What a world without prisons could look like | Deanna Van Buren

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

A lot of people call me a "justice architect."

زۆر کەس پێمدەڵێن "تەلارسازێکی دادپەروەری."

But I don't design prisons.

بەڵام من نەخشەی بەندیخانەکان ناکێشم.

I don't design jails.

نەخشەی زیندانەکان ناکێشم.

I don't design detention centers, and I don't even design courthouses.

نەخشەی شوێنەکانی گرتن و تەنانەت دادگاکانیشمان نەکێشاوە.

All the same, I get a call every week,

لەگەڵ ئەوەشدا، هەموو هەفتەیەک پەیوەندیم پێوە دەکرێت،

saying, "OK, but you design better prisons, right?

دەڵێت، "باشە، بەڵام نەخشەی زیندانی باشتر دەکێشیت، وانییە؟

You know, like those pretty ones they're building in Europe."

ئەزانن، ئەو زیندانە جوانانەم بەدڵە کە لە ئەوروپا بنیاتیان ناوە."

And I always pause.

هەمووجارێکیش کەمێ دەوەستم.

And I invite them,

ئینجا بانگێشتیان دەکەم، و

and I invite you today,

ئەمڕۆش ئێوە بانگێشت ئەکەم،

to imagine a world without prisons.

بۆ ئەندێشەکردنی جیهانێکی بێ زیندانی.

What does that justice feel and look like?

ئەو دادپەروەرییە چۆن دەبێت و لە چی دەچێت؟

What do we need to build to get there?

پێویستە چی بنیات بنێین بۆ ئەوەی بگەین بەوە؟

I'd like to show you some ideas today of things that we're building.

ئەمڕۆ ئەمەوێ هەندێک بیرۆکەتان نیشانبەم لەسەر شتەکانی بنیاتی دەنێین.

And I'm going to start with an early prototype.

دەشمەوێت بە نموونەیەکی سەرەتایی دەستپێبکەم.

This I built when I was five.

ئەمە پێنج ساڵ لەمەوبەر درووستمکرد.

I call it "the healing hut."

پێی دەڵێم "کوختەی ساڕێژکردن."

And I built it after I got sent home from school

دوای ئەوەی لە قوتابخانەوە نێردرامە ماڵەوە درووستمکرد

for punching this kid in the face because he called me the N-word.

وەک وەڵامێک بۆ مناڵێک چونکە بەشێوەیەکی ڕەگەزپەرستانە بانگیکردم.

OK, he deserved it.

باشە، شایەنی ئەوە بوو.

It happened a lot, though,

هەرچەندە ئەوە زۆر ڕوویداوە،

because my family had desegregated a white community in rural Virginia.

چونکە خێزانەکەم یەکەم خێزانی ڕەشپێستبوو لە کۆمەڵگایەکی سپی پێستی ڤێرجینیا.

And I was really scared.

بەڕاستیش زۆر ئەترسام.

I was afraid.

ئەترسام.

I was angry.

تووڕە بووم.

And so I would run into the forest, and I would build these little huts.

ڕامدەکرد بۆ دارستانەکە و ئەم کوختە بچووکانەم بنیات دەنا.

They were made out of twigs and leaves and blankets I had taken from my mom.

لە لق و گەڵا و ئەو بەتانیانە درووستم دەکرد کە لەدایکمم دەبرد.

And as the light would stream into my refuge,

ئەوکاتەشی ڕووناکی دەهاتە ناو ئەو پەناگەیەمەوە،

I would feel at peace.

هەستم بە ئاشتی دەکرد.

Despite my efforts to comfort myself,

سەرەڕای هەوڵەکانم بۆ ئەوەی بتوانم خۆم ئاسوودەکەم،

I still left my community as soon as I could,

لەگەڵ ئەوەشدا بەزووترین کات کە توانیم کۆمەڵگاکەم بەجێهێشت، و

and I went to architecture school

چوومە خوێندنگەی تەلارسازی و

and then into a professional career designing shopping centers,

ئینجا ژیانی پیشەگەری و کێشانی نەخشەی سەنتەرەکانی بازاڕکردن،

homes for the wealthy

خانووی دەوڵەمەندەکان و

and office buildings,

تەلار بۆ نوسینگەکان،

until I stepped into a prison for the first time.

تا ئەوکاتەی بۆ یەکەمجار پێمنایە زیندانێکەوە.

