Jim Chuchu: Why are stolen African artifacts still in Western museums? | TED

Translator: Kaung Htet Thaw Reviewer: Sanntint Tint

If you live in New York or London or some other so-called cultural capital,

သင်ဟာ နယူးယောက်၊ လန်ဒန်စတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုမြို့တော်ဆိုတဲ့နေရာတွေမှာ နေရင်၊

it’s likely that you visited an art museum

အာဖရိကအနုပညာတွေကို စုစည်းပြသထားတဲ့

that features a collection of African art.

အနုပညာပြတိုက်တစ်ခုကိုတော့ ရောက်ဖူးမှာပါ။

These collections usually consist of masks and sculptures,

အဲဒီအနုပညာပစ္စည်းတွေထဲမှာ မျက်နှာဖုံးတွေ၊ ပန်းပုရုပ်တွေ၊ လက်နက်တွေ၊

but also include weapons and ceremonial dress,

ပွဲတက်ဝတ်စုံတွေ၊ ဇွန်း၊ ခက်ရင်းတွေ၊ လက်ဝတ်ရတနာတွေ၊

cutlery, jewelry, and even toys.

အရုပ်တွေ ပါဝင်ပါတယ်။

These objects are markers of traditions and cultural beliefs,

ဒီပစ္စည်းတွေဟာ ဓလေ့တွေ၊ ယုံကြည်မှုတွေ၊ အလိုက်သင့်ပြောင်းလဲမှု၊

but also of adaptation and ingenuity, science and spirituality.

တီထွင်နိုင်စွမ်း၊ သိပ္ပံနဲ့ ယုံကြည်သက်ဝင်မှုတို့ရဲ့ သင်္ကေတပါ။

Cultural objects are the way that human beings say, “We were here.”

ယဉ်ကျေးမှုပစ္စည်းတွေဟာ ဒီလူတွေ ဒီမှာနေခဲ့တယ်ဆိုတာ ပြတာပါပဲ။

Have you ever wondered how these African objects ended up in museums?

ဒီအာဖရိကကပစ္စည်းတွေ ပြတိုက်တွေထဲ ဘယ်လို ရောက်သွားသလဲဆိုတာ တွေးကြည့်ဖူးပါသလား။

Some were bought by traders and tourists,

တချို့ကို ကုန်သည်တွေ၊ ခရီးသွားတွေက ဝယ်သွားတယ်။

some gifts exchanged in acts of friendship

တချို့ကို ချစ်ကြည်ရေးသဘော လက်ဆောင်အဖြစ် လဲလှယ်ခဲ့တယ်။

and some were excavated in archaeological digs.

တချို့ကို ရှေးဟောင်းသုတေသနတူးဖော်မှုတွေကနေ ရှာတွေ့ခဲ့တယ်။

But then there are many others that were looted during raids,

ဒါပေမဲ့ စီးနင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေအတွင်း အခိုးခံလိုက်ရတာတွေ၊ နယ်ချဲ့တပ်ဖွဲ့တွေ

confiscated by colonial forces and stolen at gunpoint.

သိမ်းသွားတာတွေ၊ သေနတ်ထောက်ပြီး ယူသွားတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။

I’m an artist and I tell stories for a living.

ကျွန်တော်က အနုပညာရှင်တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး ဇာတ်လမ်းတွေပြောပြီး အသက်မွေးပါတယ်။

To tell stories you need imagination and memory.

ဇာတ်လမ်းတွေပြောဖို့ဆို စိတ်ကူးဉာဏ်နဲ့ မှတ်ဉာဏ်လိုပါတယ်။

And in Kenya, we have a gap in our memory.

ကင်ညာကလူတွေရဲ့ မှတ်ဉာဏ်မှာ အဟတစ်ခု ရှိနေပါတယ်။

So much of what happened in between the late 1800s

၁၈၀၀ ပြည့်နှစ်တွေနှောင်းပိုင်းကနေ လွတ်လပ်ရေးရတဲ့ ၁၉၆၃ ထိ

until our independence in 1963 is missing

ဖြစ်ပျက်ခဲ့တာအများစုက ပျောက်နေပါတယ်။

because too many of the objects that tell the stories from that period are gone.

ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဲဒီအချိန်ကအကြောင်းတွေကို ပြောပြနိုင်မယ့်ပစ္စည်းတွေ ပျောက်နေလို့ပါ။

According to a 2018 report on African cultural heritage,

၂၀၁၈ အာဖရိကယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် အစီရင်ခံစာတစ်ခုအရ

90 percent of sub-Saharan Africa’s material cultural legacy

ဆပ်ဆာဟာရ အာဖရိက​ဒေသရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ပစ္စည်းတွေထဲက ၉၀% ကို

is housed outside the African continent.

