How you can make a fruit fly eat veggies | DIY Neuroscience, a TED series

Translator: Joseph Geni Reviewer: Krystian Aparta

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Greg Gage: It's an age-old pursuit of all parents,

Greg Gage: ကလေးတွေကို အသီးအရွက်တွေစားစေရန် မိဘတွေ

getting their kids to eat their vegetables.

ကြိုးပမ်းနေကြတာ ရှေးပဝေသဏီတည်းကပါ။

But getting them to eat cookies or ice cream

ဒါပေမဲ့ ကွတ်ကီး(သို့) ရေခဲမုန့်စားခိုင်းတာက

is relatively easy,

အတော်လေး လွယ်တယ်။

and that's because our brains prefer sweetness.

ဦးနှောက်တွေက အချိုတွေကို ပိုကြိုက်တာကြောင့်ပါ။

Now, there's a new technology called optogenetics

အခု ရသာဖူးတွေကို လှည့်စားနိုင်လောက်တဲ့ optogenetic

which may be able to trick our taste buds,

လို့ခေါ်တဲ့ နည်းပညာအသစ်တစ်ခု ပေါ်လာပါပြီ။

for instance preferring vegetables over sweets.

ဥပမာ သကြားလုံးတွေထက် ဟင်းရွက်တွေကို ပိုကြိုက်တာပါ။

We're going to try this today using fruit flies.

ဒီနေ့ သစ်သီး ယင်ကောင်တွေကို သုံးရင်း စမ်းကြည့်မယ်။

[DIY Neuroscience]

[ကိုယ်တိုင်လုပ် အာရုံကြောသိပ္ပံ]

The reason why we experiment with fruit flies

သစ်သီး ယင်ကောင်တွေနဲ့ စမ်းသပ်ရတဲ့အကြောင်းက

is they have a small enough nervous system

ဖြစ်ပျက်နေတာကို နားလည်ဖို့ တိုက်ခိုက်တဲ့

that gives us a fighting chance to really understand what's going on.

အခွင့်အရေးပေးရလောက်အောင်သေးတဲ့ အာရုံကြောစနစ်တစ်ခု ရှိလို့ပါ။

And believe it or not, their taste buds are very similar to ours.

ယုံချင်မှယုံပါ၊ သူတို့ရဲ ရသာဖူးတွေက ကျွန်တော်တို့တဲ့ ဆင်တယ်၊

But before we try to manipulate their taste preferences,

ဒါပေမဲ့ သူတို့အကြိုက်တွေကို ခြယ်လှယ်ဖို့ မကြိုးစားခင်

we need to establish: What is the baseline of the fruit fly?

အသီးအနှံတွေရဲ့ အခြေခံမျဥ်းကို တည်ထောင်ဖို့ လိုပါတယ်။

What does it prefer?

ဘာကို သူ ပိုကြိုက်လဲ။

We call this a control experiment.

ဒါက စမ်းသပ်ထိန်းချုပ်မှု တစ်ခုပါ။

Spencer's been hard at work doing this.

Spencer က ဒါကို ကြိုးစား လုပ်ခဲ့တာပါ။

OK, Spencer, let's do our first experiment.

အိုကေ၊ Spencer ပထမ စမ်းသပ်မှု လုပ်ရအောင်။

We want to test to see if fruit flies prefer bananas or broccoli.

ယင်ကောင်တွေ ငှက်ပျောသီး(သို့) ဂေါ်ဖီစိမ်းကို ပိုကြိုက်လား သိချင်တယ်။

So what do we need?

ဒီတော့ ဘာလိုအပ်လဲ။

Spencer Brown: So we need the fly pad, which is basically an iPad for flies.

Spencer Brown ယင်ကောင် အခံ လိုတယ်၊ အခြေခံအားဖြင့် ယင်ကောင်တွေေအတွက် iPad ပါ။

It measures the touch.

ထိတွေ့တာကို တိုင်းတယ်။

GG: You put a fly in each chamber?