It was the Chester State Correctional Institution in Pennsylvania.

زیندانی چێستەر لە ویلایەتەی پێنسیلڤێنیا. و

And my friend, she invited me there

هاوڕێکەشم، بانگێشتی کردم بۆ ئەوێ

to work with some of her incarcerated students

بۆ کارکردن لەگەڵ هەندێک خوێندکارەکانی لە زینداندا و

and teach them about the positive power of design.

وانەیان پێبڵێمەوە لەسەر هێزە ئەرێنییەکەی دیزاینکردن.

The irony is so obvious, right?

ئاشکرایە چەند بە تەوسەوەیە؟

As I approached this concrete building, these tiny little windows,

کاتێک نزیک دەبوومەوە لەم تەلارە، لەم پەنجەرە بچووکانە، و

barbed wire, high walls, observation towers,

تەلە دڕکاوی، دیوارە بەرز، و قولەی چاودێریانە، و

and on the inside, these cold, hard spaces,

لە ناویشەوە، ئەم شوێنە سارد و ڕەقانە،

little light or air,

کە هەوایەکی کەمی بۆ دەچێت، و

the guards are screaming, the doors are clanking,

پاسەوانەکان هاواردەکەن، دەرگاکان جیڕەیان یەت، و

there's a wall of cells filled with so many black and brown bodies.

چەندین زیندان کە پڕن لە لاشەی ڕەش و قاوەیی.

And I realized that what I was seeing

بۆم دەرکەوت ئەوەی ئەیبینم

was the end result of our racist policies that had caused mass incarceration.

ئەنجامی سیاسەتە توندڕەوەکانمانە کە بووەتە هۆی ئەو هەموو زیندانیکردنە.

But as an architect, what I was seeing

بەڵام وەک تەلارسازێک، ئەوەی دەمبینی

was how a prison is the worst building type we could have created

ئەوە بوو کە چۆن زیندانێک خراپترین تەلارە دروستمان کردبێت

to address the harm that we're doing to one another.

بۆ تیشکخستنە سەر ئەو زیانانەی کە بەیەکی دەگەیەنین.

I thought, "Well, could I design an alternative to this,

بیرم کردەوە، "باشە دەتوانم شوێنگرەوەیەک بۆ ئەمە دروستکەم،

other than building a prettier prison?"

لەجیاتی دروستکردنی زیندانێکی جوانتر؟"

It didn't feel good to me; it still doesn't feel good.

هەستم نەکرد شوێنێکی باشبێت؛ ئێستاش هەستناکەم باش بێت.

But back then, I just didn't know what to do.

بەڵام ئەوکاتە، نەم ئەزانی پێویستە چی بکەم.

What do we build instead of this?

لەجیاتی ئەمە چی بنیات بنێین؟

And then I heard about restorative justice.

ئینجا بیستم دادپەروەری بنیاتنەرەوە چییە.

I felt at peace again,

دووبارە هەستم بە ئاشتی کرد،

because here was an alternative system

چونکە سیستمێکی شوێنگرەوە هەبوو

that says when a crime is committed, it is a breach of relationship,

کە دەڵێت کاتێک تاوانێک ئەنجامدەدرێت، شێواندنێکە لە پەیوەندیدا،

that the needs of those who have been harmed

کە پێویستە یەکەمجار بە دەم ئەوانەوە بچن

must be addressed first;

کە زیانیان پێگەشتووە؛

that those who have committed the offense

ئەوانەشی کە تاوانەکەیان کردووە

have an obligation to make amends.

پێویستیان بە دەرفەتە بۆ خۆ چاککردن.

And what they are are really intense dialogues,

ئەوەشی دەکرێت گفتوگۆی زۆر قورسە،

where all stakeholders come together to find a way to repair the breach.

کە تیایدا هەموو ئەندامانی ڕووداوەکە پێکەوە ڕێگایەک دەدۆزنەوە بۆ چاکردنی کێشەکە.

Early data shows that restorative justice builds empathy;

داتاکانی سەرەتا نیشانی دەدات دادپەروەری بنیاتنەرەوە هاوسۆزی دروستدەکات؛

that it reduces violent reoffending by up to 75 percent;

دووبارە ئەنجامدانەوەی توندوتیژی بە ڕێژەی لە سەدا ٧٥ کەمدەکاتەوە؛

that it eases PTSD in survivors of the most severe violence.

