for his fine work.

tej wspaniałej pracy.

(Applause)

(Brawa)

There is such power in bringing science and visualization together,

Połączenie nauki i wizualizacji daje wspaniałe efekty,

that we can create images like this,

pozwala tworzyć takie obrazy.

perhaps looking on either side of a looking glass.

Może to zerknięcie do krainy po drugiej stronie lustra,

And even though I've only had a brief time to speak,

mimo że tak niewiele miałem czasu na prezentację,

I hope you appreciate that Mannahatta was a very special place.

pozwoli wam docenić, jak wspaniałym miejscem było Mannahatta.

The place that you see here on the left side

To miejsce, które widzicie tu po lewej

was interconnected. It was based on this diversity.

było gęste od powiązań. Opierało się na różnorodności.

It had this resilience that is what we need in our modern world.

Miało w sobie tę odporność, której potrzeba nam we współczesnym świecie.

But I wouldn't have you think that I don't like the place

Ale nie chciałbym, byście nie lubili tego miejsca po prawej,

on the right, which I quite do. I've come to love the city

które ja lubię. Nauczyłem się kochać to miasto,

and its kind of diversity, and its resilience,

z jego różnorodnością, odpornością,

and its dependence on density and how we're connected together.

tym jak zależne jest od zagęszczenia i połączeń między ludźmi.

In fact, that I see them as reflections of each other,

W pewnym sensie, widzę te miejsca jako lustrzane odbicia.

much as Lewis Carroll did in "Through the Looking Glass."

Tak jak Lewis Carroll pisał w książce "Po drugiej stronie lustra".

We can compare these two and hold them in our minds at the same time,

Możemy je oba porównywać i mieć z tyłu głowy,

that they really are the same place,

że to w istocie to samo miejsce,

that there is no way that cities can escape from nature.

że miasto nie może uciec od natury.

And I think this is what we're learning about building cities in the future.

Myślę, że tego uczymy się o budowaniu miast przyszłości.

So if you'll allow me a brief epilogue, not about the past,

Więc w krótkim epilogu nie powiem o przeszłości,

but about 400 years from now,

ale o tym, co będzie za 400 lat.

what we're realizing is that

Zdajemy sobie sprawę,

cities are habitats for people,

że miasta to habitaty dla ludzi,

and need to supply what people need:

i muszą zapewniać to, czego ludziom trzeba:

a sense of home, food, water, shelter,

poczucie bycia u siebie, jedzenie, wodę, schronienie,

reproductive resources, and a sense of meaning.

możliwość rozmnażania się, poczucie sensu.

This is the particular additional habitat requirement of humanity.

To jest ten szczególny wymóg w odniesieniu habitatów dla ludzi.

And so many of the talks here at TED are about meaning,

Wiele innych wykładów w serii TED dotyczy poczucia sensu,

about bringing meaning to our lives

nadawania naszemu życiu znaczenia

in all kinds of different ways, through technology,

na różne sposoby, poprzez technologię,

through art, through science,

sztukę, naukę,

so much so that I think we focus so much on

aż do tego stopnia się skupiamy

that side of our lives, that we haven't given enough

na tym aspekcie życia, że nie poświęcamy

attention to the food and the water and the shelter,

dość uwagi zapewnieniu jedzenia, wody, schronienia

and what we need to raise the kids.

i tego, co potrzeba by wychować dzieci.

So, how can we envision the city of the future?

Jak możemy wyobrazić sobie miasto przyszłości?

Well, what if we go to Madison Square Park,

Jeśli pójdziemy do Madison Square Park

and we imagine it without all the cars,

i wyobrazimy sobie, że nie ma tam samochodów,

and bicycles instead

a zamiast nich są rowery,

and large forests, and streams instead of sewers and storm drains?

i lasy, a zamiast rynsztoków i burzowców są strumienie?

What if we imagined the Upper East Side

A jeśli wyobrazimy sobie Upper East Side

with green roofs, and streams winding through the city,

z zielonymi dachami, strumieniami wijącymi się przez miasto,

and windmills supplying the power we need?

i wiatrakami dostarczającymi energię?

Or if we imagine the New York City metropolitan area,

Albo wyobrazimy sobie metropolitalny Nowy Jork,

currently home to 12 million people,

w którym obecnie mieszka 12 milionów ludzi,

but 12 million people in the future, perhaps living at the density of Manhattan,

ale w przyszłości te 12 mln ludzi osiągnie może zagęszczenie jak na Manhattanie,

in only 36 percent of the area,

skupiając się na 36% obecnego obszaru,

with the areas in between covered by farmland,

pozostawiając miejsce na mozaikę pól uprawnych,

covered by wetlands,

mokradeł,

covered by the marshes we need.

bagien, których nam potrzeba.

This is the kind of future I think we need,

Myślę, że takiej przyszłości potrzebujemy,

is a future that has the same diversity

przyszłości nacechowanej taką samą różnorodnością,

and abundance and dynamism of Manhattan,

obfitością i dynamizmem jak Manhattan,

but that learns from the sustainability of the past,

ale mądrzejszą o lekcję zrównoważonego rozwoju wyniesioną z przeszłości,

of the ecology, the original ecology, of nature with all its parts.

dotyczącą pierwotnej ekologii, natury z całą jej złożonością.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)