Jim Chuchu: Why are stolen African artifacts still in Western museums? | TED

Translator: Ngọc Châu Phạm Reviewer: 24 Anh

If you live in New York or London or some other so-called cultural capital,

Nếu bạn sống ở New York hay London, hay những nơi được gọi là thủ phủ văn hóa,

it’s likely that you visited an art museum

nhiều khả năng bạn đã đến thăm một bảo tàng nghệ thuật

that features a collection of African art.

trưng bày bộ sưu tập tác phẩm nghệ thuật châu Phi.

These collections usually consist of masks and sculptures,

Những bộ sưu tập này thường bao gồm mặt nạ và tác phẩm điêu khắc,

but also include weapons and ceremonial dress,

vũ khí và lễ phục

dụng cụ ăn uống, đồ trang sức và thậm chí cả đồ chơi nữa.

cutlery, jewelry, and even toys.

These objects are markers of traditions and cultural beliefs,

Những vật dụng này là dấu ấn của truyền thống và tín ngưỡng văn hóa,

của sự thích nghi và khéo léo, khoa học và tâm linh.

but also of adaptation and ingenuity, science and spirituality.

Cultural objects are the way that human beings say, “We were here.”

Các vật thể văn hóa là cách con người nói, “Chúng tôi đã ở đây”.

Have you ever wondered how these African objects ended up in museums?

Có bao giờ bạn tự hỏi làm sao các đồ vật châu Phi này lại nằm trong bảo tàng chưa?

Some were bought by traders and tourists,

Một vài món được mua lại từ lái buôn và du khách,

some gifts exchanged in acts of friendship

một số khác là món quà để thể hiện tình hữu nghị

and some were excavated in archaeological digs.

và một số khác thì được phát hiện trong lúc khai quật khảo cổ.

But then there are many others that were looted during raids,

Nhưng cũng có có nhiều món khác bị cướp phá trong các cuộc đột kích,

confiscated by colonial forces and stolen at gunpoint.

hay bị thực dân tịch thu hay bị cướp bóc bằng vũ lực.

I’m an artist and I tell stories for a living.

Tôi là một nghệ sĩ và tôi kể chuyện để kiếm sống.

To tell stories you need imagination and memory.

Để kể các câu chuyện, bạn cần trí tưởng tượng và ký ức.

And in Kenya, we have a gap in our memory.

Và tại Kenya, ký ức của chúng tôi bị gián đoạn.

So much of what happened in between the late 1800s

Có nhiều việc đã xảy ra vào cuối những năm 1800

until our independence in 1963 is missing

đến khi chúng tôi giành độc lập năm 1963

đang rơi vào quên lãng,

because too many of the objects that tell the stories from that period are gone.

vì nhiều vật phẩm là minh chứng cho thời kỳ đó bị mất tích.

According to a 2018 report on African cultural heritage,

Theo một báo cáo trong năm 2018 về di sản văn hóa châu Phi,

90 percent of sub-Saharan Africa’s material cultural legacy

90% di sản văn hóa vật chất của vùng hạ Sahara

is housed outside the African continent.

hiện đang tồn tại ngoài lục địa châu Phi.

What does it mean for a society to lose so many objects?

Việc một xã hội mất đi nhiều di sản như vậy có ý nghĩa gì?

It means that we forget our religions and our spiritual practices.

Tức là chúng tôi đang quên mất tín ngưỡng và những tập tục tâm linh,

quên mất tên của các đế chế và các vị anh hùng của chúng tôi,

It means that we forget the names of our kingdoms and heroes.

It means that we forget our music, our crafts and our languages.

quên đi âm sắc, nghề thủ công và ngôn ngữ của chúng tôi.

Chúng tôi lãng quên lịch sử của mình.

We forget our stories.

And as a result, we adopt other people’s religions

Và kết quả là, chúng tôi du nhập tín ngưỡng của những người khác

và xem tín ngưỡng của mình như trò phù thủy.

We start to eat burgers and pasta and look down on our indigenous foods

Chúng tôi bắt đầu ăn burger và pasta và khinh rẻ những món ăn truyền thống

và con cái chúng tôi bắt đầu tin rằng

and our children begin to believe in their hearts

that other societies have richer cultures.

những xã hội ngoài kia có nền văn hóa phong phú hơn.

Where do you begin to fix something like this?

Trong trường hợp như vậy, ta nên sửa chữa từ đâu?

One place to start is to find out exactly

Có thể bắt đầu tìm hiểu chính xác

which objects are missing and where they are.

những di sản nào đang lạc mất và hiện chúng đang ở đâu.

