Jim Chuchu: Why are stolen African artifacts still in Western museums? | TED

Tłumaczenie: Joanna Młotek Korekta: Nina Woźniak

If you live in New York or London or some other so-called cultural capital,

Jeżeli mieszkacie w Nowym Jorku, Londynie lub innej tak zwanej stolicy kultury,

it’s likely that you visited an art museum

zapewne odwiedziliście kiedyś muzeum z wystawą sztuki afrykańskiej.

that features a collection of African art.

These collections usually consist of masks and sculptures,

W skład takich ekspozycji zazwyczaj wchodzą maski i rzeźby,

but also include weapons and ceremonial dress,

ale także broń, stroje ceremonialne,

cutlery, jewelry, and even toys.

sztućce, biżuteria, a nawet zabawki.

These objects are markers of traditions and cultural beliefs,

Przedmioty te są znacznikami tradycji, przekonań kulturowych,

but also of adaptation and ingenuity, science and spirituality.

świadczą o rozwoju, pomysłowości, nauce i duchowości.

Cultural objects are the way that human beings say, “We were here.”

Dobra kulturowe pozwalają nam powiedzieć: “Byliśmy tu”.

Have you ever wondered how these African objects ended up in museums?

Ale czy wiecie, jak te afrykańskie dzieła znalazły się w muzeach?

Some were bought by traders and tourists,

Niektóre kupili handlarze i turyści,

some gifts exchanged in acts of friendship

inne darowano na dowód przyjaźni,

and some were excavated in archaeological digs.

a jeszcze inne zostały odkryte w wykopach archeologicznych.

But then there are many others that were looted during raids,

Jednak wiele z nich zostało zdobytych podczas najazdów,

confiscated by colonial forces and stolen at gunpoint.

skonfiskowanych przez siły kolonialne albo skradzionych pod groźbą przemocy.

I’m an artist and I tell stories for a living.

Jestem artystą, a opowiadanie to moja praca.

To tell stories you need imagination and memory.

Ale żeby opowiadać potrzeba wyobraźni i pamięci,

And in Kenya, we have a gap in our memory.

a w Kenii mamy lukę w tej drugiej.

So much of what happened in between the late 1800s

Wiele z tego, co wydarzyło się między końcem XIX wieku

until our independence in 1963 is missing

a odzyskaniem niepodległości w 1963 roku, przepadło,

because too many of the objects that tell the stories from that period are gone.

bo przedmioty, które opowiadają historie z tego okresu, zaginęły.

According to a 2018 report on African cultural heritage,

Według raportu z 2018 roku o afrykańskim dziedzictwie kulturowym

90 percent of sub-Saharan Africa’s material cultural legacy

90 procent materialnej spuścizny kulturowej Afryki Subsaharyjskiej

is housed outside the African continent.

znajduje się poza kontynentem afrykańskim.

What does it mean for a society to lose so many objects?

Co strata tylu dzieł oznacza dla społeczeństwa?

It means that we forget our religions and our spiritual practices.

Oznacza, że zapominamy o naszych religiach i praktykach duchowych.

It means that we forget the names of our kingdoms and heroes.

Zapominamy nazw naszych królestw i imion bohaterów.

It means that we forget our music, our crafts and our languages.

Zapominamy naszą muzykę, nasze rzemiosło i języki.

We forget our stories.

Zapominamy nasze historie.

And as a result, we adopt other people’s religions

W rezultacie przyjmujemy cudze religie

i nazywamy własne czarami.

We start to eat burgers and pasta and look down on our indigenous foods

Jemy burgery i pastę i gardzimy lokalnymi potrawami,

and our children begin to believe in their hearts

a nasze dzieci zaczynają wierzyć,

that other societies have richer cultures.

że inne społeczności mają bogatsze kultury.

Where do you begin to fix something like this?

Od czego zacząć, żeby to naprostować?

One place to start is to find out exactly

Na przykład od ustalenia,

which objects are missing and where they are.

których obiektów brakuje i gdzie one są.