خورپەی دەروونی دوای ڕوودان لە ڕزگاربوانی توندتویژییەکە کەمتر دەکات.

And because of these reasons,

بەهۆی ئەم هۆکارانەشەوە،

we see prosecutors and judges and district attorneys

دەبینین داواکارە گشتییەکان و دادوەرەکان دەست دەکەن

starting to divert cases out of court and into restorative justice

بە بردنی دۆسییەکان بۆ دەرەوەی دادگا و بۆ دادپەروەری بنیاتنەرەوە

so that some people never touch the system altogether.

بۆ ئەوەی هەندێک کەس هەموو پێکەوە دەست لە سیستمەکەوە نەیەن.

And so I thought, "Well, damn -- why aren't we designing for this system?"

منیش بیرم کردەوە، "باشە -- بۆچی نەخشەدانانمان بۆ ئەم سیستمە نەبێت؟"

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Instead of building prisons,

لەجیاتی بنیاتنانی بەندیخانەکان،

we should be building spaces to amplify restorative justice.

پێویستە شوێنی زیاتر درووست بکەین بۆ دادپەروەری بنیاتنەرەوە. و

And so I started in schools,

بۆیە لە قوتابخانەکانەوە دەستمپێکرد،

because suspensions and expulsions

چونکە ڕاگرتن و دەرکردنی قوتابخانەکان

have been fueling the pathway to prison for decades.

چەندین ساڵە ڕێگا خۆشکەرن بۆ چوونە ناو زیندانیش.

And many school districts -- probably some of your own --

چەندین قوتابخانەش لە ئێستایا -- لەوانەیە هەندێکی نزیک خۆتان --

are turning to restorative justice as an alternative.

پەنا بۆ دادپەروەری بنیاتنەرەوە بەرن وەک شوێنگرەوەیەک.

So, my first project -- I just turned this dirty little storage room

بۆیە، بۆ یەکەم پرۆژەم -- ئەم ژوورە گەنجینە بچووکە پیسەم

into a peacemaking room for a program in a high school

کرد بە ژوورێکی بنیاتنەرەوەی ئاشتی بۆ پرۆگرامێک لە قوتابخانە ئامادەییەکەم

in my hometown of Oakland.

لە شارۆچکەکەی خۆم لە ئۆکلاند.

And after we were done, the director said

دوای ئەوەی تەواویش بووین، بەڕێوەبەرەکە وتی کە

that the circles she was holding in this space

کۆبوونەوە بازنەکانی کە لەم شوێنە بچووکەدا سازیکردووە

were more powerful in bringing the community together

بەهێزتر بوون لە کۆکردنەوەی کۆمەڵگەکە

after fighting at school and gun violence in the community,

دوای شەڕکردنی قوتابخانە و بەکارهێنانی چەک لە کۆمەڵگەدا، و

and that students and teachers started to come here

خوێندکارەکان و مامۆستاکان دەستیانکردووە بە هاتن بۆ ئێرە

just because they saw it as a space of refuge.

تەنیا لەبەر ئەوەی وەک شوێنێک سەیریان کردووە خۆیانی لێداڵدە بەن.

So what was happening is that the space was amplifying the effects of the process.

کەواتە ئەوەی ڕوویداوە ئەوەیە کە شوێنەکە کاریگەرییەکانی پرۆسەکەی بەهێزتر کردووە.

OK, then I did something that architects always do, y'all.

باشە، ئینجا شتێکم کرد کە هەموو تەلارسازەکان ئەیکەن، هەمووتان.

I was like, I'm going to build something massive now, right?

ئەموت، ئێستا شتێکی زۆر گەورە بنیات دەنێم، قەت واتان وتووە؟

I'm going to build the world's first restorative justice center all by myself.

بەتەنیا خۆم یەکەم سەنتەری دادپەروەری بنیاتنەرەوەی جیهان بنیات دەنێم. و

And it's going to be a beautiful figure on the skyline,

لە ئاسمانیشەوە دیمەنێکی جوان دەبێت،

like a beacon in the night.

وەک مەشخەڵێکی درەوشاوە لە شەودا.

Thousands of people will come here instead of going to court.

هەزارەها کەس یەن بۆ ئێرە لەجیاتی چوون بۆ دادگا.

I will single-handedly end mass incarceration

بەتەنیا خۆم ئەو هەموو زیندانیکردنە بە کۆمەڵە کۆتایی پێئەهێنم و

and win lots of design awards.

