Frederic Kaplan: How I built an information time machine

Tłumaczenie: Dawid Cieśla Korekta: Agata Leśnicka

This is an image of the planet Earth.

Oto obraz Ziemi.

It looks very much like the Apollo pictures

Przypomina znane zdjęcia z Apollo,

that are very well known.

There is something different;

z tą różnicą,

you can click on it,

że klikając nań, można przybliżyć dowolne miejsce na Ziemi.

and if you click on it,

you can zoom in on almost any place on the Earth.

For instance, this is a bird's-eye view

Oto widok z lotu ptaka na kampus EPFL.

of the EPFL campus.

In many cases, you can also see

Często mamy też dostęp do widoku z pobliskiej ulicy.

how a building looks from a nearby street.

This is pretty amazing.

To niesamowite.

But there's something missing in this wonderful tour:

Ale czegoś tu brakuje:

It's time.

czasu.

i'm not really sure when this picture was taken.

Nie wiem, kiedy zrobiono to zdjęcie

I'm not even sure it was taken

i czy zdjęcie satelitarne zrobiono w tym samym czasie.

at the same moment as the bird's-eye view.

In my lab, we develop tools

Tworzymy narzędzia

to travel not only in space

do podróży w przestrzeni i czasie.

but also through time.

The kind of question we're asking is

Zastanawiamy się, czy można stworzyć Mapy Google przeszłości?

Is it possible to build something

like Google Maps of the past?

Can I add a slider on top of Google Maps

Czy mogę dodać do Map suwak

and just change the year,

i zmienić rok,

seeing how it was 100 years before,

zobaczyć, jak to było, 100 czy 1000 lat temu?

1,000 years before?

Is that possible?

Czy to możliwe?

Can I reconstruct social networks of the past?

Czy mogę zrekonstruować sieci społecznościowe,

Can I make a Facebook of the Middle Ages?

stworzyć średniowiecznego Facebooka?

So, can I build time machines?

Czy mogę zbudować wehikuł czasu?

Maybe we can just say, "No, it's not possible."

Można rzec: "To niemożliwe",

Or, maybe, we can think of it from an information point of view.

lub spojrzeć na to przez pryzmat informacji.

This is what I call the information mushroom.

Nazywam to informacyjnym grzybem.

Vertically, you have the time.

Pionowo mamy czas,

and horizontally, the amount of digital information available.

poziomo - dostępne informacje cyfrowe.

Obviously, in the last 10 years, we have much information.

Mamy ich dużo dla ostatnich 10 lat.

And obviously the more we go in the past, the less information we have.

Ilość informacji maleje stopniowo w przeszłości.

If we want to build something like Google Maps of the past,

Chcąc stworzyć Mapy Google czy Facebooka przeszłości,

or Facebook of the past,

we need to enlarge this space,

musimy zwiększyć ten obszar, by przypominał prostokąt.

we need to make that like a rectangle.

How do we do that?

Jak to zrobić?

One way is digitization.

Na przykład poprzez digitalizację.

There's a lot of material available --

Istnieje wiele źródeł -

newspaper, printed books, thousands of printed books.

gazety, tysiące drukowanych książek.

I can digitize all these.

Mogę poddać je digitalizacji i wydobyć informacje.

I can extract information from these.

Of course, the more you go in the past, the less information you will have.

Dalej w przeszłości jest oczywiście mniej informacji.

So, it might not be enough.

So, I can do what historians do.

Mogę też na wzór historyków ekstrapolować.

I can extrapolate.

This is what we call, in computer science, simulation.

W informatyce nazywamy to symulacją.

If I take a log book,

Mogę założyć, że dziennik pokładowy Weneckiego kapitana

I can consider, it's not just a log book

of a Venetian captain going to a particular journey.

jest czymś więcej niż dziennikiem,

I can consider it is actually a log book

reprezentuje wiele podróży z tamtego okresu.

which is representative of many journeys of that period.

I'm extrapolating.

Ekstrapoluję.

If I have a painting of a facade,

Obraz fasady

I can consider it's not just that particular building,

nie dotyczy jednego budynku.

but probably it also shares the same grammar

Ma wiele wspólnego z budynkami,

of buildings where we lost any information.

o których informacje utraciliśmy.

So if we want to construct a time machine,

Do stworzenia wehikułu czasu potrzebujemy 2 rzeczy.

we need two things.

We need very large archives,

Ogromnych archiwów

and we need excellent specialists.

i świetnych specjalistów.

The Venice Time Machine,

Wenecki Wehikuł Czasu, o którym opowiem,

the project I'm going to talk to you about,

is a joint project between the EPFL

to łączony projekt EPFL

and the University of Venice Ca'Foscari.

i Uniwersytetu Ca'Foscari.

There's something very peculiar about Venice,

Wenecję cechuje wyjątkowo biurokratyczna administracja.

that its administration has been

very, very bureaucratic.

They've been keeping track of everything,

Wszystko notowali, prawie jak Google dzisiaj.

almost like Google today.

At the Archivio di Stato,

Archiwum Państwowe zawiera 80 km dokumentacji

you have 80 kilometers of archives

documenting every aspect

z przeszło 1000 lat życia Wenecji.

of the life of Venice over more than 1,000 years.