အာဖရိကတိုက်အပြင်မှာ သိမ်းဆည်းထားပါတယ်။

What does it mean for a society to lose so many objects?

လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု ပစ္စည်းတွေအများကြီး ဆုံးရှုံးသွားတယ်ဆိုတာ ဘာကိုဆိုလိုပါသလဲ။

It means that we forget our religions and our spiritual practices.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘာသာတရား၊ သက်ဝင်ယုံကြည်မှုတွေကို မေ့သွားတာပါ။

It means that we forget the names of our kingdoms and heroes.

ဘုရင့်နိုင်ငံတော်တွေနဲ့ သူရဲကောင်းတွေရဲ့နာမည်တွေကို မေ့သွားတာပါ။

It means that we forget our music, our crafts and our languages.

ဂီတ၊ အနုပညာလက်ရာတွေနဲ့ ဘာသာစကားတွေကို မေ့သွားတာပါ။

We forget our stories.

ကျွန်တော်တို့အကြောင်းကို မေ့သွားတာပါ။

And as a result, we adopt other people’s religions

ဒီလိုမေ့သွားတဲ့အခါ သူများတွေရဲ့ ဘာသာတရားကို ကိုးကွယ်ကြပြီး

ကိုယ်ပိုင်ဘာသာတရားကို စုန်းအတတ်လို့ ထင်လာကြတယ်။

We start to eat burgers and pasta and look down on our indigenous foods

ဘာဂါတွေ၊ ပါစတာတွေ စားလာကြပြီး ကိုယ့်ရိုးရာအစားအစာကို အထင်အမြင်သေးလာတယ်။

and our children begin to believe in their hearts

ကလေးတွေကလည်း တခြားလူ့အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ

that other societies have richer cultures.

ယဉ်ကျေးမှုပိုမြင့်တယ်လို့ ယုံကြည်လာကြတယ်။

Where do you begin to fix something like this?

ဒါကို ဘယ်လိုစပြင်ကြမလဲ။

One place to start is to find out exactly

စလုပ်နိုင်တာတစ်ခုကတော့ ပျောက်ဆုံးနေတဲ့

which objects are missing and where they are.

ပစ္စည်းတွေကဘာတွေလဲနဲ့ ဘယ်ရောက်နေလဲ သိအောင်လုပ်ဖို့ပါ။

In 2018, as a member of The Nest Collective

၂၀၁၈ မှာ The Nest Collective အဖွဲ့ဝင်တစ်ယောက်အနေနဲ့

and together the coalition of Kenyan and European museums,

ကင်ညာနဲ့ ဥရောပက ပြတိုက်တွေ၊ အနုပညာရှင်တွေ၊

artists and researchers,

သုတေသီတွေနဲ့ ပေါင်းပြီး

we co-founded the International Inventories Programme,

တိုင်းပြည်ပြင်ပရောက်နေတဲ့ ကင်ညာယဉ်ကျေးမှု ပစ္စည်းတွေကို မှတ်တမ်းပြုစုတဲ့

which began creating a database of Kenyan cultural objects

နိင်ငံတကာစာရင်းပြုစုရေးအစီအစဉ်ကို

that are held outside our country.

ပူးပေါင်းတည်ထောင်ခဲ့ပါတယ်။

We called and e-mailed museums across North America and Europe,

မြောက်အမေရိကနဲ့ဥရောပတစ်ခွင်က ပြတိုက်တွေကို ဖုန်းခေါ်၊ အီးမေးလ်ပို့ပြီး

asking them if they had any Kenyan cultural objects in their collections.

သူတို့စုဆောင်းထားတဲ့အထဲမှာ ကင်ညာယဉ်ကျေးမှု ပစ္စည်းတွေ ပါ မပါ မေးပါတယ်။

We hosted public debates about object restitution

ပစ္စည်းတွေ ပြန်ထားနိုင်ရေးအကြောင်း အများပြည်သူဆွေးနွေးပွဲတွေ

and created exhibitions to bring the debate into the public sphere.

လုပ်တယ်။ ဒီအကြောင်းအများသိလာအောင် ပြပွဲတွေ စီစဉ်ပါတယ်။

And that was the easy part.

ဒီအပိုင်းက လွယ်ကူပါတယ်။

The more difficult part for us Kenyans

ကျွန်တော်တို့ကင်ညာတွေအတွက် အခက်ဆုံးအပိုင်းကတော့

was having to read through the most troubling historical texts and records

နယ်ချဲ့တပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေကို အာဖရိကသားတွေ

from a time in history

ခံစားနေရချိန်က

when Africans were on the receiving end of colonial force,

စိတ်သောကရောက်စရာစာတွေ၊ မှတ်တမ်းတွေကို

ဖတ်ရတာပါပဲ။

Those texts are still difficult to read even today.