چەندین خەڵاتی دیزاینکردن ئەبەمەوە.

(Laughter)

(پێکەنین)

And then I checked myself --

ئینجا دووبارە بیرمکردەوە --

(Laughter)

(پێکەنین)

because here's the deal:

چونکە کێشەکە ئەمەیە:

we are incarcerating more of our citizens per capita

ئێمە لە هەر وڵاتێکی تری ئەم جیهانە

than any country in the world.

زیاتر خەڵکی خۆمان زیندانی ئەکەین.

And the fastest-growing population there are black women.

ئەو جۆرە کەسانەشی بەخێرایی لە گەشەکردندان لەوێ ژنە ڕەشپێستەکانن.

Ninety-five percent of all these folks are coming home.

لە سەدا نەوەت و پێنجی ئەم کەسانە دەگەڕێنەوە ماڵەوە. و

And most of them are survivors of severe sexual, physical and emotional abuse.

زۆرێک لەوانە ڕزگاربووی ئازاردانی سێکسی، جەستی، و سۆزین.

They have literally been on both sides of the harm.

هەموویان لە هەردوو ڕوەوە ئازارێکی زۆر دراون.

So I thought, uh, maybe I should ask them

بۆیە بیرمکردەوە، ئاه، باشترە لەوان بپرسم

what we should build instead of prisons.

پێویستە لەجیاتی زیندانەکان چی بنیات بنێین.

So I returned with a restorative justice expert,

بۆیە لەگەڵ پسپۆڕێکی دادپەروەری بنیاتنەرەوە گەڕامەوە، و

and we started to run the country's first design studios

دەستمان کرد بە خستنە کاری یەکەمین نموونەی دیزاینکراوی وڵات

with incarcerated men and women

بە هەبوونی ژنان و پیاوان

around the intersection of restorative justice and design.

لە شوێنی یەکگرتنەوەی سیستم و دیزاینی دادپەروەری بنیاتنەرەوە.

And it was transformative for me.

بۆ من خاڵی وەچەرخان بوو.

I saw all these people behind walls in a totally different way.

بە شێوەیەکی تەواو جیاواز توانیم بڕوانمە ئەم کەسە گیراوانە.

These were souls deeply committed to their personal transformation

ئەمانە چەند ڕۆحێک بوون بە تەواوەتی دەیانویست گۆڕانکری بکەن و

and being accountable.

بە بەرپرسیار دابنرێن.

They were creative, they were visionary.

داهێنەر بوون، و دووربین بوون.

Danny is one of those souls.

دانی یەکێکە لەو ڕۆحانە.

He's been incarcerated at San Quentin for 27 years

ماوەی ٢٧ ساڵە لە سان کوینتین زیندانیکراوە

for taking a life at the age of 21.

لەسەر کوشتنی کەسێک لە تەمەنی ٢١ ساڵیدا.

From the very beginning,

هەر لە سەرەتاوە،

he's been focused on being accountable for that act

تیشکی خستۆتە سەر ئەوەی بە بەرپرسیار دابنرێت لەو کارە و

and doing his best to make amends from behind bars.

ئەوەی لە توانایدا بێت بیکات لەزیندانەوە هەڵەکەی ڕاستکاتەوە.

He brought that work into a design for a community center

ئەو کارەی کرد بە دیزاینێک بۆ ناوەندی کۆمەڵگایەک

for reconciliation and wellness.

بۆ ئاشتەوایی و لەشساغی جەستەیی و دەروونی.

It was a beautiful design, right?

دیزاینێکی جوان بوو، وانییە؟

So it's this green campus filled with these circular structures

ئەم شوێنە سەوزەیە کە پڕکراوە لەم پێکهاتە بازنەییانە

for victim and offender dialogue.

بۆ گفتوگۆی قوربانی و تاوانبارەکە. و

And when he presented the project to me,

کاتێک پرۆژەکەی پێشکەش کردم،

he started crying.

دەستیکرد بە گریان.

He said, "After being in the brutality of San Quentin for so long,

وتی، "دوای ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر لەناو ئەشکەنجەدانی سان کوینتین بووین

we don't think reconciliation will happen.

لەو باوەڕەیا نەبووین ئاشتەوایی ڕووبات.

This design is for a place that fulfills the promise of restorative justice.

ئەم نەخشەیە بۆ شوێنێکە کە بەڵێنی دادپەروەری بنیاتنەرەوە بەدیبێنێت. و

And it feels closer now."