GG:ယင်ကို တစ်ခန်းစီမှာထည့်လား။

SB: Yeah. Inside, we'll offer them banana and broccoli

SB: အထဲမှာ ဘာကို ပိုကြိုက်လဲ သိဖို့ သူတို့ကို ငှက်ပျောသီးနဲ့

to see which one they prefer.

ဂေါ်ဖီစိမ်းပေးမယ်။

GG: In order to count how many times

GG : သစ်သီး ယင်ကောင်က ငှက်ပျောသီးနဲ့

the fruit fly eats a banana versus the broccoli,

ဂေါ်ဖီစိမ်း ဘယ်နှကြိမ် စားတာကို ရေတွက်ဖို့

these chambers have been outfitted with a small electrode

ကွန်ပြူတာတစ်လုံးဆီ ဒေတာပို့ပေးတဲ့ လျှပ်ခေါင်းလေးနဲ့

that sends data to a computer.

ဒီအခန်းတွေကို တပ်ဆင်ထားတယ်။

And so what were your findings on banana versus broccoli?

ငှက်ပျောသီးနဲ့ ဂေါ်ဖီစိမ်းကြားက တွေ့ရှိချက်တွေက ဘာလဲ။

SB: I found that the flies visited banana the most.

SB : ယင်ကောင်တွေက ငှက်ပျောသီးဆီ အများဆုံး ရောက်တယ်။

GG : နှစ်ခုစလုံးရှိပေမဲ့ ကလေးအများစုလိုပဲ

GG: Both were there, but like most kids,

they choose not to eat the broccoli, and they go switch to something sweeter.

ဂေါ်ဖီစိမ်းကို စားဖို့ မရွေးဘဲ ချိုတဲ့တစ်ခုဆီ ပြောင်းသွားတယ်။

GG: Now a quick background on how taste works.

GG: အခု အရသာ အလုပ်လုပ်ပုံ နောက်ခံအတိုလေးပါ။

Taste buds are made up of specialized neurons

ရသာဖူးတွေက အရသာအာရုံဆိုတဲ့ အထူးအာရုံကြောတွေနဲ့

called taste receptors.

ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

When we eat something that triggers a particular taste,

တစ်ခုခုစားတဲ့အခါ အရသာတခုခုကို ဖြစ်ပေါ်စေတယ်။

those taste neurons will fire a signal to the brain.

ဒီအရသာအာရုံကြောတွေက ဦးနှောက်ကို အချက်ပြမယ်။

This allows our brain to know what's sweet and what's bitter.

ဒါက ဦးနှောက်ကို ဘာချို၊ ဘာက ခါးတယ်ဆိုတာကို သိစေတယ်။

သစ်သီးယင်ကောင်က ငှက်ပျောသီးစားတဲ့အခါ၊ ချိုတဲ့အရသာအာရုံကြောက အချက်ပြမယ်။

So when a fruit fly eats a banana, its sweet taste neurons will fire.

But when it eats broccoli, those same neurons stay pretty quiet.

ဒါပေမဲ့ ဂေါ်ဖီစိမ်းကို စားတဲ့အခါမှာ တူညီတဲ့ အာရုံကြောတွေက ငြိမ်နေတယ်။

But what if we could force those sweet-tasting neurons to fire

ဒါပေမဲ့ သစ်သီးယင်က ဂေါ်ဖီစားတိုင်း ချိုတဲ့အရသာအာရုံကြောတွေကို

every time the fruit fly eats broccoli?

အချက်ပြဖို့ တွန်းအားပေးနိုင်ရင်ရော။

We may be able to get the fruit fly

ယင်ကောင်ကို ငှက်ပျောသီးလို

to like broccoli as much as banana.