You have every boat that goes out,

Każda wypływająca i przypływająca łódź.

every boat that comes in.

You have every change that was made in the city.

Każda zmiana w mieście.

This is all there.

Wszystko tam jest.

We are setting up a 10-year digitization program

Rozpoczynamy dziesięcioletni program digitalizacji,

which has the objective of transforming

mający na celu konwersję archiwum do cyfrowego systemu informacji.

this immense archive

into a giant information system.

The type of objective we want to reach

Nasz cel łączy się z digitalizacją 450 książek dziennie.

is 450 books a day that can be digitized.

Of course, when you digitize, that's not enough,

Digitalizacja to nie wszystko.

because these documents,

Większość dokumentów jest po łacinie, w dialekcie toskańskim czy weneckim,

most of them are in Latin, in Tuscan,

in Venetian dialect,

so you need to transcribe them,

więc wymagają transkrypcji,

to translate them in some cases,

czasem tłumaczenia,

to index them,

indeksowania,

and this is obviously not easy.

co nie jest proste.

In particular, traditional optical character recognition method

Szczególnie, że tradycyjne metody optycznego rozpoznawania znaków

that can be used for printed manuscripts,

w tekstach drukowanych

they do not work well on the handwritten document.

kiepsko rozpoznają pismo ręczne.

So the solution is actually to take inspiration

Rozwiązaniem jest wzięcie przykładu z domeny rozpoznawania mowy.

from another domain: speech recognition.

This is a domain of something that seems impossible,

Wydaje się to niemożliwe,

which can actually be done,

a jednak jest wykonalne,

simply by putting additional constraints.

gdy narzucimy dodatkowe kryteria.

If you have a very good model

Gdy mamy świetny model użytego języka i dokumentu,

of a language which is used,

if you have a very good model of a document,

gdy struktura jest klarowna.

how well they are structured.

And these are administrative documents.

A są to dokumenty administracyjne, często o jasnej strukturze.

They are well structured in many cases.

If you divide this huge archive into smaller subsets

Dzieląc archiwum na mniejsze, posiadające wspólne cechy sekcje,

where a smaller subset actually shares similar features,

then there's a chance of success.

możemy odnieść sukces.

If we reach that stage, then there's something else:

Gdy to osiągniemy, możemy wydobyć z dokumentów wydarzenia.

we can extract from this document events.

Actually probably 10 billion events

Prawdopodobnie 10 miliardów wydarzeń.

can be extracted from this archive.

And this giant information system

Ten wielki system informacji można przeszukiwać na wiele sposobów.

can be searched in many ways.

You can ask questions like,

Można zapytać: "Kto mieszkał w tym pałacu w roku 1323?"

"Who lived in this palazzo in 1323?"

"How much cost a sea bream at the Realto market

"Ile kosztował leszcz na targu w Realto w 1434 roku?"

in 1434?"

"What was the salary

"Ile zarabiał szklarz w Murano w ciągu dekady"?

of a glass maker in Murano

maybe over a decade?"

You can ask even bigger questions

Dzięki semantycznemu kodowaniu możemy stawiać większe pytania.

because it will be semantically coded.

And then what you can do is put that in space,

Większość informacji można jakoś ulokować, dzięki ich przestrzennej naturze.

because much of this information is spatial.

And from that, you can do things like

Następnie można odtworzyć niezwykłe losy miasta,

reconstructing this extraordinary journey

of that city that managed to have a sustainable development

stabilnie rozwijającego się przez ponad 1 000 lat,

over a thousand years,

managing to have all the time

pozostającego w równowadze z otoczeniem.

a form of equilibrium with its environment.

You can reconstruct that journey,

Można zwizualizować tę rekonstrukcję na wiele sposobów.

visualize it in many different ways.

But of course, you cannot understand Venice if you just look at the city.

Ale nie zrozumiemy Wenecji, patrząc tylko na nią.

You have to put it in a larger European context.

Potrzebny jest szerszy kontekst Europy,

So the idea is also to document all the things

dokumentacja działań na skalę europejską.

that worked at the European level.

We can reconstruct also the journey

Możemy też odtworzyć losy weneckiego imperium morskiego,

of the Venetian maritime empire,

how it progressively controlled the Adriatic Sea,

sposób, w jaki umacniało kontrolę nad Adriatykiem

how it became the most powerful medieval empire

i stało się najpotężniejszym imperium swych czasów,

of its time,

controlling most of the sea routes

kontrolując większość południowo-wschodnich szlaków.

from the east to the south.

But you can even do other things,

Można pójść jeszcze dalej, dzięki powtarzalnej schematyczności szlaków.

because in these maritime routes,

there are regular patterns.

You can go one step beyond

Można stworzyć śródziemnomorski symulator

and actually create a simulation system,

create a Mediterranean simulator

which is capable actually of reconstructing

zdolny do odtworzenia utraconych informacji,

even the information we are missing,

which would enable us to have questions you could ask

odpowiadający na pytania związane z planowaniem podróży.

like if you were using a route planner.