ئێستا نزیکترە."

I know for a fact

ئەو ڕاستییە دەزانم

that just the visualization of spaces for restorative justice and healing

تەنیا وێناکردنی شوێنەکان بۆ دادپەروەری بنیاتنەرەوە و ساڕێژکردن

are transformative.

خاڵی وەچەرخانن.

I've seen it in our workshops over and over again.

دووبارە و دووبارە لە وەرشەکانماندا بینیومەتەوە.

But I think we know that just visualizing these spaces is not enough.

بەڵام پێموابێت دەزانین کە تەنیا وێناکردنی ئەم شوێنانە بەس نین.

We have to build them.

پێویستە بنیاتیان بنێین.

And so I started to look for justice innovators.

بۆیە دەستم کرد بە گەڕان بۆ داهێنەرانی دادپەروەری.

They are not easy to find.

دۆزینەوەیان ئاسان نییە.

But I found one.

بەڵام یەکێکم دۆزییەوە.

I found the Center for Court Innovation.

ناوەندەکەم دۆزییەوە بۆ داهێنانی دادگا.

They were bringing Native American peacemaking practices

پەیڕەوەکانی ئاشتی دروستکردنی ئەمریکییە ڕەسەنەکانیان هێنا

into a non-Native community

بۆ ناو کۆمەڵگایەکی ئەمریکی نوێ

for the very first time in the United States.

بۆ یەکەم جار لە ویلایەتە یەکگرتووەکاندا. و

And I approached them, and I said,

لێیان نزیک بوومەوە، و وتم،

"OK, well, as you set up your process,

"باشە، لەوکاتەی ئێوە خەریکی دانانی پرۆسەکەتانن،

could I work with the community to design a peacemaking center?"

ئەتوانن لەگەڵ کۆمەڵگاکەتانا کار بکەم بۆ دیزاینکردنی ناوەندێکی ئاشتەوایی دروستکردن؟

And they said yes.

وتیشیان بەڵێ.

Thank God, because I had no backup to these guys.

سوپاس بۆ خوا، چونکە هیچ شوێنگرەوەیەکم نەبوو بۆیان. و

And so, in the Near Westside of Syracuse, New York,

لە نزیک لای خۆرئاوای سایراکوس لە نیویۆرک،

we started to run design workshops with the community

دەستمانکرد بە پێشکەشکردنی ۆرکشۆپ لەسەر دیزاینکردن لەگەڵ کۆمەڵگاکە

to both locate and reenvision an old drug house

بۆ ئەوەی کۆگایەکی دەرمانی کۆن بنیاتبنرێتەوە و بکرێت

to be a peacemaking center.

بە ناوەندی درووستکردنی ئاشتی.

The Near Westside Peacemaking Project is complete.

پرۆژەی درووستکردنی ئاشتی نزیک کەناری خۆرئاوا تەواوبوو.

And they are already running over 80 circles a year,

ساڵانە زیاتر لە ٨٠ کۆکردنەوەی درووستکردنی ئاشتەوایی دەگێڕن،

with a very interesting outcome,

بە دەرئەنجامی سەرنجڕاکێشەوە، و

and that it is the space itself

ئەویش ئەوەیە کە بۆشاییەکە خۆی ئەو شتەیە

that's convincing people to engage in peacemaking

کە خەڵک قایل دەکات هەوڵی دروستکردنی ئاشتی بەن

for the very first time in their lives.

بۆ یەکەم جار لە ژیانیاندا.

Isabel and her daughter are some of those community members.

ئیزابێل و کچەکەی دووانن لەو ئەندامانەی کۆمەڵگا. و

And they had been referred to peacemaking

پەنایان بۆ درووستکردنی ئاشتی بردووە

to heal their relationship after a history of family abuse,

بۆ ساڕێژکردنەوەی پەیوەندییەکەیان دوای مێژوویەکی درێژای توندوتیژی خێزانی،

sexual abuse

توندوتیژی سێکسی و

and other issues that they'd been having in their own family

چەندین کێشەی تر کە لە خێزانەکەی خۆیان

and the community.

یان کۆمەڵگاکەیاندا بووە.

And, you know, Isabel didn't want to do peacemaking.

ئیزابێڵ نەی ئەویست ئەو شتە بکات.

She was like, "This is just like going to court.