ဂေါ်ဖီကို ကြိုက်အောင် လုပ်လို့ရတယ်။

Enter optogenetics.

optogenetics ဝင်လာတယ်။

This is the revolutionary new tool that's taking neuroscience by storm,

ဒါက အာရုံကြောသိပ္ပံကို သိမ်းပိုက်လိုက်တဲ့ တော်လှန်တဲ့ ကိရိယာအသစ်ပါ။

and in this case, "opto" means light

ဒီအဖြစ်မှာ “opto” ဆိုတာက အလင်းဖြစ်ပြီး

and "genetic" refers to the fact that these fruit flies have been modified

“genetic”က အလင်းကိုတုံ့ပြန်ဖို့ အာရုံကြော အချို့ကိုသာ ဖန်တီးတဲ့ အထူးဗီဇ

to contain a special gene that makes only certain neurons respond to light.

တစ်ခု ပါဝင်ဖို့ ယင်ကောင်တွေကို ပြုပြင်ထား တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကို ရည်ညွှန်းတာပါ။

In our case, we've added the special gene to the sweet taste receptors.

ဒီအဖြစ်မှာတော့ ချိုတဲ့ အရသာ အာရုံခတွမှာ မျိုးဗီဇကို ထည့်ထားတယ်။

Now here's the fun part.

ဒီမှာ ပျော်စရာပါ။

Optogenetics means that we can control these special neurons

Optogenetics က တောက်ပတဲ့ ရောင်စုံအလင်းတွေနဲ့

ထိတွေ့တိုင်း အထူး အာရုံကြောတွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပြီး

whenever they're exposed to a bright-colored light,

causing them to send messages to the brain.

ဦးနှောက်ဆီ သတင်း ပေးပို့နိုင်စေတာပါ။

In this experiment, we're going to have these modified fruit flies

ဒီစမ်းသပ်မှုမှာ ပြုပြင်ထားတဲ့ ယင်ကောင်တွေကို ငှက်ပျောသီးနဲ့

choose between banana and broccoli again,

ဂေါ်ဖီ ကြားမှာ ရွေးခိုင်းမှာဖြစ်ပြီး

only this time, every time the fruit fly eats the broccoli,

ဒီတစ်ကြိမ်ပဲ ယင်ကောင်က ဂေါ်ဖီကို စားတိုင်း

we're going to trigger a big bright red light.

တောက်ပတဲ့ အနီရောင် အလင်းကြီးကို ထုတ်ပေးမှာပါ။

And when the channels see that red light, they're going to open up,

ဆက်ကြောင်းတွေက မီးနီကို မြင်တဲ့အခါ ပွင့်လာငာ

and they're going to cause that neuron to fire,

နျူရွန်ကို အသက်ဝင်စေမှာဖြစ်ပြီး

and the sweet taste message will be sent to the brain.

ချိုမြိန်သော အရသာ သတင်းကို ဦးနှောက်ဆီ ပို့ပေးမှာပါ။

How do you get them out?

သူတို့ကို ဘယ်လိုထုတ်မလဲ။

SB: So we're going to be using a mouth aspirator,

SB: ပါးစပ် ချူတံတစ်ခုကို သုံးမှာဆိုတော့

so it's just two straws put together.

စုပ်တံနှစ်ခုကို ပေါင်းထည့်မယ်။

GG: So it's a fancy name for a straw.

GG : ဒါက စုပ်တံရဲ့ နာမည်ဆန်းပါ။

SB: Basically.

SB: အခြေခံအားဖြင့်ပေါ့။

GG: So you're going to suck those out.

GG: ဒါဆို အဲဒါတွေကို စုပ်ထုတ်မှာပေါ့။

Have you ever sucked up a fly before?

အရင်က ယင်ကောင်ကို စုပ်ဖူးလား။

SB: Once or twice.

SB: တစ်ခါ နှစ်ခါပေါ့။

GG: There we go. You got all four.

GG: စပြီ၊ လေးကောင်လုံးရပြီ။

OK, perfect.

အိုကေ၊ အဆင်ပြေတယ်။

So you're going to turn on your OptoStimmers here.

ဒါဆို OptoStimmers တွေကို ဒီမှာ ဖွင့်တော့မယ်။

You're going to park the light right on top of the chambers.