"If I am in Corfu in June 1323

"Gdzie znajdę łódź, chcąc dotrzeć z Korfu do Konstantynopola w lipcu 1323?"

and want to go to Constantinople,

where can I take a boat?"

Probably we can answer this question

Prawdopodobnie możemy odpowiedzieć z dokładnością do 1-3 dni.

with one or two or three days' precision.

"How much will it cost?"

"Ile to kosztuje?"

"What are the chance of encountering pirates?"

"Jakie są szanse na napotkanie piratów?"

Of course, you understand,

Największym naukowym wyzwaniem w tego typu projekcie

the central scientific challenge of a project like this one

is qualifying, quantifying and representing

jest określenie, oszacowanie i przedstawienie

uncertainty and inconsistency at each step of this process.

niepewności i sprzeczności na każdym etapie procesu.

There are errors everywhere,

Błędy są wszędzie, w dokumentach, złe nazwisko kapitana,

errors in the document, it's the wrong name of the captain,

some of the boats never actually took to sea.

niektóre łodzie nigdy nie wypłynęły w morze.

There are errors in translation, interpretative biases,

Są błędne tłumaczenia i interpretacje,

and on top of that, if you add algorithmic processes,

oraz wynikające z algorytmicznego przetwarzania

you're going to have errors in recognition,

błędy w identyfikacji i ekstrakcji,

errors in extraction,

so you have very, very uncertain data.

przez co dane często są niepewne.

So how can we detect and correct these inconsistencies?

Jak można wykryć i usunąć te niespójności?

How can we represent that form of uncertainty?

Jak przedstawić niepewność?

It's difficult. One thing you can do

To trudne. Można udokumentować każdy krok procesu,

is document each step of the process,

not only coding the historical information

kodując zarówno informacje historyczne, jak i meta-historyczne,

but what we call the meta-historical information,

how is historical knowledge constructed,

jak konstruujemy wiedzę historyczną,

documenting each step.

dokumentując każdy krok.

That will not guarantee that we actually converge

Nie da to gwarancji uzyskania jednej historii Wenecji,

toward a single story of Venice,

but probably we can actually reconstruct

lecz możliwa jest rekonstrukcja

a fully documented potential story of Venice.

w pełni udokumentowanej potencjalnej historii.

Maybe there's not a single map.

Może nie będzie jednej mapy, lecz kilka.

Maybe there are several maps.

The system should allow for that,

System powinien na to pozwolić,

because we have to deal with a new form of uncertainty,

ponieważ mamy tu nową dla tego typu wielkich baz danych formę niepewności.

which is really new for this type of giant databases.

And how should we communicate

Jak dotrzeć z tym projektem do szerokiej publiczności?

this new research to a large audience?

Again, Venice is extraordinary for that.

Wenecja świetnie się do tego nadaje.

With the millions of visitors that come every year,

Z milionami turystów każdego roku,

it's actually one of the best places

to jedno z najlepszych miejsc na stworzenie muzeum przyszłości.

to try to invent the museum of the future.

Imagine, horizontally you see the reconstructed map

Poziomo mamy rekonstrukcję mapy z danego roku,

of a given year,

and vertically, you see the document

pionowo dokumenty, na których jest oparta,

that served the reconstruction,

paintings, for instance.

na przykład obrazy.

Imagine an immersive system that permits

Moglibyśmy odtworzyć Wenecję z danego roku

to go and dive and reconstruct the Venice of a given year,

i zagłębić się w niej wraz z grupą.

some experience you could share within a group.

On the contrary, imagine actually that you start

Można też zacząć od dokumentu weneckiego rękopisu,

from a document, a Venetian manuscript,

and you show, actually, what you can construct out of it,

i pokazać możliwości rekonstrukcji, metody dekodowania

how it is decoded,

how the context of that document can be recreated.

i odtwarzania kontekstu.

This is an image from an exhibit

Oto zdjęcie obrazujące wykorzystanie tego systemu w Genewie.

which is currently conducted in Geneva

with that type of system.

So to conclude, we can say that

Podsumowując,

research in the humanities is about to undergo

nauki humanistyczne ewoluują

an evolution which is maybe similar

podobnie jak nauki przyrodnicze 30 lat temu.

to what happened to life sciences 30 years ago.

It's really a question of scale.

To tylko kwestia skali.

We see projects which are

Widzimy projekty poza zasięgiem pojedynczego zespołu naukowego,

much beyond any single research team can do,

and this is really new for the humanities,

a to nowość dla humanistów, często pracujących w małych grupach

which very often take the habit of working

in small groups or only with a couple of researchers.

lub z garstką badaczy.

When you visit the Archivio di Stato,

Będąc w Archiwum Państwowym widzimy, że to zbyt wiele dla jednego zespołu

you feel this is beyond what any single team can do,

and that should be a joint and common effort.

i potrzebna jest współpraca.

So what we must do for this paradigm shift

Ta zmiana w postrzeganiu wymaga

is actually foster a new generation

stworzenia nowej generacji "cyfrowych humanistów",

of "digital humanists"

that are going to be ready for this shift.

gotowych na tę zmianę.

I thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)