ئەیوت، "ئەمە هەر وەک چوونە بۆ دادگا.

What is this peacemaking stuff?"

ئەم درووستکردنی ئاشتییە چییە؟"

But when she showed up,

بەڵام کاتێک دەرکەوت،

she was stressed, she was anxious.

فشاری دەروونی لەسەر بوو، لە مەراقێکی زۆردا بوو.

But when she got in, she kind of looked around,

بەڵام کە هاتە ژوورەوە، سەیری چواردەوری خۆیکرد، و

and she settled in.

ئیتر دانیشت. و

And she turned to the coordinator and said,

ئاوڕی یایەوە و سەیری ڕێکخەرەکەی کرد و وتی،

"I feel comfortable here -- at ease.

هەست بە ئارامی ئەکەم لێرە.

It's homey."

ئەڵێی ماڵەوەیە.

Isabel and her daughter made a decision that day

ئەو ڕۆژە ئیزابێل و کچەکەی بڕیاری ئەوەیان یا

to engage and complete the peacemaking process.

پرۆسەی درووستکردنی ئاشتییەکە ئەنجام بەن و تەواوی بکەن. و

And today, their relationship is transformed;

ئەمڕۆش، پەیوەندییەکەیان بە تەواوەتی گۆڕاوە؛

they're doing really well and they're healing.

هەتا ئێستا زۆر باشن و برینە دەروونییەکانیان ساڕێژ دەبێت.

So after this project, I didn't go into a thing

کەواتە دوای ئەم پرۆژەیە، نەکەوتمە بیرکردنەوە لەوەی

where I'm going to make a huge peacemaking center.

بمەوێت پرۆژەی ناوەندێکی درووستکردنی ئاشتی گەورە بنیاتنێم.

I did want to have peacemaking centers in every community.

دەمویست ناوەندەکانی بنیاتنانەوی ئاشتی لە هەموو کۆمەڵگاکاندا هەبێت.

But then a new idea emerged.

بەڵام ئینجا بیرۆکەیەکی نوێ سەریهەڵدا.

I was doing a workshop in Santa Rita Jail in California,

ۆرکشۆپێکم بەڕێوەدەبرد لە زیندانی سانتا ریتای کالیفۆرنیا، و

and one of our incarcerated designers, Doug, said,

یەکێک لە دیزاینەرە گیراوەکان، بەناوی دۆگ، وتی،

"Yeah, you know, repairing the harm, getting back on my feet, healing --

"بەڵێ، چاکردنەوەی زیانەکە، کەوتنەوە سەر پێم، ساڕێژبوون --

really important.

بەڕاستی گرنگە.

But the reality is, Deanna, when I get home,

بەڵام ڕاستییەکەی دیانا، کە ڕۆشتمەوە ماڵەوە،

I don't have anywhere to go.

هیچ کوێیەکم نییە بچم بۆی.

I have no job -- who's going to hire me?

هیچ کارێکم نابێت -- کێ وەرمدەگرێت بۆسەر کارێک؟

I'm just going to end up back here."

دەرئەنجام هەر ئەکەومەوە ئێرە."

And you know what, he's right,

دەشزانن چی، ڕاست ئەکات،

because 60 to 75 percent of those returning to their communities

چونکە لە سەدا ٦٠ بۆ ٧٥ی ئەوانەی دەگەڕێنەوە کۆمەڵگاکەیان

will be unemployed a year after their release.

دوای ساڵێک لە ئازادبوونیان بە بێکاری دەمێننەوە.

We also know, if you can't meet your basic economic needs,

هەموو دەشزانین، ئەگەر نەتوانیت پێویستە داراییەکان دابینکەیت،

you're going to commit crime --

تاوان ئەنجام ئەدەیت --

any of us would do that.

هەر یەکێکمان بین ئەوە ئەکەین.

So instead of building prisons,

کەواتە لەجیاتی بنیاتنانی زیندان،

what we could build are spaces for job training and entrepreneurship.

ئەوانەی دەتوانین درووستیکەین شوێنە بۆ ڕاهێنان لەسەر کاری نوێ.

These are spaces for what we call "restorative economics."

ئەمانە ئەو شوێنانە کە پێیان دەڵێین "ئابووری بنیاتنەرەوە."

Located in East Oakland, California,

کە دەکەوێتە ئۆکلاندی خۆرئاوا، لە کالیفۆرنیا.