In 2018, as a member of The Nest Collective

Năm 2018, với vai trò thành viên tổ chức Nest Collective

and together the coalition of Kenyan and European museums,

và cùng với liên hiệp các bảo tàng ở Kenya và châu Âu,

với các nghệ sĩ và nhà nghiên cứu,

artists and researchers,

we co-founded the International Inventories Programme,

chúng tôi đồng sáng lập Chương trình International Inventories,

which began creating a database of Kenyan cultural objects

bắt đầu từ việc tạo kho dữ liệu về những di sản văn hóa của người Kenya

that are held outside our country.

hiện lưu lạc bên ngoài đất nước chúng tôi.

Chúng tôi đã gọi điện và gởi mail đến các bảo tàng Bắc Mỹ và châu Âu,

We called and e-mailed museums across North America and Europe,

asking them if they had any Kenyan cultural objects in their collections.

để hỏi thăm liệu họ có cất giữ bất kỳ di sản của người Kenya nào không.

We hosted public debates about object restitution

Chúng tôi tổ chức các buổi tranh biện công khai về việc hồi hương chúng

and created exhibitions to bring the debate into the public sphere.

và tổ chức các cuộc triển lãm để đưa cuộc tranh biện đến với công chúng.

And that was the easy part.

Và đó là phần dễ nhất.

The more difficult part for us Kenyans

Việc khó khăn hơn đối với người Kenya chúng tôi

là phải đọc các văn bản và ghi chép lịch sử phức tạp nhất

was having to read through the most troubling historical texts and records

from a time in history

của một thời điểm lịch sử

when Africans were on the receiving end of colonial force,

khi người châu Phi đang phải chịu sự đô hộ của lực lượng thực dân,

của bạo lực và phân biệt đối xử.

Those texts are still difficult to read even today.

Đến tận hôm nay, vẫn khó để đọc các văn bản đó.

In two years, we collected data

Trong hai năm, chúng tôi thu thập dữ liệu

on more than 32,000 objects held by these institutions,

của hơn 32.000 đồ vật còn được các tổ chức này lưu giữ,

and that might seem like a huge number,

và hiển nhiên đó là một con số khổng lồ,

but there are many other institutions that haven’t yet replied to our requests.

nhưng vẫn còn nhiều nơi vẫn chưa phản hồi đề nghị của chúng tôi.

And that’s just Kenya.

Và đó mới chỉ là ở Kenya thôi.

They are 46 other countries in sub-Saharan Africa

Còn hơn 46 nước khác ở vùng hạ Sahara châu Phi

that have experienced a similar extraction of objects.

cũng đang đối mặt với quá trình trích xuất đồ vật tương tự.

Our next step is to publish this database online,

Tiếp theo, chúng tôi công khai các dữ liệu này lên mạng,

so the data is accessible to community leaders

để các nhà lãnh đạo cộng đồng có thể truy cập dữ liệu,

who have been campaigning for the return of sacred objects,

họ là những người vận động việc hồi hương các di sản thiêng liêng,

và còn cho mỗi giáo viên, các nhà nghiên cứu và công dân

but also for every teacher, researcher and citizen

who wants to find out what we are missing

muốn tìm hiểu xem chúng tôi đang mất món đồ gì và có thể tìm thấy chúng ở đâu.

and where it can be found.

Chúng tôi không phải người duy nhất làm việc này.

We are not the only initiative of our kind.

Across Africa and Asia, there are other projects

Có rất nhiều dự án khác rộng khắp châu Phi và châu Á

asking similar questions about their cultural heritage.

đặt ra những câu hỏi tương tự về di sản văn hóa của họ.

Our hope is that we can provoke institutions in North America and Europe

Chúng tôi hy vọng có thể đánh động các bảo tàng ở Bắc Mỹ và châu Âu

to rethink the morality of their collections.

để họ cân nhắc lại về vấn đề đạo đức trong bộ sưu tập của họ.

We are asking them to account for the violent histories

Chúng tôi đề nghị họ giải thích về lịch sử đầy bạo lực

of some of the objects in their collections

của vài vật phẩm đang có trong bộ sưu tập

by labeling their collections more truthfully.

bằng cách chú thích cho bộ sưu tập của họ đúng với sự thật hơn.

Chúng tôi kêu gọi họ hãy trả lại những vật phẩm bị thu thập không đúng cách

We are asking them to return objects that were improperly acquired

back to the communities that need them.

cho những cộng đồng đang cần chúng.

We are asking them to trust African museums

Chúng tôi đề nghị họ tin vào các bảo tàng châu Phi

to store objects on behalf of the people of Africa.

trong việc bảo tồn những vật phẩm của người dân sở tại.

There can be no collective identity without collective memory.

Không thể có bản sắc tập thể nếu không có ký ức tập thể.

So we are asking for our objects to help us remember who we are.

Vì thế, tôi kêu gọi hồi hương những di sản giúp chúng tôi nhớ về cội nguồn của mình.

Thank you.

Xin cảm ơn.