အခန်းတွေရဲ့အပေါ်ဘက်မှာ အလင်းကို ထားတော့မယ်။

So now we sit here and we wait for them to eat broccoli,

ဒီတော့ အခု သူတို့ ဂေါ်ဖီစားတာကို ဒီမှာ ထိုင်စောင့်နေပြီး

and then when the light fires,

မီးလင်းလာတဲ့အခါ

they're going to think it's tasting something sweet.

ချိုတာ တစ်ခုခုကို မြည်းကြတော့မယ် ထင်တယ်။

Come on. Oh, he's getting closer.

သူလာပြီ။ နီးလာနေပြီ။

Come on. It tastes good now.

လာစမ်းပါ၊ အခု အရသာကောင်းတယ်။

SB: It's about to.

SB : သူ သွားတော့မယ်။

GG: Oh, he's back. All right!

GG: အိုး..သူပြန်လာပြီ။ ဟုတ်ပြီ။

All right, so now we see that some of these flies

ဟုတ်ပြီ၊ ! ငှက်ပျောသီးကနေ ဂေါ်ဖီဆီ ပြောင်းနေတဲ့

are switching over from the banana to the broccoli.

ယင်ကောင်အချို့ကို တွေ့နေရတယ်။

SB: Exactly, yeah.

SB: အတိအကျပဲဗျာ။

GG: Every time this light goes off,

GG : ဒီမီးပိတ်သွားတိုင်း

that means that they think they're tasting something sweet.

ချိုတာတစ်ခုကို မြည်းနေတယ်လို့ သူတို့ ထင်တယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။

SB: Yeah. So this guy's really going after it.

SB: ဒါဆို ဒီကောင် အဲဒါနောက်ကို လိုက်နေတယ်။

GG: So we saw that we were able to rescue broccoli

GG : ဂေါ်ဖီကို ကယ်တင်ပြိး ငှက်ပျောသီးလိုပဲ

and make it just as appealing as banana to our fruit flies.

ဒါကို ယင်ကောင်တွေ နှစ်သက်အောင် လုပ်နိုင်တယ်လို့ မြင်တယ်။

And we're able to replicate these same results

စမ်းသပ်ချက် အားလုံးမှာ အလားတူ ရလဒ်တွေကို

in all of our experiments.

ပုံတူကူးနိုင်ခဲ့တယ်။

So the question is: Can we do the same thing in humans?

ဒီတော့ မေးခွန်းက အလားတူ အရာကို လူတွေမှာ လုပ်နိုင်လား။

Well, that depends on a number of items.

ဒါက အရာများစွာပေါ်မှာ မူတည်တယ်။

First, do optogenetic tools even work in humans?

ပထမ optogenetic ကိရိယာတွေက လူသားတွေမှာတောင် အလုပ်လုပ်သလား။

And that looks like the answer is yes,

ရတယ်ဆိုက အဖြေဖြစ်ပုံရတယ်။

and in fact, clinical trials are already being planned

တကယ်တော့ လက်တွေ့စမ်းသပ်မှုတွေက နာတာရှည်နာကျင်မှုနဲ့

that will treat chronic pain and blindness using optogenetics.

မျက်စိကွယ်တာတွေကို optogenetics နဲ့ကုသဖို့ စီစဉ်ထားပြီးသားပါ။

And the next question is, can we easily trigger a light source

နောက်မေးခွန်းတစ်ခုကတော့ အသီးအရွက်စားတိုင်း

so that every time we eat vegetables, it will go off?

မီးကို အလွယ်တကူ ဖွင့်လို့ရပါသလား။

For that, I'm afraid at least at this time, the answer is still no.

ဒီအတွက်တော့ လောလောဆယ် အဖြေက မရပါလို့ ဖြစ်နေဆဲပါ။

But today, we got to witness just a taste of optogenetics

ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ optogenetics ရဲ့အရသာနဲ့ မယုံနိုင်စရာ အလားအလာတွေကို

and its amazing potential.

မျက်မြင်တွေ့ခွင့်ရခဲ့တယ်။

(Music)

(ဂီတသံ)