"Restore Oakland" will be the country’s first center

"بنیاتنانەوەی ئۆکلاند" یەکەمین ناوەندی وڵات دەبێت

for restorative justice and restorative economics.

بۆ ئابووری و دادپەروەری بنیاتنەرەوە.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

So here's what we're going to do.

بۆیە ئێمەش ئەمە ئەکەین.

We're going to gut this building and turn it into three things.

ئەم تەلارە دێنین و دەیکەین بە سێ شت.

First, a restaurant called "Colors,"

یەکەمیان، رێستۆرانتێک بە ناوی "ڕەنگەکان،"

that will break the racial divide in the restaurant industry

کە ئەو دابەشبوونە ڕەچەڵەکییە بشکێنێت لە ڕیستۆرانتەکانا

by training low-wage restaurant workers

بە ڕاهێنانکردن بە کارمەندی کەم مووچەی رێستۆرانت

to get living-wage jobs in fine dining.

بۆ ئەوەی بتوانن مووچەی ژیانبەڕێکەریان دەستکەوێت.

It does not matter if you have a criminal record or not.

گرنگ نییە ئەگەر تۆماری تاوانباریت هەبێت یان نا.

On the second floor, we have bright, open, airy spaces

لە نهۆمی دووەمدا، شوێنێکی کراوە و ڕووناکمان داناوە

to support a constellation of activist organizations

بۆ پشتیوانیکردنی ژمارەیەک ڕێکخراوی چالاکەوان

to amplify their cry of "Healthcare Not Handcuffs,"

بۆ بەرزترکردنی دەنگیان بۆ درووشمەکانی "دڵنیایی تەندروستی نەک کەلەپچە،"

and "Housing as a human right."

"شوێنی نیشتەجێبوون وەک مافێکی مرۆڤ."

And third, the county's first dedicated space for restorative justice,

سێیەمیش، یەکەمین شوێنی وڵات کە دابینکرابێت بۆ دادپەروەری بنیاتنەرەوە،

filled with nature, color, texture and spaces of refuge

پڕبێت لە سروشت، ڕەنگ، و کەشێکی ئارام

to support the dialogues here.

بۆ پشتیوانیکردنی گفتوگۆکانی ئێرە.

This project breaks ground in just two months.

ئەم پرۆژەیە گەورەترین سەرکەوتنی بەدەستهێنا لە دوو مانگدا. و

And we have plans to replicate it

پلانمان هەیە بۆ درووستکردنی هاوشێوە

in Washington D.C., Detroit, New York and New Orleans.

لە واشینگتن، دێترۆیت، نیویۆرک و نیو ئۆرلیانسیش.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

So you've seen two things we can build instead of prisons.

کەواتە دوو شتتان بینی کە ئێمە دەتوانین لەجیاتی زیندان درووستی بکەین.

And look, the price point is better.

سەیریشکەن، نرخەکەی کەمتر تێدەچێت.

For one jail, we can build 30 restorative justice centers.

بە پارەی یەک بەندیخانە، دەتوانین ٣٠ ناوەندی دادپەروەری بنیاتنەرەوە درووستکەین.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

That is a better use of your tax dollars.

ئەوە بەکارهێنانێکی باشترە بۆ ئەو باجەی ئەییەن.

So I want to build all of these.

ئەمەوێت هەموو ئەمانە بنیات بنێم.

But building buildings is a really heavy lift.

بەڵام درووستکردنی ئەم تەلارانە کارێکی زۆر قورسە.

It takes time.

پێویستیشی بە کاتە. و

And what was happening in the communities that I was serving

لەو کۆمەڵگایانەشدا کە من کارم تێدا دەکرد

is we were losing people every week to gun violence and mass incarceration.

هەموو هەفتەیەک خەڵکێکی زۆرمان لەدەست ئەیا بەهۆی کاری چەکداری و گرتنی بەکۆمەڵەوە.

We needed to serve more people and faster and keep them out of the system.

پێویستبوو خێراتر خزمەتی خەڵکێکی زیاتر بکەین و لە سیستمەکە بەدووریان بگرین.

And a new idea emerged from the community,

بیرۆکەیەکی نوێش سەری هەڵدا لە کۆمەڵگاکەوە،

one that was a lot lighter on its feet.

کە دەیتوانی زۆر خێراتر بکەوێتە سەر پێی خۆی.

Instead of building prisons, we could build villages on wheels.