In 2018, as a member of The Nest Collective

W 2018, jako członek stowarzyszenia Nest Collective,

and together the coalition of Kenyan and European museums,

wraz z koalicją kenijskich i europejskich muzeów,

artists and researchers,

artystów i badaczy,

we co-founded the International Inventories Programme,

stworzyliśmy projekt International Inventories Programme

which began creating a database of Kenyan cultural objects

wraz z bazą danych kenijskich dóbr kulturowych,

that are held outside our country.

które znajdują się poza krajem.

We called and e-mailed museums across North America and Europe,

Dzwoniliśmy i pisaliśmy do muzeów w Ameryce Północnej i Europie,

asking them if they had any Kenyan cultural objects in their collections.

pytając, czy posiadają w swojej kolekcji kenijskie dzieła.

We hosted public debates about object restitution

Organizowaliśmy debaty na temat ich zwrotu

and created exhibitions to bring the debate into the public sphere.

i tworzyliśmy wystawy, które miały przyciągać większe grono odbiorców.

And that was the easy part.

To było łatwe.

The more difficult part for us Kenyans

Trudniejsze dla nas, Kenijczyków,

was having to read through the most troubling historical texts and records

było czytanie przerażających tekstów i dokumentów historycznych

from a time in history

z czasów, kiedy Afrykanie mierzyli się z siłami kolonialnymi,

when Africans were on the receiving end of colonial force,

przemocą i dyskryminacją.

Those texts are still difficult to read even today.

Nawet dzisiaj trudno jest je czytać.

In two years, we collected data

W dwa lata zebraliśmy dane

on more than 32,000 objects held by these institutions,

dotyczące ponad 32 000 dzieł znajdujących się w wielu instytucjach,

and that might seem like a huge number,

i choć może się wydawać, że to dużo,

but there are many other institutions that haven’t yet replied to our requests.

wiele instytucji wciąż nie odpowiedziało na nasze zapytania.

And that’s just Kenya.

A to tylko Kenia.

They are 46 other countries in sub-Saharan Africa

W Afryce Subsaharyjskiej jeszcze 46 innych krajów

that have experienced a similar extraction of objects.

doświadczyło podobnego wywozu dóbr kulturowych.

Our next step is to publish this database online,

Następnym krokiem będzie opublikowanie bazy danych online,

so the data is accessible to community leaders

żeby była dostępna dla przedstawicieli społeczności,

who have been campaigning for the return of sacred objects,

które walczą o zwrot obiektów sakralnych,

but also for every teacher, researcher and citizen

a także dla każdego nauczyciela, badacza i obywatela,

who wants to find out what we are missing

który chce się dowiedzieć, co zaginęło

and where it can be found.

i gdzie można to znaleźć.

We are not the only initiative of our kind.

Nie jesteśmy jedyną taką inicjatywą.

Across Africa and Asia, there are other projects

W Afryce i Azji wiele innych projektów

asking similar questions about their cultural heritage.

stawia podobne pytania na temat dziedzictwa kulturowego.

Our hope is that we can provoke institutions in North America and Europe

Mamy nadzieję, że uda nam się przekonać instytucje w Ameryce Północnej i Europie

to rethink the morality of their collections.

do przemyślenia moralności swoich kolekcji.

We are asking them to account for the violent histories

Prosimy, by tłumaczyły, jak brutalne są historie,

of some of the objects in their collections

które wiążą się z częścią dzieł w ich kolekcjach

by labeling their collections more truthfully.

poprzez uczciwe podpisywanie eksponatów.

We are asking them to return objects that were improperly acquired

Żeby zwróciły bezprawnie zabrane dzieła

back to the communities that need them.

społecznościom, które ich potrzebują.

We are asking them to trust African museums

Żeby uwierzyły, że afrykańskie muzea

to store objects on behalf of the people of Africa.

są w stanie je przechowywać w imieniu Afrykanów.

There can be no collective identity without collective memory.

Bez pamięci zbiorowej nie może istnieć tożsamość zbiorowa.

So we are asking for our objects to help us remember who we are.

Prosimy więc o nasze dobra kulturowe, aby przypomniały nam, kim jesteśmy.

Thank you.

Dziękuję.