ဒီနေ့အထိလည်း ဒီစာတွေကိုဖတ်ဖို့ ခက်နေဆဲပါ။

In two years, we collected data

၂ နှစ်အတွင်း ဒီပြတိုက်တွေမှာ

on more than 32,000 objects held by these institutions,

ရှိတဲ့ပစ္စည်းပေါင်း ၃၂၀၀၀ ကျော်ရဲ့ အချက်အလက်တွေ စုဆောင်းနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

and that might seem like a huge number,

ဒီအရေအတွက်က သိပ်များတယ်လို့ထင်စရာရှိပေမဲ့

but there are many other institutions that haven’t yet replied to our requests.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေကို အကြောင်းမပြန်တဲ့ပြတိုက်အများအပြားရှိပါတယ်။

And that’s just Kenya.

ပြီးတော့ ကင်ညာတစ်နိုင်ငံတည်းမဟုတ်ပါဘူး။

They are 46 other countries in sub-Saharan Africa

ဆပ်ဆာဟာရ အာဖရိကဒေသမှာ အလားတူ ပစ္စည်းတွေ ယူသွားခံခဲ့ရတဲ့

that have experienced a similar extraction of objects.

နောက်ထပ် နိုင်ငံပေါင်း ၄၆ နိုင်ငံ ရှိပါသေးတယ်။

Our next step is to publish this database online,

အထွတ်အမြတ်ထားရတဲ့ပစ္စည်းတွေ ပြန်ယူနိုင်ရေး ကြိုးပမ်းနေကြတဲ့

so the data is accessible to community leaders

အသိုင်းအဝိုင်းခေါင်းဆောင်တွေနဲ့

who have been campaigning for the return of sacred objects,

ဘာတွေ ပျောက်ဆုံးနေတယ်၊ ဘယ်ရောက်နေတယ်ဆိုတာ သိချင်ကြတဲ့

but also for every teacher, researcher and citizen

ဆရာတွေ၊ သုတေသီတွေ၊ ပြည်သူတွေ ကြည့်ရှုနိုင်စေဖို့

who wants to find out what we are missing

ဒီမှတ်တမ်းတွေကို အွန်လိုင်းပေါ်တင်ဖို့က

and where it can be found.

နောက်လုပ်မယ့် အစီအစဉ်ပါ။

We are not the only initiative of our kind.

ဒီအလုပ်လုပ်နေတာ ကျွန်တော်တို့ပဲမဟုတ်ပါဘူး။

Across Africa and Asia, there are other projects

အာဖရိကနဲ့အာရှတစ်လွှား ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်နဲ့ပတ်သက်လို့

asking similar questions about their cultural heritage.

အလားတူမေးခွန်းတွေထုတ်နေကြတဲ့ အစီအစဉ်တွေ ရှိပါတယ်။

Our hope is that we can provoke institutions in North America and Europe

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မျှော်လင့်ချက်ကတော့ မြောက်အမေရိကနဲ့ ဥရောပက ပြတိုက်တွေ

to rethink the morality of their collections.

သူတို့စုဆောင်းထားတာတွေဟာ ကျင့်ဝတ်နဲ့ညီ မညီ ပြန်တွေးကြည့်ဖို့ပါ။

We are asking them to account for the violent histories

သူတို့စုဆောင်းထားတာတွေအကြောင်း မှန်မှန်ကန်ကန်ဖော်ပြပြီး

of some of the objects in their collections

ပစ္စည်းတချို့နောက်ကွယ်က ကြမ်းတမ်းတဲ့

by labeling their collections more truthfully.

ဇာတ်လမ်းတွေအကြောင်း ရှင်းပြပေးဖို့ပါ။

We are asking them to return objects that were improperly acquired

သူတို့မလျော်မကန်ရထားတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို

back to the communities that need them.

လိုအပ်တဲ့အသိုင်းအဝိုင်းတွေဆီ ပြန်ပေးဖို့ပါ။

We are asking them to trust African museums

အာဖရိကသားတွေကိုယ်စား ပစ္စည်းတွေကို

to store objects on behalf of the people of Africa.

အာဖရိကကပြတိုက်တွေ သိမ်းဆည်းနိုင်တယ်ဆိုတာ ယုံကြည်ဖို့ပါ။

There can be no collective identity without collective memory.

စုပေါင်းမှတ်ဉာဏ်မရှိဘဲ စုပေါင်းဖြစ်တည်မှုလည်းမရှိနိုင်ပါဘူး။

So we are asking for our objects to help us remember who we are.

ဒါကြောင့် ကိုယ်ဘယ်သူလဲဆိုတာမှတ်မိနိုင်ဖို့ ကျွန်တော်တို့ပစ္စည်းတွေကို တောင်းခံနေတာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။