لەجیاتی بنیاتنانی بەندیخانەکان، دەمانتوانی گوندە گەڕۆکەکان بنیاتنێین.

It's called the Pop-Up Resource Village,

پێی دەوترێت گوندە گەڕۆکەکەی فریاکەوتن، و

and it brings an entire constellation of resources

چەندین پێداویستی هەمەجۆر دەهێنێت

to isolated communities in the greater San Francisco area,

بۆ کۆمەڵگا دابڕاوەکانی ناوچەی سان فرانسیسکۆی گەورە،

including mobile medical, social services and pop-up shops.

بە پێداویستی پزیشکی، خزمەتی کۆمەڵایەتی و کۆگای هەمەجۆری گەڕۆکیشەوە. و

And so what we're doing now

ئەوەی ئێستا ئەیکەین

is we're building this whole village with the community,

درووستکردنی تەواوی گوندەکەیە لەگەڵ کۆمەڵگاکەدا،

starting with transforming municipal buses into classrooms on wheels

دەستمانکردووە بە گۆڕینی پاسەکان بۆ پۆلی وانە وتنەوەی گەڕۆک

that bring GED and high school education across turf lines.

کە پەرەسەندنی پەروەردەی گشتی و خوێندنی دواناوەندی بگەیەنێتە شوێنەکانی بێبەشن لێی.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

We will serve thousands of more students with this.

بەمە خزمەتی هەزارەها خوێندکار دەکەین.

We're creating mobile spaces of refuge

پەناگەی گەڕۆک درووست دەکەین

for women released from jail in the middle of the night,

بۆ ئەو ژنانەی بە نیوە شەو لە زیندان ئازاد دەکرێن،

at their most vulnerable.

کە هەستیارترین کاتیانە.

Next summer, the village will launch, and it pops up every single week,

هاوینی داهاتوو، گوندەکە دەست دەکات بە گەڕان و هەموو هەفتەیەک دەردەچێت،

expanding to more and more communities as it goes.

بە تێپەڕبوونی کات بۆ کۆمەڵگای زیاتر و زیاتر دەچێت.

So look out for it.

بۆیە چاوەڕێی بکەن.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

So what do we build instead of prisons?

کەواتە لەجیاتی زیندانەکان چی بنیات بنێین؟

We've looked at three things:

سەیری سێ شتمان کرد:

peacemaking centers,

ناوەندەکانی بنیاتنانی ئاشتی،

centers for restorative justice and restorative economics

ناوەندەکان بۆ دادپەروەری بنیاتنەرەوە و ئابووری بنیاتنەرەوە و

and pop-up villages.

گوندە گەڕۆکەکان.

But I'm telling you, I have a list a mile long.

بەڵام پێتان ئەڵێم، لیستێکی زۆر دورودرێژترم هەیە.

This is customized housing for youth transitioning out of foster care.

ئەمە نموونەی شوێنێکە بۆ مانەوەی گەنجەکانی لە خانەی نەوجەوانان یەنە دەرەوە.

These are reentry centers for women to reunite with their children.

ئەمانە ناوەندەکانی چوونەوە ناوەوەیە بۆ ژنان بۆ ئەوەی بە منداڵەکانیان شادبنەوە.

These are spaces for survivors of violence.

ئەمانە شوێنن بۆ ڕزگاربووانی توندوتیژی.

These are spaces that address the root causes

ئەمانە ئەو شوێنانە کە بەدەم هۆکارە ڕیشەییەکانی

of mass incarceration.

زیندانیکردنی بەکۆمەڵەوە دەچن.

And not a single one of them is a jail or a prison.

هیچ کامێکیشیان زیندان یان بەندیخانە نییە.

Activist, philosopher, writer Cornel West says

چالاکەوان، فەیلەسوف، نوسەر کۆرنێل وێست دەڵێت

that "Justice is what love looks like in public."

دادپەروەری ئەوەیە کە خۆشەویستی هاوشێوەیەتی لەناو خەڵکدا.

So with this in mind, I ask you one more time

ئێستا کە ئەمە ئەزانن، یەک جاری تر لێتان ئەپرسم

to imagine a world without prisons,

جیهانێک بێننە بەرچاوتان هیچ بەندیخانەی تێدا نەبێت، و

and join me in creating all the things that we could build instead.

ئێوەش بەشدار بن لەگەڵم لە درووستکردنی ئەو شتانەی دەتوانین بنیاتی بنێین.

Thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)